1

Copyright © R-CERAM. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zabrania się rozpowszechniać bez zgody autora.

2007-10-08

Podstawy żywienia gołębi

Część pierwsza. Znaczenie przemiany materii dla prawidłowego funkcjonowania organizmu

.

Plan publikacji

1.

Procesy trawienia i wchłaniania.

2.

Białka ( proteiny) - podstawowy budulec dla mięśni.

3. Węglowodany ( cukry) - podstawowe źró dło krótkotrwałej energii.
4. Tłuszcze - podstawowe źródło długotrwałej energii.
5. Rola wątroby i trzustki w przemianie materii.

1. Proces trawienia i wchłaniania

Kluczowym etapem procesu odżywiania jest proces wchłaniania do organizmu wstępnie
przetworzonych składników pokarmowych. W procesie tym istotną rolę odgrywa mikroflora układu
pokarmowego.

U gołębi już w ostatniej fazie inkubacji jajka przewód pokarmowy zostaje zasiedlany przez

mikroorganizmy trawienia. Odbywa się to w czasie, kiedy całkowicie uk ształtowany embrion gołębia
rozpoczyna oddychanie z komory powietrznej jajka. Dalsze, sukcesywnie jego wzbogacanie
następuje zaraz po wykluciu. Mechanizm zasiedlenia mikroflorą oparty jest o zasiedlenie ścian
przewodu pokarmowego i kosmyków jelitowych popr zez wzrost mikroorganizmów trawiących pokarm
bezpośrednio w treści pokarmowej pochodzącej od karmiących ptaków.

Organizm, codziennie dostarczony pokarm, po przetworzeniu i wchłonięciu do wewnętrznych
organów przeznacza głównie na źródło energii zapewniaj ącej normalne jego funkcjonowanie oraz
utrzymanie systemu odpornościowego, do budowania komórek, do tworzenia zapasów
energetycznych ( na przykład budowanie formy na lot), regenerację lub odtwarzania uszkodzonych
komórek i organów.

W zdrowym, prawidłowo funkcjonującym organizmie wszystkie obszary rozdziału substancji
odżywczych są zbilansowane i wzajemnie powiązane, które funkcjonują w równowadze. Każdy
świadomy hodowca gołębi nigdy nie pozwoli sobie na stosowanie jednostronnego żywienia wiedząc o
poważnych tego wadach, a w dłuższym okresie czasu nawet niebezpieczeństwach takiego
postępowania.

W zależności od corocznego cyklu życia gołębi mikroorganizmy znajdujące się układzie trawiennym
przechodzą intensywne zmiany jakościowe i ilościowe. Inaczej wygląda to w przypadku zimowego
spoczynku, którego celem jest oczyszczenie organizmu z toksyn oraz jego regeneracja po okresie
lotowym a inaczej wygląda to w okresie pierzenia czy w czasie karmienia młodych.

W przewodzie pokarmowym ptaków naturalnie uwarunkowany mechanizm trawienia i

przyswajania nie jest przystosowany do całkowitego wykorzystywania substancji pochodzących z
karmy. Wiadomo, że skład diety, zdrowie i warunki środowiska, w którym przebywają gołębie w
sposób istotny wpływają na mikroflorę jelitową.
Organizm gołębia, aby mógł w dłuższym okresie czasu prawidłowo funkcjonować to powinien
pobierać codziennie około 2,5 do 4,0 gram karmy i około od 30 do 50 mln wody lub płynów. Biorąc
pod uwagę,że dorosłe pocztowe gołębie ważą średnio: samce około 450 gram a samice około 400
gram to dzienny pokarm stanowi około 1,00 % ich masy ciała.
Procesy związane z trawieniem i wchłanianiem składników pokarmowych są bardzo złożone i zależą
od wielu zewnętrznych i wewnętrznych czynników. Do nich należy zaliczyć wiek gołę bia, płeć,
zdrowie, stan fizjologiczny (psychiczny).

2

Copyright © R-CERAM. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zabrania się rozpowszechniać bez zgody autora.

2007-10-08

Opis układu trawienia i wchłaniania pokarmu u gołębi.

Kolorem niebieski, oznaczono organy wewnętrzne bezpośrednio biorące udział w
transporcie,trawieniu i wchłanianiu pokarmu.

U większości ptaków ( w tym u gołębi) proces trawienia i wchłaniania pokarmu przebiega w
następująco etapach:

•

Język i przełyk – pobieranie i przygotowanie karmy do przejścia przez układ trawienny.
Ślina i enzymy znajdujących się na języku zlepiają składniki karmy. Ułatwia to prz emieszczanie
się karmy przez przełyk do wola. Zła jakościowo karma, szczególnie zawierająca dużo pudru lub
plew oraz ziarno z ostrymi końcami powodują uszkodzenia tkanki śluzowej chroniącej przełyk
przed atakiem, bakterii, grzybni oraz pasożytów w rodziny trichomonadaza ( rzęsistek).Ponadto
ślina i enzymy rozpoczynają proces trawienia węglowodanów.

•

Wole - spulchnianie i fermentowanie składników karmy.
Wole jest pierwszym etapem procesu trawienia karmy. Spełnia ono szczególną „ rolę
podręcznego magazynu po karmu „zasilającego w sposób ciągły pracę układu trawienia i
wchłaniania. Zawarte w wolu enzymy i kultury grzybów poprzez nasiąkanie przenikają do wnętrza
składników karmy. Odpowiednia temperatura i panujące warunki w wolu jak wilgotność, poziom
kwasowości (pH) powodują, że bardzo intensywnie rozwijają się procesy fermentacyjne.
Sfermentowane ziarno zostaje spulchnione do postaci ułatwiającej rozdrabniane i trawienie . Wole
spełnia także inną bardzo istotną rolę w życiu gołębi. To poprzez jego ścianki wytwar zane jest „
ptasie mleko „ - pokarm dla młodych wyklutych gołębi. Pokarm ten w zależności od wieku
karmionych gołębi zmienia się z postaci bardzo ciekłej / wodnistej, aby po tygodniu stopniowo
przejść w bardzo gęstą papkę zawierającą całe ziarna. Za sterowa nie tym procesem
odpowiedzialne są hormony płciowe, które uaktywniają go w dwunastym dniu wysiadywania jajek.

Zaburzenia trawienia wywołane zapaleniem wola:
Podstawowe symptomy choroby to pełne, miękkie w dotyku, utrzymujące się przez wiele dni
wole, brak chęci do pobierania karmy, brak chęci do picia. Wymioty nie strawioną karmę
wykazują wstępne symptomy choroby. W przypadku ostrej długotrwałej infekcji wymioty mają
postać sfermentowanej serowatej cieczy o odczynie ( pH) zasadowym. Przewlekła infekcja, po
przez stan zapalny powoduje zwężenie się lub całkowite zamknięte przełyku -kanału
doprowadzającego karmę do żołądka. Długotrwałe utrzymywanie takiego stanu blokuje
podawanie karmy do trawienia i w konsekwencji podnięcie gołębia.

Wole

Język & Przełyk

Żołądek

Jelito cienkie

Jelito grube

Kloaka

Jelita ślepe

Dwunastnica

bakterie E Coli

Kokcydie

3

Copyright © R-CERAM. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zabrania się rozpowszechniać bez zgody autora.

2007-10-08

Potencjalne źródła infekcji wola to:

- Stosowanie spleśniałej karmy, składników karmy lub wielodniowe zaleganie karmy w wilgotnym i

ciepłym miejscu przebywania gołębi. Wole zostaje zainfekowane toksycznymi drożdżami.

- Stosowanie karmy brudnej, nie przesianej, posiadającej ostre pozost ałości z kłosów ziaren.
- Innym rodzajem infekcji powodującej zapalenie wola jest bakteryjne zapalenie przełyku i

wola.Częstą przyczyną tego stanu są „bakterie koszowania „ oraz kontakt z chorymi gołębiami w
czasie sezonu lotowego ( poprzez picie i karmę lub odchody)

Leczenie przypadków zapalenia wola powinno odbywać się zawsze po badaniu weterynaryjnym
diagnozującym potencjalne źródło infekcji ( drożdżyce czy infekcja bakteryjna)
W przypadku drożdżycy stosowanie antybiotyków bez diagnozy może wywołać bard zo
negatywne działania i w konsekwencji padnięcie gołębia.
Do profilaktyki i zabezpieczenia przed infekcją firma PANTEX zaleca podawanie okresowo
Coccigeel ( szczególnie w okresie karmienia młodych mlekiem) a w przypadków leczenia infekcji
bakteryjnej pod awanie kombinacji tabletek ( Cocci-tab + Roni plus) lub podawanie roztworu
preparatów (Coccimix + Ronizadole 10 % ) za pomocą strzykawki penetrującej głęboko przełyk i
wole.

•

Żołądek- rozdrabnianie i trawienie składników karmy. Sterylizacja karmy.
Żołądek w procesie trawienia pokarmu pełni kilka ważnych ról. Jest okresowym zbiornikiem i
dozownikiem pokarmu do dalszego trawienia, zabezpiecza jego ciągły dopływ do jelita cienkiego.
Miesza pokarm w swym wnętrzu. Skutecznie sterylizuje treść pokarmową pozbawiając ją
zarazków. Wreszcie pełni ważną rolę trawienną. Ponadto, przy pomocy silnych skurczów i we
współdziałaniu z dwunastnicą przemieszcza pokarm do jelita cienkiego.
W żołądku za pomocą enzymów i kwasów żołądkowych składniki karmy zostają rozdrobnione i
strawione do jednorodnej postaci zwanej „treścią żołądkową”. Istotną rolę w rozdrobnieniu
składników karmy odgrywają kamyczki. Gołębie podobnie jak kury dla prawidłowej pracy żołądka
potrzebują zewnętrznych wspomagaczy, drobnych kamyczków, które działają jak ż arna w młynie.
Wielu hodowców dba, aby w każdym gołębniku znalazło się miejsce z czystym żwirem, aby mogły
go gołębie swobodnie i do woli pobierać.
-Trawienie pokarmu odbywa się za pomocą bardzo żrących substancji – soków żołądkowych. Sok
ten składa się z kwasu solnego , wody, enzymów trawiących białko i tłuszcze oraz składnik i
mineralne jak sod i potas.
-Żołądek spełnia też bardzo ważną funkcje sterylną , niezbędną dla prawidłowego działania
systemu odpornościowego organizmu. Poprzez proces trawienia karmy w ślinie i stężonym
roztworze kwasu solnego ( pH ) zostają zabite chorobotwórcze bakterie oraz inne drobnoustroje
zawarte w pokarmie .
-Kwas solny wydzielany przez gruczoły trawienne żołądka posiada zdolność rozpulchniania
niektórych niestawialnych włókien celulozy. Dzięki temu rozkłada ten pokarm i zawarte w nim
związki chemiczne na drobne, bardziej strawne cząsteczki.

Podstawowym enzymem trawiennym w żołądku jest pepsyna. Jest to właściwie grupa enzymów
trawiennych, która w żołądku zapoczątkowuje trawien ie białka. Pepsyna atakuje wiązania białek
w ich „słabych punktach”. Za uaktywnienie działania enzymów trawiennych odpowiedzialny jest
poziom kwasowości treści żołądkowej ( pH ).
Przetrawiony w żołądku pokarm jako jednorodna treść żołądkowa po przez ruchy mięśni żołądka
zostaje przemieszczony do następnego etapu trawienia w jelicie.

•

Jelito cienkie stanowi główny etap trawienia i wchłanianie składników karmy do wewnętrznych
organów.
To tam treść pokarmowa,po przemieszczeniu się z żołądka ostatecznie wraz z płynami
znajdującymi się w jelitach jest wchłaniana przez jego ścianki do wewnętrznych organów w formie
składników odżywczych . Jelito cienkie stanowi najdłuższą część przewodu pokarmowego
ciągnącą się od żołądka do jelita grubego. W skład jelita cienkie go wchodzi dwunastnica jako
pierwszy element układu trawienia i wchłaniania.

4

Copyright © R-CERAM. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zabrania się rozpowszechniać bez zgody autora.

2007-10-08

Powierzchnię chłonną pokarm w jelicie zwiększają fałdy okrężne oraz kosmyki jelitowe, przez co
zwiększa się jego powierzchnię i efektywność wchłaniania o około 40 %. Ponadto ścia nki jelita są
bogato unaczynione i ukrwione.Przepływa przez nie ok. 15 do 20 % krwi pompowanej przez
serce, przez to umożliwione jest bardzo efektywne wchłanianie składników pokarmowych do krwi
( popatrz na poniższy schemat budowy jelita).

Soki dwunastni cy zawierają enzymy trawiące węglowodany, białka oraz tłuszcze. Enzymy
trawienne w dwunastnicy wydzielane są głównie przez trzustkę oraz wątrobę wytwarzającą żółć.

Trawienie tłuszczów jest poprzedzone procesem uaktywniania powierzchni

.

Po przedostaniu si ę z

żołądka do dwunastnicy papka pokarmowa miesza się z żółcią, która ma bardzo silne właściwości
zmniejszania napięcia powierzchniowego. Żółć działa więc na tłuszcz podobnie jak płyn do mycia
naczyń, który tworzy emulsję złożoną z bardzo drobnych kropelek tłuszczu i uaktywnia do
działania enzymy trawienne (lipazę trzustkową, esterazy). Enzymy te do dwunastnicy zostają
doprowadzone przez kanały trzustkowe. Zadaniem tych enzymów jest rozerwanie wiązań
chemicznych złożonych tłuszczów. Efektem takiego rozkładu jest mieszanina elementarnych
składników tłuszczów - kwasów tłuszczowych. Dopiero w tej postaci uzyskany z karmy tłuszcz
może być wchłaniany ze światła jelita do krwi i wykorzystywany przez organizm.
Żółć ponadto wzmaga czynność ruchowa jelit przesuwająca treść pokarmową.

Trawienie i wchłanianie białek wstępnie rozłożonych w żołądku dokonuje się na odcinku
pierwszego metra jelita cienkiego. Biorą w tym udział głównie enzymy trzustkowe. Gdy wszystkie
„rozbite na cząsteczki” białka zostaną już rozłożone na elementarne składniki takie jak
aminokwasy to następuje ich dyfuzja do układu krwionośnego, a konkretnie do układu
dostarczającego je do wątroby. W wątrobie zachodzą bardzo skomplikowane procesy przemiany
aminokwasów i ich dalszy rozkład do postaci akcepto wanej przez organizm.
Trawienie i wchłanianie węglowodanów – składniki karmy nadtrawione enzymem wydzielanym
przez wole, po przedostaniu się z żołądka do dwunastnicy poddawane są działaniu soku
trzustkowego. Sok ten zawiera enzymy trawiące węglowodany. Są to enzymy, który rozkładają
wysoce złożone węglowodany do mniej złożonych cukrów „ oligosacharydów”. Ponieważ
oligosacharydy też nie są dobrze przyswajalne, dlatego w jelicie muszą być rozłożone do cukrów
prostych, dających się w pełni wykorzystać jako źró dło energii życiowej. Proces ten zachodzi na
powierzchni komórek pokrywających jelito cienkie przy udziale enzymów zwanych
oligosacharydazami i disacharydazami.

Po przejściu pokarmu przez w/w skomplikowane etapu trawienia i wchłaniania treść jelitowa
przesuwa się do jelita grubego,

•

Jelito grube stanowi ostatni - końcowy etap trawienia i wchłaniania pokarmu.
Ścianki jelita s kutecznie filtrują pozostałą treść pokarmową po przejściu wszystkich etapów
trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim.

Naczynie włosowate

Ścianka kosmka jelitowego

Naczynie
limfatyczne

Żyły

Bakterie

przyjazne dla

organizmu

Bakterie

toksyczne dla

organizmu

Ogólny schemat przekroju budowy kosmków jelita

5

Copyright © R-CERAM. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zabrania się rozpowszechniać bez zgody autora.

2007-10-08

W dolnym odcink u jelita grubego niestrawione resztki pokarmowe uzyskują stałą konsystencję i
opuszczają jelita w postaci kału wraz z mocznikiem i częścią żółci uczestniczącej w procesie
trawienia ( „cykl obiegu żółci” opisano w publikacji ocena kału).

Zarówno mechanizm trawienia jak i mechanizm wchłania pokarmu do organizmu wymaga od
mikroorganizmów swoistych elastyczności działań. Dla przykładu, niska przyswajalność składników
stosowanej karmy wzmaga wysoką podaż dla bakterii oraz drożdży tak, aby mogły zwiększyć
aktywność mikroorganizmów spełniających rolę wspomagaczy trawienia.

Efektywność wchłaniania treści jelitowej zależy od stanu zdrowia jelit, organów wytwarzających soki i
enzymy trawienne oraz bakterii uczestniczących w trawieniu.

W zdrowym jelicie panuje swo ista równowaga flory jelitowej zdominowanej przez bakterie
wytwarzające kwas mlekowy. Bakterie te głównie funkcjonują w warstwie śluzowej wokół kosmków
jelitowych.
Zdrowotność, w tym efektywność działania jelit związana jest z utrzymaniem korzystnej przewa gi
bakterii pożytecznych nad szkodliwymi. Przewaga ta może zostać zachwiana z wielu powodów , dla
przykładu:

•

Na skutek nierozważnego stosowania preparatów zawierających antybiotyki likwidujących

infekcje i zabijających bakterie ( niestety, nie tylko szkodl iwe – toksyczne,lecz również i dobre
przyjazne dla organizmu.). Na rynku „ gołębiarskim oferowanych jest wiele preparatów „
zawierających antybiotyki. Brak opisu składu preparatów oraz nieumiejętne ich podawanie ( w
tym przedawkowania) powodują znaczne zab urzenia w działaniu układu trawienia oraz mogą
trwale uszkadzać wewnętrzne organy.

•

W wyniku odwodnienia lub działania przewlekłej ciężkiej biegunki. Niejednokrotnie można spotkać

przypadki gołębników, w których gołębie są skurczone, chudną, wykazują oznaki poważnego
osłabienia. Po istotnej zmianie karmy a przede wszystkim gołębnika obolałe gołębie szybko
powracają do zdrowia.

Częstą przyczyną występowania takich przypadków są bakterie układu trawienia. W niekorzystnych
warunkach może dojść do skolonizowani a kosmków jelitowych przez szkodliwe bakterie wydzielające
toksyny. Toksyny rozluźniają ścianki jelitowe, podczas gdy płyny i elektrolity dostają się do tkanki
jelita. W ten sposób dochodzi do uszkodzenia ochronnej warstwy śluzowej. Osłabione i narażone na
gwałtowne ataki bakterii kosmyki jelitowe ulegają uszkodzeniu. Skutkiem tego do organizmu nie są
wchłaniane prawie żadne składniki odżywcze i płyny. Ponadto uszkodzona warstwa śluzowa jelita
otwiera drogę do organizmu dla niebezpiecznych bakterii jak E Co li czy Salmonelli oraz wirusów.

Wiele niebezpieczeństw dla normalnego funkcjonowania procesu trawienia i wchłaniania pochodzi od
składników karmy. Szczególnie od nasion strączkowych takich jak groch czy peluszka. Źle
przechowywane, spleśniałe nasiona są n ośnikiem gronkowców. Karma zakażona gronkowcem (
gronkowcem złocistym) wytwarza toksyny, które są odporne na działanie enzymów i kwasów
żołądkowych.

Innym, bardzo niebezpiecznym źródłem zaburzenia procesu trawienia i wchłaniania jest infekcja
kokcydiozy, inwazyjnie niszczącej ochronną błonę śluzową jelit. W efekcie jej działania organizm
pozyskane z pokarmu białka, które powinny być wykorzystane do regeneracji i budowy tkanki
mięśniowej przeznacza na regeneracje tkanki jelit. Stan taki powoduje, że znaczn e obniża się
poziomu wykorzystania karmy i wydłuża czas dochodzenia gołębi do uzyskania odpowiedniej formy
po odbytym locie.
Kokcydioza – przez wielu hodowców zaliczana do grupy chorób kondycji gołębi. Umiejętność
prowadzenia w sezonie właściwej kuracji z aporowej i profilaktyki znacznie poprawia wyniki lotowe.

2. Białka ( proteiny ) Podstawowy budulec dla mięśni.
Białka należą do najważniejszych składników pokarmowych niezbędnych do utrzymania życia.
Stanowią główny element budowy wszystkich tkanek w orga nizmie i wielu aktywnych biologicznie
związków jak enzymy czy hormony. Żaden z procesów fizjologicznych w organizmie gołębi nie może
odbywać się bez udziału białek.

6

Copyright © R-CERAM. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zabrania się rozpowszechniać bez zgody autora.

2007-10-08

Białka regulują procesy przemiany materii i wszystkie funkcje ustroju zapewniając organizm owi
trwanie w równowadze, jak również adoptowanie się do zmian otaczającego środowiska. Dobrze
funkcjonujący organizm może wytwarzać potrzebne organizmowi białka pod warunkiem dostępności
wszystkich potrzebnych aminokwasów i to w odpowiednich ilościach.
Dla zbudowania białka potrzebne są odpowiednie aminokwasy. Organizm ptaków samodzielnie nie
jest w stanie wyprodukować wszystkich niezbędnych do życia aminokwasów . Pozostałe ,niezbędne
do prawidłowego funkcjonowania aminokwasy muszą być dostarczone w karmie . Należą do nich:
Fenyloalanina, Izoleucyna, Leucyna, Lizyna, Metionina, Treonina, Tryptofan, Walina, Histydyna i
Arginina.
Brak nawet jednego z aminokwasów lub jego niedostateczna zawartość w białku pokarmowym
uniemożliwia lub zaburza syntezę białka ustr ojowego.

Potencjalne zaburzenia wywołane niedoborem względnie przedawkowaniem białka:

•

Stosowanie karny zawierającej bardzo duże ilości białka wyzwala podobny rezultat, jak przy

spożywaniu zbyt dużej ilości węglowodanów czy tłuszczów.

Częste podawanie goł ębiom nadmiernych ilości białek może powodować zaburzenia w przemianie
materii, doprowadzając do chorób nerek i wątroby z powodu ich przeciążenia.
Rozpad białek pozostawia zawszę dużą ilość „toksycznych śmieci”, np. w postaci kwasu mlekowego
czy mocznika. U gołębi często uwidacznia się to poprzez zwiotczenie mięśni ( niebieskie mięśnie i
brak formy) lub obwisłe skrzydła a w efekcie tego trudności z lotem. Objawy te niejednokrotnie
mylone są z salmonellozą.
Zapotrzebowanie na aminokwasy może ogromnie wzrasta ć wskutek występowania choroby,
zaburzenia przemiany materii oraz szczególnie w czasie sezonu lotowego z powodu występowania
stresu, w czasie regeneracji organizmu po locie a także przy spadku odporności organizmu.

•

Niedobory białka mogą spowodować spadek lub całkowita utratę odporności a także zwiotczenie

mięśni.

Niedobory aminokwasów w organizmie mogą być uzupełnione albo aminokwasami syntetycznymi
albo przez karmienie nasionami bogatych w białko. Drugi sposób jest jednak związany ze wzrostem
ilości białka i ze względów zdrowotnych i ekonomicznych może być stosowany w bardzo
ograniczonym stopniu.
Najskuteczniej można uzupełnić dodatkowo białko w organizmie podając preparaty bogate w

aminokwasy. Najlepiej wybierać preparaty zawierające aminokwasy w formie na turalnej oraz w
postaci wolnej (literka „ L-” przed nazwą) gdyż wchłaniane się do organizmu bez konieczności
trawienia.

1. Węglowodany ( cukry) - Podstawowe źródło „szybkiej energii.”

Węglowodany stanowią najłatwiejszy w użyciu materiał energetyczny. Jednak w przeciwieństwie do
tłuszczów szybko się wyczerpują. Odpowiednio dobrane węglowodany i do tego spożywane w
odpowiednim czasie sprawią, że mięśni będą w stanie w pełni wykorzystać swoje możliwości. Wiedza
w tym obszarze często wykorzystywana jest przez hod owców do przygotowania gołębi do
zwycięskich lotów na krótkie i średnie dystanse.
Węglowodany przechowywane są w mięśniach i w wątrobie w postaci wielocząsteczkowego cukru
zwanego glikogenem (cukier zapasowy). Organizm utrzymuje także pewien poziom wolnej glukozy
we krwi.
W czasie lotu podczas ruchu mięśni uruchamiany jest proces rozkładu glikogenu, który po zamianie
na glukozę jest spalany i przemieniany w energię w komórkach -"siłowniach komórkowych”.
Pomimo, że węglowodany mogą dostarczyć tylko do 4 kc al energii z grama, a tłuszcze aż dwa razy
więcej to w tym samym czasie organizm może wykorzystywać energię z węglowodanów znacznie
szybciej niż z tłuszczy. Mówiąc prościej, to w tym samym czasie węglowodany dostarczają dwa razy
więcej energii niż tłuszcze , a przy dużym, bardzo intensywnym wysiłku - nawet pięć razy tyle.
Ponadto spalanie cukrów pozostawia w organizmie znacznie mniej szkodliwych substancji niż
spalanie tłuszczów czy białek. W praktyce oznacza to, że ruchy skrzydeł wykonywane są dużo
szybciej i z większą siłą, a jednocześnie z mniejszą szkodą dla organizmu.

Węglowodany (cukry) są

także niezbędne do spalania tłuszczów. Tłuszcze mogą być zamieniane w energię (spalane) tylko w
obecności węglowodanów, nigdy odwrotnie!

Praktycznie u ptaków nie spo tyka się wyraźnych zaburzeń wywołanych niedoborem, względnie
przedawkowaniem węglowodanów. Należy jednak mieć na uwadze, że ze wzrostem dawek
węglowodanów wzrasta zapotrzebowanie organizmu na witaminę B1.

7

Copyright © R-CERAM. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zabrania się rozpowszechniać bez zgody autora.

2007-10-08

Komentarz: przy projektowaniu tygodniowego systemu karmienia należy pamiętać, aby witaminę B1
stosować w drugiej części tygodnia, to jest w czasie, kiedy skład karmy jest bardziej bogatszy w
ziarna zawierające duże ilości tłuszczu.

Z karmy ptaki tylko w małym stopniu wykorzystują włókno surowe (błonnik) . Ze względu na
rozpuszczalność w wodzie błonnik dzielimy na nierozpuszczalny i rozpuszczalny.
Błonnik rozpuszczalny składa się głównie z „chemicelulozy” i metabolizowany jest przez bakterie
okrężnicy. W czasie zachodzącej w jelicie fermentacji pokarmu po wstają kwasy tłuszczowe. Głównym
nośnikiem błonnika w karmie jest brązowy ryż, jęczmień, owies. Błonnik powoduje wzrost wydalania
kwasów żółciowych i cholesterolu z kałem, co prawdopodobnie zmniejsza jego ilość we krwi. Pomaga
on również w tworzeniu bardzi ej miękkich odchodów. Błonnik( zwłaszcza rozpuszczalny), np. z owsa
wiąże kwasy żółciowe, skutkiem czego są one wydalane z kałem i nie wracają do wątroby.

Błonnik nierozpuszczalny składa się głównie z celulozy. Wchłania on kilka razy więcej wody niż
wynosi jego ciężar oraz pęcznieje w wolu i jelitach. Wiedza o tym często wykorzystywana jest przy
tworzeniu karm i systemów karmienia w czasie lotów. Błonnik nierozpuszczalny znajduje się głównie
w całych ziarnach w postaci celulozy i ligniny w zewnętrznej cz ęści nasion, ziaren oraz nasion
strączkowych.
Celuloza stanowi zewnętrzną ochronną warstwę ziarna. Część ta jest często usuwana podczas
mielenia czy łuskania. Błonnik nierozpuszczalny pomaga w wydalaniu odchodów. Zbyt duża
zawartość w karmie błonnika obni ża strawność innych składników, ale zbyt mała jego ilość wpływa
niekorzystnie na rozwój organizmu. Błonnik spulchnia pokarm i ułatwia działanie soków trawiennych.

4. Tłuszcze i kwasy tłuszczowe - źródło długotrwałej energii.
Tłuszcze są dla organizmu g ołębi uczestniczących w lotach głównym sposobem magazynowania
energii. Podstawowy materiał energetyczny gromadzony w komórkach lub tkance zapasowej
stanowią triglicerydy. Rodzaj zawartych w nich kwasów tłuszczowych jest w znacznym stopniu
odbiciem składu t ych kwasów w podawanej karmie.
Należy przy tym zaznaczyć, że o ile nienasycone kwasy tłuszczowe pełnią w ustroju funkcję
energetyczną oraz budulcową o tyle nasycone kwasy tłuszczowe są wykorzystywane niemal
wyłącznie jako doraźne lub zapasowe źródło energ ii.
Niektóre kwasy tłuszczowe, jak kwas linolowy i arachidowy są niezbędne dla prawidłowego rozwoju
organizmu ptaków. Kwasy te biorą udział w procesie oddychania. Przy ich niedoborze w organizmie
dochodzi do zaburzeń w przemianie materii, zwłaszcza w wątro bie, tarczycy oraz gruczołach
płciowych, zmniejsza się też poziom zapłodnienia jajek.
W procesie trawienia szczególną rolę przypisuje się kwasowi linolowemu. Redukuje on w jelitach florę
bakteryjną E - Coli oraz w znacznym stopniu wpływa na wykorzystanie s kładników karmy.

Celuloza

Białko

Węglowodany

Witamina E

Mikroelementy jak
:żelazo , magnez ,

fosfor

Nasycone kwasy

tłuszczowe

Schemat budowy niełuskanego ziarna zboża

8

Copyright © R-CERAM. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Zabrania się rozpowszechniać bez zgody autora.

2007-10-08

Tłuszcze biorą udział w transporcie rozpuszczonych w nich witamin A, D, E i K oraz ułatwiają ich
przyswajanie z innych produktów. Tłuszcze pokarmowe oraz lipidy ( płyny) ustrojowe dostarczają
ponad dwukrotnie więcej energii aniżeli białka czy węglowodany.
U ptaków najwięcej energii z kwasów tłuszczowych czerpią takie organy jak serce i mięśnie
szkieletowe. Ptaki dobrze wykorzystują tłuszcze roślinne jednak należy zwracać uwagę na ich
dawkowaną ilość Szkodliwe są większe dawki olejów w tym głównie lnianego i rzepakowego
(zawierające kwas erukowy) a nawet oleju sojowego.

Potencjalne zaburzenia wywołane niedoborem względnie przedawkowaniem oleju:
Oznaką przedawkowania oleju są plamy na lotkach a konsekwencją tego jest wystąpienia niedoboru
witaminy B2 w organizmie.


5. Rola wątroby w przemianie materii .
W normalnych warunkach wątroba wytwarza cholesterol w ilości pokrywającej pełne zapotrzebowanie
dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Większość cholesterolu zamieniana jest na sole
żółciowe wydzielane do przewodu pokarmowego gdzie emulgują tłuszcze z karmy i ułatwiają ich
późniejsze wchłanianie. Po spełnieniu swej roli kwasy żółciowe częściowo (zależnie od zawartości
błonnika w diecie) wracają z powrotem do wątroby. ( Opis ujęto w publi kacji ocena kału)
Lipidy ustrojowe jako część składowa błon komórkowych pełnią rolę strukturalną. Lipidy wchodzą
także w skład płynów ustrojowych, głównie w połączeniu z białkami. Rolę budulcową spełniają przede
wszystkim fosfolipidy. Około 75 % wszystkich fosfolipidów zawartych w organizmie stanowi lecytyna.

Wątroba ,tak jak wcześniej podkreślano odgrywa w gospodarce lipidowej szczególną rolę i łatwo
może dochodzić do jej stłuszczenia, które jest stanem chorobowym. Jest ona kluczowym organem w
dystrybucj i cholesterolu, który jest niezbędny do produkcji żółci.

W końcowej fazie sezonu lotowego organizm gołębi jest mocno zmęczony i obciążony.
Loty długie wymagają stosowania karm zawierających duże ilości ziaren i nasion o dużej zawartości
tłuszczy. Stosowan ie ”karm ciężkich” znacznie wydłuża czas trawienia, dla przykładu czas trawienia
ziarna kukurydzy jest dwukrotnie dłuższy od trawienia ziarna pszenicy i trwa około 4 dni oraz wymaga
od układu trawienia większej sprawności.
Innym bardzo niekorzystnym czynni kiem, który wpływa na ekstremalne funkcjonowanie wątroby jest
rozpoczęcia intensywnego pierzenia.
Przez wiele lat wielką tajemnicą niektórych mistrzów lotów gołębi było stosowanie preparatów
wspomagających trawienie oraz regenerujących i oczyszczających wą trobę z toksyn. Hodowcy, Ci
mieli i mają dostęp do nowoczesnych technik żywienia.
Przez wiele lat wielką tajemnicą mistrzów było również stosowanie w systemach karmienia gołębi
lotowych ( szczególnie w systemach wdowieństwa) ziaren ostropestu ziarnistego, który w czasie
lotów wraz z drobnym ziarnami podaje się wdowcom indywidualnie do celi. Ostropest jako naturalnym
dodatek do karmy, efektywnie czyści i regeneruje wątrobę.

Bardzo pozytywne efekty w regeneracji wątroby uzyskuje się poprzez stosowanie w żyw ieniu gołębi
preparatów zawierających metioninę ( składnik wielu preparatów witaminowych) lub stosowanie
siarczanu magnezu ( ałunu.) Środek ten często podawany jest jeden raz w tygodniu w postaci
składnika warzywnych nalewek.







Autor publikacji: Zbigniew Rzywucki