SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W 2009 ROKU.

Ostatnie pełne dane dotyczące liczby osób niepełnosprawnych w Polsce pochodzą z
Narodowego Spisu Powszechnego 2002. Według jego wyników w 2002 roku liczba osób
niepełnosprawnych ogółem wynosiła blisko 5,5 mln, w tym około 4,5 mln posiadało prawne
potwierdzenie faktu niepełnosprawności, a 4,3 mln spośród nich stanowiły osoby w wieku 15
lat i więcej. Według wyników kwartalnego reprezentacyjnego Badania Aktywności
Ekonomicznej Ludności (BAEL) prowadzonego przez GUS liczba tych ostatnich od tego
czasu systematycznie spadała i w 2009 roku wynosiła około 3,5 mln osób (dokładnie 3506
tys.). Oznacza to, że 11,1% ludności w wieku 15 lat i więcej posiada prawne orzeczenie
niepełnosprawności. W 2009 roku liczba osób niepełnosprawnych prawnie w wieku
produkcyjnym wynosiła około 2,1 mln (dokładnie 2068 tys.), co stanowiło 8,7% ludności w
tym wieku.

Najczęstszą przyczynę niepełnosprawności stanowią schorzenia układu krążenia, narządów
ruchu oraz schorzenia neurologiczne. Relatywnie niższy udział procentowy osób z
uszkodzeniami narządu wzroku i słuchu, z chorobą psychiczną i upośledzeniem umysłowym
w zbiorowości osób niepełnosprawnych dotyczy jednak tysięcy osób o obniżonej sprawności
w codziennym funkcjonowaniu, a zatem i wymagających szczególnego podejścia w edukacji,
na rynku pracy i w życiu codziennym.

W 2009 roku 27,2% osób w wieku 15 lat i więcej miało orzeczenie o znacznym stopniu
niepełnosprawności (lub orzeczenie równoważne), 38,4% tych osób posiadało orzeczenie o
umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (lub równoważne) a 34,4% - orzeczenie o lekkim
stopniu niepełnosprawności (lub równoważne). Wśród osób niepełnosprawnych w wieku
produkcyjnym odsetek osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności jest znacznie
mniejszy, przy wyraźnie wyższym odsetku osób z lekkim stopniem niepełnosprawności
(odsetki wynoszą odpowiednio: 18,7%, 40,2% i 41,1%). W ciągu ostatnich lat nastąpiło
zwiększenie udziału osób z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (od
2006 roku - o 2,4 pkt. proc. wśród osób w wieku 15 lat i więcej oraz o 3,8 pkt. proc. wśród
osób w wieku produkcyjnym), jak też znacznym (odpowiednio o 2,9 pkt. proc. i 3,1 pkt.
proc.) oraz zmniejszenie udziału osób z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności (od
2006 roku odpowiednio o 5,3 pkt. proc. i 6,9 pkt. proc.).

Osoby niepełnosprawne są niestety wciąż znacznie gorzej wykształcone niż osoby sprawne. I
choć w ciągu ostatnich lat obserwowano stopniowy wzrost udziału osób niepełnosprawnych z
co najmniej średnim poziomem wykształcenia - do 32,1% w 2009 roku, to wśród osób w
wieku produkcyjnym odsetek ten zmniejszył się w ostatnim roku (z 33,4% do 32,8%). Udział
osób niepełnosprawnych posiadających wyższe wykształcenie w 2009 roku wynosił jedynie
5,9% (wśród osób w wieku produkcyjnym – 5,1%). Wykształcenie zasadnicze zawodowe
posiadało 30,4% osób niepełnosprawnych (wśród osób w wieku produkcyjnym – 39,8%).

Dla porównania udział osób sprawnych posiadających wykształcenie co najmniej średnie w
2009 roku wynosił 52,5% (wśród osób w wieku produkcyjnym 59,4%), wyższe - 18,0%
(wśród osób w wieku produkcyjnym 20,8%), zaś zasadnicze zawodowe - 24,8% (wśród osób
w wieku produkcyjnym 28,7%).

Najwyższą aktywnością zawodową cechują się osoby z wyższym i średnim poziomem
wykształceniem.

Sytuacja społeczno-ekonomiczna poszczególnych grup ludności, w tym osób
niepełnosprawnych, jest pochodną ich sytuacji na rynku pracy. Wyniki Badania Aktywności
Ekonomicznej Ludności Polski wskazują na znaczną poprawę sytuacji osób
niepełnosprawnych na rynku pracy w ciągu ostatnich lat. W latach 2007-2009 odnotowano
wzrost współczynnika aktywności zawodowej i wskaźnika zatrudnienia oraz spadek stopy
bezrobocia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym (ten ostatni obserwowano od
2006 roku). Największy wzrost wskaźnika zatrudnienia tych osób nastąpił w latach 2007 i
2008. W 2008 roku, po raz pierwszy od 2002 roku, wskaźnik ten przekroczył 20% (wynosił
20,8%), a w roku 2009 osiągnął wartość 21,4%. W III kwartale 2009 roku na polskim rynku
pracy pracowało 479 tys. osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym (w tym 339 tys.
jako pracownicy najemni), co stanowiło 22,9% ogółu niepełnosprawnych w tym wieku. Tym
samym wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym osiągnął
poziom nienotowany w okresie ostatnich 10 lat.

W 2009 roku aktywnych zawodowo było 15,7% osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i
więcej, a w wieku produkcyjnym - 24,6%. Dla porównania współczynnik aktywności
zawodowej osób sprawnych w wieku 15 lat i więcej wynosił 59,8%, a w wieku produkcyjnym
75,3%. Udział osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, aktywnych zawodowo, od
2006 roku wzrósł o 2,5 pkt. proc., zaś w stosunku do ubiegłego roku – o 0,7 pkt. proc.

Udział osób pracujących wśród osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej w 2009 roku
wynosił 13,8%, wśród osób w wieku produkcyjnym – 21,4%. Wskaźnik zatrudnienia osób
sprawnych w wieku 15 lat i więcej oraz dla zbiorowości osób w wieku produkcyjnym wynosił
odpowiednio 55,0% i 69,1%. Od 2006 roku udział pracujących osób niepełnosprawnych w
wieku produkcyjnym wzrósł o 3,2 pkt. proc. zaś w porównaniu z rokiem ubiegłym wzrósł o
0,6 pkt. proc. (podczas gdy osób sprawnych obniżył się o 0,3 pkt. proc.).

Stopień niepełnosprawności z natury rzeczy różnicuje aktywność zawodową osób
niepełnosprawnych: w 2009 r. pracowało 22,2% osób w wieku 15 lat i więcej z orzeczonym
lekkim stopniem niepełnosprawności, 13,5% - z umiarkowanym i 3,8% - ze znacznym.
Wskaźniki te są oczywiście znacznie wyższe w przypadku osób w wieku produkcyjnym -
wynosiły odpowiednio 29,3%, 19,7% i 7,8%.

Wśród pracujących osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej 7,4% stanowiły osoby ze
znacznym stopniem niepełnosprawności, 37,5% - z umiarkowanym i 55,1% - z lekkim.
Wśród osób w wieku produkcyjnym udziały te kształtowały się następująco: 6,8%, 37,0% i
56,2%.

W sektorze prywatnym pracowało 82,5% pracujących osób niepełnosprawnych w wieku 15
lat i więcej (81,7% w wieku produkcyjnym). W rolnictwie indywidualnym pracowało 23,7%
pracujących osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej (21,4% spośród osób w wieku
produkcyjnym) i 28,8% pracujących w sektorze prywatnym (26,2% spośród osób w wieku
produkcyjnym).

Większość osób niepełnosprawnych pracujących w wieku 15 lat i więcej stanowią
pracownicy najemni – w 2009 roku 67,3% (327 tys.), jednak znaczące są także odsetki osób
pracujących na własny rachunek i pracodawców (łącznie 23,0%, w tym 2,7% pracodawcy) i
pomagających członków rodzin (9,7%), co wynika z tego, że znaczna część osób

niepełnosprawnych pracuje w rolnictwie indywidualnym. W przypadku osób w wieku
produkcyjnym jeszcze większy udział stanowili pracownicy najemni (70,2%), a mniejszy
pracujący na własny rachunek i pracodawcy (łącznie 20,8%, w tym tylko 2,5% pracodawcy) i
pomagający członkowie rodzin (9,0%).

W ciągu ostatnich lat w strukturze zatrudnienia osób niepełnosprawnych nastąpił wzrost
udziału pracowników najemnych. W zbiorowości pracujących osób niepełnosprawnych w
wieku produkcyjnym w 2009 roku odnotowano wzrost udziału pracowników najemnych w
porównaniu z rokiem ubiegłym o 1,3 pkt. proc., podczas gdy w latach 2008 i 2007 –
odpowiednio o 5,8 i 5,9 pkt. proc. Równolegle ze wzrostem udziału pracowników najemnych
obserwujemy spadek udziału pracujących na własny rachunek i pracodawców. W 2009 r.
nastąpiło jego obniżenie w stosunku do poprzedniego roku o 0,8 pkt. proc., w latach 2008 i
2007 – odpowiednio o 4,8 pkt. proc. i 4,7 pkt. proc.

Udział pracowników zakładów pracy chronionej w stosunku do ogółu pracowników
niepełnosprawnych, zarejestrowanych w Systemie Obsługi Dofinansowań i Refundacji
(SODiR), prowadzonym przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
jest nadal bardzo wysoki – w grudniu 2009 r. wynosił 76,4% (średniorocznie – 78,1%).
Wyraźnie zauważalna jest jednak tendencja spadkowa tego udziału. W stosunku do grudnia
2008 r. odsetek ten obniżył się o 4,3 pkt. proc. (średniorocznie o 2,9 pkt. proc.). Dla
porównania w grudniu 2004 roku udział pracowników zakładów pracy chronionej w ogólnej
liczbie pracowników niepełnosprawnych zarejestrowanych w SODiR wynosił 86%
(średniorocznie 88,4%).

Zwłaszcza w 2009 roku nastąpił znaczny wzrost zainteresowania pracodawców zatrudnianiem
pracowników niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy, co wynikało z wysokiego
poziomu wsparcia pracodawców, jakie otrzymywali pracodawcy na mocy obowiązującej
nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.

W Systemie Obsługi Dofinansowań i Refundacji (SODiR), prowadzonym przez Państwowy
Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, w grudniu 2009 r. zarejestrowanych było
58,3 tys. osób niepełnosprawnych zatrudnionych na otwartym rynku i 188,8 tys. osób
niepełnosprawnych pracujących w zakładach pracy chronionej (dane PFRON według stanu z
19.04.2010 r.).

Wzrost liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych, zarejestrowanych w SODiR PFRON,
dotyczył zarówno otwartego jak i chronionego rynku pracy, przy czym dynamika tego
wzrostu była znacznie wyższa na otwartym rynku pracy. W okresie od grudnia 2008 r. do
grudnia 2009 r. odnotowano wzrost liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych
zarejestrowanych w SODiR PFRON o 15,3% na chronionym rynku pracy (o 25 tys. osób, co
odpowiada 23,2 tys. etatów) i aż o 48,6% (o 19,1 tys., co odpowiada 17,4 tys. etatów) na
otwartym rynku pracy. Na koniec grudnia 2009 r. liczba pracowników niepełnosprawnych
zarejestrowanych w tym systemie wzrosła do 247,1 tys. (co odpowiada 232 tys. etatów). Tym
samym w stosunku do grudnia 2008 r. nastąpił wzrost ich liczby o 44,1 tys., tj. o 21,7%
(odpowiada to 40,6 tys. etatów).

Wzrost liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w SODiR PFRON
odnotowano we wszystkich grupach pracowników niepełnosprawnych, niezależnie od stopnia

ich niepełnosprawności i występowania u nich schorzeń specjalnych (osoby z chorobą
psychiczną, upośledzeniem umysłowym lub epilepsją i osoby niewidome).

Na koniec grudnia 2009 r. liczba pracujących osób niepełnosprawnych ze schorzeniami
specjalnymi – w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy - wynosiła 30.917 (w zakładach
pracy chronionej zatrudnionych było 25.884 osób, a na otwartym rynku – 5.033), podczas gdy
na koniec ubiegłego roku - 27.308 osób (w zakładach pracy chronionej 24.426, a na otwartym
rynku 2.882). W skali roku (tj. w okresie od grudnia 2008 r. do grudnia 2009 r.) zatrudnienie
osób niepełnosprawnych ze schorzeniami specjalnymi zwiększyło się o 13,2% (w zakładach
pracy chronionej – o 6%, a na otwartym rynku pracy – o 74,6%).

W grupie osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności w skali roku obserwowano
wzrost zatrudnienia o 33,2%, ze znacznym – o 18,2%, zaś z lekkim – o 13,4%.

Największy wzrost zatrudnienia w skali roku odnotowano na otwartym rynku pracy kolejno w
grupach osób: z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (o 70,7%), znacznym (o
56,7%) i lekkim (o 32,6%). Jeszcze większą dynamikę wzrostu obserwowano wśród tych
samych grup osób zatrudnionych na otwartym rynku pracy, ale posiadających jednocześnie
schorzenia specjalne. Wśród pracowników otwartego rynku ze schorzeniami specjalnymi o
lekkim stopniu niepełnosprawności nastąpił wzrost zatrudnienia o niemal 100% (dokładnie o
97,7%), o umiarkowanym - o 80,9%, o znacznym – o 45,3%.

Wzrosła też liczba osób niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą,
zarejestrowanych w ewidencji ubiegających się o otrzymanie refundacji składek na
ubezpieczenia społeczne - w 2009 roku wynosiła średniomiesięcznie 25.282, podczas gdy w
2008 roku - 22.866.

Według BAEL stopa bezrobocia osób niepełnosprawnych dla osób w wieku 15 lat i więcej w
2009 r. wynosiła 12,1% a dla osób w wieku produkcyjnym 13,3%. Stopa bezrobocia osób
sprawnych w wieku 15 lat i więcej wynosiła 8,0%, w wieku produkcyjnym – 8,2%.

W stosunku do ubiegłego roku stopa bezrobocia osób niepełnosprawnych w wieku
produkcyjnym pozostała na niemal niezmienionym poziomie – wzrosła zaledwie o 0,2 pkt.
proc., podczas gdy osób sprawnych – o 1,2 pkt. proc.

W końcu grudnia 2009 r. liczba osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w powiatowych
urzędach pracy jako bezrobotne bądź poszukujące pracy wynosiła 118.944, z czego 94.450
osób jako bezrobotne i 24.494 jako poszukujące pracy (i niepozostające w zatrudnieniu). W
porównaniu ze stanem z końca ubiegłego roku liczba zarejestrowanych w powiatowych
urzędach pracy osób niepełnosprawnych wzrosła o 23,2% (22,4 tys.), przy czym o 29,2%
(21,4 tys.) - zarejestrowanych jako bezrobotne, a o 4,4% (1 tys.) - jako poszukujący pracy.

Dla porównania liczba osób sprawnych, zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy
jako osoby bezrobotne bądź poszukujące pracy, zwiększyła się w tym czasie o 28%, przy
czym o 28,4% - zarejestrowanych jako bezrobotne, a o 3,5% - jako poszukujący pracy.

Należy jednak wskazać, że udział osób niepełnosprawnych wśród ogółu osób
zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy w grudniu 2009 r. w stosunku do grudnia
ubiegłego roku nawet nieznacznie się obniżył (o 0,3 pkt. proc.) – do 6,1%, przy czym wśród
zarejestrowanych jako bezrobotni pozostawał na niezmienionym poziomie 5%, zaś wśród
zarejestrowanych jako poszukujący pracy wzrósł zaledwie o 0,2 pkt. proc. (wyniósł 53%).
Trzeba też zwrócić uwagę, że osoby niepełnosprawne, które podjęły własną działalność
gospodarczą, nie tracą automatycznie statusu osoby poszukującej pracy (wyrejestrowywane
są dopiero w momencie, gdy same wyrażą taką wolę).

Warto wskazać, że w przypadku osób niepełnosprawnych wzrost poziomu bezrobocia przy
stabilnym poziomie wskaźnika zatrudnienia paradoksalnie może świadczyć o zwiększeniu ich
aktywności zawodowej, ponieważ może oznaczać aktywizację zawodową tych osób, które
dotychczas były bierne zawodowo.

W ciągu 2009 roku pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 23 tys. ofert pracy dla osób
niepełnosprawnych. Wśród tej liczby 25% ofert (5801) stanowiły oferty pracy subsydiowanej.
W stosunku do roku ubiegłego liczba ofert pracy dla osób niepełnosprawnych zmniejszyła się
o 12,4% (wynosiła 26.256) przy spadku ogólnej liczby ofert w tym samym czasie o 21%.
Liczba ofert pracy subsydiowanej dla osób niepełnosprawnych obniżyła się o 31,9% (w 2008
roku wynosiła 8516).

Pomimo tego, że liczba ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców do powiatowych
urzędów pracy w 2009 roku była niższa niż rok temu (w tym także dla osób
niepełnosprawnych), udział ofert dla osób niepełnosprawnych zwiększył się – z 2,3% w 2008
r. do 2,5% w 2009 r. W grudniu 2009 r. udział ofert pracy dla osób niepełnosprawnych wzrósł
do 5,5%, podczas gdy w analogicznym okresie ubiegłego roku wynosił 3,3%.

W szkoleniach organizowanych przez urzędy pracy, finansowanych ze środków Funduszu
Pracy, uczestniczyło w 2009 roku 5630 osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako
bezrobotne i 1442 jako poszukujący pracy. W stosunku do ubiegłego roku liczba
bezrobotnych osób niepełnosprawnych uczestniczących w tych szkoleniach zwiększyła się o
50 osób, choć ich udział obniżył się z 8,2% w 2008 r. do 6,6% w 2009 r. ze względu na
wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych. Liczba osób niepełnosprawnych
poszukujących pracy uczestniczących w szkoleniach zmniejszyła się w stosunku do ubiegłego
roku o 856 osób.

Z indywidualnego poradnictwa zawodowego w 2009 roku skorzystało 26.026 osób
niepełnosprawnych, z porady grupowej - 3.785, z badań testowych – 1.104, zaś z informacji
zawodowej w formie grupowej - 8.084 osób niepełnosprawnych.

W szkoleniu w zakresie aktywnego poszukiwania pracy w 2009 roku wzięło udział 1.638
osób niepełnosprawnych, w tym 1.293 osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 12 miesięcy)
i 1.018 osób w wieku 45 lat i więcej. W zajęciach aktywizacyjnych realizowanych w ramach
pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy w 2009 roku wzięło udział 5.725 osób
niepełnosprawnych, w tym 4.058 długotrwale bezrobotnych i 3.476 osób w wieku 45 lat i

więcej i 1.025 osób w wieku 35-44 lata. Najwięcej tych osób posiadało wykształcenie
zasadnicze zawodowe oraz gimnazjalne i niższe.

W najtrudniejszej sytuacji znajdują się osoby niepełnosprawne mieszkające na wsi,
niezwiązane z gospodarstwem rolnym, chociaż paradoksalnie to jednak właśnie rolnictwo
daje zatrudnienie wielu osobom niepełnosprawnym, zwłaszcza starszym i słabo
wykształconym. W 2009 r. jedynie 34,7% niepełnosprawnych mieszkańców wsi w wieku 15
lat i więcej stanowiły osoby związane z gospodarstwem rolnym (w roku ubiegłym 39,1%).
Aktywność zawodowa tych osób jest znacznie wyższa (28,6%) niż osób niepełnosprawnych
niezwiązanych z gospodarstwem rolnym (8,4%). Jeszcze bardziej ta różnica jest widoczna w
przypadku wskaźnika zatrudnienia (odpowiednio 28,2% i 6,6%). W 2009 roku nastąpiło
zwiększenie aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych związanych z gospodarstwem
rolnym. W porównaniu z rokiem ubiegłym współczynnik aktywności zawodowej tych osób
wzrósł o 1,6 pkt. proc. (wskaźnik zatrudnienia – o 0,4 pkt. proc.). Bezrobocie dotyka jednak
głównie osoby niezwiązane z gospodarstwem rolnym. Stopa bezrobocia tych mieszkańców
wsi wynosiła 20,5%.

Niska aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej znajduje
odzwierciedlenie w strukturze tej populacji według źródeł utrzymania. Podobnie jak w latach
poprzednich, głównymi źródłami utrzymania w 2009 roku były najczęściej: renta z tytułu
niezdolności do pracy (41,6%, podczas gdy rok temu 45,2%), emerytura (34,8%, podczas gdy
w roku ubiegłym 32,6%). W głównej mierze z zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia
przedemerytalnego i innych świadczeń społecznych utrzymywało się 9,6%. Odsetek osób
niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej, utrzymujących się głównie z pracy wynosił 9,5%
(w tym z pracy najemnej 7,7%). W porównaniu z rokiem ubiegłym wzrósł o 0,8 pkt. proc. Na
inne niezarobkowe źródło utrzymania wskazało 1,1% osób niepełnosprawnych w tym wieku.
Na utrzymaniu innych osób pozostawało zaś 3,4%.

Dla 60,3% osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym renta z tytułu niezdolności do
pracy była głównym źródłem utrzymania (podczas gdy rok temu dla 63,6%). Emerytura była
takim źródłem dla 7,2% (rok temu dla 6,6%), zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie
przedemerytalne i inne świadczenia społeczne – dla 11,1%. Głównie z pracy utrzymywało się
15,5% osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, w tym 12,7% z pracy najemnej
(pozostali pracowali we własnym gospodarstwie rolnym bądź na własny rachunek poza
rolnictwem indywidualnym). Odsetek osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, dla
których główne źródło utrzymania stanowiła praca, zwiększył się w porównaniu z rokiem
poprzednim o 1,2 pkt. proc. Na inne niezarobkowe źródło utrzymania wskazało 1,2%, zaś
4,6% osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym pozostawało na utrzymaniu innych
osób.

Większość osób niepełnosprawnych, w tym w wieku produkcyjnym, niestety wciąż pozostaje
poza rynkiem pracy. W 2009 r. biernych zawodowo było 84,3% osób niepełnosprawnych w
wieku 15 lat i więcej i 75,4% osób w wieku produkcyjnym (wobec adekwatnych udziałów dla
osób sprawnych - odpowiednio 40,2% i 24,7%).

Dlatego wciąż podejmowane są działania ustawowe wspierające aktywizację zawodową tych
osób.

Spośród osób niepełnosprawnych biernych zawodowo w wieku produkcyjnym 87,2% nie
poszukiwało pracy z powodu choroby i niesprawności, a 6,9% w związku z emeryturą, 2,1% -
ze względu na obowiązki rodzinne i związane z prowadzeniem domu, 1,9% - z uwagi na
kontynuowanie nauki i uzupełnianie kwalifikacji, a 1,1% - z powodu zniechęcenia
bezskutecznością poszukiwań pracy.