___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Jadwiga Rudecka

Wykonywanie pomiarów 311[34].O1.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Eugenia Popławska
mgr inż. Janina Zielińska

Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska

Konsultacja:

dr inż. Janusz Figurski

Korekta:

Joanna Iwanowska
Renata Celuch

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[34].O1.04
Wykonywanie pomiarów, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik technologii odzieży.

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

12

5.1. Określanie warunków przeprowadzania badań laboratoryjnych

12

5.1.1. Ćwiczenia 12
5.1.2. Sprawdzian postępów 13

5.2. Zasady pobierania oraz aklimatyzacji próbek włókien i wyrobów

włókienniczych przeznaczonych do badań laboratoryjnych

14

5.2.1. Ćwiczenia 14
5.2.2. Sprawdzian postępów 16

5.3. Zasady opracowywania wyników pomiarów

17

5.3.1. Ćwiczenia

17

5.3.2. Sprawdzian postępów

18

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

19

7. Literatura

33

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu „Poradnik dla nauczyciela”, który będzie pomocny

w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik technologii

odzieży.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami

ze szczególnym uwzględnieniem następujących metod nauczania, np. pokazu z objaśnieniem,
tekstu przewodniego, ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Jednostka modułowa „Wykonywanie pomiarów” jest jednym z modułów koniecznych

do poznania podstaw włókiennictwa – rys. 1.

Rys.1. Struktura układu jednostek modułowych – moduł 311[34].O1

Moduł 311[34].O1

Podstawy włókiennictwa

311[34].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i

higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska

311[34].O1.02

Rozpoznawanie surowców włókienniczych

311[34].O1.03

Rozpoznawanie nitek

311[34].O1.04

Wykonywanie pomiarów

311[34].O1.05

Określanie parametrów struktury tkanin i

dzianin

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej

oraz ochrony środowiska,

−

rozpoznawać surowce włókiennicze,

−

klasyfikować wyroby włókiennicze,

−

klasyfikować włókna i polimery włóknotwórcze,

−

określać właściwości fizyczne i chemiczne włókien,

−

stosować zasady identyfikacji włókien,

−

przeprowadzać badania organoleptyczne i chemiczne włókien,

−

charakteryzować włókna wtórne i ponowne,

−

rozpoznawać i klasyfikować nitki,

−

charakteryzować zasady wytwarzania przędzy,

−

stosować metody badania nitek,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić warunki klimatyczne niezbędne do przeprowadzenia badań metrologicznych,

−

zdefiniować pojęcie wilgotności względnej i bezwzględnej powietrza,

−

posłużyć się urządzeniami do oznaczania warunków klimatycznych pomieszczeń,

−

zmierzyć temperaturę powietrza w pomieszczeniach,

−

posłużyć się higrometrem lub psychrometrem,

−

określić wilgotność względną powietrza,

−

zastosować urządzenia do aklimatyzacji próbek przeznaczonych do badań

metrologicznych,

−

pobrać próbki włókien i wyrobów włókienniczych do badań laboratoryjnych,

−

zastosować zasady aklimatyzacji próbek przeznaczonych do badań,

−

przeprowadzić aklimatyzację próbek przeznaczonych do badań laboratoryjnych,

−

wyjaśnić wpływ warunków klimatycznych na wyniki badań,

−

wykonać pomiary włókien i wyrobów włókienniczych,

−

opracować wyniki badań,

−

zinterpretować wyniki pomiarów,

−

wykonać pomiary zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz 1

Temat: Budowa i zasada działania psychrometru aspiratorowego

Cele:

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

posłużyć się psychrometrem aspiratorowym,

−

skorzystać z tabel do oznaczeń wilgotności względnej powietrza,

−

wyznaczyć wilgotność względną powietrza.

Metody nauczania–uczenia się:

−

miniwykład,

−

pokaz,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w małej grupie.

Środki dydaktyczne:

−

tablice do oznaczeń wilgotności względnej powietrza,

−

schemat psychrometru,

−

psychrometr aspiratorowy,

−

zestaw multimedialny.

Czas trwania:

2 godziny lekcyjne – 90 minut

Uczestnicy

Uczniowie klasy I technikum

Przebieg zajęć

1. Wprowadzenie – 15 minut
Prezentacja multimedialna aparatów do oznaczania warunków klimatycznych pomieszczeń.
Wyznaczeni przez nauczyciela uczniowie dokonują charakterystyki prezentowanych
urządzeń (powtórzenie wiadomości z poprzednich zajęć).

2. Uświadomienie celów zajęć – 5 minut

3. Plan zajęć

A. Budowa psychrometru aspiratorowego –20 minut:

−

nauczyciel podaje wiadomości wstępne, objaśnia budowę psychrometru, prezentuje
urządzenie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

praca w grupach – uczniowie rozpoznają poszczególne elementy psychrometru
na otrzymanych schematach, a następnie na urządzeniu,

−

wyznaczony uczeń celem utrwalenia powtarza wiadomości, nazywając i wskazując
poszczególne elementy psychrometru.

B. Sposób pomiaru wilgotności względnej i temperatury powietrza za pomocą
psychrometru aspiratorowego – 15 minut:

−

nauczyciel wyjaśnia zasadę działania psychrometru aspiratorowego i sposób pomiaru
wilgotności względnej powietrza,

−

wyznaczony uczeń dokonuje odczytu temperatury termometru suchego i mokrego.

C. Odczytywanie wilgotności względnej powietrza: z tabel do oznaczania wilgotności
względnej powietrza – 20 minut:

−

uczniowie otrzymują tabele do oznaczeń wilgotności względnej powietrza,

−

uczniowie indywidualnie obliczają różnicę psychrometryczną i dokonują odczytu
wilgotności względnej powietrza na podstawie otrzymanych tabel,

−

nauczyciel zwraca uwagę na poprawność dokonanych obliczeń i odczytów,

−

wskazani uczniowie prezentują otrzymane wyniki i porównują je z parametrami
wymaganymi dla klimatu normalnego.

4. Podsumowanie zajęć – 5 minut:

−

uczniowie porównują sposób pomiaru wilgotności względnej i temperatury powietrza
za pomocą psychrometru aspiratorowego z wcześniej poznaną metodą pomiaru
za pomocą higrometru włosowego.

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności – 10 minut:

−

metoda obserwacji czynności i zachowania poszczególnych uczniów i grup podczas
wykonywania ćwiczenia,

−

ocena wyników obliczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz 2

Temat: Dobór urządzeń do aklimatyzacji próbek włókien i płaskich wyrobów

włókienniczych przeznaczonych do badań laboratoryjnych

Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić warunki aklimatyzacji próbek włókien i płaskich wyrobów włókienniczych
przeznaczonych do badań,

−

dobrać odpowiednie urządzenia do przeprowadzenia aklimatyzacji,

−

przeprowadzić poprawnie aklimatyzację próbek włókien i płaskich wyrobów
włókienniczych przeznaczonych do badań.

Metody nauczania–uczenia się:

−

miniwykład,

−

pokaz,

−

tekst przewodni,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w małej grupie, 3-4 osoby.

Środki dydaktyczne:

−

teksty przewodnie,

-

foliogramy,

-

rzutnik pisma,

-

suszarka,

-

eksykator,

-

higrostat.

Czas trwania:
2 godziny lekcyjne – 90 minut

Uczestnicy
Uczniowie klasy I technikum

Przebieg zajęć

1. Wprowadzenie – 15 minut:
Prezentacja na foliogramach urządzeń do aklimatyzacji próbek. Wyznaczeni przez
nauczyciela uczniowie dokonują charakterystyki prezentowanych urządzeń (powtórzenie
wiadomości z poprzednich zajęć).

2. Uświadomienie celów zajęć i zaznajomienie uczniów z pracą metodą tekstu
przewodniego. Podział uczniów na zespoły 3-4-osobowe – 10 minut
3. Plan zajęć

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

TEKSTY PRZEWODNIE – 45 minut

Faza

Przykłady pytań prowadzących

Na czym polega proces aklimatyzacji próbek?

W jakich warunkach temperatury i wilgotności względnej powietrza winny
być aklimatyzowane próbki przeznaczone do badań laboratoryjnych?

Jakie są etapy aklimatyzacji próbek?

Informacje

Jakie urządzenia są stosowane do aklimatyzacji próbek?

Zaproponuj kolejność czynności przy przeprowadzaniu aklimatyzacji
próbek.

Planowanie

Zaproponuj aparaty niezbędne do przeprowadzenia aklimatyzacji próbek
włókien i płaskich wyrobów włókienniczych.

Ustalenie warunków wilgotności względnej powietrza i temperatury
panujących w laboratorium i porównanie z warunkami klimatu normalnego.

Ustalenie urządzeń, które będą wykorzystane do przeprowadzenia
aklimatyzacji próbek.

Ustalanie

Ustalenie warunków aklimatyzacji próbek (wilgotność względna powietrza,
temperatura, czas), sposobu umieszczenia próbek.

Przeprowadzenie aklimatyzacji próbek włókien i płaskich wyrobów
włókienniczych z zastosowaniem wytypowanych urządzeń.
Zwróć uwagę na prawidłowość umieszczenia próbek w aparatach
i urządzeniach stosowanych do aklimatyzacji.

Zwróć uwagę na zachowanie ustalonej kolejności poszczególnych etapów
procesu klimatyzacji.

Realizacja

Zwróć uwagę na przestrzeganie warunków aklimatyzacji próbek
(wilgotność względna powietrza, temperatura, czas).

Sprawdzanie Zaproponuj kryteria kontroli procesu aklimatyzacji.

Czy w trakcie realizacji ćwiczenia dokonywałeś zmian w ustalonej
chronologii?

Czy ćwiczenie zostało w całości wykonane prawidłowo?

Analiza

Czy w trakcie ćwiczenia były utrzymywane wymagane warunki wilgotności
względnej powietrza i temperatury?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4. Podsumowanie zajęć – 15 minut:

−

uczniowie uzasadniają wybór urządzeń do aklimatyzacji poszczególnych rodzajów
próbek,

−

uczniowie oceniają możliwości kontroli parametrów aklimatyzacji w poszczególnych
urządzeniach.

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności: metoda obserwacji czynności
i zachowania indywidualnych uczniów i grup podczas wykonywania ćwiczenia – 5 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Określanie warunków przeprowadzania badań

laboratoryjnych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozróżnij aparaty stosowane do oznaczania temperatury i wilgotności względnej

powietrza.

Wskazówki do realizacji:

1. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,

sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy.

2. Podczas realizacji ćwiczenia należy zwrócić szczególną uwagę na różnice w budowie

i zakresie stosowania poszczególnych aparatów.

3. Pracując w zespołach 2-3-osobowych uczeń winien rozpoznać rodzaje poszczególnych

aparatów na eksponatach znajdujących się w pracowni materiałoznawstwa oraz
w katalogach.

4. Uczeń powinien określić zakres stosowania poszczególnych aparatów.

Zalecane metody nauczania- uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

rysunki, katalogi aparatów do oznaczania temperatury i wilgotności względnej powietrza,

−

higrometr włosowy,

−

psychrometr aspiratorowy,

−

termometr rtęciowy.

Ćwiczenie 2

Wyznacz wilgotność względną powietrza w pomieszczeniu za pomocą psychrometru

aspiratorowego i higrometru.

Wskazówki do realizacji:

1. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,

sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy.

2. Podczas wyznaczania wilgotności względnej powietrza za pomocą psychrometru

aspiratorowego nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe
korzystanie z tabeli do oznaczeń wilgotności względnej powietrza.

3. Uczeń powinien obliczyć różnicę psychrometryczną dla odczytanych wartości

temperatury termometru suchego i mokrego.

4. Uczeń powinien odczytać z tabel wilgotność względną dla poszczególnych pomiarów.
5. Uczeń powinien wyznaczyć wilgotność względną za pomocą higrometru.
6. Uczeń powinien porównać wyniki wilgotności względnej powietrza w pomieszczeniu

wyznaczone za pomocą psychrometru aspiratorowego i higrometru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

norma PN-EN-20139 ISO 139 Tekstylia. Klimat normalny do aklimatyzacji i badań,

−

psychrometr aspiratorowy,

−

higrometr,

−

tabele do oznaczeń wilgotności względnej powietrza według psychrometru
aspiratorowego

5.1.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) określić parametry klimatu normalnego

w badaniach laboratoryjnych

2) zdefiniować wilgotność względną

powietrza

3) zdefiniować wilgotność bezwzględną

powietrza

4) posłużyć się urządzeniami stosowanymi
do

określenia

parametrów

powietrza

5) podać jednostki w jakich wyraża się
wilgotność względną powietrza

6) zmierzyć temperaturę powietrza
w

pomieszczeniach

7) oznaczyć wilgotność względną powietrza
za

pomocą

psychrometru

lub

higrometru

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2.

Zasady pobierania oraz aklimatyzacji próbek włókien
i wyrobów włókienniczych do badań laboratoryjnych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pobierz próbki włókien z nitek o różnym składzie surowcowym.

Wskazówki do realizacji:

1. Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien zaznajomić uczniów

z obowiązującą normą określającą sposoby pobierania próbek surowców włókienniczych,
przeznaczonych do badań laboratoryjnych.

2. Nauczyciel powinien omówić zakres ćwiczenia i warunki bezpieczeństwa pracy.
3. Podczas realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę

na prawidłowe ustalenie długości nitki przeznaczonej do badania, w zależności od jej
składu surowcowego.

4. Uczeń powinien pobrać losowo odcinek nitki bawełnianej, lnianej, wełnianej równy

co najmniej trzykrotnej długości najdłuższego włókna w nitce.

5. Kolejno z każdego rodzaju nitki uczeń powinien pobrać próbki włókien zgodnie

z zaleceniami normy.

6. Aby osiągnąć umiejętność prawidłowego pobierania próbek włókien z nitki do badań

laboratoryjnych, uczeń powinien wykonać ćwiczenie wielokrotnie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie praktyczne ze sprzętem.

Środki dydaktyczne:

−

norma PN-EN 12751:2001 Tekstylia. Pobieranie próbek włókien, nitek i wyrobów
płaskich do badań,

−

kolekcja nitek z włókien naturalnych,

−

płytka obciągnięta aksamitem,

−

płytka szklana,

−

pinceta,

−

nożyczki.

Ćwiczenie 2

Pobierz próbki nitek i płaskich wyrobów włókienniczych.

Wskazówki do realizacji:

1. Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien zaznajomić uczniów

z obowiązującą normą określającą sposoby pobierania próbek nitek i wyrobów
włókienniczych, przeznaczonych do badań laboratoryjnych.

2. Nauczyciel powinien omówić zakres ćwiczenia i warunki bezpieczeństwa pracy.
3. Podczas realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę

na prawidłowy sposób pobierania nitek z tkaniny, tak aby podczas ich pobierania nie
uległy zmianie ich właściwości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4. Uczeń powinien pobrać próbki nitek i płaskich wyrobów włókienniczych zgodnie

z zaleceniami normy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie praktyczne ze sprzętem.

Środki dydaktyczne:

−

norma PN-EN 12751:2001 Tekstylia. Pobieranie próbek włókien, nitek i wyrobów
płaskich do badań,

−

kolekcja tkanin,

−

nożyczki,

−

linijka,

−

pinceta,

Ćwiczenie 3

Przeprowadź aklimatyzację próbek włókien i płaskich wyrobów włókienniczych oraz

określ jej wpływ na masę.

Wskazówki do realizacji:

1. Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien zaznajomić uczniów

z obowiązującą normą, określającą warunki aklimatyzacji próbek surowców i wyrobów
włókienniczych przeznaczonych do badań laboratoryjnych.

2. Nauczyciel powinien omówić zakres ćwiczenia i warunki bezpieczeństwa pracy.
3. Do wykonania ćwiczenia uczeń powinien wykorzystać surowce i materiały włókiennicze

o różnym składzie surowcowym.

4. Uczeń powinien zwrócić uwagę na prawidłowy dobór urządzeń do aklimatyzacji

poszczególnych rodzajów próbek.

5. Uczeń powinien przeprowadzić aklimatyzację próbek włókien i płaskich wyrobów

włókienniczych przy wykorzystaniu wytypowanych urządzeń.

6. W oparciu o uzyskane wyniki uczeń powinien ocenić, jakie procesy zachodziły

w poszczególnych próbkach w czasie aklimatyzacji (sorpcja czy desorpcja pary wodnej).

Zalecane metody nauczania- uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne (ze sprzętem),

– tekst

przewodni.

Środki dydaktyczne:

-

norma PN-EN 20139 ISO 139 Tekstylia. Klimat normalny do aklimatyzacji i badań,

-

kolekcja płaskich wyrobów włókienniczych,

-

kolekcja włókien naturalnych, sztucznych i syntetycznych,

-

waga analityczna,

-

naczynka wagowe,

-

suszarka laboratoryjna,

-

eksykator,

-

higrostat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.2.2. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) zastosować odpowiednie urządzenia do

aklimatyzacji próbek przeznaczonych do

badań laboratoryjnych

2) określić wymagane warunki aklimatyzacji

próbek do badań (temperatura, wilgotność,

czas)

3) przeprowadzić aklimatyzację próbek

przeznaczonych do badań

laboratoryjnych

4) wyjaśnić wpływ warunków klimatycznych

na wyniki badań laboratoryjnych

5) zdefiniować pojęcie

próbki

elementarnej

6) pobrać próbki włókien do badań

laboratoryjnych

7) pobrać próbki wyrobów włókienniczych
do

badań laboratoryjnych

8) korzystać z urządzeń w laboratorium zgodnie

z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy

oraz ochrony przeciwpożarowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Zasady opracowywania wyników pomiarów

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz średnią arytmetyczną i rozstęp wyników pomiarów długości próbki tkaniny

lub dzianiny.

Wskazówki do realizacji:

1. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,

sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy.

2. Uczeń powinien wykonać 10 pomiarów długości boku kwadratu próbki tkaniny

lub dzianiny w odstępach co 2 cm.

3. Uczeń powinien obliczyć średnią arytmetyczną z wyników pomiarów oraz rozstęp

wyników pomiarów.

4. Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na dokładność

wykonywanych czynności i poprawność obliczeń matematycznych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekst przewodni,

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

kolekcja płaskich wyrobów włókienniczych,

−

nożyczki, ołówek,

−

przymiar o długości 50 cm z podziałką milimetrową,

−

brystol o wymiarach 25 x 25 cm,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Oblicz odchylenie średnie i współczynnik zmienności wyników pomiarów długości

próbki tkaniny lub dzianiny.

Wskazówki do realizacji:

1. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,

sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy.

2. Dla wyników pomiarów długości próbki z ćwiczenia 1 uczeń powinien obliczyć

odchylenie średnie i współczynnik zmienności.

3. Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na poprawność

obliczeń matematycznych i wykorzystać tabelę zawartą w opisie ćwiczenia.

4. Na podstawie obliczonego współczynnika zmienności uczeń powinien ocenić

jednorodność badanej cechy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne (pisemne).

Środki dydaktyczne:

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.3.2. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) stosować podstawowe jednostki układu SI

2) obliczyć średnią arytmetyczną z wyników

pomiarów

3) obliczyć rozstęp

wyników

pomiarów

4) obliczyć odchylenie średnie wyników

pomiarów

5) obliczyć współczynnik zmienności

6) opracować wyniki pomiarów metodą liczb

zgrupowanych

7) ustalić minimalną liczbę pomiarów przy
założonej wartości względnego błędu
przypadkowgo

8) zinterpretować

wyniki

pomiarów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej: Wykonywanie pomiarów

Test

1

Test składa się z:

−

9 zadań wielokrotnego wyboru (1,2,3,4,11,12,13,14,15) które są poziomu
podstawowego,

−

6 zadań wielokrotnego wyboru (5,6,7,8,9,10), które są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny - za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 11 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu

ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 13 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Za rozwiązanie testu poziomu podstawowego uczeń może uzyskać co najwyżej ocenę

dostateczną.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. c, 4. b, 5. d, 6. a, 7. c, 8. b, 9. d, 10. c,

11. b, 12. c, 13. c, 14. b, 15. b

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny (mierzalne osiągnięcia

ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Zdefiniować pojęcie wilgotności względnej

A P b

2 Rozpoznać wskaźniki określające warunki

klimatyczne w laboratorium niezbędne do
przeprowadzenia badań metrologicznych

B P a

3 Rozróżnić wzór do obliczenia średniej

arytmetycznej „a” wartości liczbowych
wyników pomiarów

B P c

4 Wskazać rodzaj próbki przeznaczonej do

wykonywania pojedynczego pomiaru lub
kilku właściwości włókien

B P b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5 Obliczyć różnicę psychrometryczną dla

określonych wskazań temperatury
termometru suchego i mokrego
psychrometru aspiratorowego

C PP d

6 Scharakteryzować proces aklimatyzacji

próbek przeznaczonych do badań
laboratoryjnych

C PP a

7 Zastosować wzór do obliczania

współczynnika zmienności dla danej
wartości średniej arytmetycznej i odchylenia
średniego

C PP c

8 Zastosować wzór na obliczenie rozstępu

wyników pomiarów dla określonej wartości
maksymalnej i minimalnej

C PP b

9 Określić wpływ wzrostu wilgotności włókna

podczas aklimatyzacji na ich masę
i sztywność

C PP d

10 Wybrać sposób wyznaczania wartości

średniej wyników przy ilości pomiarów
n≥50

C PP c

11 Rozpoznać aparat do pomiaru wilgotności

względnej powietrza w pomieszczeniach
laboratoryjnych

B P b

12 Rozpoznać urządzenia do aklimatyzacji

próbek przeznaczonych do badań
metrologicznych

B P c

13 Rozróżnić grupy urządzeń do aklimatyzacji

próbek przeznaczonych do badań
laboratoryjnych

B P c

14 Rozróżnić grupę parametrów

charakteryzujących klimat normalny w
badaniach laboratoryjnych

B P b

15 Rozróżnić aparaty stosowane do ciągłej

rejestracji zmian wilgotności względnej
i temperatury powietrza

B P b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 15 pytań w tym:

−

9 poziomu podstawowego,

−

6 poziomu ponadpodstawowego.

Pytania poziomu ponadpodstawowego oznaczono gwiazdką (*).

Do

każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie tego

zadania na później i wróć do niego, kiedy zostanie Ci wolny czas.
Za rozwiązanie testu możesz otrzymać następujące oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań, w tym co najmniej 2 poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań, w tym co najmniej 4 poziomu
ponadpodstawowego.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw pytań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Zestaw pytań testowych

1. Wilgotność względna powietrza to:

a) zawartość pary wodnej w jednostce objętości powietrza,
b) stosunek danej wilgotności bezwzględnej do maksymalnej bezwzględnej

wilgotności powietrza w stanie nasyconym w tych samych warunkach
atmosferycznych,

c) zawartość pary wodnej w powietrzu w stanie nasyconym,
d) zawartość wody w powietrzu.

2. Wskaźniki charakteryzujące warunki klimatyczne w laboratorium niezbędne

do przeprowadzania badań metrologicznych to:

a) temperatura i wilgotność względna,
b) temperatura i wilgotność bezwzględna,
c) ciśnienie i temperatura,
d) ciśnienie i wilgotność względna.

3. Do obliczania średniej arytmetycznej wartości liczbowych wyników pomiarów stosuje się

wzór:

a)

1

...

3

2

1

+

+

+

+

=

n

a

a

a

a

a

n

,

b)

1

...

3

2

1

−

+

+

+

=

n

a

a

a

a

a

n

,

c)

n

a

a

a

a

a

n

...

3

2

1

+

+

+

=

,

d)

min

max

a

a

a

−

=

.

4. Do wykonywania pojedynczego pomiaru jednej lub kilku właściwości włókien stosuje się

próbkę:

a) laboratoryjną,
b) elementarną,
c) średnią,
d) pierwotną.

5.*Odczytano wskazania termometru suchego (t

s

) i mokrego (t

m

) : t

s

= 23

o

C; t

m

= 19

o

C.

Różnica psychrometryczna wynosi:

a) - 3

o

C,

b) - 4

o

C,

c) 5

o

C,

d) 4

o

C.

6.*Aklimatyzacja próbek do badań polega na:

a) przetrzymywaniu próbek przez określony czas w aparatach o ustalonej

temperaturze i wilgotności względnej powietrza,

b) przetrzymywaniu próbek przez określony czas w aparatach o stałej temperaturze,
c) przetrzymywaniu próbek przez określony czas w aparatach o stałej wilgotności,
d) przetrzymywaniu próbek przez określony czas w aparatach o stałej wilgotności

i ciśnieniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

7.*Dla średniej arytmetycznej grubości tkaniny wynoszącej 0,60 mm i odchylenia

standardowego 0,03 mm. współczynnik zmienności wynosi:

a) 4,6%,
b) 5,1%,
c) 5,0%,
d) 4,9%.

8.*Wykonano pomiar grubości tkaniny. Uzyskano następujące wyniki: 0,25; 0,30; 0,28; 0,25;

0,29 mm. Rozstęp wyników pomiarów wynosi:

a) 0,07

mm,

b) 0,05

mm,

c) 0,02

mm,

d) 0,03

mm.

9.*Przy wzroście wilgotności włókien podczas aklimatyzacji:

a) maleje sztywność i masa włókien,
b) wzrasta sztywność i masa włókien,
c) wzrasta sztywność i maleje masa włókien,
d) wzrasta masa i maleje sztywność włókien.

10.*Do obliczenia wartości średniej wyników przy ilości pomiarów n≥50 należy:

a) odrzucić wyniki maksymalne,
b) odrzucić wyniki minimalne,
c) zastosować grupowanie wyników pomiarów w klasy,
d) obliczyć nierównomierność.

11. Poniższy rysunek przedstawia:

a)

higrometr włosowy,

b)

psychrometr aspiratorowy,

c)

higrostat,

d)

higrograf.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

12. Poniższy rysunek przedstawia:

a)

eksykator,

b)

komorę klimatyczną,

c)

higrostat,

d)

suszarkę laboratoryjną.

13. Grupa urządzeń, którą w całości można zaliczyć do urządzeń stosowanych do

aklimatyzacji właściwej próbek to:

a)

higrostat automatyczny, suszarka, eksykator,

b)

komora klimatyczna, higrostat automatyczny, suszarka,

c)

eksykator, higrostat automatyczny, komora klimatyczna,

d)

higrograf, eksykator, komora klimatyczna.

14. Klimat normalny w badaniach laboratoryjnych określają:

a)

t=20±2

o

C; W=50±2%,

b)

t=20±2

o

C; W=65±2%,

c)

t=25±2

o

C; W=55±2%,

d)

t=18±2

o

C; W=60±2%.

15. Do ciągłej rejestracji zmian wilgotności względnej i temperatury powietrza służą:

a) higrografy,
b) termohigrografy,
c) higrometry,
d) psychrometry.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko …………………………………………………………………………

Wykonywanie pomiarów

Zakreśl poprawną odpowiedź

Numer

zadania

Odpowiedzi

Uzyskana

liczba

punktów

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej: Wykonywanie pomiarów

Test

2

Test składa się z:

−

9 zadań wielokrotnego wyboru (1,2,3,4,5,6,13,14,15) które są poziomu
podstawowego,

−

6 zadań wielokrotnego wyboru (7,8,9,10,11,12), które są poziomu
ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający - za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny - za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry - za rozwiązanie 11 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu

ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry -za rozwiązanie 13 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Za rozwiązanie testu poziomu podstawowego uczeń może uzyskać co najwyżej ocenę

dostateczną.

Klucz odpowiedzi: 1.b, 2.c, 3.a, 4.b, 5.a, 6.c, 7.b, 8.d, 9.a, 10.d, 11.b, 12.c,

13.a, 14.c, 15.a

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny (mierzalne osiągnięcia

ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Rozróżnić rodzaj aparatu do oznaczania

wilgotności względnej powietrza na
podstawie określonych elementów jego
budowy

B P b

2 Zdefiniować jednostkę wilgotności

względnej powietrza

A P c

3 Zdefiniować pojęcie wilgotności

bezwzględnej

A P a

4 Rozróżnić parametry klimatu normalnego

w badaniach laboratoryjnych

B P b

5

Rozróżnić aparaty stosowane
w laboratorium do wyznaczania wilgotności
względnej powietrza

B P a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

6

Rozpoznać urządzenie do aklimatyzacji
próbek przeznaczonych do badań
laboratoryjnych

A P c

7

Zastosować odpowiednie urządzenie do
ciągłego zapisu zmian wilgotności
względnej powietrza

C PP b

8

Wybrać sposób pobierania próbek włókien
z nitek przeznaczonych do badań
laboratoryjnych

C PP d

9

Scharakteryzować proces aklimatyzacji
próbek przeznaczonych do badań
laboratoryjnych

C PP a

10

Zastosować wzór do obliczania
współczynnika zmienności dla danej
wartości średniej arytmetycznej i odchylenia
średniego

C PP d

11 Określić przy jakiej ilości pomiarów stosuje

się obliczanie wartości średniej metodą
liczb zgrupowanych

C PP b

12 Określić proces zachodzący w próbce

włókna w czasie aklimatyzacji, gdy
następuje wzrost jej masy

C PP c

13 Rozróżnić wskaźniki niezbędne do

utrzymania odpowiednich warunków
klimatycznych w laboratorium podczas
przeprowadzania badań metrologicznych

B P a

14 Rozróżnić wzór do obliczenia średniej

arytmetycznej „a” wartości liczbowych
wyników pomiarów

B P c

15 Rozpoznać aparat do aklimatyzacji

niewielkich próbek wyrobów
włókienniczych przeznaczonych do badań
laboratoryjnych

B P a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 15 pytań, w tym:

− 9 poziomu podstawowego,
− 6 poziomu ponadpodstawowego.
Pytania poziomu ponadpodstawowego oznaczono gwiazdką (*).
Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie tego

zadania na później i wróć do niego, kiedy zostanie Ci wolny czas.
Za rozwiązanie testu możesz otrzymać następujące oceny szkolne:
− dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań poziomu podstawowego,

− dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań poziomu podstawowego,
− dobry – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań, w tym co najmniej 2 poziomu

ponadpodstawowego,

− bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań , w tym co najmniej 4 poziomu

ponadpodstawowego.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw pytań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Zestaw pytań testowych 2

1. Termometry suchy i mokry są zasadniczymi elementami aparatu do oznaczania wilgotności

względnej powietrza:

a) higrometru włosowego,
b) psychrometru aspiratorowego,
c) higrografu,
d) termohigrografu.

2. Jednostką wilgotności względnej powietrza jest:

a) g/m

3

,

b) kg/m

3

,

c) % ,
d) g/cm

3

.

3. Wilgotność bezwzględna powietrza to:

a) zawartość pary wodnej w jednostce objętości powietrza,
b) stosunek danej wilgotności bezwzględnej do maksymalnej bezwzględnej

wilgotności powietrza w stanie nasyconym w tych samych warunkach
atmosferycznych,

c) zawartość pary wodnej w powietrzu w stanie nasyconym,
d) zawartość wody w powietrzu.

4. Klimat normalny w badaniach laboratoryjnych określają parametry:

a) t=20±2

o

C; W=50±2%,

b) t=20±2

o

C; W=65±2%,

c) t=25±2

o

C; W=55±2%,

d) t=18±2

o

C; W=60±2%.

5. Poniższy rysunek przedstawia schemat:

a) higrometru włosowego,
b) psychrometru aspiratorowego,
c) higrostatu,
d) higrografu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

6. Poniższy rysunek przedstawia:

a) eksykator,
b) komorę klimatyczną,
c) higrostat,
d) suszarkę laboratoryjną.

7*. Do ciągłego zapisu zmian wilgotności względnej powietrza stosuje się:

a) higrometr włosowy,
b) higrograf,
c) psychrometr aspiratorowy,
d) termohigrograf.

8*. W badaniach laboratoryjnych do pobierania próbek włókien z nitek stosuje się:

a) metodę poduszeczki,
b) metodę mechaniczną,
c) metodę losowego wyciągania,
d) metodę wycinania kwadratów.

9. Aklimatyzacja próbek do badań polega na:

a) przetrzymywaniu próbek przez określony czas w aparatach o ustalonej

temperaturze i wilgotności względnej powietrza,

b) przetrzymywaniu próbek przez określony czas w aparatach o stałej

temperaturze,

c) przetrzymywaniu próbek przez określony czas w aparatach o stałej

wilgotności,

d) przetrzymywaniu próbek przez określony czas w aparatach o stałej wilgotności

i ciśnieniu.

10*. Dla średniej arytmetycznej grubości tkaniny wynoszącej 0,40 mm i odchylenia

średniego 0,02 mm, współczynnik zmienności wynosi:
a) 4,8%,
b) 5,3%,
c) 6,5%,
d) 5,0%.

11*. Średnią arytmetyczną wyników pomiarów obliczamy metodą liczb zgrupowanych,

gdy ilość pomiarów „n” wynosi:
a) n=10,
b) n≥50,
c) n=5,
d) n<10.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

12*. Jeżeli w czasie aklimatyzacji próbek włókien następuje wzrost ich masy

to oznacza, że zachodzi proces:
a) wydzielania pary wodnej,
b) desorpcji,
c) sorpcji,
d) wydzielania wilgoci.

13. Warunki klimatyczne w laboratorium niezbędne do przeprowadzania badań

metrologicznych określają wskaźniki:
a) temperatura i wilgotność względna,
b) temperatura i wilgotność bezwzględna,
c) ciśnienie i temperatura,
d) ciśnienie i wilgotność względna.

14. Do obliczania średniej arytmetycznej wartości liczbowych wyników pomiarów

stosuje się wzór:

a)

1

...

3

2

1

+

+

+

+

=

n

a

a

a

a

a

n

,

b)

1

...

3

2

1

−

+

+

+

=

n

a

a

a

a

a

n

,

c)

n

a

a

a

a

a

n

...

3

2

1

+

+

+

=

,

d)

min

max

a

a

a

−

=

.

15. Grubościenne naczynie szklane, hermetycznie zamknięte wewnątrz którego panuje

stała wilgotność względna powietrza, to:

a) eksykator,
b) higrometr,
c) komora klimatyzacyjna,
d) higrostat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko …………………………………………………………………………

Wykonywanie pomiarów

Zakreśl poprawną odpowiedź

Numer

zadania

Odpowiedzi

Uzyskana

liczba

punktów

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

7. LITERATURA

1. Balasiński T., Dziamara H., Malinowski L.: Pracowania włókiennicza. WSiP, Warszawa

1983

2. Chyrosz M., Zembowicz-Sułkowska E.: Materiałoznawstwo odzieżowe. WSiP, Warszawa

1999

3. Turek K.: Pracownia materiałoznawstwa odzieżowego. WsiP. Warszawa 1998
4. Praca zbiorowa: Materiałoznawstwo włókiennicze dla technikum. WSiP, Warszawa 1992
5. Praca zbiorowa: Poradnik inżyniera–włókiennictwo. WNT, Warszawa 1978
6. Przegląd Włókienniczy + Technik Włókienniczy, Wydawnictwo Czasopism i Książek

Technicznych, SIGMA-NOT

7. Normy:

− PN-EN 20139 ISO 139 Tekstylia. Klimat normalny do aklimatyzacji i badań
− PN-EN 12751:2001 Tekstylia. Pobieranie próbek włókien, nitek i wyrobów płaskich

do badań

− PN-90/P-04870 Tekstylia. Analiza statystyczna wyników pomiarów