monter instalacji gazowych 713[07] z2 05 u

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Wojciech Kacprzak

Wykonywanie konserwacji i usuwanie usterek
w urządzeniach gazowych
713[07].Z2.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Piotr Czerwiński
mgr inż. Marzena Więcek

Opracowanie redakcyjne:
inż. Zygfryd Gajewski

Konsultacja:
mgr inż. Jarosław Sitek

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[07].Z2.05.
„Wykonywanie konserwacji i usuwanie usterek w urządzeniach gazowych” zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu monter instalacji gazowych 713[07].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej obowiązujące

podczas wykonywania konserwacji i usuwania usterek w urządzeniach gazowych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 14
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Konserwacje i usuwanie usterek w urządzeniach gazowych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 36
4.2.3. Ćwiczenia 37
4.2.4. Sprawdzian postępów 39
4.3. Przeglądy okresowe urządzeń gazowych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 44
4.3.3. Ćwiczenia 45
4.3.4. Sprawdzian postępów 46
5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik, ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach konserwacji

i usuwania usterek w urządzeniach gazowych, technologii prac demontażowych i naprawczych
urządzeń, pracach, które należy wykonywać przy obowiązkowych kontrolach urządzeń
gazowych, także o zasadach bezpieczeństwa pracy i ppoż. przy wykonywaniu prac na czynnej
instalacji gazowej.

Poradnik zawiera:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów

kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie

materiału całej jednostki modułowej,

– literaturę uzupełniającą.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: „Wykonywanie konserwacji i usuwanie usterek w urządzeniach

gazowych”, której treści teraz poznasz, jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się
z całokształtem wykonywania konserwacji, napraw i kontroli urządzeń gazowych a także do
zapoznania się z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i bezpieczeństwa p.poż. przy tego rodzaju
pracach.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

713[07].Z2

Technologia instalacji urządzeń gazowych

713[07].Z2.01

Instalowanie kuchennych urządzeń gazowych

713(07).Z2.02

Instalowanie urządzeń gazowych do przygotowania ciepłej wody użytkowej

713[07].Z2.03

Instalowanie kotłów gazowych i ogrzewaczy powietrza

713[07].Z2.04

Odprowadzanie spalin

713[07].Z2.05

Wykonywanie konserwacji i usuwanie usterek w urządzeniach gazowych

Schemat układu jednostek modułowych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Wykonywanie konserwacji

i usuwanie usterek w urządzeniach gazowych” powinieneś umieć:
− organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− korzystać z dokumentacji techniczno-ruchowej urządzeń i instrukcji producentów,

− dobierać i obsługiwać narzędzia potrzebne do konserwacji i usuwania usterek,

− oceniać stan techniczny urządzeń gazowych,
− ustalać i usuwać przyczynę wadliwej pracy urządzeń gazowych,

− montować instalacje gazową z rur stalowych i miedzianych,

− instalować urządzenia gazowe,
− dokonywać oceny poprawności zamontowanych urządzeń gazowych zgodnie z aktualnie

obowiązującymi przepisami,

− wykonywać próby szczelności urządzeń i instalacji gazowych,

− przygotowywać do odbioru instalację gazową po usunięciu usterek w urządzeniach

gazowych,

− uczestniczyć w dyskusji i wymieniać doświadczenia,

− korzystać z różnych źródeł informacji.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− zastosować przepisy bhp, ochrony p.poż., i ochrony środowiska obowiązujące podczas

konserwacji i usuwania usterek w urządzeniach gazowych,

− zorganizować i zlikwidować stanowisko konserwacji i usuwania usterek w urządzeniach

gazowych,

− posłużyć się dokumentacją techniczną dotyczącą instalacji gazowych,

− zastosować wymagania dotyczące konserwacji i usuwania usterek w urządzeniach

gazowych,

− skorzystać z dokumentacji techniczno-ruchowej urządzeń i instrukcji producentów,
− zaplanować kolejność prac,

− dobrać narzędzia i sprzęt potrzebny do konserwacji i usuwania usterek,

− ocenić stan techniczny materiałów stosowanych do konserwacji i usuwania usterek,
− dokonać konserwacji urządzeń gazowych,

− ocenić stan techniczny urządzeń gazowych,

− ustalić i usunąć przyczynę wadliwej pracy urządzeń gazowych,
− sprawdzić szczelność połączeń gazowych,

− posłużyć się przyrządami pomiarowymi stosowanymi podczas badania szczelności instalacji

gazowych,

− sprawdzić poprawność wykonania odprowadzania spalin z urządzeń gazowych,
− sprawdzić działanie wentylacji w pomieszczeniach w których występują urządzenia gazowe,

− skontrolować proces spalania gazu w urządzeniach gazowych,

− skontrolować proces usuwania spalin z urządzeni gazowych oraz stan techniczny przewodu

spalinowego,

− wymienić zużyte części urządzeń,

− usunąć gaz z instalacji gazowej,

− wymienić armaturę gazową, urządzenia zabezpieczające i sygnalizujące,
− wymienić elementy przewodów spalinowych,

− oczyścić dysze palników gazowych,

− dobrać dyszę do palników gazowych,
− dokonać wymiany palników gazowych,

− przestawić pracę urządzeń na inny rodzaj gazu,

− uruchomić instalacje i urządzenia gazowe,
− uruchomić urządzenia regulacyjne, zabezpieczające i sygnalizacyjne stosowane

w instalacjach gazowych,

− dokonać demontażu urządzeń gazowych,

− przeprowadzić przegląd okresowy instalacji gazowych,
− wydać zalecenia pokontrolne,

− wykonać obmiar prac, rozliczyć robociznę, materiały oraz sprzęt,

− wykonać prace zgodnie warunkami technicznymi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej obowiązujące podczas wykonywania
konserwacji i usuwania usterek w urządzeniach gazowych

4.1.1. Materiał nauczania

Znajomość przepisów i zasad obowiązujących przy wykonywaniu konserwacji i napraw

instalacji gazowych jest szczególnie ważne w związku ze specyfiką i własnościami
fizyko-chemicznymi stosowanych w gospodarce komunalnej paliw gazowych.

Wiadomości wstępne

Paliwo gazowe stwarza dwojakie niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia ludzkiego.

Z jednej strony zmieszane z powietrzem lub innymi gazami posiada zdolność tworzenia
mieszanin wybuchowych, a z drugiej zaś strony szkodliwy i niebezpieczny jest jego
bezpośredni wpływ na organizm ludzki.

Z uwagi na powyższe sprawą niezmiernie ważną jest świadomość niebezpieczeństwa

i stosowania odpowiednich środków zabezpieczających życie i zdrowie montera instalacji
gazowych.

Gazy palne wykorzystywane w instalacjach i urządzeniach gazowych domowych nie różnią

się między sobą prawie wcale pod względem niebezpieczeństwa wybuchu i wobec tego można
stosować przy wszystkich rodzajach gazów palnych takie same środki profilaktyczne.

Tak jak przy wszystkich pracach monterskich tak też przy konserwacji i usuwaniu usterek,

obowiązują ogólne przepisy bhp, i ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska oraz
szczegółowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy z zakresu:
− stosowania odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej,

− prowadzenia prac na czynnych instalacjach gazowych,
− posługiwania się urządzeniami elektrycznymi,

− posługiwania się sprzętem mechanicznym.

Zatrudniony pracownik przed przystąpieniem do pracy przy instalacjach gazowych

powinien być przeszkolony w zakresie:
− bezpieczeństwa i higieny pracy,
− ochronny przeciwpożarowej,

− ochronny środowiska.

Ponadto każdy pracownik powinien zostać zapoznany z zakresem robót oraz zaopatrzony

w odzież roboczą i sprzęt ochrony indywidualnej, a w przypadku nagłego wypadku powinien
znać i umieć zastosować zasady udzielania pierwszej pomocy.
Podstawę prawną dla ww. wymogów bhp stanowi:

− Ustawa z dnia 26.06.1974 - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 1998 r. Nr 21 poz. 94

z późniejszymi zmianami).

Szeroki zakres prac przy konserwacji i naprawach urządzeń gazowych stwarza szereg

zagrożeń, związanych z pożarem, zatruciem, wybuchem, porażeniem prądem elektrycznym itp.

Ponadto, praca ta wykonywana jest niejednokrotnie na wysokości.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu zapewnienia bezpieczeństwa w pracy z gazem, główny nacisk konserwatora musi

być skierowany na:
a) szczelność połączeń instalacji z urządzeniami,
b) prawidłowość działania urządzeń gazowych,
c) szybkie wykrywanie miejsc uchodzenia gazu, a następnie bezzwłoczne usuwania uszkodzeń,
d) szybkie usuwanie ulatniającego się do pomieszczeń gazu oraz spalin, ze względu na

możliwość powstania trującej lub wybuchowej mieszaniny gazu z powietrzem.

Warunki zapewniające szczelność instalacji i urządzeń gazowych to:

a) używanie do budowy instalacji gazowych rur, osprzętu urządzeń, których jakość została

potwierdzona certyfikatem na znak bezpieczeństwa,

b) prawidłowe wykonanie robót instalacyjno-montażowych,
c) przeprowadzenie ścisłej kontroli wykonania robót i działania urządzeń gazowych,
d) systematyczna konserwacja i okresowa kontrola działania instalacji i urządzeń gazowych

w czasie eksploatacji.
Z uwagi na wybuchowe i trujące własności gazów palnych, szczególną ostrożność należy

zachować przy następujących robotach:
a) odpowietrzaniu instalacji gazowych,
b) remoncie instalacji napełnionych gazem,
c) opróżnianiu i oczyszczaniu odwadniaczy,
d) czyszczeniu instalacji gazowych,
e) odcinaniu i demontażu odciętych przewodów gazowych,
f) przy pracach w pomieszczeniach zagazowanych (piwnice itp.),
g) wmontowywaniu trójników, pierścieni, kołnierzy do czynnych instalacji gazowych,
h) demontażu i naprawie przyborów gazowych.

Przy wymienionych pracach nie wolno posługiwać się otwartym ogniem i światłem, oraz

iskrzącymi urządzeniami elektrycznymi. W wypadkach, gdy roboty wykonywane są
w pomieszczeniach zagazowanych, należy używać masek ochronnych lub aparatów tlenowych.

Prace przy konserwacji i naprawach to także prace przy spawaniu i lutowaniu twardym.

BHP i p.poż. przy konserwacji i usuwaniu usterek w urządzeniach gazowych.

BHP przy obsłudze narzędzi ręcznych i narzędzi monterskich.

1. Nie wolno używać narzędzi do innych celów, aniżeli do tych, do których zostały

przeznaczone.

2. Młotki powinny być dobrze umocowane do trzonków. Praca narzędziami bez trzonków

grozi skaleczeniem pracującego.

3. Używanie pilnika bez trzonka grozi skaleczeniem ręki.
4. Należy narzędzia trzymać w porządku i czystości oraz w stanie zdatnym do użytku,

a najmniejsze uszkodzenie od razu naprawić. Narzędzia powinno się kłaść na miejsca dla
nich przeznaczone, a przed każdym użyciem narzędzi sprawdzić ich stan. Należy pamiętać,
że im gorzej są utrzymane narzędzia, tym cięższe będą skutki skaleczenia się nimi: rana
cięta od narzędzia ostrego może być groźna, rana szarpana od narzędzia stępionego jest
niebezpieczniejsza od rany ciętej.

5. Nie powinno się pracować tępym narzędziem.

Umiejętność prawidłowego posługiwania się narzędziami ręcznymi powinna być wpajana

przede wszystkim młodym pracownikom w okresie nauki zawodu lub przyuczania do
określonej pracy. Opracowanie właściwych chwytów i ruchów oraz przestrzeganie wyżej
przytoczonych zasad bezpiecznej i higienicznej pracy narzędziami ręcznymi, stanowi
gwarancje pracy bezwypadkowej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Narzędzia monterskie

Wszystkie narzędzia używane do montażu i demontażu powinny być w dobrym stanie

technicznym. Używanie kluczy o niewłaściwych wymiarach lub zużytych szczękach, a także
uszkodzonych nakrętek i śrub o uszkodzonych łbach może spowodować ześlizgnięcia klucza
i skaleczenie pracownika. W miejscach montażu należy zapewnić higieniczne warunki pracy,
odpowiednią wilgotność i temperaturę. Należy również zapewnić dobre oświetlenie przy
precyzyjnych elementach instalacji gazowej.

BHP przy pracach spawalniczych

Przy wykonywaniu robót spawalniczych bardzo często dochodzi do zaprószenia ognia przez

spawaczy i powstania pożaru wskutek nieznajomości przepisów lub ich lekceważenia.
Najczęściej wypadki powstają przy robotach remontowych oraz przy wykonywaniu napraw
instalacji gazowych z rur stalowych.

Jeżeli spawanie ma być wykonywane w pomieszczeniach z materiałami palnymi, to

materiały te należy usunąć, ewentualnie zabezpieczyć kocami przeciwpożarowymi lub blachami
albo zlać obficie wodą. Po zakończeniu pracy należy sprawdzić miejsce spawania, czy w jakieś
szczeliny przypadkowo nie dostały się iskry, co po pewnym czasie może spowodować pożar.

Prace spawalnicze wykonywane w ramach robót budowlanych, rozbiórkowych, remontowych

i montażowych prowadzone bez wstrzymania ruchu zaktadu pracy lub jego części, powinny być
organizowane w sposób nie narażający spawaczy na niebezpieczeństwa i uciążliwości oraz
prowadzone z zastosowaniem szczególnych środków ostrożności. Pracodawca i osoba kierująca
spawaczami powinni protokolarnie ustalić szczegółowe warunki bhp i podział obowiazków
w tym zakresie. Spawacze powinni być poinformowani o środkach ostrożności i wykonywać
prace na podstawie pisemnego zezwolenia pracodawcy.

Spawacz może przystąpić do wykonywania prac spawalniczych w warunkach zagrożenia

pożarowego czy wybuchowego wyłącznie na podstawie imiennego pisemnego zezwolenia
wydanego przez pracodawcę.

Na stanowisku pracy spawacza, poza instrukcjami technologicznymi spawania i/lub inną

dokumentacją technologiczną powinny znajdować się instrukcje w zakresie:
– wykonywania prac zagrażających zdrowiu spawacza lub powodujących zagrożenia

wypadkowe,

– obsługi urządzeń technicznych i sprzętu technicznego, stanowiących wyposażenie

stanowiska pracy,

– postepowania z materiałami szkodliwymi i niebezpiecznymi dla zdrowia,
– udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej,
– zasad postępowania w sytuacjach nieprzewidzianych i awaryjnych, stwarzających poważne

zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników.
W instrukcjach powinny być określone czynności spawacza przed rozpoczęciem pracy,

zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy oraz czynności po zakończeniu
pracy.

Zasady BHP przy połączeniach rur miedzianych

Ze względu na niebezpieczeństwo zapalenia i wybuchu gazu podczas prac przy instalacjach

gazowych należy przestrzegać następujących zasad:
– prace na instalacjach gazowych można wykonać dopiero po odcięciu dopływu gazu,
– kontrole szczelności urządzeń gazowych powinno się przeprowadzić tylko za pomocą

środka pianotwórczego lub wykrywacza gazu (eksplozymetru),

– w razie wykrycia (eksplozymetrem lub wykrywaczem metanu) obecności gazu – trzeba

dokładnie przewietrzyć miejsce pracy przed przystąpieniem do robót na przewodach
gazowych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– przed rozpoczęciem prac montażowych należy sprawdzić stan narzędzi i właściwe

funkcjonowanie urządzeń,

– do miedzianych połączeń lutowanych, ze względu na toksyczność, powinno się stosować

luty bezkadmowe,

– zachować ostrożność przy stosowaniu topników do lutowania (nie wolno wtedy spożywać

posiłków ani palić papierosów, a po zakończeniu pracy trzeba niezwłocznie umyć ręce),

– przewożenie napełnionych lub opróżnionych butli gazowych bez nałożonych kołpaków

ochronnych jest zabronione,

– zabrania się smarowania lub oliwienia części urządzeń do połączeń rur i złączek

miedzianych, zaworów, reduktorów, palników itp.,

– łączenie węży z końcówką reduktora, palnika i łączników należy wykonać za pomocą

oryginalnych zacisków,

– zabezpieczać kable i przewody elektryczne, gazowe itp. przed działaniem temperatury,

rozprysków palnika i uszkodzeniem mechanicznym,

– butle z gazem należy chronić przed nagrzaniem, jak również zabezpieczyć przed działaniem

promieni słonecznych,

– po zakończeniu lutowania sprawdzić czy pomieszczeniu nie zostawiono tlących lub

żarzących się cząsteczek na stanowisku pracy, w jego otoczeniu lub w pomieszczeniach
przyległych.

Palniki do lutowania
– do lutowania należy używać palników dostosowanych pod względem rodzaju i budowy do

danej pracy,

– palniki do lutowania powinny być utrzymane w stanie technicznej sprawności i czystości.
Używanie uszkodzonych palników jest zabronione!

Wykrywanie gazu i środki ochrony osobistej

Instalacje gazowe i urządzenia gazowe po pewnym okresie eksploatacji mogą wykazywać

większe lub mniejsze nieszczelności, a więc gazy palne i spaliny mogą się rozprzestrzeniać
w pomieszczeniach stanowiąc poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa monterów-
konserwatorów instalacji gazowej. Do wykrywania związków palnych i toksycznych w obrębie
instalacji i urządzeń gazowych stosuje się różnego rodzaju urządzenia do wykrywania gazu
określane ogólnie urządzeniami gazometrycznymi.

Urządzenia te można ogólnie podzielić na:

- eksplozymetry,
- metanomierze,
- wykrywacze gazu.

Przyrządy mogą być stosowane zarówno do wykrywania nieszczelności w instalacjach jak

też po odpowiednim kalibrowaniu określonym gazem, do wykonywania pomiarów, a więc do
określenia stopnia zagrożenia wybuchem

Dla ochrony pracowników wykonujących czynności w warunkach grożących zatruciem lub

wybuchem stosuje się następujące ochrony osobiste: odzież ochronną , obuwie, hełmy, rękawice,
okulary ochronne, maski itd.

Szczególnie ważne jest dobranie właściwej ochrony dróg oddechowych.
Do ochrony dróg oddechowych stosuje się wszelki aparaty izolujące umożliwiające

oddychania czystym powietrzem lub tlenem doprowadzonym z pewnej odległości z zewnątrz
pomieszczenia za pośrednictwem węży. Wadą tego urządzenia jest ograniczenie swobody
ruchów konserwatora instalacji gazowych. Znacznie bardziej wygodne są aparaty tlenowe
izolujące. Mogą być one używane w każdych warunkach zanieczyszczenia atmosfery trującymi
gazami.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Osoba posługująca się aparatem tlenowym nie korzysta z otaczającego powietrza. Powietrze

wydychane oczyszcza się od wilgoci i dwutlenku węgla w pochłaniaczu i po uzupełnieniu
niedoboru tlenem zawracane jest do obiegu. Zasadniczymi częściami każdego aparatu
tlenowego są: butla z tlenem, pochłaniacz, worek oddechowy, maska z wężami
karbowanymi i automat płucny.

Przypadki porażenia prądem elektrycznym

W czasie eksploatacji urządzeń elektrycznych, elektronarzędzi na skutek niefachowej

obsługi lub naprawy oraz działania inny czynników, np. mechanicznych, wilgoci, wysokiej
temperatury, może powstać uszkodzenie izolacji i urządzenie takie staje się niebezpieczne dla
obsługi. Uszkodzenie izolacji jednego przewodu i pojawienie się napięcia na korpusie urządzenia
elektrycznego nie wpływa na pracę urządzenia i dlatego nie jest możliwe wcześniejsze
zaobserwowanie niebezpieczeństwa. Gdy człowiek dotknie obudowy takiego urządzenia, to –
w zależności od warunków, w jakich się znajduje - może nastąpić porażenie prądem
elektrycznym.

W przypadku porażenia prądem elektrycznym należy bezzwłocznie odpowiedzieć sobie na

pytanie, przy jakim napięciu powstał wypadek. Wysokość napięcia bowiem decyduje
o zastosowaniu skutecznej i bezpiecznej metody ratowania. Napięcie spotykane w naszej sieci
elektrycznej (240 V) może powodować różne poparzenia zależnie od odizolowania człowieka od
ziemi, wilgotności skóry w miejscu zetknięcia się z przewodem oraz jej uszkodzeń. Jak
wiadomo, wilgoć lepiej przewodzi prąd, a wszelkie uszkodzenia skóry zmniejszają jej opór.

Pewien wpływ ma także stan ogólny człowieka, jego wiek itp. Śmierć następuje na ogół na

skutek zatrzymania oddychania i akcji serca. Pierwsza pomoc porażonych prądem powinna być
zawsze rozpoczęta od przerwania dopływu prądu. Każdy wypadek porażenia prądem wymaga
jak najszybszej opieki lekarskiej.

Zadaniem ratującego jest:

a. uwolnienie porażonego spod napięcia
b. udzielenie poszkodowanemu pierwszej pomocy
c. przewiezienie porażonego do szpitala

I przypadek: porażony jest przytomny i oddycha.

Należy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha oraz ułożyć na noszach.

Zaleca się przewiezienie porażonego do lekarza w celu przebadania.

II przypadek: porażony nieprzytomny, ale oddycha.

Należy ułożyć porażonego na boku, rozluźnić ubranie i stosować ratowanie jak zemdlonego,

a więc: podać mu pod nos substancje cucące, położyć na czoło zimny kompres. Nie wolno
odstępować od porażonego. Należy go stale obserwować albowiem oddech może się zatrzymać.

Transport do lekarza w tej samej pozycji.

III przypadek: porażony jest nie przytomny i nie oddycha, lecz krążenie krwi trwa.

Jeżeli porażony jest nie przytomny i nie oddycha, lecz krążenie krwi trwa to należy go

położyć na wznak, porozpinać uciskające części garderoby, oczyścić jamę ustną, zapewnić
dopływ świeżego powietrza i rozpocząć sztuczne oddychanie oraz wezwać pomoc lekarską.

Objawami bezdechu są:

– papierek (nitka, włos) położony wzdłuż nosa nie porusza się,
– klatka piersiowa nie porusza się,
– lśniący przedmiot zbliżony do ust nie pokrywa się parą,
– nie słychać szmeru wydechu przy zbliżeniu ucha do ust i nosa,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– stopniowo narasta sinica twarzy i paznokci.

Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach z gazem

Przy zetknięciu się człowieka z gazami palnymi, pomimo zachowania wszelkich środków

bezpieczeństwa, może zaistnieć zatrucie gazem lub poparzenie spowodowane wybuchem gazu.

Niezbędna jest zatem znajomość zasad udzielania pierwszej pomocy w takich wypadkach.
W wypadku zatrucia gazem należy zatrutego natychmiast wynieść z pomieszczenia

zagazowanego a następnie, jeżeli nie oddycha, przystąpić niezwłocznie do stosowania
sztucznego oddychania, aż do chwili przybycia lekarza, mimo występujących nieraz objawów
pozornej śmierci. Należy podawać tlen do oddychania i ogrzewać ciało termoforem.

Obecnie sposób sztucznego oddychania powietrzem wydechowym ratownika jest uznawany za

najlepszy i najskuteczniejszy. Metoda ta nosi nazwę „usta-usta" i polega na tym, że wydech
ratującego staje się wdechem dla ratowanego. Ratownik obejmuje swymi ustami szczelnie
usta ratowanego (zatykając mu nos palcami) i wdmuchuje własne powietrze wydechowe do jego
płuc. Częstotliwość wdechu powinna wynosić 15-17 razy w ciągu minuty. Zawartość tlenu
w powietrzu wydechowym wynosi około 16% i wystarcza ratowanemu. Ze względów
higienicznych są stosowane specjalne ustniki z tworzywa sztucznego, można też użyć czystej
chusteczki, przez którą wdmuchuje się powietrze ustami.

Oparzenia cieplne

Przy pracach gazoniebezpiecznych może dojść do oparzenia w skutek wybuchu. Przy

udzielaniu pomocy osobom poszkodowanym nie należy dotykać miejsc oparzonych. Odzież
i obuwie można zdejmować jedynie wówczas, gdy zachodzi potrzeba. Przylegające do ciała
części odzieży należy obciąć wokół miejsc oparzenia. Nie wolno przebijać pęcherzy. Oparzone
miejsce należy pokryć suchym opatrunkiem z gazy jałowej. Opatrunek można zwilżyć
90% alkoholem etylowym. Następnie trzeba skierować lub przewieźć oparzonego do lekarza.
W wyjątkowych okolicznościach można na miejsca oparzone nałożyć kompres z zimnej
wody w celu uniknięcia powstawania pęcherzy i zmniejszenia bólu.

Ochrona przeciwpożarowa

Przy wykonywaniu robót monterskich bardzo często dochodzi do zaprószenia ognia

i powstania pożaru wskutek nieznajomości przepisów lub ich lekceważenia. Najczęściej wypadki
powstają przy robotach remontowych oraz przy wykonywaniu napraw instalacji rurowych.
Czasami są to prace doraźne i niewiele jest przy nich prac monterskich i naprawczych, a
ponieważ usuwanie z pomieszczenia materiałów niebezpiecznych pożarowo zajęłoby dużo
czasu, więc monterzy decydują się na prace bez zabezpieczenia miejsca pracy. Wówczas
najczęściej dochodzi do zaprószenia ognia i powstania pożaru. Należy zatem przy konserwacji
i naprawie pamiętać, aby w miejscach pracy lub innych pomieszczeniach nie było żadnych
materiałów łatwopalnych (śmieci, pakuł, szmat, smarów, papieru itp).

Jeżeli praca ma być wykonywane w pomieszczeniach z materiałami palnymi, to materiały

te należy usunąć, ewentualnie zabezpieczyć kocami przeciwpożarowymi lub blachami albo zlać
obficie wodą. Po zakończeniu pracy należy sprawdzić miejsce pracy, czy w jakieś szczeliny
przypadkowo nie dostały się iskry, co po pewnym czasie może spowodować pożar.
W przypadku powstania małego pożaru osoby znajdujące się w pobliżu powinny natychmiast
przystąpić do jego gaszenia. Do dyspozycji powinny być na miejscu środki gaśnicze, tj. koc
gaśniczy oraz gaśnica proszkowa, pianowa i śniegowa, a także beczka z piaskiem. Na miejscu
powinien być także hydrant z możliwością podłączenia węża pożarowego.

Środki gaśnicze powinny być używane zależnie od rodzaju pożaru. Do gaszenia urządzeń

będących pod napięciem elektrycznym używa się gaśnic proszkowych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i śniegowych (pod warunkiem, że nie ma tam ludzi). W innych przypadkach do gaszenia pożaru
można używać wody i gaśnic pianowych.

Do gaszenia pożarów używane są także hydronetki wodne i pianowe. Hydronetki wodne

stosuje się do gaszenia małych pożarów, np. przy zapaleniu się drewna, skóry, gumy, papieru,
tkaniny itd. Hydronetki pianowe stosuje się do gaszenia płynów łatwopalnych (benzyna, nafta,
rozpuszczalniki, farby, oleje mineralne, itd.), ponieważ piana rozpływająca się po powierzchni
takiego płynu wytwarza warstwę izolującą go od dostępu powietrza i w ten sposób gasi pożar.

W przypadku powstania pożaru, w którym niezbędna jest akcja straży pożarnej, należy

natychmiast powiadomić telefonicznie zakładową lub miejską straż pożarną i przełożonych. Przy
składaniu meldunku straży pożarnej miejskiej (tel. 998) należy podać:
– nazwę zakładu, w którym powstał pożar,
– co się pali i jakie są rozmiary pożaru,
– najbliższą drogę dojazdu,
– nazwisko osoby zgłaszającej pożar,
– numer telefonu zakładowego,
– osoba zgłaszająca pożar powinna stać przy bramie wjazdowej zakładu i skierować straż w

odpowiednie miejsce,

– całość akcji przejmuje wówczas komendant straży.

Kierownictwo zakładu i załoga w porozumieniu z komendantem straży pożarnej powinni

się włączyć do akcji pożarowej.

Tablice ostrzegawcze

Tablice ostrzegawcze i hasła bhp mają bardzo duże znaczenie dla zwiększenia

bezpieczeństwa pracy w zakładach przemysłowych i na budowach. Dlatego zależnie od rodzaju
wykonywanej pracy lub produkcji powinny być sporządzone i umieszczone

w miejscach najbardziej widocznych tablice ostrzegawcze i hasła, charakteryzujące okoliczności
zaistnienia możliwego wypadku i skutki z tego wynikające.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zagrożenia stwarza gaz dla życia i zdrowia ludzkiego?
2. Jakie są przyczyny zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla?
3. Jakie znasz środki ochrony osobistej pracowników w warunkach prac gazoniebezpiecznych?
4. Jak wykonuje się sztuczne oddychanie metodą usta-usta?
5. Na czym polega pierwsza pomoc poszkodowanym w przypadku oparzenia?
6. Jak zabezpieczyć stanowisko pracy konserwatora przed zaprószeniem ognia?
7. Jakie gaśnice używa się do gaszenia pożarów gazów palnych?
8. Jak obsługiwać gaśnicę śniegową?
9. Jakie zagrożenie stwarzają prace spawalnicze?
10. Jakie zagrożenie stwarza praca przy lutowaniu twardym?
11. Co to są urządzenia gazometryczne?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj instrukcję naprawy kuchenki gazowej tak aby były zachowane warunki bhp i p.poż.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania i dokumentacja zadania,
2) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie warunków bhp przy naprawach urządzeń

gazowych (pkt. 4.1.1),

3) zorganizować sobie stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) dokonać analizy materiału jednostki modułowej ze szczególnym uwzględnieniem zasad bhp

i p.poż. przy naprawie urządzeń gazowych,

5) wykonać instrukcję z zaznaczeniem kolejności wykonanych czynności naprawy,
6) zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół,
– krzesło,
– zeszyt,
– ołówek,
– gumka,
– instrukcje obsługi i montażu kuchenki gazowej,
– instrukcje do wykonania zadania,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Opracuj procedurę postępowania podczas udzielania pierwszej pomocy porażonemu prądem

elektrycznym, który jest nieprzytomny ale oddycha.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie udzielania pierwszej pomocy

powypadkowej (pkt. 4.1.1),

3) zorganizować sobie stanowisko pracy do wykonania ćwiczeń,
4) dokonać analizy materiału nauczania ze szczególnym uwzględnieniem metod udzielania

pierwszej pomocy przy utracie przytomności poszkodowanego,

5) wykonać procedurę udzielania pomocy z wyliczeniem kolejnych czynności dla określonego

przypadku,

6) zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół,
– krzesło,
– zeszyt,
– ołówek,
– instrukcja do wykonania zadania,
– literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?

2) wykazać różnicę między gazami palnymi stosowanymi

w gospodarce komunalnej?

3) określić jakie są najczęstsze przyczyny zanieczyszczenia

powietrza tlenkiem węgla?

4) jakie są objawy zatrucia tlenkiem węgla?

5) udzielić pomocy po oparzeniach?

6) wykonać sztuczne oddychanie metodą usta-usta?

7) obsługiwać gaśnice?

8) określić jakie warunki należy spełnić aby zapewnić szczelność urządzeń

gazowych?

9) określić jakie aparaty stosuje się do wykrywania gazu?

10) określić jakie zasady bhp obowiązują przy lutowaniu?

11) określić jakie zasady bhp obowiązują przy spawaniu?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Konserwacja i usuwanie usterek w urządzeniach gazowych

4.2.1. Materiał nauczania

Od poprawnie wykonanej konserwacji w ogromnej mierze zależy żywotność urządzeń

gazowych.

Do czynności konserwacyjnych należy czyszczenie, smarowanie, zabezpieczanie przed

korozją, sprawdzanie i usuwanie nieszczelności, usuwanie usterek oraz regulacja i kontrola
prawidłowości pracy urządzeń gazowych i ich wyposażenia.

Należy podkreślić, że wszystkie czynności konserwacyjne i usuwania usterek

w urządzeniach gazowych należy wykonywać tylko przy wyłączonym dopływie gazu
i energii elektrycznej.

Czynności konserwacyjne przy urządzeniach gazowych powinny być wykonywane przez

monterów posiadających aktualne świadectwo kwalifikacyjne do wykonywania prac
konserwacyjnych i naprawczych przy urządzeniach i instalacjach gazowych. Monter powinien
posiadać także dostateczną wiedzę w zakresie podziału urządzeń gazowych zgodnie z
obowiązującymi Polskimi Normami i przepisami a także wiedzę na temat aktualnego poziomu
technicznego użytkowanych urządzeń gazowych.

Klasyfikacje urządzeń gazowych

Urządzenia gazowe zgodnie z PN-86/M-40303 dzieli się uwzględniając następujące

kryteria:

a) rodzaj,
b) wielkość,
c) typ,
d) kategorię.

Wyróżnia się następujące rodzaje urządzeń gazowych:

− kuchenki gazowe - KG,

− kuchnie z piekarnikami gazowe - KGP,

− piekarniki gazowe - PG,
− kotły warzelne gazowe - KGW,

− szybkowary gazowe - SG,

− frytkownice gazowe - FG,
− rożna gazowe - RG,

− lady podgrzewacze gazowe - LPG,

− piece piekarnicze gazowe - PPG,
− wanny podgrzewacze gazowe - WG,

− ciepliki gazowe - CG,

− taborety gazowe - TG,
− patelnie gazowe - PTG,

− grzejniki wody przepływowej gazowe - GGWP,

− grzejniki wody zbiornikowe gazowe - ZGW,
− ogrzewacze pomieszczeń promiennikowe gazowe - OGP,

− kotły grzewcze wodne niskotemperaturowe gazowe - KGGW-N,

− lampy gazowe - LG,
− chłodziarki gazowe - ChG,

− palniki uniwersalne (wieloczynnościowe) gazowe - UPG,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− zapalniczki gazowe - ZG.

Urządzenia gazowe dzieli się na następujące typy:
Typ A – urządzenia pobierające powietrze z pomieszczenia i odprowadzające spaliny do

pomieszczenia, w którym są zamontowane , np. kuchenki i kuchnie gazowe, piekarniki
i ogrzewacze gazowe o mocy do 5 kW,

Typ B – urządzenia pobierające powietrze z pomieszczenia, w którym są zamontowane

i odprowadzające spaliny do kanału spalinowego.

Urządzenia typu B dzieli się dodatkowo na:
Typ B

– odprowadzająca spaliny na zasadzie ciągu naturalnego,

Typ B

– odprowadzające spaliny na zasadzie ciągu wymuszonego a wentylator wyciągu

spalin nie jest częścią urządzenia gazowego,

Typ B

– odprowadzające spaliny na zasadzie ciągu wymuszonego przez wentylator palnika

nadmuchowego lub wentylator wyciągu spalin będący częścią urządzenia.

Typ C – urządzenia z tzw. zamkniętą komorą spalania odciętą od atmosfery pomieszczenia

w którym są zamontowane, pobierające powietrze do spalania z zewnątrz
i odprowadzające spaliny do kanału spalinowego lub bezpośrednio do atmosfery.

Inną klasyfikacją urządzeń gazowych jest określenie ich kategorii. Kategoria określa , jakimi

rodzajami gazów mogą być zasilane urządzenia gazowe.

Rozróżnia się trzy rodzaje kategorii:
Kategoria I – jednej grupy paliw gazowych,
Kategoria II – dwóch lub więcej grup paliw gazowych w niepełnym zakresie,
Kategoria III – wszystkich grup i podgrup paliw gazowych.

Podział urządzeń gazowych ze względu na przeznaczenie

Do urządzeń przeznaczonych do gotowania, smażenia i pieczenia zalicza się między innymi:
a. kuchenki gazowe (KG) o łącznej mocy wszystkich palników do 8,5 kW, występujące

w kilku odmianach różniących się liczbą palników od 2 do 4,

b. kuchnie (KGP) urządzenia do gotowania i pieczenia o łącznej mocy cieplnej do

11,5 kW.

c. piekarniki gazowe (PG), urządzenia do pieczenia o mocy do 3 kW produkowane jako

wolnostojące lub przeznaczone do wbudowania w segmenty kuchenne,

d. opiekacze (RG), rożna, grille gazowe, urządzenia do opiekania produktów spożywczych.

Urządzenia do podgrzewania wody dla celów użytkowych można podzielić na:

a) Grzejniki wody przepływowej (GGWP) podgrzewające wodę w czasie jej poboru; do

tych urządzeń zalicza się:
− grzejniki małej mocy do 9 kW zwane również termami gazowymi,
− grzejniki średniej mocy do 21 kW zwane również popularnie piecami łazienkowymi,

− grzejniki dużej mocy do 28 kW.

Grzejniki średniej i dużej mocy to urządzenia wieloczerpalne, pozwalające na

doprowadzenie ciepłej wody do kilku miejsc poboru.

b) Zbiornikowe grzejniki wody (ZGW), zwane również pojemnościowymi podgrzewaczami

wody: służące do podgrzewania wody do temperatury ok. 55

C. Grzejniki te są

urządzeniami wieloczerpalnymi. Ze względu na moc i pojemność zbiornika wody, można
je podzielić dodatkowo na:

−

grzejniki małej mocy ok. 6 kW - do 60 dm

−

grzejniki średniej mocy ok. 8 kW- do 200 dm

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

grzejniki dużej mocy ok. 16 kW - do 500 d m

Ogrzewacze pomieszczeń i promienniki są urządzeniami o mocy najczęściej do 5 kW.
Tego rodzaju urządzenia można dodatkowo podzielić na:

b) Ogrzewacze konwekcyjne (OGK), wyposażone w otwartą komorę spalania,

w których ciepło oddawane jest do pomieszczenia na drodze konwekcji naturalnej
lub wymuszonej. Spaliny odprowadzane są do przewodu spalinowego o ciągu
naturalnym.

c) Ogrzewacze konwekcyjne (OGK).W tego rodzaju urządzeniach wyposażonych

w otwarte komory spalania ciepło oddawane jest do pomieszczenia na drodze
konwekcji wymuszonej, natomiast spaliny odprowadzane są do przewodu
spalinowego o ciągu wymuszonym przez wentylator stanowiący element
wyposażenia urządzenia.

d) Ogrzewacze promiennikowo-konwekcyjne (OGKP). Urządzenia te posiadają

otwartą komorę spalania, w których ciepło oddawane jest do pomieszczenia na
drodze promieniowania i konwekcji, a spaliny odprowadzane są do komina
o ciągu naturalnym.

e) Ogrzewacze konwekcyjne (OGK).

Są to urządzenia o różnych rozwiązaniach konstrukcyjnych z zamkniętą komorą
spalania. Ciepło oddawane jest do pomieszczenina na drodze konwekcji naturalnej lub
wymuszonej, a spaliny odprowadzane są do atmosfery.

e) Promienniki (OGP).

Urządzenia te wyposażone są w palnik ceramiczny lub tzw. katalityczny zasilany
gazem płynnym z wbudowanej w to urządzenie butli. Przeznaczone są do okresowego
dogrzewania pomieszczeń gospodarczych lub innych.

Kotły grzewcze (KGGW-N)

Należą do urządzeń powszechnie stosowanych do ogrzewania budynków. Do kotłów małej

mocy można zaliczyć:

a) Kotły grzewcze wodne niskotemperaturowe. Kotły te budowane są jako stojące lub

naścienne z otwartą komorą spalania. Przeznaczone są do ogrzewania wody dla instalacji
centralnego ogrzewania lub ciepłej wody użytkowej o temperaturze w zakresie
35

do 90°C. Spaliny odprowadzane są do kanału spalinowego o ciągu naturalnym lub

wymuszonym. Tego rodzaju kotły charakteryzują się największą różnorodnością
rozwiązań konstrukcyjnych.

b) Kotły grzewcze wodne niskotemperaturowe kondensujące.

W tego rodzaju kotłach temperatura spalin na wylocie z kotła w całym zakresie mocy
cieplnej jest niższa od temperatury punktu rosy spalin. Kotły te o mocy do 40 kW
budowane są jako naścienne z zamkniętą komorą spalania. Spaliny odprowadzane są
do przewodu spalinowego o ciągu wymuszonym. Wykonanie przewodu spalinowego
musi spełniać wymagania producenta. Sprawność tych kotłów należy do najwyższych.

Nagrzewnice powietrza

Urządzenia te służą do wymiennikowego ogrzewania powietrza, które odpowiednimi kanałami

rozprowadzane jest do poszczególnych pomieszczeń a następnie zawracane do wymiennika
urządzenia. Przepływ powietrza jest wymuszony przez wentylator.

Każde urządzenie powinno zawierać tabliczkę znamionową, na której zawarte są następujące dane:
− nazwa i adres wytwórcy,

− oznaczenie wg PN-86/M-40303,
− numer fabryczny,

− rok produkcji,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− rodzaj paliwa,

− nominalna moc cieplna,

− maksymalne ciśnienie robocze,
− znaki dopuszczenia (UDT, URE – E, B)

W urządzeniach gazowych, zwanych także aparatami gazowymi, następuje przekształcenie

energii chemicznej zawartej w palnych składnikach gazu w ciepło wykorzystywane do gotowania
potraw, ogrzewania wody czy ogrzewania pomieszczenia.

W zależności od przeznaczenia urządzenia gazowe znacznie różnią się budową, lecz

występują w nich pewne wspólne elementy takie jak palniki, wymienniki ciepła czy
armatura sterująco-zabezpieczająca.

Typowe zaburzenia w pracy urządzeń gazowych i sposoby ich usuwania

Okres użytkowania odbiorników gazowych uzależniony jest od szybkości zużywania się

poszczególnych części i elementów, co z kolei zależy od charakteru pracy danego odbiornika, od
stopnia złożoności konstrukcji i rodzaju zastosowanych materiałów oraz od warunków
eksploatacyjnych, a przede wszystkim od jakości i częstotliwości wykonywanych zabiegów
konserwacyjno-remontowych.

Prawidłowo i w porę wykonana konserwacja lub naprawa pozwala na bezpieczną

i pełnosprawną dalszą eksploatację odbiornika gazowego oraz zabezpiecza przed możliwością
powstania awarii. W przyborach i paleniskach gazowych zakres konserwacji powinien
obejmować następujące czynności: oczyszczenie, smarowanie, wymiana drobnych elementów,
kontrola i regulacja działania.

Do czynności wstępnych konserwacji należy oczyszczanie urządzeń, a więc usunięcie

obcych ciał z tych elementów, do których użytkownik bezpośrednio nie ma dostępu. Częstego
czyszczenia i to dość dokładnego wymagają palniki w całym zakresie wszystkich elementów,
łącznie z dyszą gazową. Zanieczyszczenia pochodzą od potraw, nalotów, z powstającej korozji
chemicznej na skutek rozległych silnych ługów (z prania). Ważne jest dokładne oczyszczenie
kanalików pierścienia stabilizującego i pokrywki palnika. Dalej należy zwrócić uwagę na
przysłonę powietrza pierwotnego. Również czyszczenia wymaga dyfuzor – komora mieszania
powietrza z gazem. Do czyszczenia można używać szczotki drucianej, skrobaka, drucików
cienkich do otworu dyszy, przy czym należy zwrócić uwagę, aby nie zdeformować i nie
powiększyć otworku dyszy.

Zużyte lub mocno skorodowane części palnika, które straciły swój kształt (np. kanaliki

płomykowe) należy w całości wymienić na nowe. Nie wolno poprawiać kanalików, gdyż może
to spowodować zmianę charakterystyki palnika.

Palniki
Palniki występują we wszystkich urządzeniach gazowych powszechnego użytku.

Najczęściej spotykanymi typami palników są palniki inżektorowe niskiego ciśnienia,

stosowane są też palniki gazowe nadmuchowe, które instaluje się w urządzeniach większej
mocy, to jest w niektórych kotłach centralnego ogrzewania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Budowa i zasada działania palnika iniektorowego [7, s. 40]

Palniki iniektorowe, to palniki w których następuje spalanie kinetyczno-dyfuzyjne.
Wygląda to w ten sposób, że paliwo gazowe jest doprowadzane do dyszy palnika

z nadciśnieniem nie przekraczającym 5 kPa. Strumień gazu wypływający z dyszy (rys. 6)
z prędkością ok. 15÷25 m/s, wytwarza w swojej strefie działania podciśnienie, powodujące
zasysanie powietrza z otoczenia, które miesza się z nim i wytwarza mieszaninę paliwowo-
powietrzną. Jest to tzw. „powietrze pierwotne”, które dzięki budowie palnika otrzymało energię
kinetyczną (ruchu) i ulega spalaniu w komorze spalania urządzenia gazowego. Ilość powietrza
pierwotnego jest z reguły mniejsze od ilości, jaka jest potrzebna do zrealizowania spalania
zupełnego i całkowitego i w zależności od rodzaju gazu wynosi 30÷60% teoretycznego
zapotrzebowania. Współczynnik nadmiaru powietrza wynosi

λ<1, reszta powietrza jako

„powietrze wtórne” pobierane jest z pomieszczenia.

Powietrze to wnika do płomienia z otaczającej go atmosfery palnika, do którego powinien

być zapewniony stały jego dopływ w odpowiednich ilościach i w odpowiedni sposób przez
specjalne w tym celu wykonane otwory w obudowie urządzenia gazowego.

Przykłady palników iniektorowych.

Rys. 2. Palnik atmosferyczny gazowego
przepływowego podgrzewacza wody
z wężownicami chłodzącymi płomień
[7, s. 40].

1- wlot gazu, 2- korpus palnika z dyszą
i mieszalnikiem gazu z powietrzem,
3- kołpak, 4- pierścień stabilizujący,
5- nakrywka

Rys. 3. Palnik nawierzchniowy kuchni

gazowej [3, s. 379].

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1- dopływ gazu, 2- poprzeczny przewód rozdzielczy, 3- korpus kurka, 4- dysza małego płomienia, 5- dysza
dużego płomienia, 6- komora mieszania gazu małego, 7- komora mieszania gazu dużego, 8- lejkowa wkładka
palnika, 9- nakrywka, 10 - korpus palnika, 11 – pokrętło.

Rys. 4. Palnik poziomy - fajkowy kuchni gazowej [3, s. 379]

1- palniki nawierzchniowe, 2- płyta podpalnikowa, 3- ruszt, 4- tablica rozdzielcza, 5- dzwonek, 6- pokrętła
palników nawierzchniowych, 7 - pokrętło palnika piekarnika, 8- drabinka suszarnicza, 9- blacha do pieczenia,
10 - podłoga komory piekarnika, 11 - obudowa, 12 - drzwiczki uchylne piekarnika, 13 - nakładka wewnętrzna
drzwiczek piekarnika, 14 - szyba, 15 - termometr, 16 – pokrywa

Rys. 5. Standardowa kuchnia gazowa z piekarnikiem (KGP) [3, s. 381].

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Kształty dysz i odpowiadające im wartości współczynników wypływu

α [5, s. 183]

Należy pamiętać o dokładnym czyszczeniu palnika od wewnątrz przez usuniecie wszelkich

nieczystości (osad, bród, korozja). Błąd mógłby spowodować zakłócenia w przepływie gazu do
otworów płomieniowych, a tym samym zakłócić proporcje pomiędzy ilością dopływającego
gazu potrzebnego do prawidłowego, zupełnego spalenia paliwa a ilością powietrza potrzebnego
do spalenia.

Przy palnikach kołpakowych należy zwracać uwagę na stan obrzeży kanalików

płomieniowych mających wpływ na prawidłowość spalania i działania palnika. W przypadku
stwierdzenia uszkodzeń lub ubytków naturalnych (zużycie) należy kołpak wymienić na nowy.

Wszelkiego rodzaju regenerowanie metodą pogłębiania kanałów lub wyprowadzania

płaszczyzny ręcznie za pomocą pilnika może spowodować, wbrew wszelkim przewidywaniom,
pogorszenie walorów użytkowych kołpaka. Tego rodzaju „naprawa” może też spowodować
całkowite zachwianie prawidłowości działania palnika (cofanie się płomienia, złe spalanie). Nie
należy również rozwiercać otworów płomieniowych cylindrycznych palnika i dyszy.

W tabeli 1 podano najczęściej występujące problemy w pracy grzejników wody

przepływowej i kuchni gazowych oraz sposoby na rozwiązywanie tych problemów.

Tab. 1. Typowe zakłócenia w pracy palników przy kuchniach gazowych i grzejnikach wody przepływowej

[10, s. 215]

Rodzaj usterki

Przyczyna

Sposób usuwania usterki

Za niski płomień palnika
pilotującego

Przeczyścić cienkim mosiężnym drucikiem dyszę
oraz otwór palnika pilotującego. Przeprowadzić
regulacja wysokosci płomienia wkretem
regulacji zapalacza

Wkręt regulacji powolnego
zapalania za mocno wykręcony

Dokonać regulacji, pokręcając lekko wkrętem
w prawo

Wybuchowe zapalanie
palnika

Wkręt regulacji powolnego
zapalania za mocno wkręcony

Dokonać regulacji, pokręcając lekko wkrętem
w lewo

Powolne zapalanie
palnika

Nieprawidłowe działanie zwężki
Venturiego (inżektora)

Oczyścić z osadu i dokonać regulacji (nie
wszystkie typy grzejników posiadają regulację).
Sprawdzianem prawidłowo działającej zwężki
jest wyraźne zasysanie powietrza podczas palenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

się palnika głównego przy całkowicie
wykręconym wkręcie regulatora powolnego
zapalania (ukazania się wody jest sygnałem
nieprawidłowego działania inżektora.)

Mała nieszczelność na membranie

Membranę wymienić na nową

Powolne zapalanie
palnika

Zanieczyszczony zawór kulkowy

Oczyścić zawór i kulkę. W przypadku uszkodzenia
wymienić na nowe

Zabezpieczenie termobimetaliczne

Oczyścić szczelinę palnika pilotującego,
a w przypadku uszkodzenia bimetalu wymienić na
nowe

Za głęboko wkręcony wkręt
regulatora powolnego zapalania

Dokonać regulacji, pokręcając lekko wkrętem
w lewo

Unieruchomiony lub uszkodzony
zawór kulkowy

Oczyścić z osadu kanał, gniazdo zaworu i kulkę,
a w przypadku jej uszkodzenia, wymienić na nowe

Za głęboko wkręcony wkręt
regulatora dopływu wody

Dokonać regulacji, podkręcając wkrętem w lewo

Za małe ciśnienie wody

Sprawdzić ciśnienie wody na dopływie z sieci

Pęknięta membrana

Wymienić na nową

Zanieczyszczony filtr wodny

Oczyścić siatkę filtru

Palnik nie zapala się

Brak drożności przewodów
wodnych dopływowych

Usunąć kamień kotłowy mechanicznie lub
chemicznie za pomocą rozcieńczonego kwasu
solnego (jedna część kwasu na pięć części wody
pamiętaj o zasadzie, że kwas wlewamy do wody)

Zanieczyszczony palnik.

Oczyścić palnik drucianą szczotką i poprzetykać
otworki mosiężnym drucikiem o średnicy nie
większej niż 0,75mm

Niskie ciśnienie gazu.

Sprawdzić ciśnienie gazu na dopływie z sieci

Zbyt mocno przymknięta
przysłona motylkowa przepływu
gazu

Otworzyć przysłonę motylkową

Usunąć sadzę z nagrzewnicy strumieniem wody lub
przez płukanie w roztworze sody

Zanieczyszczona nagrzewnica
(wymiennik)

Kamień kotłowy usunąć przez płukanie roztworem
rozcieńczonego kwasu solnego z wodą w stosunku
1: 5.
U w a g a. Dla bezpieczeństwa kwas należy
wlewać do wody, a nie wodę do kwasu. Po
oczyszezeniu nagrzewnicę starannie przepłukać
ciepłą wodą

Za niska temperatura
wody

Za duża prędkość przepływu
wody

Dokonać regulacji wkrętem regulatora dopływu
wody

Za mała prędkość przepływu
wody

Dokonać regulacji wkrętem regulatora dopływu
wody

Zbyt wysoka
temperatura wody
(wrzątek)

Zanieczyszczony filtr wodny

Oczyścić siatkę filtru

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Za duży przepływ gazu

Przymknąć przysłonę motylkową gazu

Zmniejszone przekroje przewodów
odpływu wody

Usunąć kamień kotłowy

Tworzenie się sadzy
na żeberkach
nagrzewnicy

Złe spalanie gazu.

Dokonać regulacji przysłoną motylkową
przepływu gazu

Za głęboko wkręcony wkręt
regulacji powolnego zapalania

Dokonać regulacji pokręcając lekko wkrętem
w lewo

Palnik gaśnie
z opóźnieniem

Unieruchomiony lub uszkodzony
zawór kulkowy

Oczyścić z osadu kanał, gniazdo zaworu i kulkę,
a w przypadku jej uszkodzenia wymienić na nową.

Złe ustawienie iskrownika

Iskrowniki oczyścić przy palnikach wyjętych
z nasad palnikowych. Po oczyszczeniu założyć
palniki i ustawić otworki iskrowników na wylot
gazu kanalika pokrywki palnika. Dokonać
ewentualnej regulacji iskrownika przez
podniesienie go lub obniżenie przy odkręcaniu
nakrętki pod blachą podpalnikową, ale przy
wyjętym palniku
Po ustawieniu dokręcić nakrętki iskrowników

Trudne zapalanie
palnika od iskrownika

Zanieczyszczone kanaliki pokrywy
palnika

Oczyścić pierścień stabilizujący, oczyścić kanaliki
pokrywki palnika.

Kurki gazowe ciężko
się obracają.

Zanieczyszczenie kurków lub
wyschnięcie smaru.

Kurek rozebrać, oczyścić, zakonserwować smarem
i zamontować

Kurek zamknięty
- gaz uchodzi do
palnika.

Kurek nieszczelny

Kurek, zdemontować, dotrzeć powierzchnie
uszczelniające przy użyciu pasty drobnoziarnistej,
oczyścić całość, zakonserwować smarem
i zmontować

Płomień
oszczędnościowy za
duży

Blokada obrotu kurka na płomień
oszczędnościowy, źle ustawiona

Palnik zdemontować i wkręt do

regulacji

płomienia oszczędnościowego nieco obniżyć.
Regulację powtórzyć, przy okazji oczyścić
i nasmarować kurek

Dysza zatkana

Wyjąć palnik, dyszę oczyścić, a otwór jej przetkać
miękkim drucikiem. Po zmontowaniu palnika
dokonać próby

Gaz nie dopływa do
jednego palnika

Otwór gazowy kurka gazowego
zatkany

Zdemontować kurek i oczyścić go. Po złożeniu
i zamontowaniu dokonać próby.

Płomień palnika
szumi i drży. Ma
tendencje do
odrywania się od
palnika

Za dużo powietrza pierwotnego

Wyjąć palnik i zmniejszyć szczelinę powietrza
pierwotnego. Próbę parokrotnie powtórzyć, aż
uzyska się prawidłowy płomień

Płomień palnika
mały, spokojny,
mocno świecący

Mało powietrza pierwotnego, gaz
spala się, niezupełnie

Dokonać regulacji palnika przez zwiększenie
szczeliny powietrza pierwotnego. Poluzować
wkręt przyciskowy przysłony i odpowiednio ją
przesunąć. Przy okazji oczyścić palnik. Dokonać
paru prób regulacji.

Za mały wypływ gazu z dyszy,
otwór dyszy częściowo zatkany

Wyjąć palnik, oczyścić dyszę, oczyścić szczelinę
dopływu powietrza pierwotnego.

Gaśnie płomień
palnika, gaz spala się
w dyfuzorze.

Całkowity brak dopływu powietrza
pierwotnego

Oczyścić przysłonę i wyregulować wielkość
szczeliny, dokonać paru prób.

Zaburzenia w
pracy instalacji
elektrycznych

Brak zasilania kuchni, brak
zasilania części kuchni

Czynności konserwacyjno-naprawcze instalacji
i urządzeń elektrycznych należą do kompetencji
elektryków posiadających uprawnienia do tych prac

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Płomień opiekacza
lub piekarnika jest
zbyt żółty i świecący

Zła regulacja palników, kuchnia zbyt
obudowana

Należy dokonać regulacji tych palników
Zwiększyć dopływ powietrza pierwotnego. Próby
powtórzyć, aż uzyska się prawidłowy wynik.
W przypadku zastawiania kuchni meblami,
powodującymi brak dopływu przez otwory
w obudowie kuchni powietrza do palników,
usunąć przedmioty i stworzyć wolną przestrzeń
przy kuchni

Poluzowane połączenia rurek
gazowych kurków

Odciąć dopływ gazu do kuchni - zamknięcie kurka
przed kuchnią. Zdjąć pokrywę podpalnikową po
uprzednim wyjęciu palników i odkręceniu od
pokrywy zapalaczy iskrowych. wszystkie
połączenia dokręcić, dokonać próby

Uchodzi gaz przy
zamkniętych kurkach
palników
nieszczelność ru-
rek i armatury
gazowej kuchni

Rurka gazowa nieszczelna

Przewietrzyć pomieszczenie przy zamkniętym
kurku gazowym przed kuchnią. Zdemontować jak
wyżej pokrywę podpalnikową. Przy zamknietych
kurkach palnikowych otworzyć kurek przed
kuchnią i sprawdzać kolejno szczelność rurek
roztworem wody z mydłem. Rurkę uszkodzoną
wymienić

Zanieczyszczenie instalacji
gazowej

Sprawdzić u dystrybutora ciśnienie gazu w sieci
rozdzielczej, zasilającej budynek lub ciśnienie
indywidualnym reduktorem budynku. Jeżeli
istnieją warunki techniczne - możliwość
podłączenia manometru do instalacji - zmierzyć
ciśnienie w budynku. Po stwierdzeniu
zanieczyszczenia instalacji oczyścić wnętrze
rurociągów według opisu podanego
w podręczniku

Palniki palą się małym
płomieniem

Zanieczyszczenie filtru

Odciąć dopływ gazu do przyboru. Wyjąć filtr
i siatkę. Oczyścić przez przedmuchiwanie (pompką
ręczną lub sprężonym powietrzem), lub wymycie
w benzynie (tylko na dworze)

Brak ciągu w kanale
spalinowym czy
wentylacyjnym

Zanieczyszczenie rury spalinowej
lub jej złe zmontowanie. Brak
drożności kanału spalinowego lub
wentylacyjnego

Sprawdzić, czy rura jest kompletna, szczelna,
nieprzerdzewiała. Sprawdzić prawidłowość jej
zamontowania. Sprawdzić ciąg płomieniem
świecy lub dymu z papierosa. Gdy brak
wciągania płomienia czy dymu, zdemontować rurę
i oczyścić jej wnętrze. Następnie sprawdzić ciąg
kanalu przy wlocie do kanału - miejsce
podłączenia rury odciągowej. Gdy nie
występuje wciąganie dymu i płomienia,
należy wezwać kominiarza do oczyszczenia
kanałów

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konserwacja przy grzejnikach wody użytkowej

Rys. 7. Części konstrukcyjne podlegające konserwacji przepływowego podgrzewacza gazowego [7, s. 54].

1. Sprawdzić szczelność zaworów poboru ciepłej wody, ponieważ ewentualne wycieki,

oprócz straty wody i gazu, mogą spowodować nadmierny wzrost temperatury wody
w podgrzewaczu co może spowodować jego uszkodzenie.

2. Kontrola zapalania, gaszenia i funkcjonowania grzejnika gazowego ciepłej wody

użytkowej.

3. Kontrola zużycia gazu przy mocy maksymalnej i minimalnej.
4. Sprawdzanie zabezpieczeń przy braku gazu.
5. Okresowo, maksymalnie co 2 lata należy przeprowadzić czyszczenie przewodów

spalinowych. Ta czynność jest zalecana ze względów bezpieczeństwa oraz z uwagi na
dobrą sprawność urządzenia. Przed przystąpieniem do czyszczenia przewodu spalinowego
należy zdjąć osłonę i zdemontować ścieżkę gazową palnika. Następnie oczyścić
urządzenie i zamontować ścieżkę gazową. Przed uruchomieniem urządzenia upewnić się,
czy nie ma nieszczelności na instalacji i połączeniach z grzejnikiem.

6. Okresowo, lecz nie rzadziej niż raz w roku należy przeprowadzić przegląd anody

magnezowej, którą można wyciągnąć poprzez otwór znajdujący się w górnej części
podgrzewacza. Anoda jest montowana na gwintowanej zaślepce. Jeżeli anoda jest zużyta
powyżej 60% należy ją wymienić.

7. Opróżnić podgrzewacz z wody. W przypadku pozostawienia urządzenia nieczynnego w

pomieszczeniach nie ogrzewanych, przy temperaturach poniżej zera, należy absolutnie
opróżnić podgrzewacz z wody w następujący sposób:

− zamknąć zawór odcinający,
− otworzyć zawór opróżniania,

− otworzyć jakikolwiek zawór ciepłej wody.

W celu przywrócenia normalnego funkcjonowania urządzenia należy zamknąć zawór

opróżniania, następnie otworzyć zawór odcinający i zamknąć zawór ciepłej wody.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ogólnemu czyszczeniu (przy zamkniętym kurku gazowym przed podgrzewaczem wody)

należy poddać przerywacz ciągu, całą nagrzewnicę ze szczególnym uwzględnieniem
wężownic grzejnych, palnik z nalotów gazu, tace, cały aparat wodno-gazowy.

Zwapnienie rurek – wężownic grzejnych można stwierdzić mierząc ciśnienie hydrauliczne

wejścia i wyjścia z wężownicy. W przypadku stwierdzenia różnicy ciśnień wyższej niż podaje
producent w dokumentacji techniczno-ruchowej, należy wężownice odwapnić. Aby tę
czynność wykonać, należy odciąć podgrzewacz od gazu i wody, zdemontować nagrzewnicę
i odwapnić przy użyciu środka rozpuszczającego wapno (rozcieńczony kwas) . Dolewa się go
tak długo, aż na wylocie przestanie się tworzyć piana. Płucze się tak długo, aż wypływająca
woda stanie się klarowna.

Konserwacja kotłów centralnego ogrzewania

Aby zapewnić długie użytkowanie i sprawność kotła, konieczne jest poddawanie go

regularnym przeglądom.

Częstość przeglądów zależy od poszczególnych warunków instalacji i użytkowania,

jednak przyjmuje się za wskazane coroczne kontrole przez uprawnione do tego osoby.

Przed podjęciem jakichkolwiek prac konserwacyjnych lub czyszczenia kotła należy

odłączyć zasilanie elektryczne oraz odciąć dopływ gazu.

Konserwacja zwyczajna
Normalnie przewidywane są następujące czynności konserwacyjne:

− czyszczenie palników,
− czyszczenie wymiennika ciepła,

− sprawdzanie i czyszczenie rur,

− sprawdzanie przewodu kominowego,
− kontrola wyglądu zewnętrznego kotła,

− kontrola zapalania, gaszenia i funkcjonowania kotła,

− kontrola szczelności wody i gazu,
− kontrola zużycia gazu na mocy maksymalnej i minimalnej,

− kontrola ustawienia elektrody zapłonowej/jonizacyjnej,

− sprawdzenie zabezpieczeń przy braku gazu,
− czyszczenia paneli dokonywać wyłącznie wodą z mydłem, nie czyścić paneli i innych

części rozpuszczalnikiem.

Konserwacja specjalna
Jest to przywrócenie działania kotła do zasad przewidzianych przez producenta np. po

uszkodzeniu. Normalnie przewidziane są następujące czynności:
− wymiana elementu,

− naprawa części,
− przegląd części lub zespołów.

W kotłach grzewczych gazowych oprócz wcześniej już opisanych palników

inżektorowych niskiego ciśnienia, stosuje się też palniki gazowe nadmuchowe wentylatorowe.

Są to palniki, do których powietrze doprowadzane jest pod ciśnieniem wytwarzanym przez

wentylator. Urządzenia z palnikami wentylatorowymi mogą osiągać nieco wyższą sprawność
cieplną, dzięki lepszej jakości spalania, Jednak całe urządzenie jest bardziej skomplikowane.

W palnikach wentylatorowych realizuje się spalanie kinetyczne, gdzie zarówno gaz jak

i potrzebne do spalenia powietrze dostarczone jest do zespołu mieszalnikowego z nadciśnieniem.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Schemat palnika wentylatorowego (nadmuchowego) [opracowanie własne]

Stosowane w gazowych kotłach grzewczych palniki mają zwartą, zblokowaną budowę.

Zbudowane są z dmuchawy powietrza (wentylatora), rury palnikowej z bardzo sprawnym
systemem zmieszania gazu i powietrza, regulowanej klapy powietrza, transformatora zapłonu,
zespołu urządzeń zabezpieczających i sterujących z zaworami elektromagnetycznymi
odcinającymi paliwo gazowe w awaryjnych sytuacjach, z głowicy z tarczą spiętrzającą,
urządzeniami zapłonowymi i urządzeniami kontroli płomienia.

Urządzenie zabezpieczające powoduje odcięcie gazu nie tylko przy zgaśnięciu płomienia,

lecz również w przypadku zaniku napięcia zasilającego wentylator.

Nad przebiegiem funkcjonowania palnika czuwa automat sterujący całym procesem

rozruchu i pracy palnika.

Po zgłoszeniu zapotrzebowania ciepła przez termostat, kotłowy automat sterujący

rozpoczyna proces uruchomienia palnika. Najpierw kontrolowane jest ciśnienie gazu, a następnie
włącza się dmuchawa i przez kilkadziesiąt sekund następuje przedmuchanie komory spalania.
Po upływie czasu przedmuchu zostaje załączone napięcie na transformator wysokiego napięcia
i następuje przeskok iskry zapalającej na elektrodach zapalających. Następnie automat otwiera
zawór elektromagnetyczny i następuje zapalenie mieszanki powietrzno-gazowej, a tworzący się
plomień kontrolowany jest przez czujnik płomienia.

Zabezpieczenia płomienia przez jego zgaśnięciem są często podwójne: jedno działające na

zasadzie jonizacji (elektroda jonizacyjna) o czasie zadziałania 1 sekundy, a druga na zasadzie
termoelektromagnesu o czasie zadziałania 20÷40 sekund.

W odniesieniu do regulacji mocy, palniki gazowe nadmuchowe mogą pracować jako

jednostopniowe (pełna moc nominalna), dwu lub trójstopniowe (obciążenie mocy częściowe),
bądź też z ciągłą regulacją mocy (palniki modulacyjne z bezpośrednią regulacją mocy).

a) dmuchawa z palnikiem b) dmuchawa oddzielona od palnika

Rys. 9. Rodzaje palników gazowych z dmuchawą [6, s. 794]

GAZ

MIESZANKA
PALNA

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Różne rodzaje palników różnią się głównie konstrukcją głowicy mieszającej, w której

zachodzi mieszanie się powietrza i gazu przed zapaleniem (rys. 9).

W tablicach 2 i 3 przedstawiono najczęściej występujące problemy ze współpracy

palników atmosferycznych i nadmuchowych z kotłami gazowymi oraz sposoby
rozwiązywania tych problemów.

Tab. 2. Typowe zaburzenia w pracy palników atmosferycznych [1, s. 414]

Typowe

zaburzenia, usterki

Ewentualna przyczyna

Sposób usuwania

Palnik dyżurny nie
pali się

• zamknięty zawór dopływu

gazu

• uszkodzony zapalacz lub

elektroda zapalająca

• zapowietrzona instalacji gazowa

• zanieczyszczony palnik

dyżurny

− otworzyć zawór

− wymienić uszkodzony element

− przytrzymać dłużej przycisk zapalania

− wyczyścić dyszę palnika

Palnik dyżurny zapala
się na krótko, a
następnie gaśnie

• niedostatecznie nagrzany

termoelement

• zanieczyszczenie dyszy palnika

lub niewłaściwe ustawienie w
stosunku do termostatu

• uszkodzony termoelement lub

zawór elektromagnetyczny

• nagrzany czujnik blokady

− przytrzymać dłużej przycisk zapalania

− wyczyścić palnik dyżurny i ustawić we

właściwym położeniu

− wymienić uszkodzony element

− odczekać kilkanaście minut

Palnik główny nie
zapala się

• brak napięcia zasilania lub nie

włączony główny wyłącznik

• temperatura w kotle wyższa niż

nastawiona na regulatorze
temperatury

• uszkodzony elektromagnetyczny

zawór gazowy

− sprawdzić napięcie i ewentualnie włączyć

główny włącznik

− sprawdzić położenie pokrętła regulatora,

odczekać aż temperatura wody obniży się

− wymienić zawór

Głośne zapalanie
palnika głównego lub
przeskok płomienia

• wadliwa regulacja ciśnienia gazu w

momencie zapalania

• uszkodzony regulator ciśnienia

gazu

− wyregulować właściwie

− sprawdzić działanie regulatora, a w razie

potrzeby wymienić

Palnik główny pali się
dużym żółtym
płomieniem

• za wysokie ciśnienie gazu lub

niewłaściwe dysze palnikowe

− sprawdzić ciśnienie i ewentualnie wymienić

dysze

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tab. 3. Typowe zaburzenia w pracy palnika nadmuchowego i sposób ich usuwania [zestawione z różnych

instrukcji obsługi palników – opracowanie własne]

Typowe

zaburzenia, usterki

Ewentualna przyczyna

Sposób usuwania

Silnik palnika nie
działa

• brak napięcia

• uszkodzony bezpiecznik

• przerwanie przewodu zerowego

• uszkodzony silnik palnika

• uszkodzony kondensator

• przerwany obwód regulacji

• brak dopływu gazu, zamknięty

zawór kulowy

• uszkodzony automat palnikowy

− zamknąć obwód, ogranicznik bezpieczeństwa

ustawić w położeniu początkowym

− wymienić

− naprawić

− wymienić

− znaleźć przerwę, załączyć regulator albo

czujnik (ew. odblokować)

− otworzyć zawór kulowy, przy dłuższym braku

gazu powiadomić Zakład Gazownictwa.

− wymienić

Silnik palnika pracuje,
ale po czasie
przewietrzania lub w
jego trakcie następuje
wyłączenie awaryjne
(brak powietrza)

• uszkodzony czujnik ciśnienia

powietrza

• przewód ciśnieniowy lub

podciśnieniowy uszkodzony

• nie załącza kontakt czujnika

ciśnienia powietrza (za małe
ciśnienie powietrza)

• zanieczyszczona dmuchawa

− wymienić

− wymienić

− prawidłowo ustawić czujnik ciśnienia, w razie

potrzeby wymienić

− oczyścić

Silnik palnika pracuje,
jest napięcie na
automacie
palnikowym, ale brak
zaplonu

• za duży odstęp między

elektrodami zapłonowymi

− ustawić właściwy odstęp

Brak zapłonu, po
krótkiej przerwie
następuje wyłączenie
awaryjne

• elektrody zapłonowe lub

przewód zapłonowy zwierają do
masy, uszkodzenie izolatora

•

uszkodzony transformator
zapłonowy

− usunąć zwarcie, wymienić uszkodzone

elektrody lub przewody

− wymienić

Silnik pracuje
prawidłowo, działa
układ zapłonu, po
krótkim czasie
następuje wyłączenie
awaryjne
Silnik pracuje, działa
układ zapłonu, po
krótkim czasie
następuje wyłączenie
(bez żadnego sygnału
zakłócenia)

• nie otwiera się zawór

elektromagnetyczny, ponieważ
jest uszkodzony lub powstała
przerwa w przewodach (brak
gazu)

• spadek ciśnienia gazu przy

otwarciu zaworu
elektromagnetycznego
z powodu zabrudzenia filtra

− wymienić zawor elektromagnetyczny, ew.

usunąć przerwę w obwodzie (skontrolować
napięcie na zacisku )

− oczyścić wkład filtra lub wymienić

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Silnik palnika pracuje,
zapłon jest słyszalny,
przy normalnym
powstaniu płomienia
następuje wyłączenie
awaryjne, zakłócenia
obwodu kontroli
płomienia

• zapłon wpływa za silnie na prąd

jonizacyjny lub czujnik
płonienia zanieczyszczony lub
przerwa w przewodach
czujnika płomienia

• wahania prądu jonizacyjnego,

zbyt niska wartość prądu

• brak prądu jonizacyjnego lub

zbyt niska wartość

• nieprawidłowe ustawienie

mieszanki gaz/powietrze

− zamienić fazę i przewód zerowy

transformatora zapalającego: zmniejszyć
przerwę iskrową

− zmienić położenie elektrody czujnikowej,

ew. zlikwidować dużą rezystancję przejścia
w obwodzie jonizacyjnym (dokręcić zaciski)

− w przypadku sieci nieuziemnionych

(transformator sterujący) należy uziemić
biegun użyty jako przewód zerowy

− ponownie ustawić palnik

Usuwanie zakłóceń w pracy palnika gazowego powierzyć osobie posiadającej uprawnienia - Świadectwo

kwalifikacyjne w zakresie konserwacji i napraw urządzeń i instalacji energetycznych grupa I i II.

Należy zaznaczyć, że dokładne wyregulowanie palnika gazowego wentylatorowego można

osiągnąć jedynie przy pomocy analizatora spalin. W sprzedaży jest wiele typów różnych
producentów i dystrybutorów analizatorów spalin. Należy pamiętać, że aby wykonać pełną
analizę spalin, analizator powinien dokonać pomiaru składników spalin, obliczeń stosunku
nadmiaru powietrza (współczynnik λ), temperatury spalin i straty wylotowej oraz sprawności
palnika.

Kurki gazowe

W urządzeniach gazowych smarowaniu podlegają wszystkie elementy narażone na tarcie,

w szczególności wszelkiego rodzaju kurki gazowe. Prawidłowe smarowanie kurków polega
przede wszystkim na równomiernym rozprowadzeniu nakładanego smaru na powierzchnię
tarcia, niedopuszczenie do zatkania smarem otworów przelotowych. Dlatego też doświadczeni
konserwatorzy stosują prostą, ale skuteczną metodę polegającą na tym, że nakładają cieńszą
warstwę smaru na dolną część kurka, a nieco grubszą na górną, pozostawiając nietkniętą jego
środkową powierzchnię. Następnie włożony do gniazda stożek jest docierany kilkakrotnymi
półobrotami dla dokładnego ułożenia się stożka w otworze oraz rozprowadzenia smaru na całej
jego płaszczyźnie trącej z jednoczesnym wyciśnięciem nadmiaru smaru na zewnątrz obudowy.
Przy pewnej wprawie stosowanie tej metody zapewnia równomierne przesmarowanie kurka bez
narażenia otworków na zatkanie smarem. Dla pewności jednak należy stożek ostrożnie wyjąć,
tak aby nie naruszyć powierzchni równo rozłożonej warstwy smaru i sprawdzić drożność
otworów. Trzeba jednak pamiętać, że przed każdym smarowaniem zarówno stożek, jak i otwór
kurka, powinny być dokładnie oczyszczone z pozostałości starego smaru. Powinna być też
sprawdzona jakość przylegania płaszczyzn przez suche próbne docieranie kurka [3, s. 263].

Kurek jest szczelny, jeżeli ślady zarysowania wykażą przynajmniej po jednej linii ciągłej na

całym obwodzie stożka nad i pod otworem przepływu gazu. W przypadku uzyskania wyniku
negatywnego, kurek należy dotrzeć według obowiązujących zasad specjalnie do tego celu
przeznaczoną pastą. Karygodnym błędem byłoby pozostawienie kurka w stanie pierwotnym
(niedotartym) i liczenie tylko na uszczelnienie smarem. Smar w początkowej fazie eksploatacji
przyboru lub paleniska gazowego będzie częściowo spełniał tę rolę, ale tylko do chwili zagrzania
się obudowy kurka do temperatury rozrzedzenia się smaru, który pod wpływem ciśnienia gazu
zostanie wydmuchany (wypłynie): spowoduje to całkowite rozszczelnienie kurka i ulatnianie się
gazu na zewnątrz. Tak wykonana konserwacja może spowodować zatrucie, pożar lub wybuch.
[3, s. 263].

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Typowe kurki w instalacjach gazowych

1 - korpus, 2 - grzybek, 3 - wycięcie w grzybku, 4 - sprężyna, 5 - wkręt, 6 - trzpień, 7 - pokrętło, 8 - wkładka
metalowa w pokrętle, 9 - wycięcie w kopursie prowadzące wkręt, 10 - wycięcie zabezpieczające położenie
zamknięcia

Rys. 14. Kurek kuchni gazowej a

)

w położeniu otwartym, b) w położeniu zamkniętym [3, s. 380]

Automatyka regulacyjno zabezpieczająca

W automatyce do najważniejszych zabiegów konserwatorskich zaliczyć trzeba utrzymanie

w czystości filtrów wszystkich kanałów, przewodów impulsowych, dysz itp. przez okresowe
przemywanie, przedmuchiwanie, czyszczenie.

Czyszczenie filtrów gazowych powinno odbywać się przez przemywanie wkładek pod

silnym strumieniem wody lub przez przedmuchiwanie sprężonym powietrzem. Stosowanie do
mycia wszelkiego rodzaju płynów łatwo palnych (benzyna, rozpuszczalnik, denaturat), pomimo
ich skuteczności, należy ograniczyć tylko do przypadków wyjątkowych, zachowując maksymalne
środki ostrożności.

Z- korpus, 2- pokrywa, 3- uszczelka, 4- wkładka filtrująca, 5- sprężyna

Rys. 15. Rodzaje konstrukcji filtrów gazowych [5, s. 237]

Rys. 10. Kurek do
węża pojedynczy
[2, s. 25]

Rys. 11. Kurek
prosty z kielichem
gwintowanym
[3, s. 92]

Rys. 12. Kurek
dławikowy z kielichem
gwintowanym
[2, s. 24]

1 - korpus mosiężny,
2 - tuleje startowe,
3 - uchwyt w położeniu otwarcia

przepływu

Rys. 13. Zawór kulowy [3, s. 126]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konserwacja automatyki regulacyjno-zabezpieczającej wymaga wyjątkowej dokładności,

sumienności i prawidłowości wykonania. Niefachowe i niestaranne wykonanie konserwacji czy
naprawy może spowodować unieruchomienie automatyki czy zabezpieczeń i w następstwie
może to doprowadzić do groźnego wypadku.

Automatyka domowego użytku jest zawsze narażona na zanieczyszczenia, rozregulowanie

lub uszkodzenie. W związku z tym okresowe kontrole powinny być przeprowadzane znacznie
częściej niż przy innych, mniej wrażliwych w działaniu urządzeniach. Na bieżąco należy usuwać
wszystkie zauważone usterki, a zakłócenia w pracy zaraz sprawdzać i usuwać ich przyczyny.

Najwięcej zakłóceń w pracy urządzeń powodują zanieczyszczenia gazu, mimo że są

instalowane filtry. Powstające z drobnego pyłu osady pogarszają szczelność zamknięć
i zaworów, a równocześnie stwarzają opory, szczególnie między powierzchniami trącymi.

Dlatego filtry powinny być często czyszczone, a równocześnie armatura bardziej wrażliwa

na zanieczyszczenia częściej sprawdzana i konserwowana. Należy szczególną uwagę zwracać na
rurki impulsowe o małym przekroju, jak kapilary czy dysze. Osiadanie w nich zanieczyszczeń
pawoduje rozregulowywanie układów, a nawet ich unieruchomienie.

Na przykład dysza i otworki palnika pilotującego często się zanieczyszczają osadem z gazu

- brak okresowego czyszczenia doprowadza do unieruchomienia urządzenia.

Do konserwowania elementów automatyki nie należy stosować żadnych smarów ani

olejów, chyba że wynika to wyrażnie z zaleceń podanych przez producenta w instrukcji
eksploatacji. Zasadnicza większość elementów automatyki i armatury regulacyjno-
zabezpieczającej wykonana jest z materiałów odpornych na korozję, a równocześnie nie
wymagających smarowania.

Po zakończeniu konserwacji i napraw oraz usunięciu usterek cały układ automatyki należy

uruchomić, sprawdzić szczelność, wyregulować. Dla sprawdzenia niezawodności działania
układów automatycznych i zabezpieczeń należy wywołać stan awaryjny - na przykład dokonać
odcięcia dopływu gazu, zgasić palnik pilotujący, schłodzić termoparę w celu zbadania reakcji
zespołu zabezpieczającego i szybkości zadziałania. Czasy zadziałania w nawiązaniu do różnych
przyczyn podawane są w instrukcjach obsługi. Na przykład brak napięcia w uzwojeniu
elektromagnesu powoduje natychmiastowe odcięcie dopływu gazu, a umyślne odcięcie dopływu
gazu powinno spowodować pełne uruchomienie zabezpieczeń w ciągu 40 s. Gdyby czas taki był
dłuższy, to należy dokonać regulacji, korekty ustawień termopary w stosunku do płomienia
pilotującego itp.

Automatyka stosowana obecnie przy kuchniach gazowych wymaga okresowego

czyszczenia i przesmarowania kurków gazowych oraz kół zębatych w zaworze regulacyjno-
zabeżpieczającym. Do smarowania należy używać oleju niewysychającego i niezagęszczającego
się. Należy również sprawdzać połączenie końcówki termopary. Końcówkę ostrożnie oczyścić z
nalotów szczoteczką z miedzianymi lub mosiężnymi drucikami. Wszystkie połączenia stykowe
przewodów elektrycznych należy sprawdzać i okresowo oczyszczać.

Uszkodzonych części z urządzeń takich jak termoelementy, elektromagnesy, czujniki,

termostaty itp. i armatury, stanowiących zabezpieczenia i automatyczne układy, nie wolno
naprawiać, lecz należy je wymieniać na nowe.

Należy pamiętać, że wszystkie czynności konserwacyjne i naprawcze przy przyborach

gazowych można wykonywać tylko przy wyłączonym dopływie gazu i energii elektrycznej,
a więc kurek przed przyborem powinien być zamknięty, a przewód elektryczny wyjęty
z gniazdka.

Zakończeniem pracy konserwacyjnej jest kontrola szczelności, działania oraz regulacja

odbiornika gazu, ze szczególnym zwróceniem uwagi na przebieg procesu spalania.

Prawidłową regulację palnika w dużym stopniu ułatwiają wskazania przyrządów

wykrywających obecność gazu w pomieszczeniu, czy też obecność tlenku węgla w spalinach.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W palnikach o nieco większych mocach konieczne do ustawienia i wyregulowania palnika

są analizatory spalin powszechnie stosowane w instalacjach gazowych.

Narzędzia i części zamienne

W czynnościach naprawczych i konserwacyjnych dużą rolę odgrywają narzędzia oraz

wyposażenie warsztatu, magazynu cześci zamiennych i materiałów pomocniczych.

Konserwatorzy udający się do użytkowników urządzeń gazowych powinni być wyposażeni

w torby z pełnymi kompletami narzędzi do tego rodzaju prac konserwacyjno-naprawczych oraz
wykrywacz tlenku węgla do kontroli, czy w spalinach nie występuje tlenek węgla (CO).
Narzędzia powinny być w torbie ułożone według wyznaczonego dla nich miejsca. Prócz
narzędzi konserwator powinien mieć zestaw często wymienialnych elementów, jak części
zapasowe, uszczelki, szczeliwo, smar, szmaty.

Wszystkie narzędzia powinny znajdować się w dobrym stanie technicznym oraz w miarę

możliwości powinny być wykonane jako nieiskrzące. Takie narzędzia powlekane są metalem
kolorowym (twardy stop) i w przypadku uderzenia nimi o przedmiot stalowy, czy beton, nie
wywołują iskry, np. klucze i młotek.

Należy zwrócić uwagę na dobór narzędzi do konserwacji i napraw automatyki, do której

czasami należy dorabiać specjalne klucze, uchwyty, śrubokręty, skrobaki, by móc dokonać
konserwacji połączonej z demontażem czy montażem tej dość precyzyjnej armatury.

Zestaw magazynowanych części zamiennych uzależniony jest od jakości konserwowanych

i naprawianych urządzeń gazowych i ich wyposażenia, ale zawsze powinien zawierać kurki,
zestawy dysz, sprężynki i membrany, pierścienie stabilizujące, rurki impulsowe, termopary,
komplety elektromagnetycznych zaworów bezpieczeństwa i komplety zaworów regulacyjno-
zabezpieczających, płytki bimetalowe, termostaty. Baza usługowa (techniczna) powinna być
wyposażona w odpowiednie obrabiarki, aparaty spawalnicze, zestawy narzędzi, komplety
nowych urządzeń do wymiany, komplety urządzeń zregenerowanych, zestawy armatury,
nagrzewnic, rur, złączek, zestawy układów automatycznych i części zamienne do nich, materiały
pomocnicze, własny transport.

Wszystkie trudniejsze prace powinny być wykonywane w bazie technicznej. Konserwator

powinien ograniczyć swoje usługi tylko do konserwacji, połączonej niekiedy z wymianą
drobnych elementów.

Części zamienne powinny się charakteryzować pełną zamiennością, to znaczy, że części

te można używać bez konieczności ich przerabiania czy dopasowywania.

Oprócz narzędzi i części zapasowych konserwator powinien dysponować dostateczną ilością

materiałów pomocniczych, jak środki do mycia i czyszczenia, smarowania, uszczelniania, środki
do zabezpieczeń antykorozyjnych.

W magazynie powinny się ponadto znajdować różnego rodzaju wkręty, śrubki, nity, siatki

z metali kolorowych o różnych wymiarach oczek na wkładki, filtrowe kawałki blach, klingeryt,
guma, skóra i inne oraz rury i kształtki. Następnie konieczne są zapasy złączek, haków, rur,
rurek impulsowych, drobnej armatury.

Ważne jest posiadanie zestawu aparatury pomiarowej, jak manometry sprężynowe,

manometry cieczowe, termometry, miliwoltomierz i miliamperomierz, analizatory gazu i spalin.

Ponadto konserwator powinien posiadać sprzęt ochrony osobistej: odzież ochronna, obuwie

gumowe (dielektryczne), analizatory tlenku węgla z rurkami wskaźnikowymi, maski

z pochłaniaczami, a nawet aparat tlenowy (zależy od zakresu wykonywania prac). Dalej
powinien się znajdować sprzęt gaśniczy, koce pożarnicze, fartuchy, rękawice, okulary ochronne,
kaptury ogniotrwałe. Konserwatorzy powinni również zabierać ze sobą małe gaśnice i rękawice
pożarnicze.

Wykonywane prace konserwacyjne i naprawcze powinny być kontrolowane i odbierane.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Warunki przestawiania urządzeń gazowych na inny rodzaj paliwa gazowego

Urządzenia gazowe zainstalowane w mieszkaniach na danym terenie dostosowane są do

określonego rodzaju paliwa gazowego. Urządzenia gazowe mogą być produkowane na różne
rodzaje paliwa gazowego i w praktyce może się zdarzyć konieczność zastosowania innego
rodzaju gazu. Taka zmiana wiąże się z odpowiednim dostosowaniem urządzenia gazowego.

Najczęściej powstaje konieczność przestawiania odbiorników gazowych z gazu płynnego na

ziemny lub z gazu płynnego (propan-butan) na gaz przewodowy (miejski, ziemny).
Przebieg procesów spalania w palniku urządzenia gazowego charakteryzują następujące cechy:
− obciążenie cieplne w kW,

− wygląd płomienia (mierzony pośrednio ilością zasysanego powietrza pierwotnego),

− stabilność płomienia wyrażająca się skłonnością do cofania lub odrywania się płomienia

gazowego wstępnie zmieszanego,

− jakość spalania wyrażająca się skłonnością do tworzenia tlenku węgla i sadzy.

Zadaniem powszechnie spotykanych urządzeń gazowych jest przesłanie energii gazu

w postaci ciepła w kierunku ogrzewanego przedmiotu. W celu uzyskania gwarancji
identycznego działania urządzenia po zmianie gazu, konieczne jest zwrócenie uwagi na to, aby
produkty spalania miały taki sam nadmiar powietrza i taką samą szybkość wypływu jak przed
zmianą gazu.

Z punktu widzenia przesyłania energii palnik po przeróbce powinien spełniać warunek:

D • W=const
gdzie: D- średnica otworu wylotowego gazu (dyszy),

W – liczba Wobbe’go

Przeróbka palnika odnosi się przede wszystkim do zmodyfikowania drogi przepływu gazu.
Praktyczne przestawianie przyborów i palenisk gazowych z jednego rodzaju gazu na inny

nie nastręcza żadnych trudności pod warunkiem, że są one urządzeniami fabrycznie
dostosowanymi do różnych rodzajów gazu. Takie urządzenia nazywamy „uniwersalnymi".
Ta uniwersalność polega na tym, że przestawienie na inny rodzaj gazu ogranicza się tylko do
regulacji ilości gazu na dyszy lub do wymiany dyszy i palnika oraz regulacji stosunku powietrza
pierwotnego do ilości gazu wprowadzonego do palnika. Jest to najprostszy i najdogodniejszy
sposób przestawiania, bez konieczności dokonywania przeróbek polegających na dorabianiu lub
przerabianiu poszczególnych elementów palnika. Oczywiście, dotyczy to urządzeń
produkowanych w ostatnich latach o konstrukcji i walorach bardziej nowoczesnych.

W użytkowaniu znajduje się jednak wiele przyborów (kuchnie, termy) i palenisk gazowych
(piec kąpielowy), które nie posiadają tych zalet i nie ma możliwości uzyskania do nich części
zamiennych. W takich przypadkach, jeśli chcemy pozostawić ten sam odbiornik, konieczne jest
wykonanie nowej dyszy lub palnika, przystosowanych do nowych warunków pracy.
W nowych palnikach najprostszą i najkorzystniejszą formą przechodzenia z jednego rodzaju
gazu na inny jest wymiana tylko dyszy przy założeniu, że palnik pozostaje ten sam
o niezmienionej wydajności cieplnej.

Po założeniu nowej dyszy konieczne jest uregulowanie ilości powietrza pierwotnego

i skontrolowania jakości spalania na zawartość tlenku węgla w spalinach. Jeśli wynik jakości
spalania okaże się negatywny (CO powyżej normy), należy zmniejszyć dyszę o 0,1 mm
i ponowić próbę (aż do skutku).

Przy tego rodzaju przeróbkach zawsze istnieje możliwość niepowodzenia z przyczyn

niezależnych od przerabiającego. Powodem tego może być przestarzała konstrukcja palnika,
który całkowicie nie nadaje się do przeróbki na inny rodzaj paliwa.

Generalnym założeniem podczas zmiany rodzaju gazu jest wymiana palników dyfuzyjnych,

jeśli są jeszcze zamontowane w urządzeniu gazowym na palniki inżektorowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymieniane paliwa gazowe charakteryzują się różnymi własnościami fizyko-chemicznymi.

Podczas regulowania palników po zmianie gazu znaczenie mają takie własności jak liczba
Wobbego, szybkość spalania gazu, czy też względna gęstość gazu.

Qc – ciepło spalania gazu w kJ/m

d – względna gęstość gazu

Liczba Wobbego (W) jest stosunkiem liczby wyrażającej wielkość ciepła spalania

w kilodżulach na metr sześcienny do pierwiastka kwadratowego z liczby oznaczającej względną
gęstość gazu.

Przy stałym ciśnieniu paliwa gazowego w sieci wydajność urządzenia gazowego jest wprost

proporcjonalna do ciepła spalania gazu a odwrotnie proporcjonalna do pierwiastka
kwadratowego z gęstości względnej gazu.

W związku z tym, warunkiem prawidłowej pracy urządzeń gazowych jest zapewnienie stałej

liczby Wobbego, odpowiedniej dla danej konstrukcji palnika gazowego. Szybkością spalania
gazu nazywamy szybkość rozprzestrzeniania się płomienia w mieszaninie gazowo-powietrznej
i jest mierzona w cm/s. Jest to jedna z najważniejszych własności paliwa gazowego, które
wpływa w zasadniczy sposób na pracę palnika gazowego.

Nieodpowiednio dobrana szybkość wypływu strumienia mieszanki palnej w stosunku do jej

szybkości spalania powoduje zakłócenia normalnej pracy palnika i charakteryzuje się
następującymi nieprawidłowościami:

- cofanie się płomienia do środka palnika,
- odrywanie się płomienia od palnika,
- gaśnięcie płomienia na palniku,
- niepełne spalanie się paliwa gazowego,
- obniżenie wydajności cieplnej palnika.

Z paliw gazowych stosowanych w gospodarce komunalnej największą szybkość wykazują gazy
zawierające w swoim składzie wodór (np. gaz miejski), a najmniejszą te, które wodoru nie
posiadają (np. gaz ziemny wysokometanowy).

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czy polega konserwacja kuchenek gazowych?
2. Na czy polega konserwacja grzejników c.w.u.?
3. Na czy polega konserwacja kotła wodnego niskotemperaturowego?
4. Jaki jest podział urządzeń gazowych wg PN-86/M-40303?
5. Jakie parametry najczęściej charakteryzują dane urządzenie gazowe?
6. Co określa kategoria danego urządzenia gazowego?
7. Jakich gazów nie należy używać do usuwania gazu z naprawianego urządzenia gazowego?
8. Jak należy konserwować palniki inżektorowe?
9. Jakich narzędzi trzeba używać do czyszczenia palników?
10. Na jakiej zasadzie pracuje palnik inżektorowy?
11. Jakie są typowe zaburzenia w pracy urządzeń gazowych?
12. Jak należy konserwować kurki gazowe przy paleniskach gazowych?
13. Na czy polega konserwacja aparatury regulująco-zabezpieczającej?
14. Na czym głównie polega przestawienie urządzenia gazowego na inny gaz?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj konserwacji i regulacji palnika kuchenki gazowej. Prace wykonaj w obecności

osoby posiadającej świadectwo kwalifikacyjne do wykonywania tego typu prac.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać ubranie oraz sprzęt ochrony osobistej,
3) dobrać odpowiednie narzędzia monterskie,
4) zapoznać się z danymi technicznymi kuchenki gazowej,
5) dobrać odpowiednią dyszę gazową,
6) odciąć gaz kurkiem odcinającym przy kuchence gazowej i gazomierzu,
7) skontrolować zawartość gazu w powietrzu i przewentylować pomieszczenie,
8) wymontować palnik, oczyścić i ewentualnie wymienić dyszę,
9) zamontować palnik, uruchomić i wyregulować dopływ powietrza pierwotnego,
10) wykonać sprawdzenie szczelności,
11) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
12) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
13) uporządkować miejsce pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół monterski,
– klucze monterskie,
– materiały czyszczące (papier ścierny, szczotki druciane),
– komplet dysz gazowych,
– eksplozymetr, metanomierz,
– odzież ochronna (ubranie robocze, rękawice),
– instrukcja obsługi kuchenki gazowej,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj konserwacji kotła grzewczego żeliwnego z palnikiem wentylatorowym. Prace

wykonać w obecności osoby posiadającej świadectwo kwalifikacyjne do wykonywania tego typu
prac.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać ubranie i sprzęt ochrony osobistej,
3) dobrać odpowiednie narzędzia monterskie,
4) odłączyć kocioł od instalacji grzewczej gazowej i elektrycznej,
5) dobrać narzędzia do czyszczenia powierzchni grzewczej kotła,
6) sprawdzić zawartość gazu w powietrzu,
7) zdemontować palnik gazowy,
8) oczyścić kocioł,
9) oczyścić palnik i ewentualnie wymienić dyszę gazową,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10) zamontować palnik, podłączyć do instalacji gazowej, wodnej i elektrycznej oraz uruchomić

palnik,

11) sprawdzić szczelność,
12) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
13) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
14) uporządkować stanowisko.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół monterski,
– klucze monterskie,
– narzędzie czyszczące powierzchnię ogrzewalną kotła (szczotki druciane),
– dokumentacja techniczno-ruchowa kotła,
– komplet dysz gazowych,
– eksplozymetr, metanomierz,
– odzież ochronna (ubranie robocze, rękawice ochronne),
– instrukcja obsługi kotła żeliwnego c.o.,
– dokumentacja techniczno-ruchowa palnika,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj konserwacji i regulacji palnika gazowego wentylatorowego w kotle wodnym c.o..

Prace wykonać w obecności osoby posiadającej świadectwo kwalifikacyjne do wykonywania
tego typu prac.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać ubranie i sprzęt ochrony osobistej,
3) dobrać odpowiednie narzędzie monterskie,
4) odłączyć kocioł od instalacji gazowej i elektrycznej,
5) zdemontować palnik gazowy,
6) wykonać konserwację palnika (oczyścić rurę palnikową, tarczę sprzęgającą, wirnik

wentylatora),

7) wymienić dyszę palnika,
8) zamontować palnik gazowy,
9) podłączyć do instalacji gazowej i elektrycznej, uruchomić palnik,
10) dobrać analizator spalin,
11) wykonać dwukrotnie analizę spalin i porównać wyniki,
12) wykonać regulację palnika gazowego wg DTR,
13) sprawdzić szczelność,
14) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
15) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
16) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół monterski,
– klucze monterskie,
– komplet dysz gazowych,
– materiały czyszczące (papier ścierny, szczotki stalowe i miedziane),

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– eksplozymetr,
– analizator spalin,
– odzież ochronna,
– instrukcja obsługi kotła wodnego c.o.,
– dokumentacja techniczno-ruchowa palnika wentylatorowego,
– literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wykonać poprawnie konserwację kuchenki gazowej?

2) wykonać poprawnie konserwację podgrzewacza c.w.u.?

3) wykonać poprawnie konserwację kotła gazowego wiszącego z palnikiem

inżektorowym?

4) wykonać poprawnie konserwację kotła gazowego stojącego z palnikiem

nadmuchowym?

5) odłączyć urządzenie gazowe od instalacji gazowej?

6) dobrać odpowiednie narzędzia i środki do czyszczenia palników?

7) konserwować armaturę odcinającą urządzenie gazowe?

8) konserwować aparaturę regulacyjno-zabezpieczającą?

9) regulować palniki gazowe?

10) przestawiać palniki na inne paliwo gazowe?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Przeglądy okresowe urządzeń gazowych

4.3.1. Materiał nauczania

Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 roku „Prawo Budowlane” (Dz. U. Nr 89

poz. 414); ostatni tekst jednolity zawarty w dz. U. Nr 80 poz. 718 z 2003 r. ze zmianą z dnia
28.07.2005 r. (Dz. U. Nr 163 z 2005 r.), instalacje gazowe powinny być w czasie użytkowania
poddawane okresowym kontrolom.

Obowiązek poddawania tym kontrolom ciąży na właścicielu lub zarządcy obiektu

budowlanego. Kontrola okresowa powinna być przeprowadzona co najmniej raz w roku i polegać
na sprawdzeniu stanu technicznego instalacji gazowych oraz przewodów kominowych
(dymowych, spalinowych i wentylacyjnych).

Kontrolę stanu technicznego instalacji gazowych powinny przeprowadzać osoby

posiadające ważne świadectwo kwalifikacyjne w zakresie eksploatacji przy urządzeniach
i instalacjach gazowych.

W ramach corocznych przeglądów instalacji i urządzeń gazowych należy w szczególności

dokonać:
− przeglądu piwnic, w których zlokalizowane są instalacje,

− przeglądu dostępu do zaworów i kurków,
− sprawdzeniu przejść przewodów przez zewnętrzne ściany budynków,

− sprawdzenia stężenia gazu w piwnicach,

− kontroli szczelności połączeń gwintowanych i kurków,
− sprawdzenia stężenia gazu przy pomocy eksplozymetru na górnych piętrach w budynkach

wyposażonych w sanitarne kanały zbiorcze,

− sprawdzenia stężenia gazu we wnękach gazomierzowych, szczelności połączeń i stanu

gazomierza,

− sprawdzenia stanu urządzeń gazowych w lokalach, prawidłowości ich działania i przebiegu

procesu spalania,

− sprawdzeniu stanu elastycznych podłączeń przyborów gazowych pod kątem zgodności

z wymaganymi atestami,

− sprawdzenia stanu przewodów spalinowych,

− sprawdzenia funkcjonowania przewodów wentylacyjnych,
− pomalowania przewodów instalacji gazowej w piwnicach na kolor żółty.

Z przeprowadzonego przeglądu należy sporządzić protokół, w którym zostaną zawarte

następujące dane:
1. data przeprowadzenia przeglądu,
2. skład zespołu przeprowadzającego przegląd,
3. zakres przeglądu,
4. ustalenia wynikające z wizji lokalnej i przeprowadzonych pomiarów,
5. ustalenia dotyczące dopuszczenia instalacji do dalszej eksploatacji,
6. wnioski w sprawie przeprowadzenia niezbędnych prac, przeróbek lub inwestycji,
7. podpisy osób wykonujących przegląd i właściciela (zarządcy) obiektu.

Szczególne traktowanie kontroli urządzeń gazowych jest zrozumiałe ze względu na

potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa ich użytkowników oraz straty w przypadku ewentualnej
awarii.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Awaria urządzenia gazowego może spowodować wypadki śmiertelne mieszkańców,

a w skrajnych przypadkach zniszczenie budynku lub jego części.

Okresowa kontrola roczna powinna obejmować przede wszystkim sprawdzenie:

− kurków głównych,

− odcinków instalacji na poziomie piwnic,

− pionów gazowych,
− odcinków instalacji od gazomierzy do urządzeń gazowych,

− urządzeń gazowych,

− podłączeń urządzeń gazowych do kanałów spalinowych i stanu technicznego tych kanałów,
− szczelności przewodów instalacji gazowych.

Kontrola urządzeń gazowych

Przeglądowi i ocenie stanu technicznego urządzeń gazowych w zakresie ich przydatności do

dalszej bezpiecznej eksploatacji podlegają wszystkie urządzenia gazowe zainstalowane

u odbiorców.

Dla urządzeń standardowych jakimi są kuchnie gazowe i grzejniki wody

przepływowej należy szczególnie zwrócić uwagę na stan techniczny palników gazowych, ich
szczelność i sprawność funkcjonalną gwarantującą bezpieczną obsługę.

Kontola podłączeń urządzeń gazowych do kanałów spalinowych i stanu technicznego tych
kanałów

Urządzeniami gazowymi wymagającymi podłączeń do kanałów spalinowych są grzejniki

wody przepływowej, kotły gazowe centralnego ogrzewania oraz inne urządzenia gazowe
określone w przepisach szczegółowych. W trakcie kontroli należy sprawdzić stan techniczny
przewodów, ich szczelność na całym odcinku od urządzenia do wlotu spalinowego. Ponadto
wskazane jest stwierdzenie, czy w pomieszczemu zainstalowane są w prawidłowy sposób kratki
wentylacyjne.

Na ogół po pewnym okresie eksploatacji, instalacja bardzo często z winy użytkowników,

wykazuje szereg nieprawidłowości potencjalnie zagrażających bezpieczeństwu, do których
zalicza się:
− nieprawidłowe wentylowanie pomieszszeń (zamurowane wyloty kanałów wentylacyjnych,

zatkane kratki wentylacyjne, itp.),

− zmieniona lokalizacja aparatów gazowych (niezgodna z wymaganiami),

− niewłaściwe użytkowanie pomieszczeń, w których wykonana jest instalacja gazowa

i zainstalowane są aparaty gazowe,

− niewłaściwa lokalizacja kurków głównych instalacji,

− nieszczelności na kurkach głównych oraz elementach gwintowanych instalacji spowodowane

wysychaniem uszczelniacza,

− nieszczelności kurków przed aparatami,
− niewłaściwe połączenie instalacji z aparatem gazowym, np. wężem gumowym, brak kurka

odcinającego przed aparatem,

− nieszczelności na połączeniach gazomierzy z instalacją,

− nieszczelności na korpusach gazomierzy,
− kolizje przewodów gazowych z instalacją wodną, kanalizacyjną, centralnego ogrzewania, itp.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Z każdej okresowej kontroli instalacji gazowej, należy sporządzić protokoły pokontrolne

zawierające elementy wymienione w załączonym wzorze (Tabela 4).

Tab. 4. Protokół przeglądu instalacji gazowej [12, s. 206]

Protokół przeglądu pionowych odcinków instalacji gazowych

oraz instalacji rozprowadzających w mieszkaniach

- Przykład -

Adres.................................................................................. ...............

Właściciel lub użytkownik budynku ................................. ..............
1. Liczba pionów instalacji gazowych ..............................................
2. Lokalizacja pionów instalacji gazowych ....................................
3. Liczba odbiorców na kondygnacji ................................................
4. Miejsce lokalizacji gazomierzy ...............................................
5. Uwagi dotyczące pionów instalacji gazowych ............................
6. Szczelność pionowych odcinków instalacji gazowych ................
7. Przegląd instalacji w poszczególnych mieszkaniach

7.1 Nr mieszkania ....................................................................
7.2 Ocena stanu technicznego gazomierza ............................
7.3 Szczelność gazomierza oraz przyłączy do gazomierza ....
7.4 Wyposażenie odbiorcy w urządzenia gazowe ..................
7.5 Ocena stanu technicznego przyłączy do urządzeń

gazowych ..........................................................................

7.6 Ocena stanu technicznego urządzeń gazowych ................
7.7 Ocena stanu technicznego instalacji rozprowadzającej w

mieszkaniu odbiorcy.........................................................

7.8 Szczelność instalacji rozprowadzającej w mieszkaniu ....
7.9 Zgodność instalacji gazowej z

obowiązującymi

przepisami .....

7.10 Wstępna ocena wentylacji oraz odprowadzenia spalin z

urządzeń gazowych..........................................................

7.11 Uwagi i zalecenia pokontrolne .........................................

Data przeglądu technicznego .............................................................

Skład i podpis członków zespołu dokonującego przegląd ..............

Uwaga:

Punkt 7 protokółu, z uwagi na często dużą liczbę mieszkań w budynku,

wskazane jest wykonać jako załącznik w formie tabeli.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urządzenia pomiarowe

Podczas prac kontrolnych i konserwacyjno-naprawczych urządzeń gazowych stosuje się

różnego rodzaju urządzenia pomiarowe określane ogólnie urządzeniami gazometrycznymi. Tego
typu urządzenia ze względu na konieczność ich powszechnego używania, muszą się cechować
prostotą obsługi, niezawodnością działania i określoną potrzebami czułością oraz dokładnością
pomiaru.

Aparaturę gazometryczną stosowaną do wykrywania obecności gazu w atmosferze możemy

podzielić:

− eksplozymetry,
− metanomierze,

− wykrywacze gazu (detektory).

Zastosowanie wymienionych typów przyrządów jest różne w zależności od wymagań oraz

patrzeb. W śród aparatury gazometrycznej rozróżnia się przyrządy stacjonarne do stałej kontroli
stopnia zagrożenia wybuchowego w pomieszczeniach i przyrządy przenośne do kontroli
okresowej. Za wzgledu na zastosowane, wśród aparatury gazmetrycznej rozróżniamy
urzadzenia:

– sygnalizacyjne,
– sygnalizacyjno-odcinające.

Podstawowymi elementami budowy tych urządzeń są:

– czujnik gazu, sygnalizujący niedopuszczalne stężenie monitorowanego gazu,
– moduł alarmowy, najczęściej dźwiękowo-optyczny,
– głowica samozamykająca wyposażona w kurek kulowy.

W pomieszczeniach narażonych na nadmierne emisje gazów palnych czy toksycznych

stosuje się urządzenie przeznaczone do stałego monitorowania obecności gazu w powietrzu,
w którym przekroczenie stężeń jest sygnalizowane optycznie i akustycznie. Miejsce
zlokalizowania czujnika gazu jest uzależnione od tego czy ciężar właściwy oparów gazu jest
większy czy też mniejszy od powietrza.

W przypadku kontroli instalacji i pracach konserwacyjno-naprawczych przyrządy służą

głównie do zlokalizowania nieszczelności w przewodach, na armaturze i podłączeniach
aparatury zabezpieczającej, ale mogą też być stosowane do określenia stopnia zagrożenia
wybuchowego, jakie stwarza pojedynczy składnik gazowy. Najczęściej stosowanymi tu
przyrządami pomiarowymi są wykrywacze gazu i eksplozymetry przenośne.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykłady urządzeń pomiarowych

Rys. 16. Wykrywacz CO, O

, DGW [4, s. 294] Rys. 17. Eksplozymetr [4, s. 294]

wykrywacz CO, b) wykrywacz gazów wybuchowych i toksycznych,

c) wykrywacz z wymiennymi wskaźnikami rurkowymi

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 18. Przykładowe wykrywacze gazu [4, s. 294]

1- zasilanie 240V, 2- lampa ciągłego sygnału, 3- lampa modulowanego sygnału, 4- lampka normalnej pracy bez

przekroczeń NDS, 5- zaciski sterownicze.

Rys. 19. Stacjonarny detektor tlenku węgla [4, s. 295]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co jaki czas dokonuje się kontroli instalacji gazowej wraz z urządzeniami gazowymi?
2. Co wchodzi w zakres kontroli podczas corocznych przeglądów instalacji i urządzeń

gazowych?

3. Jaki jest zakres wymagań podczas kontroli instalacji i urządzeń gazowych co 5 lat?
4. Na czym polega kontrola podłączeń urządzeń gazowych do kanałów spalinowych?
5. Na czym polega kontrola stanu technicznego kanałów spalinowych?
6. Do czego służą eksplozymetry?
7. Do czego służą wykrywacze gazu?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj czynności, jakie należy wykonać podczas kontroli urządzeń gazowych?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie obowiązkowych corocznych kontroli

instalacji gazowych (materiał nauczania pkt. 4.3.1),

3) dokonać analizy materiału nauczania pod kątem zakresu i sposobu wykonywania kontroli

urządzeń gazowych i połączeń z instalacją gazową,

4) wykonać ćwiczenie,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stół,
– krzesło,
– zeszyt,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– ołówek,
– gumka,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj sprawdzenie szczelności urządzenia gazowego (kotła stojącego) do kanału

spalinowego.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wiadomościami z zakresu obowiązkowych corocznych kontroli instalacji

gazowych i urządzeń gazowych (materiał nauczania pkt 4.3.1),

3) dobrać ubranie i środki ochrony osobistej,
4) dokonać analizy materiału nauczania pod kątem sposobu i zakresu wykonania corocznych

kontroli połączeń urządzeń gazowych do kanałów spalinowych,

5) dobrać narzędzia,
6) dobrać urządzenia pomiarowe gazometryczne,
7) wykonać ćwiczenie,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– urządzenie pomiarowe –wykrywacz gazu,
– klucze monterskie,
– odzież ochronna,
– plansze połączeń kotłów z kanałem spalinowym,
– plansze z typami przerywaczy ciągu,
– literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dobrać urządzenia do wykonania kontroli urządzeń gazowych?

2) dobrać i stosować odpowiednie przyrządy gazometryczne?

3) wykonać przegląd instalacji i urządzeń gazowych w ramach

corocznych

kontroli?

4) wykonać przegląd instalacji i urządzeń w ramach kontroli co 5 lat?

5) wykonać i sprawdzić stan techniczny kanałów spalinowych?

6) wykonać kontrolę i sprawdzić jakość podłączenia urządzenia

gazowego do kanału

spalinowego?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Przed wykonaniem każdego zadania lub udzieleniem odpowiedzi na pytania przeczytaj

bardzo uważnie polecenia.

5. Test zawiera 20 pytań o różnym stopniu trudności. Są to pytania: zamknięte wielokrotnego

wyboru.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, zakreślając kółeczkiem

prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź przekreślić
znakiem X i otoczyć kółkiem prawidłową odpowiedź.

7. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymasz jeden punkt.
8. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności:

I część – poziom podstawowy
II część – poziom ponadpodstawowy.

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Część I
1. Wielkość urządzenia gazowego określa się podając:

a) moc nominalną,
b) ciśnienie gazu w instalacji,
c) gabaryty,
d) ciężar całkowity.

2. Skrót KGP oznacza:

a) kotły gazowe przepływowe,
b) konwekcyjny ogrzewacz gazowy,
c) kuchnię gazową z piekarnikiem,
d) kocioł gazowy pojemnościowy.

3. Wartość GGW dla metanu to:

a) 25%,
b) 12%,
c) 15%,
d) 10%.

4. Tabliczka znamionowa urządzenia gazowego nie powinna zawierać danych dotyczących:

a) mocy znamionowej,
b) nazwy wytwórcy,
c) rodzajów paliw do którego jest dostosowane,
d) przeznaczenia.

5. Z urządzeń gazowych typu A spaliny są odprowadzane:

a) poza pomieszczenie użytkowania,
b) koniecznie do przewodu kominowego,
c) do pomieszczenia użytkowania,
d) według uznania montera.

6. W zakres obowiązków konserwatora urządzeń gazowych wchodzi:

a) konserwacja gazomierzy,
b) sprawdzanie szczelności połączeń i likwidowanie przypadków uchodzenia gazu,
c) naprawa kotłów gazowych,
d) konserwacja reduktorów gazowych.

7. Przed rozpoczęciem wymiany urządzenia gazowego na czynnej instalacji gazowej należy

powiadomić:

a) dostawcę gazu,
b) użytkowników instalacji gazowej,
c) nadzór budowlany,
d) administratora budynku.

8. Prace konserwacyjno-remontowe przy urządzeniach gazowych może wykonywać pracownik

posiadający:

a) zawód hydraulika,
b) tytuł mistrza w zawodzie monter instalacji sanitarnych,
c) tytuł technika mechanika,
d) świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do zajmowania się eksploatacją urządzeń

i instalacji energetycznych gr. 3.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Celem łatwiejszego rozmontowania połączeń, instalacja gazowa – urządzenie gazowe,

stosuje się:

a) krótkie gwinty,
b) złączki rozłączne,
c) długie gwinty,
d) kołnierze ruchome.

10. Ciśnienie próby szczelności instalacji po wymianie urządzenia gazowego wynosi:

a) 0,15 MPa,
b) poniżej 5 kPa,
c) 0,20 MPa,
d) 0,5 MPa.

11. Urządzenie gazowe o skrócie – KGGW-N to:

a) kocioł warzelny wysokoprężny,
b) kocioł grzewczy wodny niskotemperaturowy gazowy,
c) kuchnie z piekarnikiem – gazowe,
d) gazowe grzejniki wody przepływowej.

12. Ogrzewacze pomieszczeń są urządzeniami najczęściej o mocy do:

a) 10 kW,
b) 30 kW,
c) 50 kW,
d) 5 kW.

13. W paleniskach kotłów gazowych stosowane są:

a) palniki dyfuzyjne,
b) tylko palniki wentylatorowe,
c) tylko palniki inżektorowe niskiego ciśnienia,
d) zarówno palniki wentylatorowe jak też inżektorowe.

14. Paliwo gazowe do palnika wentylatorowego doprowadzane jest do dyszy palnika

z nadciśnieniem nie przekraczającym:

a) 5 kPa,
b) 0,1 MPa,
c) 0,05 MPa,
d) 10 kPa.

15. Przyrządy gazometryczne – wykrywacze gazu służą do pomiaru:

a) ciśnienia gazu,
b) wielkości przepływu gazu,
c) stopnia zagrożenia wybuchowego w pomieszczeniu,
d) składu chemicznego spalin.

16. Opary butanu są w stosunku do powietrza:

a) lżejsze,
b) mają tę samą gęstość,
c) około 2,1 razy cięższe,
d) około 1,6 razy cięższe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Część II
17. W palniku inżektorowym „powietrze pierwotne” uzyskuje energię kinetyczną dzięki:

a) wentylatorowi podmuchowemu,
b) wentylatorowi palnikowemu,
c) ciśnieniu gazu wypływającego z dyszy,
d) budowie palnika.

18. Przyczyną jasno świecącego płomienia na palniku jest:

a) zbyt dużo powietrza pierwotnego,
b) zbyt dużo powietrza wtórnego,
c) niezupełne spalanie,
d) źle dobrana szybkość wypływu gazu.

19. Zabezpieczeniem płomienia przed zgaśnięciem w palniku nadmuchowym może być:

a) termostat kotłowy,
b) presostat ciśnieniowy,
c) elektroda jonizująca,
d) zawór elektromagnetyczny.

20. Najkorzystniejszą formą przestawienia urządzenia na inny gaz jest:

a) zmiana wydajności cieplnej palnika,
b) wymiana dyszy,
c) wymiana dyszy i wentylatora powietrza,
d) przeregulowanie palnika.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie konserwacji i usuwanie usterek w urządzeniach gazowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

pytania

Odpowiedź

Punktacja

a b c d

10.

a b c d

11.

a b c d

12.

a b c d

13.

a b c d

14.

a b c d

15.

a b c d

16.

a b c d

17.

a b c d

18.

a b c d

19.

a b c d

20.

a b c d

Razem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bąkowski K.: Gazyfikacja. WNT, Warszawa 1996.
2. Bąkowski K., Bartuś J. ,Zajda R.: Projektowanie instalacji gazowych. Arkady, Warszawa

1975.

3. Cieślowski S. Krygier K.: Instalacje sanitarne cz.1 i 2. WS i P, Warszawa 1998.
4. Dyb J., Miś R., Zawadzki T.: Egzamin kwalifikacyjny osób zajmujących się eksploatacją

sieci, urządzeń i instalacji gazowych. KABE, Krosno 2002.

5. Otoka W.: Konserwacja i naprawa instalacji i urządzeń gazowych. ZZDZ, Warszawa 1974.
6. Ogrzewanie i klimatyzacja. EWFE, Gdańsk 1994.
7. Praca zbiorowa: Technologie instalacji wodociągowych i gazowych. REA, Warszawa 1998.
8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 17 IX 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny

pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz.U. 80 poz. 912).

9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 VIII 1999 r, w sprawie

warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. Nr 74 z 9 IX 1999 r.
poz. 836) w zakresie rozdziałów 13 i 14.

10. Woźniak L.: Eksploatacja domowych urządzeń gazowych. ZZDZ, Warszawa 1978.
11. Zajda R. Tymiński B.: Instalacje i urządzenia gazowe. CSG-PGNIG, Warszawa 1999.
12. Zajda R. Gebhardt Z.: Instalacje gazowe oraz lokalne sieci gazów płynnych. COBO-

PROFIL, Warszawa 1995.