NaszaGazeta











Czesław
Malewski

Rody
szlacheckie na Litwie (VI)

Wileńszczyzna była
prawdziwym ogrodem botanicznym szlachty i - jakiej szlachty! Siedzieli tu
od pogańskich czasów, bo od Mendoga - Jundziłłowie, Wismontowie, od
Giedymina - Dogilowie, Ejgirdowie, od Jagiełły i Witolda - Krupowiczowie,
Zapaśnikowie, Krupowiesowie, Wilbikowie, Mickiewiczowie, Koczanowie,
Dowgirdowie, Jodkowie, Bartoszewiczowie i inni. W samym lidzkim powiecie
(obecnie część rejonu solecznickiego) pod koniec XVIIIw. kwitło jakieś 600
nazwisk szlacheckich, a w tym kilkanaście rodzin o nazwisku, naszego
Wieszcza, Mickiewicz

Herb
Poraj

W polu czerwonym róża
pięciopłatkowa srebrna o listkach zielonych. W klejnocie nad hełmem w
koronie taka sama róża. Znane są średniowieczne pieczęcie z tym herbem:
1413 r. Mikołaj Bylimin, bojar litewski, 1431 i 1433 Mikołaj Jagaiłł
Gedrojć i Wojno Gedrojć - bojarzy litewscy ( ród Gedrojciów w pierwszej
poł. XV w. podzielił się na dwie gałęzie kniaziowskie i bojarskie). Aktem
unii horodelskiej herb ten został przeniesiony na Litwę. Ród Różyców
reprezentował Michał z Michałowa, do rodu adoptowany został Mikołaj
Bylina, bojar litewski, o którym więcej nic nie podaje się w źródłach
historycznych.
Pieczętowały się tym
herbem między innymi rodziny: Ambroziewicz, Biernacki, Bilimin, Boguchwał,
Brzeziński, Bukowski, Chomicz, Chrzanowski, Dąbrowski, Gadamowicz,
Giedrojć, Gogolewski, Gołembowski, Górecki, Gorski, Grzybowski,
Jakubowski, Janowicz, Jankowski, Jarocki, Jasieński, Jeżowski, Kamieński,
Latkowski, Lipnicki, Lisowski, Łatkowski, Mackiewicz, Makowski,
Michałowski, Mickiewicz, Nowicki, Ochoński, Piotrowski, Podolski,
Raczkowski, Różański, Różycki, Rudnicki, Skalski, Sokołowski, Szatkowski,
Wilczyński, Zawisza.

Familia
Mickiewiczów

Przedstawię rodziny o
tym nazwisku , jak mówiono jeszcze w XIX wieku, Familie Mickiewiczów. Skąd
pochodzi ród Adama Mickiewicza ? Na to pytanie starano się już
niejednokrotnie odpowiedzieć.
W XVII i XVIII wieku
nie zdarzało się, aby ktoś w Rzeczypospolitej zakwestionował szlachectwo
ubogiej szlachty, ale w Cesarstwie Rosyjskim chcąc zostać urzędnikiem
niezbędne było przedstawienie takich dowodów. Taka sytuacja zaistniała z
Mikołajem Mickiewiczem synem Jakuba, ojcem Adama. Uśmiechnęło się do niego
życie co jednocześnie zmusiło go do poszukiwań dowodów swego szlachectwa,
które znalazł w powiecie lidzkim, parafii raduńskiej.
W ówczesnych czasach
najdroższym klejnotem życia było szlachectwo, do którego przywiązane były
wszelkie prawa człowieka i obywatela. M. Szymielewicz pisał w artykule
"Skąd pochodzi ród Adama Mickiewicza?" (? Ziemia Lidzka", 9/1938 ): Oto
przed nami
"Akt dekretu
wywodowego z deputacji guberni litewsko - grodzieńskiej wydanego, i
genealogii przez tę deputację konotowanej ww. Jj. Pp. Mickiewiczom
przydomku Rynwid służących. R. 1808 maja 1 dnia". Wykrył akt ten p. Teodor
Wierzbowski w księgach grodzkich powiatu nowogródzkiego za rok 1808
przechowywanych ongiś w archiwum sądu okręgowego w Mińsku, i dwa razy
ogłosił go drukiem: raz w Tygodniku Ilustrowanym r. 1902 nr. 33, a drugi
raz w książce: " Z badań nad Mickiewiczem i utworami jego" (Warszawa, 1916
r.).
Dekret ten dla
nadania mu znaczenia urzędowego aktu władzy państwowej, musiał być
następnie sprawdzony z oryginalnymi dowodami szlachectwa i legalizowany
przez Heroldię czyli Departament Heroldii Senatu. Niestety, żadnych śladów
tej legalizacji nie posiadamy. Dekret wywodowy dodaje Mickiewiczom
przydomek Rynwid (Rynwid - imię litewskie spotykane u włościan i bojarów).
Nie sięga podany w tym dokumencie rodowód w nazbyt głęboką przeszłość,
tylko zgodnie z " żałowanoj gramotoj dworianstwu" ogranicza się
stwierdzeniem szlachectwa jedynie trzech pokoleń rodu Mickiewiczów wzwyż,
stawiąc za protoplastę tego rodu Krzysztofa Rynwida (?) syna Walentego,
''pradziada wywodzących się", który jakoby pochodził z parafii raduńskiej,
powiatu lidzkiego. A pochodzenie to ustalone zostało w ten sposób, że
Mickiewiczowie nowogródzcy, udawszy się do gniazda swojego w powiat
lidzki, skąd ich poprzednik Krzysztof, jak wyżej powiedziało się, wyszedł,
uzyskali świadectwo od Mickiewiczów tamże mieszkających i dalszych
tamecznych obywateli, że poprzednik ich Krzysztof, po odstąpieniu cząstki
dziedzicznej w parafii raduńskiej rodzeństwu swojemu, wydalił się w powiat
nowogródzki i że zostawił syna Jana?. To świadectwo "rodowitości szczątków
Krzysztofa i Jana Mickiewiczów" roku 1789 augusta 10 dnia datowane i tegoż
roku nowembra 10 aktykowane zostało w księgach ziemskich powiatu
lidzkiego.
Niesiecki wymienia
Rynwida Mickiewicza podstarościego żmudzkiego oraz synów jego Pawła i
Stanisława, pieczętujących się herbem Lis i Ślepowron, i twierdzi, że
zwano ich Mickiewiczami od dóbr Mickiewicz (spotykamy okolicę Mickiewicze
również w powiecie lidzkim - przyp. autora). Ostatnia wzmianka o
Mickiewiczach Rynwidach pochodzących ze Żmudzi urywa się w Lidzie w 1702
roku. O Mickiewiczach Rynwidach znajdujemy ( w archiwum wileńskim)
informację z powiatu wołkowyskiego i lidzkiego w końcu wieku XVIII i na
początku XIX.
Przebywał tu Józef
Mickiewicz Rynwid ojciec Franciszka, Stanisława i Konstantego. Z tych
Franciszek, żonaty z Anną Bułgarynówną w 1834 r. był naczelnikiem kasy
skarbowej w Wołkowysku i miał synów: Bazylego i Jana oraz córki:
Franciszkę i Ksawerę, zaś Stanisław był naczelnikiem kasy skarbowej w
Lidzie.
Mickiewiczów,
Niesiecki podał dwa rody: z herbem Poraj, którzy według Stryjkowskiego idą
od kniaziów Gedrojciów i z herbem Nałęcz "o których ani Paprocki ani
Okolski nie pisali" osiadli w powiatach mińskim, upickim i na Żmudzi oraz
nie wspomina się w ogóle w herbarzach o tej rodzinie z herbem Przyjaciel,
osiadłej w powiecie lidzkim. W dokumentach z 1545 r., dotyczących powiatu
raduńskiego, znajdujemy drobną szlachtę o nazwisku Mickiewicz, w uchwałach
sejmu Wileńskiego 1528 r. jest wymieniony z powiatu nowogródzkiego Maśko
Mickiewicz.
Michał Szymielewicz w
wyżej wspomnianym artykule pisze o kilkunastu rodzinach szlacheckich o
nazwisku Mickiewicz, które następnie zgrupował w pięć partii - rodów nie
wymieniając klejnotów tych rodzin, których urzędowe rodowody nie sięgały
końca XVII wieku. W XVIII w. istniała tradycja, że jeden z rodów lidzkich
Mickiewiczów wraz z Wilbikami i Zapaśnikami pochodzi od wspólnego
protoplasty ich Kruposa, któremu szlachectwo nadał wielki książę Witold za
wyprawę pod Grunwald w 1410 r.Tradycja ta miała pewne podstawy
historyczne i była oparta na szeregu urzędowych aktów XV - XVI w.
częściowo później opublikowanych w "Aktach Jużnoj i Zapadnoj Rosii" tom I
oraz "Aktach Wilen. Archeogr. Komisji" tom XXV. Jeden z tych aktów,
mianowicie datowany w Ejszyszkach 23 sierpnia 1560 r. dekret komisarzów,
zasłanych tu przez króla Zygmunta Augusta na rozpoznanie szlachectwa
bojarów raduńskich, wymienia następujące rodziny szlacheckie pochodzące od
Kruposa: Krupowiczów, Fietkiewiczów, Paszkiewiczów, Januszkiewiczów,
Bartoszewiczów, Sienkiewiczów, Wilbików i innych, a w tej liczbie i
Mickiewiczów, co do których stwierdza, że: "z Micka, piataho syna Krupowa,
wyszoł Jakub a Piećko, z Jakuba Martin, z Martina Lenart, z Piećka Jan a
Staś, to Mickowiczy z piataho syna Kruposowa". Te wszystkie rodziny uznane
zostały przez komisarzy za szlacheckie. W wileńskich dokumentach
archiwalnych z początku XIX wieku znajdujemy sześć wyodrębnionych rodów
Mickiewiczów pieczętujących się herbem Nałęcz i Przyjaciel na Ziemi
Lidzkiej, zatwierdzonych w szlachectwie 23 maja 1800 r. i zapisanych do
ksiąg szlachty guberni wileńskiej . Są to rodziny:
Mickiewicz

h. Nałęcz - pow.
lidzki (1)
- Tomasz s. Jana z
synami: Antonim, Mateuszem i Fulgentym.
- Jan, Maurycy,
Fulgenty, Zygmunt
- synowie Dominika. -
Ignacy, Dominik, Marian synowie Kazimierza
- Zygmunt syn
Stanisława wnuk Michała z posesji Krupowicze
Mickiewicz

h. Nałęcz - pow.
lidzki (2)
- Jan, Stanisław,
Jakub i Ignacy synowie Kazimierza z posesji Pietraszuńców.
Jak pisze M.
Szymielewicz Mickiewiczowie osiadli w Olechnowcach wywodzili się od
Kruposa, wobec czego należałoby wnioskować, że do pokrewieństwa z
Mickiewiczami nowogródzkimi mogli przyznawać się Mickiewiczowie z
Pietraszuńców( parafia raduńska - przyp. aut.). Powstaje jednak pytanie,
dlaczego pieczętowali się różnymi herbami?
Mickiewicz

h. Przyjaciel - pow.
lidzki (3)
- Jakub syn
Jana
- Jakub, Ignacy i
Antoni synowie Jana
- Jan i Bartłomiej
synowie Hieronima z posesji Towginie
Mickiewicz

h. Przyjaciel - pow.
lidzki (4)
- Antoni, Ignacy,
Józef, Tomasz i Jakub synowie Jana z posesji Jurgiszki.
Mickiewicz

h. Przyjaciel - pow.
lidzki (5)
- Kazimierz i Antoni
synowie Józefa
- Bartłomiej syn
Jerzego
- Marian i Jan
synowie Jana z posesji Jacewicze.
Mickiewicz

h. Przyjaciel - pow.
lidzki (6)
- Jan z synem
Wawrzyńcem, Franciszek i Tomasz synowie Józefa .
- Michał, Jan, Jerzy
i Józef synowie Andrzeja z posesji Żałobiszki i Jacewicze.
Podobnie jak wyżej
wymienione rodziny z powiatu lidzkiego, wywodzą się korzenie Adama
Mickiewicza herbu Poraj.
Zamieszkiwali w
okolicach Mickańce, Wilbiki, Smilginie, Wielkie Dowgiały, Janowicze,
Giesmonty, Mickiewicze, Wojdagi, Chomicze, Hormany, Pojodupie,
Honckiewicze, Jurgiszki, Białopiory, Kierbiedzie, Jodki, Żałobiszki -
powiat lidzki.
Spokrewnieni z
rodzinami szlacheckimi: Wilbików, Fietkiewiczów, Zapaśników, Krupowiczów,
Bołądziów, Ryntowtów, Klimowiczów i innych.

Herb
Przyjaciel

W polu błękitnym
serce czerwone na misie złotej przebite strzałą srebrną w prawo. W
klejnocie nad hełmem w koronie pięć piór strusich. Liczne herby określane
jako odmiany herbu Przyjaciel są kombinacjami jednego bądź dwóch serc ze
strzałą lub mieczem. Jedną z odmian herbu Przyjaciel jest przedstawienie w
polu błękitnym dwóch serc czerwonych, między którymi strzała w słup. W
klejnocie nad hełmem w koronie ogon pawi. Istnieją także odmiany różniące
się barwą pola. Herb występował w ziemi płockiej, wiele rodzin
zamieszkiwało na Litwie.
Były to: Bohusław,
Downarowicz, Dramiński, Dulewski, Grabowski, Hryniewicz, Janowicz,
Klimkiewicz, Lipiński, Maciejewicz, Mackiewicz, Mickiewicz, Migiewicz,
Minasiewicz, Mingajłowicz, Mirosławski, Muraszko, Muśnicki, Dowbor -
Muśnicki, Nagrodzki, Nowaczyński, Pawłowicz, Romanowski, Skirmunt -
Strawiżski, Szumowiecki, Tomkowicz, Wojciechowicz, Wolański,
Żabiński.
Informację o herbie
Nałęcz podawaliśmy w pierwszym odcinku o rodach
szlacheckich.

NG 26
(462)