367

Zielińska M. Społeczne uwarunkowania zachowań zdrowotnych łódzkich kobiet w wieku prokreacyjnym

Społeczne uwarunkowania zachowań zdrowotnych łódzkich
kobiet w wieku prokreacyjnym

Social background of the health-related behaviour of the women of Łódź of their procreative age

MAGDALENA ZIELIŃSKA

Zakład Socjologii Międzyuczelnianej Katedry Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Introduction.

Women’s reproductive health is aff ected by many factors.

Amongst them, according to Marc Lalond’s contemporary assessment
framework of health (1974), lifestyle and all the activities aimed at
improving or keeping good health like regular gynaecological and
cytological check-ups and breast self-examinations are considered
important. The young age, higher level of education and better fi nancial
status are favourable factors here.

Objective.

Assessing some health-related behaviours of female citizens of

Łódź in their procreative age (15-49).

Material and methods.

The research was carried out on 400 women of

Łódź in their reproductive age. They were patients of some Health Centres
in fi ve municipal districts of Łódź. A survey questionnaire was used as the
scientifi c tool.

Results.

The pro-health activities undertaken by the women of Łódź were

aff ected by their age, level of education and income. Despite the general
awareness of necessity of regular check-ups, the actual examinations were
not practised habitually. The study confi rmed the lack of regular breast
self-examinations, particularly in the younger age-groups.

Conclusions.

The research has reinforced sense of the variety of disease

prevention activities. The younger respondents manifested higher
gynaecological awareness whereas the older ones focused more on
prevention of procreative system cancers, breast and cervical cancers. Pro-
health behaviours aimed at breast and cervical cancer prevention correlated
positively with the respondents’ level of education and their income.

Key words:

women’s reproductive health, prophylactic check-ups, social and

economic determinants

Wprowadzenie.

Zdrowie reprodukcyjne kobiet warunkowane jest

oddziaływaniem szeregu czynników. Wśród nich, zgodnie ze współczesną
koncepcją zdrowia Marca Lalonda (1974), ważne miejsce zajmuje styl życia
oraz działania podejmowane celem poprawy i utrzymania zdrowia, w tym
systematyczne poddawanie się profi laktycznym badaniom kontrolnym
– ginekologicznym, cytologicznym i samokontroli piersi. Ich realizacji
sprzyjają: młodszy wiek, wyższy poziom wykształcenia oraz lepsza sytuacja
materialna kobiet.

Cel pracy.

Analiza socjoekonomicznych uwarunkowań zachowań

zdrowotnych wśród kobiet w wieku reprodukcyjnym (15-49 lat).

Materiał i metody.

Badania przeprowadzono wśród 400 łódzkich

kobiet w wieku rozrodczym, pacjentek zakładów opieki zdrowotnej
pięciu wyodrębnionych administracyjnie dzielnic Łodzi. W badaniu
wykorzystano narzędzie badawcze w postaci kwestionariusza ankiety
własnego autorstwa.

Wyniki.

Działania prozdrowotne podejmowane przez łódzkie kobiety w wieku

prokreacyjnym warunkowały: wiek, poziom wykształcenia oraz wysokość
dochodu. Istniejącej świadomości co do konieczności poddawania się
systematycznym badaniom kontrolnym nie towarzyszyła regularna praktyka
w tym zakresie. Badania potwierdziły brak regularnej praktyki samokontroli
gruczołów piersiowych zwłaszcza w obrębie młodszych grup wiekowych.

Wnioski.

Badania potwierdziły zróżnicowany zakres działań w ramach

aktywności profilaktycznej. Młodsze respondentki cechuje większa
świadomość ginekologiczna, zaś starsze uczestniczki badania zwracają
większą uwagę na profi laktykę chorób nowotworowych narządów rodnych
– raka piersi i szyjki macicy. Zachowaniom prozdrowotnym ukierunkowanym
na zapobieganie nowotworom piersi i szyjki macicy sprzyjały ponadto wyższy
poziom wykształcenia oraz dochodów respondentek.

Słowa kluczowe:

zdrowie reprodukcyjne kobiet, badania profi laktyczne,

zmienne społeczno-ekonomiczne

Adres do korespondencji / Address for correspondence

Mgr Magdalena Zielińska
ul. Piłsudskiego 5/15, 95-070 Aleksandrów Łódzki
tel. [phone] e-mail: [e-mail]

© Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): 367-372

www.phie.pl

Nadesłano: 11.03.2008
Zakwalifi kowano do druku: 25.05.2008

czym kobiet, jego funkcjami i procesami, warunko-
wany jest oddziaływaniem szeregu czynników wśród
których, zgodnie z współczesną koncepcją zdrowia,
największą rolę odgrywa szeroko rozumiany styl życia
i działania podejmowane celem poprawy i utrzymania
zdrowia [1,2,3,4]. Na ten charakterystyczny sposób
życia składają się zachowania zarówno sprzyjające jak

Wprowadzenie

Pełen dobrostan fi zyczny, psychiczny i społeczny,

a nie wyłącznie brak choroby czy niedomagań we
wszystkich sprawach związanych z układem rozrod-

Pracę zrealizowano w ramach pracy własnej o numerze: 502-16-379

Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): 367-372

368

Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): 367-372

i zagrażające zdrowiu (czynniki ryzyka) [5]. Czynniki
ryzyka mieszkańców poszczególnych rejonów świata,
przedstawicieli różnych ras, klas społecznych i płci
różnią się zasadniczo kształtując nierówności w stanie
zdrowia i w podstawowych miernikach je opisujących
[6]. Za najwyraźniejsze zwłaszcza w młodszych
grupach wiekowych, a podlegające zmianom na prze-
strzeni życia i zanikowi w miarę procesu starzenia się,
uznano nierówności płciowe (w stanie zdrowia męż-
czyzn i kobiet). U podstaw tych nierówności znalazły
się biologiczne uwarunkowania (np.: obecność dodat-
kowego chromosomu X, protekcyjne oddziaływanie
estrogenu, odmienna struktura mózgu u kobiet),
które nie w pełni wyjaśniały różnice w poziomie
umieralności, chorobowości i oczekiwanej długości
życia u przedstawicieli obojga płci [7]. Okazało się
bowiem, że stan zdrowia kobiet obok biologii, zmien-
nych społeczno-ekonomicznych warunkują również
inne niż u mężczyzn postawy i zachowania względem
zdrowia, zróżnicowana częstość korzystania z usług
medycznych, odmienność pełnionych ról w życiu
społecznym oraz oddziaływania kulturowe [8].

Wzajemne powiązania natury i kultury deter-

minujące stan zdrowia i występowanie problemów
zdrowotnych w grupie kobiet najbardziej widoczne
są w obszarze zdrowia związanego z układem rozrod-
czym, jego funkcjami i procesami – określanego jako
zdrowie reprodukcyjne, prokreacyjne bądź rozrodcze
[9]. Zdrowie to stało się głównym obiektem między-
narodowych działań na początku lat osiemdziesiątych
minionego stulecia, a kluczowe obszary działań w tym
zakresie zostały sformułowane w Platformie Działania
oraz Deklaracji Pekińskiej – dokumentach przyjętych
podczas IV Światowej Konferencji w sprawach Kobiet.
Społeczność międzynarodowa dostrzegła bowiem
potrzebę kompleksowego podejścia do spraw kobiet w
związku z często doświadczanym przez nie łamaniem
praw, ubóstwem, wykorzystywaniem seksualnym,
a także dyskryminacją, ograniczonym wpływem na
własne zdrowie, w tym rozrodcze i życie, przemocą
oraz zależnością ekonomiczną [10].

Zdrowie reprodukcyjne stało się jednym z waż-

nych zagadnień zdrowia publicznego oddziałującym
na czas trwania i jakość życia kobiet, a także kształtu-
jącym stan zdrowia i potencjał rozwojowy następnych
pokoleń, całych rodzin oraz bilans urodzeń i zgonów.
Z uwagi na złożoność czynników kształtujących pełen
dobrostan w tej sferze życia konieczna stała się ana-
liza uwarunkowań poszczególnych jego elementów.
Wśród najważniejszych czynników warunkujących
zdrowie prokreacyjne kobiet znalazły się: socjoeko-
nomiczne, kulturowe, środowiskowe, behawioralne
oraz biologiczne/genetyczne determinanty. Zgodnie
z współczesną koncepcją zdrowia Marca Lalonda na
zdrowie kobiet w największym stopniu wpływają ele-

menty stylu życia takie jak: zwyczaje żywieniowe (ilość
i jakość spożywanych posiłków), stosowane używki
(papierosy, alkohol, narkotyki), a także praktyki
zdrowotne (kontrola masy ciała, aktywność fi zyczna,
poddawanie się profi laktycznym badaniom medycz-
nym-ginekologicznym, cytologicznym i samokontroli
piersi) oraz zachowania seksualne [11,12,13,14].

Głównym problem zdrowotnym polskich kobiet

w wieku rozrodczym jest wzrost zachorowań i wskaź-
ników umieralności z powodu chorób nowotworowych
narządów rodnych, rosnące zagrożenie chorobami
przenoszonymi drogą płciową a także zbyt wolny
postęp w upowszechnianiu zdrowego stylu życia.
Istotnym problemem jest także brak skutecznych pro-
gramów profi laktycznych ukierunkowanych na elimi-
nację czynników ryzyka – występujących we wczesnej
młodości i w późniejszym okresie życia kobiet (wczesna
inicjacja seksualna, duża liczba partnerów seksu-
alnych, rozpowszechnienie chorób przenoszonych
drogą płciową). Dołączają do tego problemy związane
z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, zabu-
rzeniami płodności, fi zyczne i psychiczne następstwa
przeprowadzanych aborcji, problemy kobiet w wieku
po-menopauzalnym i inne [15]. Działalność służby
zdrowia jako jeden z niezwykle ważnych elementów,
składających się na wzór zachowania charaktery-
styczny dla jednostki lub grup społecznej, okazuje
się niewystarczająca w obliczu rosnącego zagrożenia
zdrowotnego, nieskuteczności przeprowadzanych
reform oraz wskutek panującego w opiece zdrowotnej
seksizmu czy patriarchalnej hierarchii [16].

Cel pracy

Zbadanie czy wiedza i zachowania zdrowotne

podejmowane przez kobiety w wieku prokreacyjnym
w zakresie podstawowych badań profilaktycznych
wiążą się z promocją zdrowia rozrodczego kobiet.

Materiał i metody

Dla prześledzenia głównych problemów związa-

nych z promocją zdrowia rozrodczego kobiet w Polsce
wyodrębniono grupę łódzkich kobiet w wieku rozrod-
czym. W badaniu, które miało charakter anonimowy
i dobrowolny, wzięło udział 400 łódzkich kobiet w wie-
ku rozrodczym (15-49 lat). W badaniu wykorzystano
narzędzie badawcze w postaci autorskiego kwestiona-
riusza ankiety. Pod względem wybranych cech społecz-
no-ekonomicznych populacja badanych kobiet nie była
reprezentacyjna dla wszystkich kobiet z Łódzkiego.
Natomiast struktura wiekowa badanych odzwierciedla
strukturę wiekową kobiet w wieku prokreacyjnym z te-
go regionu co wynika z celowości doboru próby. Dane
gromadzone były od listopada 2005 roku do czerwca
2006 roku wśród pacjentek korzystających z różnego
rodzaju świadczeń ginekologicznych i położniczych

369

Zielińska M. Społeczne uwarunkowania zachowań zdrowotnych łódzkich kobiet w wieku prokreacyjnym

w wybranych zakładach opieki zdrowotnej na terenie
Łodzi (kliniki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi,
szpitale miejskie, przychodnie zdrowia).

Poziom pozytywnej reakcji kobiet na zaproszenie

do badań był wysoki. Zdecydowana większość respon-
dentek poproszonych o udział w badaniu wypełniła
przygotowaną w tym celu ankietę. Zwroty stanowiły
niewielki odsetek i spowodowane były głównie złym
samopoczuciem oraz brakiem czasu.

Uzyskany materiał empiryczny poddano analizie

statystycznej przy użyciu programu do analizy danych
oraz grafi cznej prezentacji danych i wyników analiz
SPSS Base and Tables wersja 12,0. Występowanie
zależności statystycznej poddano testowi χ2 dla
przyjętego poziomu istotności p ≤ 0,05. Przy analizie
tabelarycznej zastosowano miary siły związku oparte
na χ2: współczynnik Phi oraz współczynnik V Cra-
mera [17].

Wyniki badań i ich omówienie

Charakterystyka społeczno-ekonomiczna
uczestniczek badania

Pod względem wybranych cech społeczno-eko-

nomicznych populacja badanych kobiet nie jest
reprezentacyjna dla wszystkich kobiet z Łódzkiego
[18]. Natomiast struktura wiekowa respondentek
odzwierciedla strukturę wiekową kobiet w wieku
prokreacyjnym z tegoż regionu (tab. I).

Średnia wieku respondentek wyniosła 32 lata, zaś

średnia wieku urodzenia pierwszego dziecka 25,5 lat.
Głównie były to kobiety z wykształceniem średnim
(51%), o dochodzie miesięcznym przypadającym na
osobę w rodzinie mieszczącym się w granicy 501-900
zł (33%), oceniające swoje warunki materialnie prze-
ważnie jako średnie (51%), wierzące i praktykujące
nieregularnie (42%) z nadreprezentacją pracowników
umysłowych (64%), w tym fi zyczno-umysłowych.
W

profi laktyce chorób nowotworowych piersi

ankietowane uwzględniają zasób wiedzy jaki na ten
temat posiadają. Im więcej informacji pozyskały łódz-
kie kobiety na temat konieczności przeprowadzania

Tabela I. Struktura wiekowa badanych kobiet
Table I. Age of studied women

Wiek w latach/Age [years]

n

%

15-19

44

11,0

20-24

67

16,8

25-29

66

16,5

30-34

54

13,5

35-39

45

11,2

40-44

51

12,8

45-49

73

18,2

Ogółem/Total

400

100,0

Tabela II. Wiek badanych a praktyka samodzielnego badania piersi
Table II. Age of respondents and practice of breast self-examination

Wiek w

latach

/Age in

years

Praktyka samobadania piersi (n; %)

/Breats self-examination

Razem

/Total

Regularna

/regular

Nieregu-

larna

/irregular

nie realizo-

wana

/none

15-19

2; 4,5%

10; 22,7%

32; 72,7%

44; 100,0%

20-24

10; 15,2%

34; 51,5%

22; 33,3%

66; 100,0%

25-29

15; 22,7%

36; 54,5%

15; 22,7%

66; 100,0%

30-34

13; 24,1%

33; 61,1%

8; 14,8%

54; 100,0%

35-39

13; 28,9%

28; 62,2%

4; 8,9%

45; 100,0%

40-44

9; 17,6%

34; 66,7%

8; 15,7%

51; 100,0%

45-49

19; 26,0%

38; 52,1%

16; 21,9%

73; 100,0%

Ogółem/

Total

81; 20,3%

213; 53,4%

105; 26,3%

399; 100,0%

Miary symetryczne

Wartość

Istotność przybliżona

Nominalna przez Phi

,415

,000

Nominalna V Cramera

,294

,000

N ważnych obserwacji

399

a. Nie zakładając hipotezy zerowej (o niezależności analizowanych zmien-

nych z 5% prawdopodobieństwem popełnienia błędu pierwszego rodzaju)

b. Użyto asymptotycznego błędu standardowego, przy założeniu hipotezy

zerowej (odchylenia standardowego dla rozkładu średniej z próby)

systematycznych badań gruczołu piersiowego, tym
częściej, w sposób pozytywny, wypowiadały się o moż-
liwości przeciwdziałania jednej z najczęściej występu-
jących chorób nowotworowych u kobiet. Blisko 85%
badanych kobiet uważa, iż chorobom nowotworowym
piersi można zapobiegać głównie poprzez systema-
tyczne samobadanie piersi. Działania profi laktyczne
podejmowane przez badane warunkowane były wie-
kiem (tab. II) oraz poziomem wykształcenia, choć
w mniejszym stopniu (tab. III).

Badania własne potwierdziły brak regularnej

praktyki samobadania piersi – zwłaszcza w młodszych
grupach wiekowych. Ponadto wykazano istnienie
związku pomiędzy częstością samokontroli piersi
a poziomem wykształcenia respondentek (tab. III).

Uzyskaną zależność statystyczną dla V Cramera

0,218 i poziomu istotności p ≤ 0,05 charakteryzuje
przeciętna siła związku pomiędzy prezentowanymi
zmiennymi. Wyższy poziom wykształcenia respon-
dentek ma wpływ nie tylko na pozytywne opinie na
temat możliwości zapobiegania nowotworom piersi,
ale przede wszystkim na praktykę samodzielnego
badania piersi.

Ponad trzy czwarte respondentek wskazuje na

potrzebę wykonywania badań cytologicznych szyjki
macicy raz w roku. Zmiennymi, które zróżnicowały
poglądy respondentek na temat możliwości zapobie-
gania chorobom nowotworowym szyjki macicy, były:
wiek (tab. IV) i wysokość miesięcznego dochodu
przypadającego na jedną osobę w rodzinie (tab. V).

370

Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): 367-372

Im starsze ankietowane, tym większy odsetek

wskazujących na potrzebę wykonywania badań cy-
tologicznych szyjki macicy raz w roku. Uzyskaną
zależność statystyczną na podstawie wartości współ-
czynnika V Cramera i przyjętego poziomu istotności
p ≤ 0,05 zaklasyfi kowano jako o przeciętnej sile związ-
ku pomiędzy prezentowanymi zmiennymi.

Tabela III. Wykształcenie respondentek a praktyka samodzielnego badania
piersi
Table III. Education of respondents and breast self-examination

Wykształ-

cenie

/Education

Praktyka samobadania piersi (n; %)

/Breats self-examination

Razem

/Total

Regularna

/regular

Nieregularna

/irregular

nie realizo-

wana

/none

Podstawowe

/Elementary

2; 7,7%

7; 26,9%

17; 65,4%

26; 100,0%

Zasadnicze

/Basic

3; 10,3%

13; 44,8%

13; 44,8%

29; 100,0%

Średnie

/Secondary

46; 22,7%

104; 51,2%

53; 26,1%

203; 100,0%

Wyższe

/Higher

29; 21,0%

89; 64,5%

20; 14,5%

138; 100,0%

Ogółem

/Total

80; 20,0%

213; 53,8%

103; 26,0%

396; 100,0%

Miary symetryczne

Wartość

Istotność przybliżona

Nominalna przez Phi

,308

,000

Nominalna V Cramera

,218

,000

N ważnych obserwacji

396

a. Nie zakładając hipotezy zerowej
b. Użyto asymptotycznego błędu standardowego, przy założeniu hipotezy

zerowej

Tabela IV. Wiek badanych a przekonanie o konieczności wykonywania badań
cytologicznych
Table IV. Age of respondents and conviction that cytological tests are neces-
sary

Wiek

w latach

/Age in

years

Jak często powinno się wykonywać badanie

cytologiczne? (n; %)/How frequently should

cytological test be performed?

Razem

/Total

raz w roku

/once a year

raz na 2-3 lata

/every 2-3 years

nie wiem

/I d’nt know

15-24

75; 68,2%

12; 10,9%

23; 20,9%

110; 100,0%

25-29

56; 84,8%

4; 6,1%

6; 9,1%

66; 100,0%

30-34

42; 79,2%

6; 11,3%

5; 9,4%

53; 100,0%

35-39

39; 86,7%

3; 6,7%

3; 6,7%

45; 100,0%

40-44

41; 80,4%

8; 15,7%

2; 3,9%

51; 100,0%

45-49

62; 84,9%

9; 12,3%

2; 2,7%

73; 100,0%

Ogółem/

Total

315; 79,1%

42; 10,6%

41; 10,3%

398; 100,0%

Miary symetryczne

Wartość

Istotność przybliżona

Nominalna przez Phi

,301

,000

Nominalna V Cramera

,213

,000

N ważnych obserwacji

398

a. Nie zakładając hipotezy zerowej
b. Użyto asymptotycznego błędu standardowego, przy założeniu hipotezy

zerowej

Tabela V. Wysokość miesięcznego dochodu a przekonanie o konieczności
wykonywania badań cytologicznych szyjki macicy
Table V. Monthly income and conviction that cytological tests have to be
performed

Wysokość

miesięcznego

dochodu (w zł)

/Monthly income

(PLN)

Częstość wykonywania badań cytologicz-

nych (n; %) / Frequency of cytological

tests

Razem

/Total

raz w roku

/once a year

raz na 2-3

lata

/every 2-3

years

nie wiem

/I d’nt know

Do/up to 500

78; 69,6%

18; 16,1%

16; 14,3%

112;

100,0%

501-900

109; 84,5%

9; 7,0%

11; 8,5%

129;

100,0%

901-1200

71; 80,7%

8; 9,1%

9; 10,2%

88;

100,0%

> 1200

51;85,0%

5; 8,3%

4; 6,7%

60;

100,0%

Ogółem/Total

309; 79,4%

40; 10,3%

40; 10,3%

389;

100,0%

Miary symetryczne

Wartość

Istotność przybliżona

Nominalna przez Phi

,234

,006

Nominalna V Cramera

,166

,006

N ważnych obserwacji

389

a. Nie zakładając hipotezy zerowej
b. Użyto asymptotycznego błędu standardowego, przy założeniu hipotezy

zerowej

Wyższy (od 501 zł) dochód miesięczny przy-

padający na jedną osobę w rodzinie ankietowanych
korelował z większym odsetkiem respondentek wska-
zujących na konieczność poddawania się badaniom
cytologicznym szyjki macicy raz w roku. Równocześnie
wraz ze wzrostem poziomu dochodów malał udział re-
spondentek deklarujących brak wiedzy w tym obszarze.
Otrzymaną zależność istotną statystycznie charakte-
ryzuje słaba siła związku między zmiennymi.

Badania własne potwierdziły zróżnicowany zakres

działań w ramach poradnictwa ginekologicznego,
w zależności od wieku respondentek (tab. VI). Rów-
nocześnie nie zaobserwowano wpływu zmiennych
- poziomu wykształcenia oraz wysokości miesięcznego
dochodu na świadomość ginekologiczną (wiek i powód
pierwszej wizyty u ginekologa oraz częstotliwość na-
stępnych).

Osiągnięta wartość współczynnika V Cramera dla

p ≤ 0,05 pozwala uznać, iż między wiekiem badanych
a częstością wizyt u ginekologa istnieje silna zależności
statystyczna. Młodsze ankietowane zdecydowanie
częściej odwiedzają lekarzy ginekologów niż badane
po 34 roku życia, a wraz z wiekiem częstość wizyt
u ginekologa maleje.

Ponad połowa łódzkich kobiety w wieku rozrod-

czym zgłosiła się do ginekologa z pierwszą wizytą po-
między 16-20 rokiem życia, wymieniając jako główny
powód względy profi laktyczne.

371

Zielińska M. Społeczne uwarunkowania zachowań zdrowotnych łódzkich kobiet w wieku prokreacyjnym

Główne powody pierwszej wizyty respondentek

u ginekologa to: profi laktyka, niepokojące symptomy,
obecna bądź planowana ciąży, poradnictwo antykon-
cepcyjne oraz problemy związane z zajściem w ciążę,
które ilustruje wyżej zaprezentowana tabela VII.

Otrzymana zależność statystyczna świadczy

o przeciętnej sile związku między zmiennymi – wie-
kiem badanych a powodem pierwszej wizyty u gine-
kologa, którym na ogół były profi laktyczne badania
kontrolne. Więcej niż jedna trzecia respondentek
z przedziału wiekowego 40-44 lata jako główny powód
pierwszej wizyty u ginekologa wskazała na niepokojące
symptomy.
Dyskusja

Badania własne kobiet w wieku rozrodczym

potwierdziły zróżnicowany zakres działań w ramach

poradnictwa ginekologicznego oraz profi laktycznych
badań kontrolnych w zależności od wieku, wykształ-
cenia i wysokości dochodu respondentek.

Wśród czynników sprzyjających działaniom zapo-

biegawczym ukierunkowanym na choroby narządów
rodnych piśmiennictwo podaje: młodszy wiek kobiet,
wyższe wykształcenie oraz lepszą sytuację materialną
[19,20,21]. Ponadto Polski Komitet Zwalczania Raka
zaleca każdej kobiecie regularne samobadanie piersi już
od 20 roku życia, cytologię szyjki macicy po 25 roku
życia, a w przypadku wcześniejszego rozpoczęcia współ-
życia nie później niż trzy lata po inicjacji oraz badanie
ginekologiczne przed 18 rokiem życia. Jednak badania
zrealizowane wśród łódzkich kobiet w wieku prokreacyj-
nym potwierdziły brak regularnej praktyki samokontroli
piersi – zwłaszcza w młodszych grupach wiekowych.

Tabela VI. Wiek badanych a częstość wizyt u ginekologa
Table VI. Age of respondents and frequency of visits in gynaecological offi

ce

Wiek w latach

/Age in years

Częstość wizyt u ginekologa (n; %) /Frequency of visits in gynaecological offi

ce

Razem

/Total

raz na 2 tygodnie

/once every 2 weeks

raz w miesiącu

/once a month

raz na 3 miesiące

/once every 3 months

raz na pół roku

/once every 6 mo.

rzadziej niż raz na pół roku

/less than once every 6 mo.

15-19

2; 5,6%

8; 22,2%

10; 27,8%

8; 22,2%

8; 22,2%

36; 100,0%

20-24

3; 4,5%

9; 13,6%

29; 43,9%

12; 18,2%

13; 19,7%

66; 100,0%

25-29

3; 4,5%

11; 16,7%

14; 21,2%

21; 31,8%

17; 25,8%

66; 100,0%

30-34

2; 3,7%

5; 9,3%

14; 25,9%

13; 24,1%

20; 37,0%

54; 100,0%

35-39

1; 2,2%

1; 2,2%

2; 4,4%

12; 26,7%

29; 64,4%

45; 100,0%

40-44

0; 0%

1; 2,0%

5; 9,8%

10; 19,6%

35; 68,6%

51; 100,0%

45-49

0; 0%

1; 1,4%

4; 5,6%

30; 42,3%

36; 50,7%

71; 100,0%

Ogółem/Total

11; 2,8%

36; 9,3%

78; 0,1%

106; 27,2%

158; 40,6%

389; 100,0%

Miary symetryczne

Wartość

Istotność przybliżona

Nominalna przez Phi

,522

,000

Nominalna V Cramera

,261

,000

N ważnych obserwacji

389

Tabela VII. Wiek badanych a główny powód pójścia do ginekologa z pierwszą wizytą
Table VII. Age of respondents and principal reason for the fi rst gynaecological visit

Powód pierwszej wizyty u ginekologa (n; %) /Reason for the fi rst gynaecological visit

Razem

/Total

Profi laktyka

/Prophylaxis

Niepokojące

symptomy

/Disquieting

symptoms

Poradnictwo anty-

koncepcyjne

/Contraceptive

advice

Obecna bądź

planowana ciąża

/Current or plan-

ned pregnancy

Bezpłodność

/Infertility

Inny powód

/Other

15-19

16; 43,2%

7; 18,9%

4; 10,8%

4; 10,8%

0; 0%

6; 16,2%

37; 100,0%

20-24

26; 38,8%

21; 31,3%

17; 25,4%

1; 1,5%

0; 0%

2; 3,0%

67; 100,0%

25-29

33; 50,0%

14; 21,2%

13; 19,7%

3; 4,5%

0; 0%

3; 4,5%

66; 100,0%

30-34

26; 48,1%

11; 20,4%

2; 3,7%

9; 16,7%

2; 3,7%

4; 7,4%

54; 100,0%

35-39

24; 53,3%

15; 33,3%

1; 2,2%

2; 4,4%

0; 0%

3; 6,7%

45; 100,0%

40-44

15; 30,0%

17; 34,0%

1; 2,0%

14; 28,0%

0; 0%

3; 6,0%

50; 100,0%

45-49

28; 38,9%

14; 19,4%

0; 0%

23; 31,9%

3; 4,2%

4; 5,6%

72; 100,0%

Ogółem/Total

168; 43,0%

99; 25,3%

38; 9,7%

56; 14,3%

5; 1,3%

25; 6,4%

391; 100,0%

Miary symetryczne

Wartość

Istotność przybliżona

Nominalna przez Phi

,518

,000

Nominalna V Cramera

,232

,000

N ważnych obserwacji

391

372

Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): 367-372

1. Francisco A, Dixon-Mueller R, d`Arcangues C. Research

issues in sexual and reproductive health for low- and middle-
income countries. Global Forum for Health Research and
World Health Organization, Geneva 2007: 8-13.

2. Wysocki MJ, Sakowska I, Car J. Miary obciążeń zdrowotno-

społecznych. Nowe mierniki sytuacji zdrowotnej ludności.
Przegl Epidemiol 2005; 59 (1): 125-134.

3. Pirogowicz I, Bujanowska-Fedak M, Steciwko A. Zdrowie

kobiet – profi laktyka chorób i promocja zdrowego stylu życia.
Essent Med 2005; 5: 34-41.

4. Puzewicz-Barsak J, Tarasiewicz M, Bańkowska M. Nasze

ciała, nasze życie. Stowarzyszenie Współpracy Kobiet
NEWW-Polska, Gdańsk 2004: 13-147.

5. Tobiasz-Adamczyk B. Socjogenne uwarunkowania stanu

zdrowia. [w:] Bulsza W (red). Wybrane elementy socjologii
zdrowia i choroby. Wyd Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kraków 2000: 126-127.

6. Giddens A. Socjologia ciała – zdrowie, choroba i starzenie

się. [w:] Kubikowska A (red). Socjologia. PWN Warszawa
2005: 164-191.

7. Renzetti CM, Curran DJ. Płeć kulturowa i zdrowie. [w:]

Melosik Z (red). Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo. PWN
Warszawa 2005: 506-579.

8. Ostrowska A. Zróżnicowania stanu zdrowia a style życia. [w:]

Styl życia a zdrowie. IFiS PAN, Warszawa 1999: 121-161.

9. Arber S, Thomas H. From women`s health to a gender

analysis of health. [w:] Cockerham WC (red.). The Blackwell
Companion to Medical Sociology. Blackwell Publishing,
Oxford 2005: 95-113.

10. Solik A. Prawa i zdrowie reprodukcyjne i seksualne. Federacja

na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Warszawa 2001:
14-18.

11. Charążka A, Bieńkiewicz A. Profi laktyka raka szyjki macicy w

świadomości studentek. Zdr Publ 2002; 112 (3): 340-344.

12. Jokiel M, Bielska-Lasota M, Kraszewska E. Poinformowanie

i zachowania zdrowotne kobiet dotyczące profi laktyki raka
piersi w latach 1998-2002. Przegl Epidemiol 2003; 57 (3):
521-530.

Piśmiennictwo / References

13. Woynarowska B. Edukacja zdrowotna. Wyd Naukowe PWN

Warszawa 2007: 215-221.

14. Glasier A, Gulmezoglu AM, Schmid GP i wsp. Sexual and

reproductive health: a matter of life and death. Lancet 2006;
10: 3.

15. Niemiec T. Zdrowie kobiet w wieku prokreacyjnym 15-49,

Polska: Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju 2006
[dostęp 8.09.2007]. http://www.mz.gov.pl/ wwwfiles/
ma_struktura/docs/15032007_raport.pdf

16. Philip S. The social context of women’s health: goals and

objectives for medical education. CMAJ 1995; 152 (4):
507-511.

17. Górniak J, Wachnicki J. Pierwsze kroki w analizie danych

[w:] Komornicki P (red): Pierwsze kroki w analizie danych
SPSS for Windows. SPSS Polska Sp. z o.o. Kraków 2004:
107-231.

18. ***Rocznik statystyczny Województwa Łódzkiego. Urząd

Statystyczny w Łodzi, Łódź 2006: 231.

19. Więznowska-Mączyńska K, Wilczak M, Rzymski P i wsp.

Wpływ wieku, miejsca zamieszkania i wykształcenia na
podejście pacjentek do badania ginekologicznego i na
częstość ich wizyt u ginekologa. Prz Ginekol-Położ 2004; 4
(4): 185-189.

20. Raba G, Kasprzyk-Fundali D, Kostera-Wydra M i wsp.

Świadomość ginekologiczna mieszkanek województwa
przemyskiego. Ginekol Prakt 1998; 33 (6): 35-37.

21. Pilewska A, Kanadys K, Łepecka-Klusek C i wsp. Kobiety

w wieku rozrodczym wobec samobadania piersi. Pol
Merkuriusz Lek 2002; 13 (76): 326-328.

22. Synowiec-Piłat M. Stan wiedzy i zachowania zdrowotne

40-50-letnich mieszkanek Wrocławia odnośnie raka piersi.
Ginekol Prakt 2001; 59 (6): 37-44.

23. Ekonjo GB, Pałczyński B, Gryboś M. Ciąża i poród

u młodocianych jako problem społeczny i zdrowotny. Ginekol
Prakt 2003; 11 (6): 47-52.

Świadomości ginekologicznej w zakresie zapo-

biegania nieprawidłowościom i chorobom w obrębie
układu rozrodczego u kobiet nie towarzyszy częsta i re-
gularna praktyka w tym zakresie, której udział w dzia-
łaniach prewencyjnych został potwierdzony licznymi
przeprowadzonymi badaniami [3,4,11,22].
Profi laktyka przeciwnowotworowa praktycznie
omija najmłodsze badane, dla których ryzyko zacho-
rowania na chorobę nowotworową jest statystycznie
niskie. Jednak w obliczu akceleracji rozwojowej
i przesunięcia wieku inicjacji seksualnej późne podej-
mowanie działań zapobiegawczych może okazać się
niewystarczające i niebezpieczne z punktu widzenia
najmłodszych kobiet będących w reprodukcyjnym
przedziale wiekowym [23].

Wnioski

1. Postawy i zachowania respondentek wobec po-

radnictwa ginekologicznego i badań kontrolnych
w tym zakresie, obok zasób wiedzy, warunkowały
zmienne takie jak wiek, poziom wykształcenia
i wysokość dochodu.

2. Czynnikami sprzyjającymi podejmowaniu działań

zapobiegawczych okazały się wyższy poziom wy-
kształcenia i dochodów.

3. W zakresie zachowań prozdrowotnych wystąpiły

znaczne różnice międzygeneracyjne. Młodsze re-
spondentki cechuje większa świadomość ginekolo-
giczna. Wyraża się ona wcześniejszym i częstszym
poradnictwem ginekologicznym podyktowanym
głównie względami profi laktycznymi. Zachowa-
nia zdrowotne starszych uczestniczek badania
skierowane są głównie na profi laktykę chorób
nowotworowych narządów rodnych tj. raka piersi
i szyjki macicy.