Prace kliniczne i kazuistyczne
Isospora suis infection in piglets  problem Inwazja kokcydiów Isospora suis
that still exists
u prosiąt  wciąż aktualny problem
Karamon J., Sroka J., Cencek T., Department
of Parasitology and Parasitic Diseases, National
Veterinary Research Institute, Pulawy Jacek Karamon, Jacek Sroka, Tomasz Cencek
Prevalence of isosporosis in suckling piglets is still an z Zakładu Parazytologii i Chorób Inwazyjnych Państwowego Instytutu Weterynaryjnego 
important problem in pig production worldwide. The Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach
disease have significant negative economic and, more
importantly, health consequences in growing animals. wraz z rozwojem wielkostadnego chowu komórek nabłonkowych. Tam rozmnażają
Piglets body weight gain is reduced and animals are świń izosporoza prosiąt stała się istotnym się w sposób bezpłciowy (merogonia: we-
more susceptible to other infections. Prevention and problemem początkowo w USA, a potem wnątrzkomórkowe meronty dzielą się na
treatment strategies in herds are to be introduced for w Europie i na innych kontynentach. W la- potomne merozoity; ryc. 2) oraz w sposób
control of isosporosis. Currently in EU countries, the tach 80. w amerykańskich laboratoriach płciowy (gamogonia), w wyniku czego, po
most often applied strategy is the treatment of all odnotowywano I. suis jako patogen naj- połączeniu się gamet męskich i żeńskich,
piglets with coccidiocidals during first days of life. It częściej izolowany od prosiąt wykazują- powstaje zygota. Finalnym stadium roz-
must be accompanied by appropriate management cych biegunkę (2). Obecnie kokcydie z tego woju wewnątrz organizmu prosięcia jest
measurements and improvement of sanitary condi- gatunku stwierdza się u prosiąt na całym powstająca z zygoty oocysta, która osta-
tions within the herd. świecie. W Polsce badanie przeglądowe tecznie wydalana jest z kałem. Oocysta
prowadzone w ostatnich latach na terenie w środowisku sporuluje (staje się inwazyj-
Keywords: isosporosis, control, pig production. 14 województw wykazały inwazję I. suis na) i stanowi z
ródło zarażenia dla prosiąt.
w 67% przebadanych chlewni (3). Istotny jest bardzo krótki czas sporulacji
Inwazja I. suis dotyczy prosiąt ssących, (12 48 godzin), który umożliwia szybkie
okcydie z gatunku Isospora suis zosta- które zarażają się poprzez połknięcie inwa- rozprzestrzenianie się inwazji w miocie
Kły opisane po raz pierwszy i uznane za zyjnej oocysty znajdującej się w środowi- (dla porównania oocysty z rodzaju Eime-
czynnik wywołujący biegunkę u prosiąt sku (ryc. 1). Po przejściu przez żołądek for- ria sporulują w czasie od kilku do kilku-
już w 1934 r. przez Biestera i Murraya (1). my rozwojowe tego pierwotniaka atakują nastu dni). Okres prepatentny I. suis wy-
Jednak dopiero od lat 70. i 80. XX wieku błonę śluzową jelita cienkiego i wnikają do nosi 5 7 dni (4, 5).
Objawy i patogeneza
Podstawowym objawem klinicznej izo-
sporozy jest biegunka występująca zwy-
kle u prosiąt w 2. tygodniu życia. Kał jest
żółtawy lub szarawy, na początku konsy-
stencji wodnistej, potem pastowatej. In-
Oocysta
tensywnie zarażone prosięta chudną, sta-
ją się osowiałe, mniej ruchliwe, jednak
najczęściej nie tracą apetytu i nie przery-
wajÄ… ssania. W wyniku biegunki dochodzi
do spadku przyrostów masy ciała. Cha-
Oocysta rakterystycznÄ… cechÄ… izosporozy jest nie-
równomierny przebieg choroby w miocie:
Sporogonia
część prosiąt choruje, wykazując silne ob-
jawy chorobowe, a część przechodzi in-
wazjÄ™ bezobjawowo. Prowadzi to do nie-
Nabłonek jelita
równych przyrostów masy ciała w obrę-
bie jednego miotu. W przebiegu inwazji
obserwuje siÄ™ 2, a czasem 3 fazy nasile-
nia inwazji wyrażające się zwiększeniem
intensywności wydalania oocyst i nasile-
niem objawów chorobowych. Fazy te od-
dzielone są okresami, w których nie wystę-
puje biegunka, a liczba oocyst w kale jest
niewielka lub nie stwierdza siÄ™ ich wcale.
Fazy te dobrze wyodrębniają się przy do-
świadczalnym zarażeniu, natomiast w wa-
runkach chlewni mogą być trudne do za-
obserwowania. Taka cykliczność nasilenia
objawów chorobowych i wydalania oocyst
Merogonia Gamogonia zwiÄ…zana jest z powstawaniem kolejnych
pokoleń stadiów jelitowych uszkadzają-
cych nabłonek jelita, a także z możliwo-
Ryc. 1. Schemat cyklu rozwojowego Isospora suis ścią reinwazji.
Życie Weterynaryjne " 2009 " 84(4)
308
Prace kliniczne i kazuistyczne
Bezpośrednią przyczyną wystąpienia
objawów chorobowych jest negatywne od-
działywanie form rozwojowych I. suis na
komórki nabłonkowe jelita, w wyniku cze-
go dochodzi do ubytków w błonie śluzowej
oraz do skrócenia kosmyków jelitowych, co
znacznie upośledza trawienie i wchłania-
nia substancji pokarmowych przez zara-
żone prosięta (ryc. 3). Ponadto uszkodzo-
ny nabłonek jest doskonałą bramą wejścia
dla mogących wikłać inwazję patogennych
bakterii. Uważa się, że w wielu przypad-
kach przyczyną padnięć w przebiegu inten-
sywnej izosporozy są wtórne infekcje bak-
teryjne nie zaś sama I. suis. Należy zwró-
cić uwagę, że uszkodzone i skrócone przez
I. suis kosmki jelitowe u ozdrowieńców nie
wracają już do długości, jaką mają kosm-
ki zdrowych prosiąt, które nie przebyły in-
wazji. To ograniczenie powierzchni chłon-
nej wywiera negatywny wpływ na przyro-
sty masy ciała prosiąt nie tylko w okresie Ryc. 2. Postacie rozwojowe Isospora suis w błonie śluzowej jelita cienkiego prosięcia. A i B - meronty; C- meront
przedodsadzeniowym. Doświadczalnie wy- w trakcie podziału na dwa merozoity; D i E- merozoity. Rozmaz bezpośredni. Kontrast Nomarskiego
kazano, że prosięta, które w pierwszych ty-
godniach życia przebyły kliniczną izospo-
rozę, w porównaniu do prosiąt zdrowych
osiągają niższą masę ciała także po odsa-
dzeniu, w 6 i 7 tygodniu życia (6; ryc. 4)
Diagnostyka
Laboratoryjne rozpoznanie inwazji I. suis
opiera się głównie na badaniach koprosko-
powych, majÄ…cych na celu wykrycie oocyst
w kale. Bardzo ważnym etapem poprzedza-
jącym badanie laboratoryjne jest sposób po-
brania próbek. Zalecany i optymalny sche-
mat pobierania kału do badań zakłada po- Ryc. 3. Kosmki jelitowe 11-dniowych prosiąt, A  8 dni po zarażeniu Isospora suis, B  prosię zdrowe. Obraz
branie próbek bezpośrednio z odbytnicy od z mikroskopu skaningowego
3 5 prosiąt z miotu (próbka zbiorcza), z ok.
10% miotów ze stada (7). Rutynowo do dia-
gnostyki izosporozy stosuje siÄ™ metodÄ™ flo- 24
tacji, często z użyciem nasyconego roztwo-
22
ru NaCl z dodatkiem cukru (500 g cukru +
20
1 litr nasyconego roztworu NaCl; 8). Ponie-
waż biegunkowy kał prosiąt ssących charak-
18
teryzuje się wysoką zawartością tłuszczu,
16
który wypływając na powierzchnię roztwo-
14
ru flotujÄ…cego utrudnia badanie mikrosko-
powe, w Zakładzie Parazytologii i Chorób
12
Inwazyjnych Państwowego Instytutu Wete-
10
rynaryjnego w Puławach opracowano mo-
dyfikacjÄ™ metody flotacji (z zastosowaniem 8
preparatu Percoll) charakteryzujÄ…cÄ… siÄ™ wie-
6
lokrotnie wyższą czułością niż standardowa
4
flotacja (9). Stwierdzenie oocyst I. suis już
w jednej z przesłanych próbek zbiorczych
2
(niezależnie od liczby stwierdzanych oocyst)
0
daje podstawy do podejrzeń, że przyczyną
0 I II III IV V VI VII
problemów zdrowotnych prosiąt w chlew-
Tygodnie po zarażeniu
ni jest I. suis.
Prosięta zarażone I. suis Prosięta niezarażone (kontrola)
Zwalczanie
Ryc. 4. Średnie masy ciała prosiąt zarażonych w 3. dniu życia oocystami Isospora suis oraz prosiąt zdrowych
W celu zminimalizowania strat związa- (grupa kontrolna); * p<0,05; ** p< 0,01; *** p<0,001  różnice statystycznie istotne między grupą prosiąt
nych z inwazją I. suis u prosiąt producenci zarażonych a grupą kontrolną w poszczególnych terminach
Życie Weterynaryjne " 2009 " 84(4)
309
Średnia masa ciała prosiąt w grupie (kg)
Prace kliniczne i kazuistyczne
zmuszeni są do podjęcia działań leczni- w 3, 4 lub 5 dniu życia prosięcia w dawce kokcydiów. Ściana otaczająca oocystę jest
czych i zapobiegawczych. Obecnie w kra- 20mg/kg m.c. Badania Maes i wsp. (14) wy- doskonałą barierą chroniącą przed znisz-
jach Unii Europejskiej najbardziej rozpo- kazały, że stosowanie toltrazurylu w pierw- czeniem mechanicznym, a także przed
wszechnioną skuteczną strategią w zwal- szych dniach życia podnosiło efektywność działaniem większości stosowanych w de-
czaniu tej inwazji jest stosowanie leku hodowli także w fermach, w których stwier- zynfekcji środków chemicznych (17). Jedy-
kokcydiobójczego u wszystkich prosiąt ssą- dzano w kale prosiąt oocysty I. suis, ale nie nie nieliczne na rynku preparaty oparte na
cych  z założeniem, że lek zostanie po- obserwowano wyraz
nych objawów klinicz- pochodnych krezolu lub na chlorku amo-
dany odpowiednio wcześnie, aby zapobiec nych izosporozy. nu i wodorotlenku sodu są przydatne do
rozwojowi choroby i wydalaniu oocyst do W celu utrzymania kontroli nad inwa- likwidacji oocyst kokcydiów. Bardzo istot-
środowiska. zją w fermach, w których kliniczna izo- nym etapem przed zastosowaniem środ-
Najpopularniejszą i najskuteczniejszą sporoza została zlikwidowana poprzez ka dezynfekcyjnego jest przeprowadzenie
substancją czynną stosowaną w zwalcza- podanie toltrazurylu, zazwyczaj koniecz- dokładnego czyszczenia powierzchni koj-
niu izosporozy jest toltrazuryl (dostęp- ne jest stosowanie tej strategii w sposób ców (pozostające na powierzchni cząstki
ny w zawiesinie dla prosiąt jako Baycox ciągły, w następujących po sobie cyklach, organiczne ograniczają możliwość dotarcia
5%). Porównanie skuteczności toltrazu- u wszystkich prosiąt ssących w obiekcie. środka chemicznego do oocyst, co znacz-
rylu i innych preparatów, takich jak di- Notowane są przypadki ponownego poja- nie obniża skuteczność zabiegu). Badania
klazuryl i sulfadymidyna, na grupach do- wienia się klinicznych objawów izosporozy Straberg i wsp. (18), dotyczące skuteczno-
świadczalnie zarażonych prosiąt (10) wy- po przerwaniu stosowania leku. Jednakże, ści preparatu opartego na krezolu (Neo-
kazało, że spośród tych substancji tylko doświadczenie płynące ze zwalczania kok- predisan 135-1), wykazały zasadność sto-
toltrazuryl skutecznie hamuje przebieg cydiozy u drobiu pokazuje, że długotrwa- sowania tego środka w dezynfekcji kojców
inwazji I. suis. W grupach leczonych di- łe, permanentne stosowanie leku przeciw porodowych przed oproszeniem (roztwór
klazurylem i sulfonamidem objawy bie- kokcydiom po jakimÅ› czasie doprowa- 4%  zlecany przez producenta) oraz ty-
gunkowe, wydalanie oocyst z kałem oraz dza do wytworzenia się oporności na lek. dzień po oproszeniu roztworem 2% (niż-
zmiany w błonie śluzowej jelita (skróce- Wprawdzie jak dotąd nie odnotowano ta- sze stężenie ze względu na obecność pro-
nie kosmków) były zbliżone w nasileniu do kich przypadków w odniesieniu do I. suis, siąt). Stosowanie dodatkowych dezynfekcji
objawów obserwowanych w grupie kon- ale jest bardzo prawdopodobne, że wcze- 2 i 3 tygodnie po oproszeniu według auto-
trolnej (nieleczonej). Natomiast w gru- śniej czy póz
niej ten problem może się po- ra nie ma decydującego znaczenia w ogra-
pie leczonej toltrazurylem prosięta wy- jawić. Dlatego bardzo istotne jest poszuki- niczaniu inwazji.
dalały oocysty w minimalnych ilościach wanie i wprowadzanie nowych substancji Należy zaznaczyć, że w przypadkach
 8,7% próbek pozytywnych, czyli kilka- czynnych, np. niedawno wykazano wysoką ostrej klinicznej izosporozy sama dezyn-
krotnie mniej niż w pozostałych grupach skuteczność panazurylu przeciwko I. suis fekcja nie będzie wystarczająca do zwalcze-
leczonych (51,8 i 67,5%). Także zmiany (15) oraz stosowanie alternatywnych lub nia inwazji  w takiej sytuacji niezbędne
w jelitach u tych prosiąt były ograniczo- wspomagających strategii zwalczania izo- jest wprowadzenie leku kokcydiobójcze-
ne, a co za tym idzie objawy biegunkowe sporozy w chlewniach. go. Według Straberga (8) w fermach o ni-
obserwowano sporadycznie i notowano Bardzo istotnym aspektem w progra- skim nasileniu inwazji prawidłowo prowa-
lepsze przyrosty masy ciała. Nie do koń- mach zwalczania izosporozy (który po- dzona dezynfekcja skierowana przeciwko
ca wyjaśniony jest fakt niskiej efektywno- winien być brany po uwagę niezależnie kokcydiom mogłaby zastąpić (czasowo
ści diklazurylu w zwalczaniu inwazji I. suis od tego, czy stosowana jest podaż leków lub na stałe) ciągłe podawanie leku pro-
u prosiąt (należy on do tej samej grupy kokcydiobójczych, czy nie) jest prawidło- siętom. Jednak brak metody oszacowa-
cyklicznych triazinonów, co toltrazutyl), we czyszczenie i dezynfekcja kojców. Sto- nia nasilenia inwazji umożliwiającej okre-
szczególnie dlatego, że wykazuje on wy- sowanie leku ogranicza inwazje pierwot- ślenie, które stado kwalifikuje się do sto-
soką skuteczność przeciwko kokcydiom niaka poprzez niszczenie stadiów rozwo- sowania strategii zwalczania izosporozy
z rodzaju Eimeria u kurcząt i przeżuwa- jowych rozwijających się w organizmie opartej na dezynfekcji zamiast podawa-
czy, a także kokcydiom Isospora spp. wy- zwierzęcia, natomiast poprzez dezyfekcję nia toltrazurylu.
stępującym u psów (11, 12, 13). i czyszczenie niszczone lub usuwane są for-
Toltrazuryl wykazuje działanie bójcze my przetrwalnikowe (oocysty) w środowi- Piśmiennictwo
wobec wewnątrzkomórkowe stadia roz- sku. Badania Sotiraki i wsp. (16) przepro-
wojowe kokcydiów (płciowe i bezpłciowe). wadzone w warunkach fermowych wykaza-
1. Biester H. E, Murray C.: The occurence of Isospora suis
Skuteczność jego zastosowania w zwal- ły, że prosięta z brudnych, niesprzątanych
N.sp. in swine. A preliminary note. J. Am. Vet. Assoc. 1934,
czaniu inwazji I. suis w chlewni związana kojców są ok. 4-krotnie bardziej narażone 84, 294.
2. Biehl L. G.: Diagnosis, treatment and prevention in diar-
jest ściśle z momentem podania go prosię- na zarażenie I. suis niż prosięta z kojców,
rhea in 7 14-day-old pigs. J. Am. Vet. Med. Assoc. 1986,
tom. Lek powinien być podany zanim jesz- w których prowadzone są rutynowe zabie-
188, 1144-1146.
cze rozwinÄ… siÄ™ objawy chorobowe, czyli gi higieniczne. Pomimo to, znany jest pa- 3. Karamon J., Ziomko I., Cencek T.: Prevalence of Isospo-
ra suis and Eimeria spp. in suckling piglets and sows in
w pierwszych dniach po urodzeniu, jesz- radoks występowania klinicznej izospo-
Poland. Vet. Parasitol. 2007, 147, 171-175.
cze w okresie prepatentnym inwazji I. suis rozy w obiektach utrzymujÄ…cych higienÄ™
4. Lindsay D. S., Stuart B. P., Wheat B.E., Ernst J. V.: Endo-
genous development of the swine coccidium, Isospora
(zakłada się, że prosięta zarażają się oocy- na bardzo wysokim poziomie. Wynika to
suis Biester 1934. J. Parasitol. 1980, 66, 771-779.
stami już pierwszego dnia życia). Znisz- m.in. z tego, że praktycznie niemożliwa
5. Karamon J. Ziomko I., Cencek: Inwazja Isospora suis u pro-
czenia stadiów rozwojowych I. suis w jeli- jest całkowita eliminacja oocyst ze śro- siąt. Medycyna Wet. 2007, 63, 1546-1550.
6. Karamon J., Ziomko I., Cencek T., Sroka J., Kozaczyński
cie w poczÄ…tkowej fazie inwazji nie tylko dowiska, a pozostajÄ…ce pojedyncze oocy-
W., Karpińska T.: Course of experimental Isospora suis
ogranicza wystąpienie objawów chorobo- sty mogą stanowić z
ródło zarażenia dla
infection in piglets. 2008, Bull. Vet. Inst. Pulawy, 2008,
52, 57-540.
wych, ale także radykalnie zmniejsza licz- prosiąt. Ponadto, aby skutecznie niszczyć
7. Mundt H. C: Kokcydioza prosiąt- niedoceniane zagroże-
bę powstających i wydalanych do środo- oocysty należy zastosować odpowiednie
nie. Magazyn Wet., (supl.-świnie) 2001.
wiska oocyst, które po szybkiej sporulacji środki chemiczne. Standardowo używane
8. Henriksen S.A., Christensen J.P.B.: Demonstration of Iso-
spora suis oocysts in faecal samples. Vet. Rec. 1992, 131,
stajÄ… siÄ™ z
ródłem zarażenia. W celu zapo- preparaty, które doskonale działają prze-
443-444.
bieżenia skutkom klinicznej izosporozy za- ciw bakteriom, wirusom i grzybom naj-
9. Karamon J., Ziomko I., Cencek T., Sroka J.: Modified flo-
leca się jednorazowe podanie toltrazurylu częściej nie są w stanie zniszczyć oocyst tation method with the use of Percoll for the detection
Życie Weterynaryjne " 2009 " 84(4)
310
Prace kliniczne i kazuistyczne
of Isosora suis oocysts in suckling piglet faeces. Vet. Pa- 13. Lloyd S., Smith J.: Activity of toltrazuryl and diclazuryl of Isospora suis in suckling piglets under on-farm con-
ditions. Parasitology. 2008, 135, 395-405.
rasitol., 2008, 156, 324-328. against Isospora suis in kittens and puppies. Vet. Rec. 2006,
17. Belli S. I., Smith N. C., Ferguson D. J. P.: The coccidian
10. Mundt H. C., Mundt-Wustenberg S., Daugshies A, Jo- 21, 509-511.
oocyst: a tough nut to crack!. Trends in Parasitol. 2006,
achim A.: Studies on efficacy of toltrazuril, diclazuril and 14. Meas D., Vyt P., Rabaeys P., Gevaert D.: Effects of toltra-
22, 416-423.
sulphadimidine against artificial infection with Isospora zuril on growth of piglets in herds without clinical iso-
18. Straberg E., Daugschies A.: Control of piglet coccidiosis by
suis in piglets. Parasitol. Res. 2007, 100, 401-411. sporosis. Vet. J. 2007, 173, 197-199.
chemical disinfection with a cresol-based product (Neo-
11. Alzieu J. P., Mage C., Maes L., de Muelenaere C.: Econo- 15. Bach U., Kalthoff V., Mundt H.-C., Popp A., Rinke M.,
predisan 135-1®). Parasitol Res. 2007, 101, 599-604.
mic benefits of prophilaxis with dicrazuril against subc- Daugschies A., Luttge B. Parasitological and morpho-
linical coccidiosis in lambs reared indoors. Vet. Rec. logical findings in porcine isosporosis after treatment
1999, 144, 442-444 with symmetrical triazonones. Parasitol. Res. 2003, 91,
12. Conway D. P., Mathis G. F., Johnson J., Schwartz M., Bal- 27-33.
Dr Jacek Karamon, Zakład Parazytologii i Chorób Inwa-
dwin C.: Efficacy of diclazuril in comparison with chemi- 16. Sotiraki S., Roepstorff J. P., Nielsen J. P., Maddox-Hyttel
zyjnych, Państwowy Instytut Weterynaryjny, Al. Partyzan-
cal and ionophorous anticoccidials against Eimeria spp. in C., Enoe C., Boes J., Murrell K. D., Thamsborg S. M.: Po-
broiler chickens in floor pens. Poult. Sci. 2001, 80, 426-430. pulation dynamics and intra-litter transmission patterns tów 57, 24-100 Puławy