Ankieta w badaniach ilościowych - 12 praktycznych rad, które ułatwią analizę danych.

Podstawą każdego przeprowadzonego badania jest dobrze wykonana ankieta. Umiejętność
poprawnego zadawania pytań oraz określania możliwych odpowiedzi (w przypadku pytań
zamkniętych) stanowi bardzo ważny element późniejszej analizy zebranych danych. Celem
tego artykułu będzie przedstawienie praktycznych rad, na które warto zwrócić uwagę tworząc
własną ankietę. Uwzględnienie ich powinno znacznie zmniejszyć liczbę błędów, które nie raz
znacznie utrudniają lub wręcz uniemożliwiają analizę zebranych danych oraz znalezienie
odpowiedzi na stawiane w badaniu hipotezy.

1. Zaproszenie do badania.

Przede wszystkim poinformuj badanych, że udział w badaniu jest całkowicie dobrowolny i
anonimowy. Z praktyki wiadomo, że respondenci udzielają bardziej szczerych odpowiedzi w
momencie, gdy wiedzą, że nikt nie będzie indywidualnie analizował odpowiedzi uzyskanych
przez poszczególnych badanych. Poinformuj o tym kto i w jakim celu realizuje badanie.
Pamiętaj, aby już w zaproszeniu z góry podziękować za udział w badaniu oraz przedstawić
ewentualny prezent, który respondent otrzyma po wypełnieniu ankiety. Jeśli chcesz uzyskać
rzetelne dane, zrezygnuj z gratyfikacji pieniężnych. Wykorzystaj prezenty o charakterze
niematerialnym, które dodatkowo pozwolą Ci przyciągnąć do ankiety osoby spełniające
kryteria grupy docelowej badania.

2. Zwróć uwagę na język.

Język ankiety powinien być dostosowany do grupy docelowej naszego badania. Należy
unikać słownictwa, które może sprawiać kłopoty w zrozumieniu pytań lub odpowiedzi. Jeśli
już musimy użyć specjalistycznego słownictwa (terminologii naukowej, technicznej) warto w
nawiasie podać krótką definicję tego pojęcia. W ten sposób unikniemy również różnic w
interpretacji. Pamiętaj, aby każde z pytań w ankiecie było jednoznacznie rozumiane przez
wszystkich badanych. Stosuj również jednolity styl i formę gramatyczną.

3. Zadbaj o przejrzystość i czytelność ankiety.

Dopilnuj, aby ankieta była czytelna i schludna. Zarówno pytania, jak i odpowiedzi nie
powinny być zbyt długie. Zwróć uwagę na kolejność zadawania pytań – pytania osobiste
(pytania metryczkowe, o dochody, mogące drażnić badanych) najlepiej umieszczać pod
koniec ankiety. Każdy kwestionariusz powinien posiadać również logiczną strukturę.
Pytania, w miarę możliwości, powinny być pogrupowane w ankiecie, tak aby nie powracać
kilka razy do tego samego wątku. Warto, aby układ i graficzny wygląd ankiety ułatwiał
udzielanie odpowiedzi.

4. Unikaj zadawania pytań sugerujących odpowiedź.

To jedna z ważniejszych zasad poprawnego tworzenia pytań w ankiecie. Staraj się nie
zadawać respondentom pytań sugerujących odpowiedź lub mogących ujawnić prawdziwy cel
badania. W momencie, gdy zaczniemy sugerować odpowiedź badanemu istnieje duża szansa,
że będzie on chciał udzielić odpowiedzi zgodnie, lub wręcz przeciwnie do wyników, jakie
chcielibyśmy uzyskać. Pamiętaj, aby w kafeterii, liczba zwrotów pozytywnych i
negatywnych była równa. Unikaj rozpoczynanie pytania od sformułowań typu „Każdemu

wiadomo, że…”, „Na ogół, większość osób twierdzi, że…” itd. Nie oceniaj faktów, które
mogą być przez respondentów odmiennie oceniane, np. „Co zdaniem Pana ma największe
znaczenie dla dalszego pomyślnego rozwoju Polski”.

5. Unikaj pytań zawierających podwójną negację oraz niesprecyzowane jednostki

czasu.

Zadbaj, aby pytania w ankiecie nie zawierały podwójnych negacji, które znacznie wydłużają
czas potrzebny na udzielenie odpowiedzi oraz zwiększają możliwość niezrozumienia pytania
i udzielenie odpowiedzi niezgodnej z przekonaniami respondenta. Pytając o częstość
występowania jakiegoś zjawiska, emocji warto doprecyzować możliwe odpowiedzi. Zamiast
umieszczając odpowiedzi o słabo sprecyzowanej jednostce czasu („często”, „regularnie”,
„od czasu do czasu”), warto pomyśleć nad zastosowaniem bardziej dokładnych określeń
(„rzadziej niż raz w miesiącu”, „częściej niż raz na rok”). Oczywiście, wymaga to ze strony
autora ankiety większej wiedzy w obszarze objętym badaniem, ale warto poświęcić odrobinę
czasu na zgłębienie badanego tematu gdyż w zamian otrzymamy o wiele bardziej przydatne
dane.

6. Wyczerpywalność i rozłączność kafeterii.

Lista odpowiedzi w kafeterii powinna wyczerpywać wszystkie możliwe sytuacje. Jeśli nie
masz pewności, że podane przez Ciebie odpowiedzi wyczerpują wszystkie możliwe sytuacje,
dodaj odpowiedź „Inne, jakie?” (tzw. kafeteria półotwarta).
Odpowiedzi w kafeterii dysjunktywnej, w której możliwa jest tylko jedna odpowiedź,
powinny być bezwzględnie rozłączne – odpowiedzi nie powinny nakładać się nawzajem.
Przykładem nierozłączonej kafeterii w pytaniu o sposób spędzania urlopu są następujące
odpowiedzi: „wczasy wędrowne”; „wczasy za granicą”, „wczasy u krewnych”. Możemy
sobie bowiem wyobrazić wczasy wędrowne spędzone u krewnych za granicą.
Nakładanie się odpowiedzi w kafeterii koniunktywnej (możliwość zaznaczenia więcej niż
jednej odpowiedzi) pozwala respondentowi dać logicznie spójną odpowiedź jednak należy
pamiętać, że może nastręczyć wiele problemów na etapie analizy danych.

7. Zadawaj konkretne pytania.

Istotnym elementem dobrze przygotowanej ankiety jest treść zadawanych pytań. Warto pytać
wprost o pewne opinie lub odczucia badanych.. Dość ważną radą wydaje się również nie
rozpoczynanie pytań od zwrotu „czy zdarzyło Ci się…” – w to miejsce warto zastanowić się
nad sformułowaniem „kiedy ostatnio zdarzyło Ci się…”. Dotyczy to szczególnie
występowania emocji, sytuacji, które przydarzają się zdecydowanej większości badanych.
Warto zadbać, aby pytania dotyczyły opinii i sytuacji, które respondenci mogą dość łatwo
stwierdzić lub sobie przypomnieć. Pamiętaj, że pytanie powinno dotyczyć wyłącznie jednej
kwestii. Nie łącz wielu spraw w jednym zdaniu. Przykładem tego rodzaju błędu jest
następujące pytanie: Proszę ocenić jakość i cenę produktu X w skali od 1 (bardzo nisko) do 5
(bardzo wysoko). W przykładzie tym nie wiemy bowiem, w jakim stopniu ocena respondenta
dotyczyć będzie jakości a w jakim ceny.

8. Nie pytaj o procenty lub proporcje.

Warto pamiętać, że sporo problemów sprawiają respondentom pytania wymagające podania
odsetka lub proporcji. Bardzo często zdarzają się sytuacje, że odpowiedzi udzielone przez

badanego nie sumują się do podawanej przez nas wartości (np. 100%), dlatego jeśli to
możliwe, korzystajmy z narzędzi typu

www.portalbadan.pl

, które oferują formularz stałej

sumy. W takim przypadku, to oprogramowanie pilnuje, czy suma wartości podanych przez
respondenta sumuje się do liczby z góry przez na ustalonej. Innym rozwiązaniem wydaje się
poproszenie badanych o określenie na skali stopnia, w jakim dany aspekt, sytuacja, odczucia
są dla nich ważne. Skracamy w ten sposób również czas potrzebny na udzielenie odpowiedzi
na tego typu pytanie. Jeśli wiemy, że liczby mogą sprawiać naszym respondentom kłopoty,
użyjmy suwaka, którym respondent może pokazać swoje preferencje w sposób graficzny.

9. Zwróć uwagę na kategorie podawane w przypadku pytań zamkniętych.

Kolejną, dość istotną kwestią przy tworzeniu dobrej ankiety jest zastanowienie się nad liczbą
możliwych odpowiedzi w pytaniach zamkniętych. Nie ma jednej zasady, która określałaby,
ile dokładnie kategorii powinny przyjmować odpowiedzi na konkretne pytania. Ważne, aby
nie było ich zbyt mało (dajemy małe pole do wypowiedzenia się badanemu) lub zbyt wiele
(wówczas respondent może mieć problem z zaznaczeniem odpowiedzi najbardziej zbliżonej
do jego przekonań). Jeśli liczba odpowiedzi jest długa, stosujmy rotowanie odpowiedzi, tak
aby wyświetlały się one respondentom w kolejności losowej. Warto bowiem pamiętać, że
pozycja na liście w kafeterii wpływa na prawdopodobieństwo wskazania jej przez
respondenta.

10. Nie pytaj wprost.

W tworzonej ankiecie unikaj zadawania pytań wprost, szczególnie jeśli chcesz poznać opinię
badanych na tematy, które mogą być odebrane jako zbyt intymne i prywatne. Zamiast pytania
wprost warto rozważyć zadanie kilku pytań nawiązujących do interesującej nas kwestii.
Przykład – aby określić skłonność badanej osoby do depresji dopytajmy o to, czy zdarzają jej
się wahania nastroju, czy prosi znajomych o radę w trudnej sytuacji lub w jaki sposób reaguje
na sytuacje stresowe itp.

11. Uważaj na błędy multiplikacji.

Błąd ten popełniany jest wtedy, gdy osoby, rzeczy, zjawiska podawane są w liczbie mnogiej.
Przykładowe pytania, w których występuje błąd multiplikacji to: Czy Pana rodzice pracują?;
Czy podobały się Panu filmy, które oglądał Pan w ostatnim miesiącu?

12. Zadbaj, by ankieta nie była zbyt długa.

Warto zwrócić uwagę również na liczbę pytań w ankiecie. W momencie, gdy wypełnienie
ankiety zajmuje więcej czasu, respondenci mniej chętnie będą brać udział w badaniu.
Zmęczenie udzielaniem odpowiedzi na zbyt dużo pytań może spowodować również
mechaniczne uzupełnienie ankiety, przez co zmniejsza się rzetelność i jakość zebranych
danych. Jednym ze sposobów skracania liczby pytań w ankiecie jest zamieszczanie ich w
jednej tabeli (wtedy możemy poruszyć wiele kwestii w jednym miejscu). Pamiętaj, aby
zawartość tabeli była logicznie spójna i aby nie miała ona zbyt wielu wierszy/kolumn.


Jeśli zainteresował Cię ten temat i chcesz dowiedzieć się więcej o badaniach ilościowych
metodą kwestionariusza internetowego, zachęcamy do udziału w naszych seminariach i
szkoleniach.

Szczegółowe informacje znajdziesz na stronie

www.badaniamarketingowe.org.pl

Autorzy:
Iwona Pilchowska – w PB Online Sp. z o.o. odpowiedzialna za analizy statystyczne oraz
Damian Dec, członek zarządu PB Online Sp. z o.o. PB Online Sp. z o.o. oferuje dostęp do
internetowej aplikacji wspomagającej proces realizacji badań internetowych w serwisie

www.portalbadan.pl