Z

Ze

es

sz

zy

ytty

y

N

Na

au

uk

ko

ow

we

e n

nr

r

711

2006

Akademii Ekonomicznej w Krakowie

Anna Piechnik-Kurdziel

Katedra Zarzàdzania Zasobami Pracy

Programy wspierania lokalnych
i regionalnych rynków pracy

1. Wst´p

Niedawne w∏àczenie Polski do struktur Unii Europejskiej wp∏yn´∏o istotnie

na zmian´ polityki paƒstwa wobec rynku pracy. Zmiana ta polega przede
wszystkim na uwzgl´dnieniu za∏o˝eƒ europejskiej strategii zatrudnienia oraz
wyraênym przeorientowaniu dzia∏aƒ os∏onowych (tj. dotyczàcych ∏agodzenia
skutków bezrobocia) na rzecz promowania produktywnego zatrudnienia.

Warto nadmieniç, ˝e na specjalnym szczycie zwo∏anym przez Rad´ Europy

w listopadzie 1997 r. w Luksemburgu przyj´to wiele wytycznych w zakresie
promowania zatrudnienia i przeciwdzia∏ania bezrobociu, które sà realizowane
przez dawne kraje cz∏onkowskie UE od 1998 r. Wytyczne te koncentrujà si´
wokó∏ czterech g∏ównych celów, stanowiàcych podstaw´ europejskiej strategii
zatrudnienia [Duszczyk 1998, s. 76–81]:

1) rozszerzanie mo˝liwoÊci uzyskania pracy (chodzi o przeciwdzia∏anie

bezrobociu d∏ugotrwa∏emu oraz zapobieganie bezrobociu ludzi m∏odych i ko-
biet);

2) pobudzanie przedsi´biorczoÊci (dotyczy wszechstronnych dzia∏aƒ u∏a-

twiajàcych uruchamianie i prowadzenie firm, zw∏aszcza ma∏ych i Êrednich
przedsi´biorstw, dostarczajàcych miejsc pracy na szczeblu lokalnym);

3) wspieranie procesów dostosowawczych w przedsi´biorstwach (aby uela-

styczniç organizacj´ i formy pracy, co powinno prowadziç do zwi´kszania pro-
duktywnoÊci oraz konkurencyjnoÊci firm. W tym zakresie proponuje si´ wpro-
wadzenie takich rozwiàzaƒ, jak np.: skracanie czasu pracy, rozwój zatrudnienia
w niepe∏nym wymiarze czasu pracy, ustawiczne dokszta∏canie zawodowe);

4) umacnianie polityki równoÊci szans na rynku pracy (dotyczy niwelowa-

nia ró˝nic lub wspierania grup szczególnie nara˝onych na trudnoÊci, w tym
zw∏aszcza kobiet, osób niepe∏nosprawnych i mniejszoÊci narodowych).

Wszystkie te cele uwzgl´dniono równie˝ w obecnej polityce rynku pracy

w Polsce.

Potrzeba zwi´kszenia skutecznoÊci dzia∏aƒ paƒstwa w zakresie zatrudnienia

wynika ponadto z niezwykle trudnej sytuacji na polskim rynku pracy. Na
koniec 2003 r. odnotowano bowiem w Polsce ponad 20-procentowà stop´
bezrobocia i wskaênik zatrudnienia wynoszàcy niespe∏na 44% ludnoÊci
w wieku powy˝ej 15 lat (dane GUS wed∏ug BAEL). By∏y to: najwy˝sza stopa
bezrobocia i najni˝szy wskaênik zatrudnienia wÊród krajów poszerzonej UE.

Zadania naszego paƒstwa w zakresie promocji zatrudnienia, ∏agodzenia

skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej okreÊla obecnie Ustawa
z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(Dz.U. z dnia 1 maja 2004 r., poz. 1001). W Êwietle tej ustawy nadrz´dnymi
celami polityki rynku pracy sà:

1) pe∏ne i produktywne zatrudnienie,
2) rozwój zasobów ludzkich,
3) osiàgni´cie wysokiej jakoÊci pracy,
4) wzmacnianie integracji i solidarnoÊci spo∏ecznej.
Zadania paƒstwa okreÊlone wspomnianà ustawà sà realizowane na podsta-

wie uchwalonego przez Rad´ Ministrów „Krajowego planu dzia∏aƒ na rzecz
zatrudnienia”, zawierajàcego zasady realizacji europejskiej strategii zatrudnie-
nia oraz na podstawie inicjatywy samorzàdu gminy, powiatu, województwa
i partnerów spo∏ecznych (art. 3. ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy). Jak widaç, ustawodawca wyraênie podkreÊli∏ znaczenie inicja-
tyw lokalnych i regionalnych w zakresie poprawy sytuacji na rynku pracy.

Celem artyku∏u jest ukazanie istoty, trybu przygotowania i zasad realizacji

lokalnych i regionalnych projektów (programów) oraz ich znaczenia dla rynku
pracy, np. programów realizowanych w latach 2000–2004 w województwie
ma∏opolskim.

2. Podstawy prawne przygotowania i realizacji lokalnych
oraz regionalnych programów rynku pracy

Tryb przygotowania oraz zasady realizacji lokalnych i regionalnych projek-

tów (programów) rynku pracy okreÊlajà szczegó∏owo artyku∏y: 63, 64, 65 i 66
ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W myÊl tych prze-
pisów projekty lokalne bàdê programy regionalne stanowià zespó∏ dzia∏aƒ ∏à-
czàcych us∏ugi rynku pracy oraz instrumenty rynku pracy, których celem jest
wspieranie lokalnych i regionalnych rynków pracy.

Podstawowymi us∏ugami rynku pracy sà obecnie: poÊrednictwo pracy, us∏u-

gi EURES

1

, poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa, pomoc w aktyw-

Anna Piechnik-Kurdziel

78

1

Us∏ugi EURES oznaczajà us∏ugi rynku pracy realizowane przez publiczne s∏u˝by zatrudnienia

oraz zwiàzki zawodowe i organizacje pracodawców, obejmujàce w szczególnoÊci poÊrednictwo pra-

nym poszukiwaniu pracy oraz organizacja szkoleƒ. Natomiast instrumentami
rynku pracy wspierajàcymi te us∏ugi sà (art. 44 cytowanej ustawy):

1) finansowanie kosztów przyjazdu do pracodawcy, który zg∏osi∏ ofert´ pra-

cy lub do miejsca pracy, odbywania sta˝u, przygotowania zawodowego
w miejscu pracy, szkolenia lub odbywania zaj´ç w zakresie poradnictwa zawo-
dowego poza miejscem sta∏ego zamieszkania w zwiàzku ze skierowaniem
przez powiatowy urzàd pracy;

2) finansowanie kosztów zakwaterowania w miejscu pracy osobie, która

podj´∏a zatrudnienie lub innà prac´ zarobkowà, odbywa sta˝, przygotowanie
zawodowe w miejscu pracy lub szkolenie poza miejscem sta∏ego zamieszkania,
w przypadku skierowania przez powiatowy urzàd pracy;

3) dofinansowanie wyposa˝enia miejsca pracy u pracodawcy, podj´cia dzia-

∏alnoÊci gospodarczej, kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa bez-
robotnemu;

4) refundowanie kosztów poniesionych z tytu∏u op∏aconych sk∏adek na

ubezpieczenia spo∏eczne w zwiàzku z zatrudnieniem bezrobotnego skierowa-
nego przez powiatowy urzàd pracy;

5) finansowanie dodatków aktywizacyjnych (np. dodatku do zasi∏ku, gdy

bezrobotny podjà∏ zatrudnienie w niepe∏nym wymiarze czasu pracy i otrzymu-
je wynagrodzenie ni˝sze od minimalnego wynagrodzenia za prac´).

Projekty lokalne inicjuje i realizuje starosta, samodzielnie lub we wspó∏pra-

cy z innym organami, organizacjami i podmiotami zajmujàcymi si´ problema-
tykà rynku pracy, w celu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji bezrobotnych
i poszukujàcych pracy. Projekty te mogà stanowiç dzia∏ania samodzielne po-
wiatu lub element programów regionalnych. Sà przygotowywane i realizowa-
ne na zasadzie partnerstwa polegajàcego: na stworzeniu odpowiednich warun-
ków organizacyjnych, w celu realizacji projektów z udzia∏em partnerów
spo∏ecznych, oraz na zapewnieniu wsparcia finansowego.

Podstaw´ przygotowania projektów lokalnych stanowià:
1) regionalny plan dzia∏aƒ na rzecz zatrudnienia,
2) badania i analizy lokalnego rynku pracy, w tym sytuacji osób znajdujà-

cych si´ w szczególnej sytuacji na rynku pracy,

3) analizy i informacje oÊrodków pomocy spo∏ecznej i innych organów, or-

ganizacji i podmiotów zajmujàcych si´ problematykà rynku pracy.

Omawiane projekty sà realizowane przez powiatowy urzàd pracy lub przez

wykonawców wy∏onionych w drodze otwartego konkursu ofert albo w trybie
okreÊlonym przepisami o zamówieniach publicznych. Projekty lokalne sà
wspó∏finansowane ze Êrodków Funduszu Pracy przyznanych na finansowanie
zadaƒ realizowanych w województwie lub powiecie.

Tworzenie programów regionalnych inicjuje marsza∏ek województwa, sa-

modzielnie lub we wspó∏pracy z samorzàdami powiatowymi, na podstawie re-

Programy wspierania lokalnych i regionalnych rynków pracy

79

cy wraz z doradztwem z zakresu mobilnoÊci na polskim rynku pracy oraz na rynkach pracy paƒstw
cz∏onkowskich UE i paƒstw, z którymi Unia zawar∏a umowy o swobodnym przep∏ywie osób.

gionalnego planu dzia∏aƒ na rzecz zatrudnienia. Programy te majà na celu:

1) utrzymanie i tworzenie miejsc pracy,
2) zmniejszenie negatywnych skutków bezrobocia,
3) wsparcie przebiegu restrukturyzacji zatrudnienia w przedsi´biorstwach,
4) rozwój zasobów ludzkich,
5) wzmocnienie równych szans na rynku pracy.
Na programy regionalne mogà sk∏adaç si´ projekty lokalne lub inicjatywy

samorzàdu województwa.

Programy regionalne mogà byç wspó∏finansowane ze Êrodków Funduszu

Pracy przyznanych na finansowanie zadaƒ w województwie lub powiecie oraz
z innych êróde∏ okreÊlonych w odr´bnych przepisach. Realizacja zadaƒ prze-
widzianych w omawianych programach nast´puje, tak jak w przypadku projek-
tów lokalnych, po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert albo w trybie
okreÊlonym w przepisach o zamówieniach publicznych.

3. Ma∏opolskie programy rynku pracy

Obecnie w województwie ma∏opolskim realizuje si´ wiele programów ryn-

ku pracy przewidzianych nowà ustawà, tj. zarówno ujednoliconych w skali kra-
ju, jak i powsta∏ych z inicjatywy samorzàdu województwa. G∏ównymi wyko-
nawcami tych pierwszych sà publiczne s∏u˝by zatrudnienia, w tym urz´dy
pracy (powiatowe i wojewódzki), zaÊ drugich – Zarzàd Województwa Ma∏o-
polskiego we wspó∏pracy z innymi partnerami lokalnymi.

Podstawowymi (ustawowymi) zadaniami urz´dów pracy sà poÊrednictwo

pracy i Êwiadczenie us∏ug w zakresie poradnictwa i informacji zawodowej.
Obok tych nadrz´dnych zadaƒ, urz´dy pracy realizujà pasywne i aktywne pro-
gramy rynku pracy. W pierwszym przypadku jest to przede wszystkim wyp∏a-
canie zasi∏ków i innych Êwiadczeƒ na rzecz bezrobotnych, w drugim zaÊ – ich
aktywizacja zawodowa. Do narz´dzi aktywizujàcych bezrobotnych nale˝à
szkolenia i przekwalifikowania, prace interwencyjne, roboty publiczne, po-
˝yczki dla bezrobotnych i pracodawców, przygotowanie zawodowe m∏odocia-
nych i aktywizacja zawodowa absolwentów oraz programy specjalne odpowia-
dajàce potrzebom lokalnych rynków pracy. Celem wymienionych programów
jest ograniczenie bezrobocia rejestrowanego, zapobieganie d∏ugotrwa∏emu bez-
robociu, zwi´kszenie zdolnoÊci bezrobotnych do ponownego zatrudnienia oraz
poprawa jakoÊci us∏ug oferowanych bezrobotnym, poszukujàcym pracy oraz
pracodawcom zgodnie z przepisami prawa, zasadami polityki spo∏ecznej oraz
przyj´tymi standardami realizacji zadaƒ urz´dów pracy.

èród∏em finansowania pasywnych i aktywnych programów rynku pracy jest

Fundusz Pracy, którego dysponentem jest obecnie minister pracy i polityki spo-
∏ecznej. Kwota Funduszu Pracy na aktywne formy przeciwdzia∏ania bezrobo-
ciu jest przez niego limitowana wed∏ug przyj´tych w 2002 r. algorytmów dla
powiatów i województwa.

Anna Piechnik-Kurdziel

80

Poza powiatowymi urz´dami pracy wiele dzia∏aƒ ukierunkowanych na po-

praw´ sytuacji na lokalnym rynku pracy podejmuje Wojewódzki Urzàd Pracy
w Krakowie. WÊród jego dzia∏aƒ mo˝na w szczególnoÊci wymieniç

2

: woje-

wódzkà informacj´ i poradnictwo zawodowe, us∏ugi poÊrednictwa pracy oraz
wojewódzkie programy rynku pracy.

W zakres pierwszych wchodzà m.in. us∏ugi centrów informacji i planowania

kariery zawodowej, mi´dzywojewódzka i wewnàtrzwojewódzka wymiana ofert
pracy, us∏ugi poÊrednictwa dla osób podejmujàcych prac´ za granicà oraz us∏u-
gi SalINTERpracaNET. Natomiast jeÊli chodzi o programy regionalne rynku
pracy, mo˝na wymieniç: „Program przekwalifikowaƒ (reorientacji)”, stanowià-
cy element szerszego „Programu aktywizacji obszarów wiejskich”, oraz „Pro-
gram wspierania przedsi´biorczoÊci i sektora ma∏ych i Êrednich przedsi´-
biorstw”.

Zarzàd Województwa Ma∏opolskiego, w tym Wojewódzki Urzàd Pracy

w Krakowie, realizuje obecnie wspomniany ju˝ „Program przekwalifikowaƒ
(reorientacji)” (P/R). Program ten jest realizowany w oparciu o uzgodnienia za-
warte w Umowie kredytowej z dnia 25 lipca 2000 r., na podstawie której Bank
Âwiatowy udzieli∏ rzàdowi polskiemu kredytu na finansowanie „Programu ak-
tywizacji obszarów wiejskich”.

Podstawowym celem „Programu P/R” jest o˝ywienie gospodarcze terenów

wiejskich oraz udzielenie pomocy mieszkaƒcom tych terenów w wykorzysta-
niu ich potencja∏u zawodowo-kwalifikacyjnego w ramach zg∏aszanych (ofero-
wanych) mo˝liwoÊci zatrudnienia na rynku pracy

3

.

Ze Êrodków kredytu Banku Âwiatowego pochodzi 49% funduszy przezna-

czonych na finansowanie us∏ug w zakresie przekwalifikowania (reorientacji),
a 51% – ze êróde∏ krajowych. Na realizacj´ omawianego programu w Ma∏opol-
sce na lata 2001–2003 przewidziano: 3,367 mln euro ze Êrodków Banku Âwia-
towego i 15,122 mln z∏ ze Êrodków bud˝etu paƒstwa. Program realizowano do
koƒca 2004 r.

Us∏ugami Êwiadczonymi w ramach „Programu P/R” by∏y: szkolenia, okre-

sowe zatrudnienie, centra wspierania przedsi´biorczoÊci, inkubatory przedsi´-
biorczoÊci, planowanie rozwoju lokalnego oraz us∏ugi zatrudnieniowe (poÊred-
nictwo i informacja zawodowa, kluby pracy i doradztwo zawodowe).
Beneficjentami programu mogli byç [Biuletyn 2002b]:

– osoby bezrobotne lub zagro˝one utratà pracy z przyczyn zmian technolo-

gicznych, w∏asnoÊciowych i ekonomicznych w zak∏adzie pracy,

– rolnicy prowadzàcy gospodarstwo rolne o powierzchni poni˝ej 3 ha prze-

liczeniowych,

– m∏odzie˝ w wieku 16–24 lata, zamieszkujàca we wspólnym gospodar-

stwie domowym z osobami, o których jest mowa wy˝ej,

Programy wspierania lokalnych i regionalnych rynków pracy

81

2

www.wup-krakow.pl, 21.11.2004.

3

Ibidem.

– osoby o niskim statusie ekonomicznym (np. z gospodarstw domowych,

w których dochód na osob´ jest ni˝szy ni˝ jedna trzecia przeci´tnego wynagro-
dzenia),

– osoby zagro˝one ubóstwem, potrzebujàce pomocy w zakresie zwi´ksze-

nia swoich umiej´tnoÊci zawodowych, znalezienia zatrudnienia i (lub) za∏o˝e-
nia w∏asnego przedsi´biorstwa,

– mali przedsi´biorcy prowadzàcy dzia∏alnoÊç gospodarczà nie d∏u˝ej ni˝

12 miesi´cy.

Inny regionalny program rynku pracy, którego g∏ównym wykonawcà jest

WUP w Krakowie, stanowi „Program wspierania przedsi´biorczoÊci i sektora
ma∏ych i Êrednich przedsi´biorstw” (MSP). Doceniajàc znaczenie rozwoju
przedsi´biorczoÊci dla rynku pracy i losów zawodowych mieszkaƒców Ma∏o-
polski, w lutym 2002 r. WUP w Krakowie w∏àczy∏ si´ przez ten program
w dzia∏ania s∏u˝àce promocji i motywowaniu do przedsi´biorczoÊci, a tym sa-
mym wspieraniu podejmowania decyzji o prowadzeniu w∏asnej dzia∏alnoÊci
gospodarczej [Biuletyn 2002a].

Promowanie i wspieranie rozwoju przedsi´biorczoÊci by∏o ukierunkowane

przede wszystkim na ludzi m∏odych wkraczajàcych na rynek pracy oraz adre-
sowane do ma∏ych firm zatrudniajàcych do 20 pracowników. Us∏ugi dla praco-
dawców obejmowa∏y równie˝ doradztwo w zakresie zarzàdzania zasobami
ludzkimi.

G∏ówne cele „Programu wspierania przedsi´biorczoÊci” to:
1) promowanie modelu planowania kariery zawodowej poprzez przedsi´-

biorczoÊç,

2) udzielanie wsparcia pracodawcom MSP w procesie zarzàdzania zasoba-

mi ludzkimi,

3) weryfikacja wiedzy o zapotrzebowaniu na kwalifikacje i umiej´tnoÊci

z sektora MSP.

Jego adresatami byli: absolwenci szkó∏, osoby bezrobotne, osoby zamierza-

jàce podjàç dzia∏alnoÊç gospodarczà oraz pracodawcy z ma∏ych i Êrednich
przedsi´biorstw, a g∏ównymi wykonawcami: centra informacji i planowania
kariery zawodowej WUP, Zespó∏ Us∏ug PoÊrednictwa Pracy WUP, Ma∏opolski
OÊrodek Szkoleniowy oraz partnerzy zewn´trzni (zale˝nie od potrzeb progra-
mu, w tym powiatowe urz´dy pracy, Ma∏opolska Agencja Rozwoju Regional-
nego, Paƒstwowa Inspekcja Pracy – Okr´gowy Inspektorat w Krakowie). Pro-
gram MSP by∏ finansowany ze Êrodków bud˝etu WUP, który ubiega∏ si´
równie˝ o jego dofinansowanie ze Êrodków przedakcesyjnych UE. Zakoƒczy∏
si´ on w grudniu 2003 r.; jego efekty sà nast´pujàce:

– stworzenie dost´pu do kompleksowej informacji o instytucjach, programach

i us∏ugach dla osób zainteresowanych podj´ciem dzia∏alnoÊci gospodarczej,

– przeprowadzenie zaj´ç dla absolwentów i m∏odzie˝y dotyczàcych prowa-

dzenia dzia∏alnoÊci gospodarczej i okreÊlajàcych predyspozycje w tym kierunku,

Anna Piechnik-Kurdziel

82

– zapewnienie ma∏opolskim pracodawcom MSP profesjonalnego wsparcia

w zakresie zarzàdzania zasobami ludzkimi i doboru kadr,

– uzyskanie wiedzy na temat popytu na kwalifikacje i umiej´tnoÊci zawo-

dowe w obszarze MSP.

Pod koniec maja 2002 r. Sejmik Województwa Ma∏opolskiego przyjà∏

uchwa∏´ w sprawie dokumentu „Ma∏opolski program rozwoju rynku pracy na
lata 2002–2004” b´dàcego programem wykonawczym w tym zakresie do
„Strategii rozwoju województwa ma∏opolskiego”. Stanowi on zestaw koniecz-
nych i mo˝liwych dzia∏aƒ na rzecz rynku pracy na poziomie regionalnym i lo-
kalnym. Inicjatorem tych dzia∏aƒ by∏ Samorzàd Województwa Ma∏opolskiego,
ale skuteczna ich realizacja – jak za∏o˝ono w przyj´tej uchwale – wymaga∏a
w∏àczenia si´ do wspó∏pracy lokalnych partnerów: samorzàdów powiatowych
i gminnych, pracodawców, zwiàzków zawodowych oraz organizacji i instytu-
cji dzia∏ajàcych na rzecz ma∏opolskiego rynku pracy

4

.

We wst´pnym etapie prac nad „Ma∏opolskim programem” dokonano analiz

i oceny sytuacji na rynku pracy województwa oraz przeglàdu efektów dotych-
czas realizowanych programów rynku pracy. Opracowanie tego programu po-
przedzono równie˝ fachowà prognozà sytuacji (rozmiarów bezrobocia) na ma-
∏opolskim rynku pracy do koƒca 2004 r. oraz analizà SWOT tego rynku, czyli
jego mocnych i s∏abych stron oraz szans i zagro˝eƒ.

„Ma∏opolski program rozwoju rynku pracy” zawiera 5 g∏ównych celów,

rozpisanych na 16 zadaƒ (rys. 1). Wskazane cele i zadania nale˝à do ró˝nych
obszarów ˝ycia spo∏eczno-gospodarczego, ale sà one integralnie zwiàzane
z rynkiem pracy. Ich wykonanie powierzono Zarzàdowi Województwa Ma∏o-
polskiego, w tym m.in. WUP w Krakowie, oraz okreÊlono bud˝et programu
(tabela 1). Ârodki niezb´dne do sfinansowania programu pochodzi∏y g∏ównie
z bud˝etu województwa, bud˝etów powiatów i gmin, bud˝etu WUP, Funduszu
Pracy, z Banku Âwiatowego i PHARE.

Istotnym elementem omawianego programu jest „Praca dla absolwenta”

(cel 2) z przypisanym zadaniem „Wojewódzki program – pierwsza praca”.
Z tym celem i zadaniem zwiàzany jest kolejny regionalny program rynku pra-
cy: „Start zawodowy – program dla absolwentów województwa ma∏opolskie-
go”, realizowany od 1 czerwca 2002 r. do 30 maja 2003 r. „Start zawodowy”
skierowany by∏ do absolwentów szkó∏ ponadgimnazjalnych, którzy ukoƒczyli
nauk´ w 2002 r.

Strategiczny cel tego programu okreÊlono nast´pujàco

5

: „Praca dla absol-

wenta – poprzez nabycie doÊwiadczenia zawodowego oraz uzyskanie umiej´t-
noÊci niezb´dnych do poszukiwania zatrudnienia i funkcjonowania w Êrodowi-
sku pracy”. Spodziewanym efektem programu mia∏o byç stworzenie warunków
u∏atwiajàcych podj´cie pierwszej pracy poprzez przygotowanie absolwentów

Programy wspierania lokalnych i regionalnych rynków pracy

83

4

Ibidem.

5

Ibidem.

Cel 1

Tworzenie warunków

dla rozwoju nowych

miejsc pracy

Zadanie 1

Rozwój instrumentów

wsparcia dla rozpoczy-

najàcych dzia∏alnoÊç

gospodarczà oraz

istniejàcych MSP

Zadanie 1

Wojewódzki program

„Pierwsza praca”

Zadanie 1

Aktywizacja zawodowa

poprzez czasowe

zatrudnienie

Zadanie1

Tworzenie regionalnego

systemu kszta∏cenia

ustawicznego doros∏ych

Zadanie 1

Realizacja szkoleƒ

i praktyk zawodowych

odpowiadajàcych

potrzebom pracodawców

Zadanie 2

Stwarzanie warunków

migracji zarobkowej

za granic´ mieszkaƒcom

Ma∏opolski, np. do

regionów partnerskich

Zadanie 2

Powiàzanie edukacji

zawodowej ze Êrodo-

wiskiem lokalnym

i potrzebami rynku pracy

Zadanie 2

Zwi´kszenie dost´pu

do us∏ug poradnictwa

zawodowego

i poÊrednictwa pracy

Zadanie 2

Wsparcie szkoleniowe,

doradcze i informacyjne

dla rozpoczynajàcych

dzia∏alnoÊç gospodarczà

i MSP

Zadanie 3

Szkolenia u∏atwiajàce

prze∏amywanie barier

zarzàdzania oraz

zwi´kszajàce kompe-

tencje zawodowe

Cel 2

Praca dla absolwenta

Cel 3

Przeciwdzia∏anie

trwa∏emu bezrobociu

poprzez podtrzymanie

kontaktu z pracà

Cel 4

Podnoszenie konkurencyjnoÊci województwa pod

wzgl´dem jakoÊci si∏y roboczej poprzez:

A. Dostosowanie systemu

kszta∏cenia do potrzeb

rynku pracy

B. Dostosowanie struktu-

ralne poda˝y si∏y robo-

czej do popytu na rynku

pracy

Cel 5

Doskonalenie

instytucjonalnej

obs∏ugi rynku pracy

Zadanie 1

Promocja i realizacja

lokalnych paktów

na rzecz zatrudnienia

Zadanie 2

Tworzenie alterna-

tywnych form

poÊrednictwa pracy

Zadanie 3

Opracowanie i wdro-

˝enie koncepcji

Ma∏opolskiego

Obserwatorium

Gospodarki, Rynku

Pracy i Edukacji

Ma∏opolski program rozwoju rynku pracy na lata 2002–2004

Anna Piechnik-Kurdziel

84

Programy wspierania lokalnych i regionalnych rynków pracy

85

Rys. 1. Cele i zadania „Ma∏opolskiego programu rozwoju rynku pracy na lata 2002–2004”

èród∏o: www.wup-krakow.pl, 21.11.2004.

Zadanie 4

Program wspierania

przedsi´biorczoÊci

i sektora MSP

Zadanie 5

Uhonorowanie praco-

dawców inwestujàcych

w rozwój kadr w ramach

jednej z kategorii

Nagrody Województwa

Ma∏opolskiego

Cel C5

Rozwini´te otoczenie

bisnesu

Zadanie 4

Utworzenie Biura

Serwisowania

Programów Rynku

Pracy

Cel A2

Ârodowisko promujàce

przedsi´biorczoÊç

i aktywnoÊç obywateli

Cel A1

Elastyczny, ∏atwo dostosowujàcy si´ do zmian

spo∏eczno-gospodarczych system edukacji

Cel A3

Spójne, solidarne

i bezpieczne spo∏ecz-

noÊci

Cel A2

Ârodowisko promujàce

przedsi´biorczoÊç

i aktywnoÊç obywateli

A. Lepiej wykszta∏ceni, aktywni i przedsi´biorczy mieszkaƒcy

C. Trwa∏y rozwój

gospodarczy

Strategia rozwoju województwa

do funkcjonowania na rynku pracy i w Êrodowisku pracy oraz uzyskanie do-
Êwiadczenia zawodowego.

Realizatorami programu „Start zawodowy” byli: Wojewódzki Urzàd Pracy

w Krakowie, powiatowe urz´dy pracy województwa ma∏opolskiego, Ma∏opol-
ska Komenda Ochotniczych Hufców Pracy, biura aktywizacji zawodowej stu-
dentów i absolwentów wy˝szych uczelni (tzw. biura karier) i inni partnerzy lo-
kalni. Na sfinansowanie programu zabezpieczono Êrodki w ∏àcznej wysokoÊci
10 018 670 z∏, w tym 9 918 270 z∏ z Funduszu Pracy, 67 000 z∏ z bud˝etu
WUP i 33 400 z∏ z PHARE [Biuletyn 2002a].

Program aktywizacji zawodowej absolwentów wsparto dodatkowym poro-

zumieniem podpisanym w czerwcu 2002 r. przez marsza∏ka ze starostami po-
wiatów województwa ma∏opolskiego. Ponadto w ramach podprogramu „Infor-
macja, poradnictwo zawodowe i poÊrednictwo pracy” centra informacji
i planowania kariery zawodowej WUP w Krakowie oraz powiatowe urz´dy
pracy województwa ma∏opolskiego podj´∏y szereg dzia∏aƒ na rzecz aktywizacji
zawodowej absolwentów. WÊród nich mo˝na wymieniç: spotkania informacyj-
ne w ramach „samodzielnoÊç w poszukiwaniu pierwszej pracy”, poradnictwo
indywidualne i grupowe, informacj´ zawodowà, warsztaty w poszukiwaniu pra-
cy w ramach „indywidualnych planów dzia∏ania”, gie∏dy i targi pracy oraz za-
j´cia w klubach pracy [Biuletyn 2002a].

Dost´pne dane statystyczne pozwalajà wst´pnie oszacowaç dotychczasowe

efekty aktywizacji zawodowej absolwentów województwa ma∏opolskiego.
Efektami tymi na koniec 2004 r. by∏o

6

:

– zapewnienie zró˝nicowanych us∏ug poradnictwa zawodowego dla 24 010

absolwentów,

– obj´cie formami okresowego zatrudnienia 2573 osoby,
– zorganizowanie szkoleƒ dla 1487 osób,
– zorganizowanie sta˝y zawodowych dla 1779 osób,
– przygotowanie do podj´cia w∏asnej dzia∏alnoÊci gospodarczej 420 absol-

wentów,

– udzielenie 97 absolwentom po˝yczki z Funduszu Pracy na rozpocz´cie

w∏asnej dzia∏alnoÊci gospodarczej,

– skorzystanie z poÊrednictwa pracy w formie internetowej w salach IN-

TERpracaNET WUP przez 1500 absolwentów oraz w biurach karier przez 700
osób,

– zorganizowanie edukacji informatycznej dla 800 absolwentów w Nowym

Targu,

– zapewnienie dost´pu do przygotowanej bazy danych istytucji i progra-

mów wspierania przedsi´biorczoÊci w województwie,

– dokonanie bilansu rejestrowanego bezrobocia wed∏ug szkó∏ ponadgimna-

zjalnych województwa ma∏opolskiego,

Anna Piechnik-Kurdziel

86

6

Ibidem.

– dostarczenie klientom zainteresowanym programem „Start zawodowy” –

absolwentom, pracodawcom i innym partnerom rynku pracy – kompleksowej
informacji o us∏ugach oferowanych w programie.

Tabela 1. Struktura bud˝etu „Ma∏opolskiego programu rozwoju rynku pracy
na lata 2002–2004”

èród∏o: www.wup-krakow.pl, 21.11.2004.

Jednym z nowszych regionalnych programów rynku pracy jest program

„Konserwator”. W marcu 2004 r. Sejmik Województwa Ma∏opolskiego podjà∏
uchwa∏´ w sprawie jego realizacji na terenie województwa. Program „Konser-
wator” s∏u˝y aktywizacji osób d∏ugotrwale bezrobotnych posiadajàcych niskie
kwalifikacje zawodowe. Poprzez okresowe zatrudnienie w ramach robót pu-
blicznych oraz prac interwencyjnych stwarza si´ im mo˝liwoÊç powrotu na ry-
nek pracy z nowymi doÊwiadczeniami i umiej´tnoÊciami. Korzystajàcy z pro-
gramu zatrudniani sà przy pracach zwiàzanych z zabezpieczeniem i odnowà
zabytków na terenie województwa ma∏opolskiego.

Program finansowany jest ze Êrodków Funduszu Pracy pozostajàcych w dys-

pozycji samorzàdu województwa. W 2004 r. by∏o to 1 957 000 z∏. Z tego
457 000 z∏ przekazano na sfinansowanie zadaƒ realizowanych na rzecz zacho-
wania i odnowy substancji zabytkowych oraz ochron´ krajobrazu kulturowego
instytucjom kultury podleg∏ym Samorzàdowi Województwa Ma∏opolskiego.
Podzia∏ reszty Êrodków nastàpi∏ w drodze konkursu. W celu dokonania wyboru
najlepszych ofert powo∏ano specjalnà komisj´ (oceny wniosków).

Cele

Ârodki finansowe

(w tys. z∏)

Struktura

(w %)

Cel 1:
Tworzenie warunków dla rozwoju nowych miejsc pracy

Cel 2:
Praca dla absolwenta

Cel 3:
Przeciwdzia∏anie trwa∏emu bezrobociu poprzez podtrzymanie
kontaktu z pracà

Cel 4:
Podnoszenie konkurencyjnoÊci województwa pod wzgl´dem
jakoÊci si∏y roboczej poprzez:

– dostosowanie systemu kszta∏cenia do potrzeb rynku pracy
– dostosowanie strukturalnej poda˝y si∏y roboczej do popytu

na rynku pracy

Cel 5:
Doskonalenie instytucjonalnej obs∏ugi rynku pracy

Razem

82 231

30 307

41 496

40 597

4 602

199 233

41

15

21

21

2

100

Programy wspierania lokalnych i regionalnych rynków pracy

87

W kwietniu 2004 r. WUP w Krakowie wraz z powiatowymi urz´dami pra-

cy w miastach: Kraków, Nowy Sàcz, Tarnów i Zakopane oraz z Departamen-
tem Kultury i Edukacji Urz´du Marsza∏kowskiego Województwa Ma∏opolskie-
go rozpoczà∏ realizacj´ cz´Êci wojewódzkiej programu. Cz´Êç konkursowà
programu Zarzàd Województwa zakoƒczy∏ w maju 2004 r. Jak dotàd, brak jest
informacji o poczàtkowych efektach realizacji programu „Konserwator”.

4. Uwagi koƒcowe

Na zakoƒczenie warto podjàç prób´ oceny skutecznoÊci inicjatyw samorzàdu

województwa oraz efektywnoÊci realizowanych w regionie ma∏opolskim progra-
mów rynku pracy. W ocenie tej mo˝na by pos∏u˝yç si´ nast´pujàcymi wskaêni-
kami: stopami ponownego zatrudnienia, kosztami ponownego zatrudnienia oraz
Êrednimi jednostkowymi kosztami uczestnictwa w danym programie. Jednak˝e
na takà pog∏´bionà ocen´ efektywnoÊci wi´kszoÊci wojewódzkich programów
rynku pracy jest jeszcze zdecydowanie za wczeÊnie. Realizowane sà one bowiem
na terenie Ma∏opolski od kilku lat. Wst´pne efekty tych programów wskazano
przy omawianiu ich za∏o˝eƒ i celów wdra˝ania.

W odniesieniu do najszerzej zakrojonego, realizowanego od po∏owy 2002 r.

„Ma∏opolskiego programu rozwoju rynku pracy na lata 2002–2004”, mo˝na je-
dynie szacunkowo okreÊliç jego koƒcowe efekty. Przewidywane wymierne ko-
rzyÊci wspomnianego programu, z uwzgl´dnieniem pi´ciu za∏o˝onych celów
g∏ównych, zestawiono w tabeli 2.

W realizacji powy˝szego programu Samorzàd Województwa dostrzega

szans´ znaczàcej poprawy sytuacji na rynku pracy Ma∏opolski. Warto podkre-
Êliç, ˝e prawie wszystkie wojewódzkie programy rynku pracy ukierunkowane
sà g∏ównie na ludzi m∏odych i d∏ugotrwale bezrobotnych. Wynika to z faktu,
˝e województwo ma∏opolskie charakteryzuje si´ wysokim odsetkiem ludzi
m∏odych wÊród bezrobotnych (ok. 30%) i ciàgle rosnàcà grupà osób d∏ugotrwa-
le bezrobotnych, którzy nie mogà znaleêç pracy od ponad roku.

O skutecznoÊci regionalnych programów rynku pracy mo˝na wnioskowaç

poÊrednio na podstawie kszta∏towania si´ stopy bezrobocia w województwie
ma∏opolskim. Wed∏ug obliczeƒ GUS w listopadzie 2004 r. stopa bezrobocia
w województwie ma∏opolskim by∏a przez kolejny miesiàc najni˝sza w kraju
i wynosi∏a 14,7%, przy Êredniej ogólnopolskiej – 18,7%; sytuacja na lokalnych
rynkach pracy ma∏opolski by∏a w tym czasie jednak bardzo zró˝nicowana. Naj-
ni˝szà stop´ bezrobocia – tylko 7,5% – odnotowano w Krakowie. Stosunkowo
niewysokie bezrobocie wyst´powa∏o na terenie powiatu proszowickiego
(11,6%) oraz w Tarnowie (11,8%), natomiast najwy˝szà stop´ bezrobocia –
prawie 29% – odnotowano w powiecie nowosàdeckim. Wysokie bezrobocie
wyst´powa∏o równie˝ w powiatach gorlickim i limanowskim (w obu przypad-
kach powy˝ej 23%).

Anna Piechnik-Kurdziel

88

Ogólnie bioràc, ma∏opolski rynek pracy, obok mazowieckiego, zalicza si´

ju˝ od kilku lat do najlepszych rynków pracy w Polsce. Stàd podejmowane
w latach 2000–2004 lokalne i regionalne dzia∏ania na rzecz jego wspierania na-
le˝y uznaç za skuteczne i efektywne.

Tabela 2. Szacunkowy produkt „Ma∏opolskiego programu rozwoju rynku pracy
na lata 2002–2004”

a

dotyczy wy∏àcznie przeliczalnych efektów programu

èród∏o: www.wup-krakow.pl, 21.11.2004.

Ostatnie doÊwiadczenia i osiàgni´cia Ma∏opolski pozwalajà sformu∏owaç

ogólniejszy wniosek, a mianowicie ˝e lokalne i regionalne programy rynku
pracy jako zespo∏y dzia∏aƒ obejmujàce us∏ugi i instrumenty rynku pracy oraz
wymagajàce aktywnego w∏àczenia si´ w ich realizacj´ wielu lokalnych pod-

Cele

Szacunkowy produkt programu

a

Cel 1:
Tworzenie warunków dla rozwoju nowych
miejsc pracy

Cel 2:
Praca dla absolwenta

Cel 3:
Przeciwdzia∏anie trwa∏emu bezrobociu poprzez
podtrzymanie kontaktu z pracà

Cel 4:
Podnoszenie konkurencyjnoÊci województwa
pod wzgl´dem jakoÊci si∏y roboczej poprzez:

– dostosowanie systemu kszta∏cenia do

potrzeb rynku pracy

– dostosowanie strukturalnej poda˝y si∏y

roboczej do popytu na rynku pracy

Cel 5:
Doskonalenie instytucjonalnej obs∏ugi rynku
pracy

Razem

– ok. 8 000 pracodawców i pracowników MSP
– powstanie 50 instytucji wspierania biznesu

(inkubatory, strefy aktywnoÊci gospodarczej,
lokalne centra biznesu)

– ok. 21 000 absolwentów

– ok. 18 000 bezrobotnych lub zagro˝onych

bezrobociem

– ok. 11 000 uczestników programu: bezrobot-

nych, zagro˝onych bezrobociem, nauczycieli

– powstanie lub rozwój 34 jednostek edukacji

zawodowej (informatyczne centra edukacyj-
ne, CIiPKZ, szko∏y i uczelnie oraz ich filie,
biblioteki)

– powstanie 20 lokalnych projektów

powiàzania edukacji z rynkiem pracy

– 12 000 bezrobotnych lub zagro˝onych

bezrobociem

– powstanie 26 lokalnych punktów

poÊrednictwa

– powstanà 2 jednostki analityczno-badawcze
– zrealizowanych zostanie 10 lokalnych

projektów partnerstwa na rzecz zatrudnienia

– liczba uczestników – ok. 70 000
– liczba instytucji – 112
– liczba projektów – 30

Programy wspierania lokalnych i regionalnych rynków pracy

89

miotów (instytucji) sà niewàtpliwie skutecznym sposobem promowania zatrud-
nienia, ∏agodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej ludnoÊci
w skali regionalnej.

Literatura

Biuletyn [2002a], nr 2, Wojewódzki Urzàd Pracy w Krakowie, Kraków.
Biuletyn [2002b], nr 3, Wojewódzki Urzàd Pracy w Krakowie, Kraków.
Duszczyk M. [1998], Nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej w sprawie zatrudnie-

nia, „Rynek Pracy”, nr 6.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U.

2004, poz. 1001.

Programs Backing Local and Regional Labour Markets

This article examines economic programs backing local and regional labour markets.

The starting point is the definition of labour market public policy goals after Poland’s
accession to the European Union together with a discussion of Poland’s mode of
preparation and the principles of the aforementioned programs in the light of binding legal
regulations. The main part of the article presents several labour market programs instituted
in the Ma∏opolska region of Poland from 2000–2004, particularly their goals, sources of
financing, offices involved, and estimated effects. The article concludes with an evaluation
of the effectiveness of both local and regional action in promoting employment, the
mitigation of the effects of unemployment and the activation of the young and unemployed
in the labour market.

Anna Piechnik-Kurdziel

90