plik

Ankieta w badaniach ilościowych - 12 praktycznych rad, które ułatwią analizę danych.

Podstawą  każdego  przeprowadzonego  badania  jest  dobrze  wykonana  ankieta.  Umiejętność
poprawnego  zadawania  pytań  oraz  określania  możliwych  odpowiedzi  (w  przypadku  pytań
zamkniętych)  stanowi  bardzo  ważny  element  późniejszej  analizy  zebranych  danych.  Celem
tego artykułu będzie przedstawienie praktycznych rad, na które warto zwrócić uwagę tworząc
własną ankietę. Uwzględnienie ich powinno znacznie zmniejszyć liczbę błędów, które nie raz
znacznie  utrudniają  lub  wręcz  uniemożliwiają    analizę  zebranych  danych  oraz  znalezienie
odpowiedzi na stawiane w badaniu hipotezy.

1. Zaproszenie do badania.

Przede  wszystkim  poinformuj  badanych,  że  udział  w  badaniu  jest  całkowicie  dobrowolny  i
anonimowy. Z praktyki wiadomo, że respondenci udzielają bardziej szczerych odpowiedzi w
momencie, gdy wiedzą, że nikt nie będzie indywidualnie analizował odpowiedzi uzyskanych
przez  poszczególnych  badanych.  Poinformuj  o  tym  kto  i  w  jakim  celu  realizuje  badanie.
Pamiętaj, aby już w zaproszeniu z góry podziękować za udział w badaniu oraz przedstawić
ewentualny prezent, który respondent otrzyma po wypełnieniu ankiety. Jeśli chcesz uzyskać
rzetelne  dane,  zrezygnuj  z  gratyfikacji  pieniężnych.  Wykorzystaj  prezenty  o  charakterze
niematerialnym,  które  dodatkowo  pozwolą  Ci  przyciągnąć  do  ankiety  osoby  spełniające
kryteria grupy docelowej badania.

2. Zwróć uwagę na język.

Język  ankiety  powinien  być  dostosowany  do  grupy  docelowej  naszego  badania.  Należy
unikać słownictwa, które może sprawiać kłopoty w zrozumieniu pytań lub odpowiedzi. Jeśli
już musimy użyć specjalistycznego słownictwa (terminologii naukowej, technicznej) warto w
nawiasie  podać  krótką  definicję  tego  pojęcia.  W  ten  sposób  unikniemy  również  różnic  w
interpretacji.  Pamiętaj,  aby  każde  z  pytań  w  ankiecie  było  jednoznacznie  rozumiane  przez
wszystkich badanych. Stosuj również jednolity styl i formę gramatyczną.

3. Zadbaj o przejrzystość i czytelność ankiety.

Dopilnuj,  aby  ankieta  była  czytelna  i  schludna.  Zarówno  pytania,  jak  i  odpowiedzi  nie
powinny  być  zbyt  długie.  Zwróć  uwagę  na  kolejność  zadawania  pytań  –  pytania  osobiste
(pytania  metryczkowe,  o  dochody,  mogące  drażnić  badanych)  najlepiej  umieszczać  pod
koniec  ankiety.  Każdy  kwestionariusz  powinien  posiadać  również  logiczną  strukturę.
Pytania, w miarę możliwości, powinny być pogrupowane w ankiecie, tak aby nie powracać
kilka  razy  do  tego  samego  wątku.  Warto,  aby  układ  i  graficzny  wygląd  ankiety  ułatwiał
udzielanie odpowiedzi.

4. Unikaj zadawania pytań sugerujących odpowiedź.

To  jedna  z  ważniejszych  zasad  poprawnego  tworzenia  pytań  w  ankiecie.  Staraj  się  nie
zadawać respondentom pytań sugerujących odpowiedź lub mogących ujawnić prawdziwy cel
badania. W momencie, gdy zaczniemy sugerować odpowiedź badanemu istnieje duża szansa,
że  będzie  on  chciał  udzielić  odpowiedzi  zgodnie,  lub  wręcz  przeciwnie  do  wyników,  jakie
chcielibyśmy  uzyskać.  Pamiętaj,  aby  w  kafeterii,  liczba  zwrotów  pozytywnych    i
negatywnych  była  równa.  Unikaj  rozpoczynanie  pytania  od  sformułowań  typu  „Każdemu

wiadomo, że…”, „Na ogół, większość osób twierdzi, że…” itd. Nie oceniaj faktów, które
mogą być przez respondentów odmiennie oceniane, np. „Co zdaniem Pana ma największe
znaczenie dla dalszego pomyślnego rozwoju Polski”.

5. Unikaj pytań zawierających podwójną negację oraz niesprecyzowane jednostki

czasu.

Zadbaj, aby pytania w ankiecie nie zawierały podwójnych negacji, które znacznie wydłużają
czas potrzebny na udzielenie odpowiedzi oraz zwiększają możliwość niezrozumienia pytania
i  udzielenie  odpowiedzi  niezgodnej  z  przekonaniami  respondenta.  Pytając  o  częstość
występowania jakiegoś zjawiska, emocji warto doprecyzować możliwe odpowiedzi. Zamiast
umieszczając  odpowiedzi  o    słabo  sprecyzowanej  jednostce  czasu  („często”,  „regularnie”,
„od  czasu  do  czasu”),  warto  pomyśleć  nad  zastosowaniem  bardziej  dokładnych  określeń
(„rzadziej niż raz w miesiącu”, „częściej niż raz na rok”). Oczywiście, wymaga to ze strony
autora ankiety większej wiedzy w obszarze objętym badaniem, ale warto poświęcić odrobinę
czasu na zgłębienie badanego tematu gdyż w zamian otrzymamy o wiele bardziej przydatne
dane.

6. Wyczerpywalność i rozłączność kafeterii.

Lista  odpowiedzi  w  kafeterii  powinna  wyczerpywać  wszystkie  możliwe  sytuacje.  Jeśli  nie
masz pewności, że podane przez Ciebie odpowiedzi wyczerpują wszystkie możliwe sytuacje,
dodaj odpowiedź „Inne, jakie?” (tzw. kafeteria półotwarta).
Odpowiedzi  w  kafeterii  dysjunktywnej,  w  której  możliwa  jest  tylko  jedna  odpowiedź,
powinny  być  bezwzględnie  rozłączne  –  odpowiedzi  nie  powinny  nakładać  się  nawzajem.
Przykładem  nierozłączonej  kafeterii  w  pytaniu  o  sposób    spędzania  urlopu  są  następujące
odpowiedzi:  „wczasy  wędrowne”;  „wczasy  za  granicą”,  „wczasy  u  krewnych”.  Możemy
sobie bowiem wyobrazić wczasy wędrowne spędzone u krewnych za granicą.
Nakładanie  się  odpowiedzi  w  kafeterii  koniunktywnej  (możliwość  zaznaczenia  więcej  niż
jednej  odpowiedzi)  pozwala  respondentowi  dać  logicznie  spójną  odpowiedź  jednak  należy
pamiętać, że może nastręczyć wiele problemów na etapie analizy danych.

7. Zadawaj konkretne pytania.

Istotnym elementem dobrze przygotowanej ankiety jest treść zadawanych pytań. Warto pytać
wprost  o  pewne  opinie  lub  odczucia  badanych..  Dość  ważną  radą  wydaje  się  również  nie
rozpoczynanie pytań od zwrotu „czy zdarzyło Ci się…” – w to miejsce warto zastanowić się
nad  sformułowaniem  „kiedy  ostatnio  zdarzyło  Ci  się…”.  Dotyczy  to  szczególnie
występowania  emocji,  sytuacji,  które  przydarzają  się  zdecydowanej  większości  badanych.
Warto  zadbać,  aby  pytania  dotyczyły  opinii  i  sytuacji,  które  respondenci  mogą  dość  łatwo
stwierdzić lub  sobie  przypomnieć.  Pamiętaj, że  pytanie powinno dotyczyć  wyłącznie  jednej
kwestii.  Nie  łącz  wielu  spraw  w  jednym  zdaniu.  Przykładem  tego  rodzaju  błędu  jest
następujące pytanie: Proszę ocenić jakość i cenę produktu X  w skali od 1 (bardzo nisko) do 5
(bardzo wysoko). W przykładzie tym nie wiemy bowiem, w jakim stopniu ocena respondenta
dotyczyć będzie jakości a w jakim ceny.

8. Nie pytaj o procenty lub proporcje.

Warto pamiętać, że sporo problemów sprawiają respondentom pytania wymagające podania
odsetka lub proporcji. Bardzo często zdarzają się sytuacje, że odpowiedzi udzielone przez

badanego nie sumują się do podawanej przez nas wartości (np. 100%), dlatego jeśli to
możliwe, korzystajmy z narzędzi typu

www.portalbadan.pl

, które oferują formularz stałej

sumy. W takim przypadku, to oprogramowanie pilnuje, czy suma wartości podanych przez
respondenta sumuje się do liczby z góry przez na ustalonej. Innym rozwiązaniem wydaje się
poproszenie badanych o określenie na skali stopnia, w jakim dany aspekt, sytuacja, odczucia
są dla nich ważne. Skracamy w ten sposób również czas potrzebny na udzielenie odpowiedzi
na tego typu pytanie. Jeśli wiemy, że liczby mogą sprawiać naszym respondentom kłopoty,
użyjmy suwaka, którym respondent może pokazać swoje preferencje w sposób graficzny.

9. Zwróć uwagę na kategorie podawane w przypadku pytań zamkniętych.

Kolejną, dość istotną kwestią przy tworzeniu dobrej ankiety jest zastanowienie się nad liczbą
możliwych odpowiedzi w pytaniach zamkniętych. Nie ma jednej zasady, która określałaby,
ile dokładnie kategorii powinny przyjmować odpowiedzi na konkretne pytania. Ważne, aby
nie było ich zbyt mało (dajemy małe pole do wypowiedzenia się badanemu) lub zbyt wiele
(wówczas respondent może mieć problem z zaznaczeniem odpowiedzi najbardziej zbliżonej
do jego przekonań). Jeśli liczba odpowiedzi jest długa, stosujmy rotowanie odpowiedzi, tak
aby  wyświetlały  się  one  respondentom  w  kolejności  losowej.  Warto  bowiem  pamiętać,  że
pozycja  na  liście  w  kafeterii  wpływa  na  prawdopodobieństwo  wskazania  jej  przez
respondenta.

10. Nie pytaj wprost.

W tworzonej ankiecie unikaj zadawania pytań wprost, szczególnie jeśli chcesz poznać opinię
badanych na tematy, które mogą być odebrane jako zbyt intymne i prywatne. Zamiast pytania
wprost warto rozważyć zadanie kilku pytań nawiązujących do interesującej nas kwestii.
Przykład – aby określić skłonność badanej osoby do depresji dopytajmy o to, czy zdarzają jej
się wahania nastroju, czy prosi znajomych o radę w trudnej sytuacji lub w jaki sposób reaguje
na sytuacje stresowe itp.

11. Uważaj na błędy multiplikacji.

Błąd ten popełniany jest wtedy, gdy osoby, rzeczy, zjawiska podawane są w liczbie mnogiej.
Przykładowe pytania, w których występuje błąd multiplikacji to: Czy Pana rodzice pracują?;
Czy podobały się Panu filmy, które oglądał Pan w ostatnim miesiącu?

12. Zadbaj, by ankieta nie była zbyt długa.

Warto  zwrócić  uwagę  również  na  liczbę  pytań  w  ankiecie.  W  momencie,  gdy  wypełnienie
ankiety  zajmuje  więcej  czasu,  respondenci  mniej  chętnie  będą  brać  udział  w  badaniu.
Zmęczenie  udzielaniem  odpowiedzi  na  zbyt  dużo  pytań  może  spowodować  również
mechaniczne  uzupełnienie  ankiety,  przez  co  zmniejsza  się  rzetelność  i  jakość  zebranych
danych.  Jednym  ze  sposobów  skracania  liczby  pytań  w  ankiecie  jest  zamieszczanie  ich  w
jednej  tabeli  (wtedy  możemy  poruszyć  wiele  kwestii  w  jednym  miejscu).  Pamiętaj,  aby
zawartość tabeli była logicznie spójna i aby nie miała ona zbyt wielu wierszy/kolumn.

Jeśli  zainteresował  Cię  ten  temat  i  chcesz  dowiedzieć  się  więcej  o  badaniach  ilościowych
metodą  kwestionariusza  internetowego,  zachęcamy  do  udziału  w  naszych  seminariach  i
szkoleniach.