LOKALNE I REGIONALNE STRATEGIE ROZWOJU
17.03 – 15-16.39
7. 04 – zaliczenie 11.30
ZARZĄDZANIE I PLANOWANIE STRATEGICZNE
ISTOTA I RODZAJE PLANOWANIA STRATEGICZNEGO
Zarządzanie strategiczne jako naukowa i praktyczna dyscyplina powstało dopiero w połowie XX wieku, głównie w krajach o rynkowej gospodarce. Początkowo wdrażane było do praktyki firm sektora prywatnego powodzenie jednak tej metody zarządzania sprawiło że coraz częściej idee zarządzania strategicznego zaczęto wdrażać w sektorze publicznym w tym sektorze samorządowym. W naszym kraju zainteresowanie zarządzaniem i planowaniem strategicznym jednostkami terytorialnymi pojawiło się w ślad za zmianami ustrojowymi mającymi miejsce na przełomie lat 80 i 90, wcześnie w warunkach scentralizowanej gospodarki planowanie społeczno ekonomiczne i planowanie przestrzenne okazywało się nie efektywne stąd też ukierunkowano się w stronę zarządzenia strategicznego. Proces zarządzania strategicznego w jednostce terytorialnej współtworzą trzy ściśle z sobą powiązane fazy:
Analiza strategiczna
Planowanie strategiczne
Realizacja (wdrażanie) strategiczne
Istotą analizy strategicznej jest określenie i ocena strategicznej oceny danej jednostki terytorialnej bliższym i dalszym otoczeniu, stąd też konieczne jest dokonanie analizy nie tylko samej jednostki terytorialnej ale także jej otoczenia. Druga faza to planowanie strategiczne w oparciu o analizę różnych możliwości rozwojowych danej jednostki terytorialnej opracowywana jest strategia rozwoju często określana planem strategicznym. Opracowując taki plan niezbędne jest dokonanie odpowiedniego wyborów celów, zadań i sposobów realizacji strategii. I faza trzecia realizacja strategii – proces wdrażania strategii rozwoju jednostki terytorialnej wymaga wykorzystania wszystkich możliwych zasobów organizacyjnych, informacyjnych a także decyzyjnych. Nieodzownym elementem wdrażania strategii jest zawsze kontrola jej realizacji czyli monitoring wdrażanych ustaleń.
Proces zarządzania jednostkami terytorialnymi musi mieć aktywny charakter i musi być nastawiony na kreowanie przyszłości tych jednostek, czyli innymi słowy musi być oparty na podejściu strategicznym.
Pojęcie strategii pochodzi od greckiego słowa strategos co oznacza przywódca, dowodzącego i tym podobne. W pierwotnym znaczeniu słowo strategia odnosiło się do dziedziny wojskowej i oznaczało dowodzenie armią, zręczne przygotowanie bitwy czy też sztuki wojenne. W praktyce planowania strategicznego jednostkami terytorialnymi uwidacznia się kilka odmiennych aspektów rozumienia słowa strategia:
Pierwszym z nich jest wątek celów czy też aspekt celów, w tym ujęciu strategią rozwoju jednostki terytorialnej jest każde postępowanie które opiera się na formułowaniu długookresowych celów.
Drugie ujęcie to tak zwany aspekt planu – w tym rozumieniu każde postepowanie oparte na planowym zaangażowaniu zasobów w określonym horyzoncie czasów jest strategia niekiedy wręcz uważa się że bez planu nie można mówić o jakiejkolwiek strategii.
Jest to wątek/aspekt otoczenia – w tym rozumieniu za strategię uważa się wszelkie dokumenty i działania które są ukierunkowane na podniesienie poziomu atrakcyjności i konkurencyjności jednostek terytorialnych w długim okresie w stosunku do konkurencyjnego otoczenia w tym przypadku zarządzanie strategiczne jednostką terytorialną utożsamiane jest wręcz z walką konkurencyjną.
Aspekt/wątek zmiany – w myśl tego rozumowania każda decyzja jest strategiczna jeśli pociąga za sobą istotne zmiany społeczne i gospodarczej czy też przestrzennej strukturze danej jednostki terytorialnej.
Strategia rozwoju jednostki terytorialnej – to określona koncepcja systemowego działania polegająca na:
Formułowaniu zbioru perspektywicznych celów rozwojowych i ich modyfikacji w zależności od ich zmieniających się uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych
Na określaniu niezbędnych zasobów ludzkich rzeczowych, finansowych i naturalnych nie zbędnych do realizacji przyjętych celów
Na określaniu sposobów postępowania zapewniających realizację przyjętych celów rozwojowych oraz optymalne wykorzystanie zasobów dla zapewnienia danej społeczności optymalnych warunków egzystencji i rozwoju
Tak definiowana jest STRATEGIA ROZWOJU
Strategia rozwoju jednostki terytorialnej powinna zatem odpowiadać na pytanie: co musimy zrobić aby funkcjonować i rozwijać się w przyszłości w celu optymalnego zaspokojenia zbiorowych potrzeb danej społeczności?
Podmiotem zarówno lokalnej jak i regionalnej strategii rozwoju są różnorodne społeczności, przedmiotem zaś strategii jest rzeczywistość przedstawiana w różnych wymiarach a mianowicie w wymiarze przestrzennym, ekonomicznym, społecznym i gospodarczym.
CELE STRATEGII
Strategie wyróżniają się 5 gł. cechami:
Szerokie pasmo działań, obejmujące ustalanie celów poprzez przydzielanie środków finansowych na ich realizację do konkretnych przedsięwzięć realizowanych w różnych sprawach;
Długi horyzont czasowy, ten horyzont odnosi się nie tylko do wdrażania strategii ale także do obserwacji jej efektów, niektóre z nich bowiem mogą pojawić się stosunkowo późno;
Koncentracja działalności, oznacza to zaangażowanie wszystkich zasobów i środków w tym także środków finansowych do realizacji ograniczonej liczby przedsięwzięć (najważniejszych) tzw. przedsięwzięciami strategicznymi;
Konieczność podejmowania wielu decyzji określonego typu w określonym czasie, decyzje te muszą tworzyć pewien spójnie logicznie i konsekwentny układ;
Działalność wszystkich jednostek funkcjonujących na terenie danej jednostki terytorialnej winna być podporządkowana skutecznej realizacji strategii, czyli nadrzędnością działań strategicznych.
FUNKCJE STRATEGII
Lokalne i regionalne strategie rozwoju pełnią w praktyce wiele funkcji
Funkcja regulacyjną – oznacza to że strategie wyznaczają kierunki i tempo rozwoju danej jednostki terytorialnej
Funkcję stymulująca rozwój co oznacza że strategia staje się bodźcem do rozwoju pewnych dziedzin funkcjonowania danej jednostki terytorialnej
Funkcja informacyjno promocyjna , gdyż informuje wszystkich istniejących i potencjalnych użytkowników danej jednostki terytorialnej o stanie i kierunkach jej rozwoju.
Funkcja kontrolno-koordynacyjna w tym rozumieniu strategia jest dokumentem pozwalającym na uporządkowane, a wręcz kontrolowane zarzadzaniem daną jednostką terytorialna.
TYPY STRATEGII
Praktyka zarzadzania strategicznego jednostkami terytorialnymi pozwala na wyodrębnienie 6 następujących typów strategii:
Strategie reaktywne – powstają niejako w odpowiedzi na zaobserwowane stany kryzysowe w danej jednostki terytorialnej. Są zatem swoistego rodzaju reakcją na obserwowane negatywne zjawiska gospodarcze.
Strategie proaktywne – tego typu strategie ukierunkowane są na wyprzedzenie mogących pojawić się zagrożeń rozwojowych stąd też ukierunkowane są na eliminowanie negatywnych trendów, tworzenie warunków dynamicznego rozwoju. Są zatem typowymi strategiami antycypacyjnymi.
Strategie wykonawcze – Tego typu strategie powstają w wyniku wymogów stawianych przez władze wyższego szczebla bądź krajowe ustawodawstwo np. strategie poszczególnych województw realizowane w ślad za wymogami określonymi w ustawie o samorządzie wojewódzkim.
Strategie roszczeniowe – podstawowym celem tych strategii jest przekonanie decydenta wyższych szczebli o konieczności istotnego wsparcia głównie finansowego danej jednostki terytorialnej bez którego jednostka ta sobie nie poradzi. Strategie tego typu mobilizują zatem lokalne grupy roszczeniowe wokół problemu wspólnej biedy, a często i wspólnej nieporadności.
Strategie populistyczne – strategie te ukierunkowane są na realizację na ogół politycznych interesów, przekonując że zaspokajają interesy ogółu lokalnej społeczności. Pojawiają się często w okresach przedwyborczych.
Strategie zrównoważonego rozwoju – strategie te budowane są przy znaczącym udziale społeczności, czyli oparte są na społecznym konsensusie, tutaj wyraźnie ujawnia się nadrzędność interesu ogólnego nad interesami partykularnymi różnych grup politycznych.
KORZYŚCI I NIEKORZYŚCI POSIADANIA STRATEGII
Korzyści posiadania strategii rozwoju terytorialnego można podzielić na dwie grupy:
Korzyści subiektywne – odnoszą się przede wszystkim do władz samorządowych i do ich przekonania, że posiadając strategię troszczą się o lokalne społeczności.
Korzyści obiektywne :
pozwala wyeksponować interesy lokalnej społeczności
określa zasady zachowań lokalnych i regionalnych władz
daje użytkownikom danej jednostki terytorialnej poczucie stabilizacji
obniża niepewność działania podmiotów gosp. I tym samym zwiększa ich skłonność do podejmowania ryzyka.
eliminuje lub łagodzi część konfliktów interesu
pomaga w tworzeniu pozytywnego wizerunku danej jednostki terytorialnej
pozwala ubiegać się o środki z zewnątrz w tym z budżetu UE
Niedogodność posiadania strategii rozwoju jest ograniczenie swobody działania władz samorządowych poprzez wskazanie konkretnych zasad i zakresu ich zachowań decyzyjnych.
ETAPY I ZASADY BUDOWANAI STRATEGII
Etap 0 – faza wstępna (podjęcie decyzji o rozpoczęciu prac nad strategią rozwoju gminy, wybór wykonawcy, określenie metodyki prac, itp.) – decyzje tą podejmuje organ ustawodawczy rada gminy
Etap 1 – Diagnoza prospektywna (ocena stanu istniejącego i tendencji rozwojowych w przeszłości analiza możliwości rozwoju gminy)
Etap 2 –Misja i wizja gminy, Hierarchiczna struktura celów i zadań strategicznych rozwoju gminy.
Etap3 – Formułowanie scenariuszy (wariantów strategicznych ) rozwoju gminy.
Etap 4 – Wybór optymalnej strategii rozwoju gminy – poprzez formalną decyzję rady gminy (uchwałę) poprzedzoną szeroką akcją informacyjną dyskusję środowiskową i spotkaniami z gremiami opiniotwórczymi.
Etap 5 – Opracowanie programu realizacyjnego – projektów realizacyjnych zadań strategicznych – przedsięwzięć inwestycyjnych, organizacyjnych
Etap 6 – Wdrażanie strategicznych ustaleń
Etap 7 – Monitoring i ocena efektów wdrażania strategii.
Zasady
Dziesięć zasad budowy strategii rozwoju jednostki terytorialnej:
Strategia powinna uwzględniać uwarunkowania zewnętrzne – globalne, europejskie i ogólnokrajowe a także dostrzegać zmiany zachodzące w bezpośrednim otoczeniu gminy (powiatu, regionu)
Strategia powinna zakładać maksymalne wykorzystanie zasobów naturalnych, ekonomicznych, społecznych na rzecz osiągnięcia celów w niej założonych.
Strategia jest dokumentem programującym rozwój, a nie dążącym do zaspokojenia bieżących potrzeb mieszkańców, ich grup, zbiorowości czy organizacji.
Diagnoza powinna być uczciwa kompleksowa i problemowa tj. eksponować problemy istotne dla danej strategii a jednocześnie w całości pokrywać problematykę gminy(powiatu, regionu)
Wizja powinna poprzedzać strategię, ponieważ jest świadectwem preferencji co pozwala na dokonanie ocen wartościujących obecne i przewidywane cechy gminy, określone przez analizę diagnostyczną.
Strategia jest świadectwem dokonanych wyborów odnoszących się do najważniejszych kierunków rozwoju, a nie wykazem rutynowych działań, wynika stąd, że strategicznych celów powinno być niewiele.
Strategia nie może zawierać działań znajdujących się w kompetencji podmiotów niezależnych od opracowujących i wykonujących tę strategię można natomiast przedstawiać postulaty pod adresem tych podmiotów traktujących je jako „otoczenie” wpływające na realizację strategii
Strategia jest zobowiązaniem podmiotów ją opracowujących ma więc istotny walor informacyjny dla podmiotów od niej niezależnych
Strategia, która ma również służyć pozyskaniu środków pomocowych, powinna być pisana w duchu języka dokumentów Unii Europejskiej i zgodnie z przyjętą w UE metodologią
Strategia powinna mieć jasno sformułowane założenia jej wdrożenia oraz system monitoringu procesu realizacji.
METODY
Prace nad strategią rozwoju jednostki terytorialnej najczęściej prowadzone są według jednej z trzech metod:
Eksperckiej – polega na zleceniu opracowania strategii grupie zewnętrznych specjalistów którzy za efekty swojej pracy odpowiadają przed zleceniodawcą, którym najczęściej jest organ wykonawczy JST. Zaletą tej metody jest profesjonalizm w przygotowaniu strategii oraz krótki okres prac nad jej sporządzaniem. Pewnym zagrożeniem mżę być natomiast brak znajomości przez zewnętrznych ekspertów rzeczywistych potrzeb i możliwości rozwojowych danej jednostki terytorialnej.
Partycypacyjnej – polega natomiast na możliwe pełnym zaangażowaniu reprezentantów różnych grup użytkowników danej jednostki terytorialnej w proces budowania strategii j jej rozwoju. Tymi użytkownikami są poza mieszkańcami podmioty gosp. Instytucje i organizacje społeczne, partie polityczne, organizacje wyznaniowe itp. Zaletą tej metody jest wysokie prawdopodobieństwo osiągnięcia sytuacji w której zaproponowany zestaw rozwiązań będzie niemal doskonale dostosowany do lokalnych potrzeb i możliwości. Dodatkowym walorem tej metody jest aktywizacja i integracji lokalnej społeczności wokół obserwowanych problemów. Jest skuteczna wówczas gdy udział w opracowywaniu strategii bierze reprezentatywna grupa użytkowników danej jednostki terytorialnej.
Mieszanej – metoda mieszana czyli ekspercko partycypacyjna, polega na tym że nad strategią łącznie pracują i eksperci i przedstawiciele różnych grup użytkowników danej jednostki terytorialnej jest to metoda bardzo efektywna stąd też najczęściej zalecana i stosowana przy opracowywaniu strategii jednostki terytorialnej. Jest metodą najkorzystniejszą
PARTYCYPACJA SPOŁECZNA
Wyrazem społecznej partycypacji w procesie formułowania/ sporządzania jt są tak zwane warsztaty strategiczne. Warsztaty te są płaszczyzną twórczej współpracy różnych lokalnych czy regionalnych środowisk gospodarczych, społecznych zawodowych, politycznych, kościelnych itd. Przedstawiciele tych że grup użytkowników jt zwani są często lokalnymi, regionalnymi liderami, co zwykle się na takich warsztatach robi
Zakres warsztatów strategicznych
Identyfikacja i analiza atutów danej jednostki terytorialnej
Identyfikacja problemów i zagrożeń rozwoju danej jednostki terytorialnej
Analiza tych że problemów i zagrożeń wraz ze wskazaniem ich symptomów i przyczyn
Identyfikacja szans rozwojowych danej jednostki terytorialnej
Określenie wizji rozwoju jednostki terytorialnej
Ustalenie hierarchicznej struktury celów rozwoju jednostki terytorialnej czyli określenie celów strategicznych i celów operacyjnych
Przygotowanie dla każdego z celów operacyjnych zakresu zadań strategicznych czyli konkretnych przedsięwzięć
Nadanie rang czyli stopnia ważności poszczególnym zadaniom strategicznym
Wskazanie głównych elementów strony realizacyjnej poszczególnych zadań strategicznych w tym np. potencjalnych źródeł finansowania
Ustalenie ogólnych zasad identyfikacji i pomiaru efektów wdrażania strategii, a zatem wskazania przykładowych wskazań monitoringu oraz źródeł
DIAGNOZOWANIE
Diagnoza prospektywna – pozwalająca myśleć o przyszłości, najważniejszy etap.
Musimy operować pewnymi kryteriami oceny danej jednostki terytorialnej.
W praktyce diagnozowania jednostki terytorialnej wyróżnia się zwykle trzy grupy kryteriów
Kryteria porównawcze – wynikają z odniesienia badanej jednostki terytorialnej do podobnych jednostek terytorialnych w skali regionu, kraju czy też kontynentu. Porównania te mogą różnych zagadnień w tym jakości życia mieszkańców, stanu środowiska, dynamiki zachodzących przemian społecznych i gospodarczych, itd. Podstawowym celem stosowania tej grupy kryteriów jest identyfikacja miejsca danej jednostki terytorialnej w zbiorze podobnych jednostek
Kryteria społeczne – odnoszą się one do identyfikacji i oceny stopnia zaspokojenia potrzeb ludności oraz różnych jej oczekiwań i aspiracji często w tym zakresie stosowane są badania ankietowe
Kryteria funkcjonalne – odnoszą się do sprawności funkcjonowania różnorodnych systemów zasilania i obsługi użytkowników danej jednostki terytorialnej, odnoszą się zatem do funkcjonalności rozwiązań komunikacyjnych, do systemu zasilania w wodę, odprowadzania ścieków, itd.
W tych wszystkich grupy kryteriów istotne jest też również określenie aspektu dynamicznego pozwalającego na określenie tendencji zmian w danych dziedzinach. Ponadto integralną częścią prospektywnej diagnozy jest analiza strategiczna jt obejmująca rozpoznanie jej sił i słabości oraz obecnych i przyszłych szans i zagrożeń. Ta strategiczna ocena uwzględniać musi uwarunkowania nie tylko wewnętrzne czyli tkwiące w danej jt ale także uwarunkowania zewnętrzne czyli tkwiące w bliższym i w dalszym otoczeniu.
MISJA I WIZJA JEDNOSTKI TERYTORIALNEJ
Misja jest przewodnią ideą która zaświadcza o tożsamości danej jednostki terytorialnej oraz odzwierciedla uznany i stosowany w bieżącym działaniu system wartości. W praktyce misja jednostki terytorialnej spełniać powinna 5 następujących funkcji:
Funkcję ukierunkowującą czyli dającą podstawy do określenia głównych strategicznych celów działania
Funkcję stabilizująca czyli dającą użytkownikom jednostki terytorialnej poczucie stałości wyznawanych wartości stałych
Funkcja uwiarygodniająca czyli misja tworzy czy pomaga tworzy pozytywny wizerunek jednostki terytorialnej wobec otoczenia
Funkcja integrująca czyli innymi słowy funkcja zespalająca wszystkich użytkowników danej jednostki terytorialnej wokół głoszonych wartości
Funkcja inspirująca polegająca na pobudzaniu wszystkich grup użytkowników jednostki terytorialnej do innowacyjności, kreatywności i pomysłowości w rozwiązywaniu w jej bieżących i przyszłych problemów
Wizja jednostki terytorialnej jest wyrazem społecznych aspiracji oraz twórczym wyobrażeniem przyszłości określającym
Rangę i atrakcyjność danej jednostki terytorialnej
Przyszły komfort życia mieszkańców
Sprawność funkcjonowania całego układu infrastrukturalnego
Poprawę ładu przestrzennego
Wzrost społecznego dobrobytu
HIERARCHICZNA STRUKTURA CELÓW I ZADAŃ STRATEGICZNYCH
Wizja przyszłości
CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE
W warunkach terytorialnej samorządności i gospodarki rynkowej formowane są następujące cele strategiczne w rozwoju
Zapewnienie w danych warunkach(wewnętrznych i zewnętrznych) maksymalnej aktywności podmiotów gospodarki lokalnej (regionalnej);
Zapewnienie, możliwie najwyższego w danych warunkach (wewnętrznych i zewnętrznych) poziomów warunków życiowych bytowych oraz możliwości konsumpcyjnych wspólnoty terytorialnej;
Użytkowanie naturalnych zasobów zgodnie z zasadami ekorozwoju (przymusu prowadzenia działalności człowieka w harmonii z ekosystemem).
Celom strategicznym podporządkowane są cele operacyjne. Cele strategiczne i operacyjne realizowane są przez różne przedsięwzięcia realizowane przez zadania strategiczne.
WARIANTOWANIE LOKALNYCH I REGIONALNYCH – OKREŚLENIE RÓŻNYCH SCENARIUSZY
Coraz powszechniej w pracach nad strategiami rozwoju jednostki terytorialnej wykorzystuje się metodę scenariuszową. Scenariusz przy tym rozumiany jest jako opis hipotetycznego rozwoju sytuacji skonstruowany w celu zwrócenia uwagi na związki przyczynowo skutkowe oraz momenty w których pożądana będzie interwencja systemu zarządzań czyli podjęcie określonej decyzji sterującej rozwój danej jednostki terytorialnej. Scenariusze są zatem wariantami hipotetycznego rozwoju poszczególnych jednostek terytorialnych, eksponują one różne ścieżki dojścia do stanu określonego w wizji danej jednostki terytorialnej. Scenariusze rozwoju jednostki terytorialnej mieszczą się między dwoma scenariuszami krańcowymi a mianowicie scenariuszem szans i scenariuszem zagrożeń.
Scenariusz szans opiera się na maksymalnym wykorzystaniu wszystkich istniejących i potencjalnych możliwości rozwoju danej jednostki terytorialnej.
Scenariusz zagrożeń natomiast wskazuje na konsekwencję utrwalania a nawet pogłębiania negatywnych zjawisk i procesów społeczno gospodarczych. Scenariusz szans jest zatem scenariuszem stymulacyjnym, scenariusz zagrożeń jest scenariuszem ostrzegawczym.
Poszczególne scenariusze rozwoju jednostki terytorialnej różnić się mogą wieloma elementami przykładowo hierarchią przyjętych celów rozwojowych, preferowanymi kierunkami i sposobami działania, stopniem zaangażowania lokalnej społeczności, źródłami zasilania finansowego itd.
Poszczególne warianty czyli ścieżki rozwoju jednostki terytorialnej mogą być względem siebie alternatywne bądź komplementarne – uzupełniające się.
Warianty alternatywne wymagają jednoznacznych rozstrzygnięć i wyboru jednego z nich. Warianty natomiast komplementarne mogą być przyjęte do realizacji w różnych fazach rozwoju danej jednostki terytorialnej. Poszczególne warianty muszą być poddane szerokim konsultacjom społecznym dopiero w oparciu o jej wynik organ stanowiący jednostkę samorządu terytorialnego może podjąć stosowną uchwałę i przekazać realizację strategii organowi wykonawczemu.
REALIZACJA CELÓW I ZADAŃ
Efektywna realizacja celów i zadań strategicznych jest ściśle związana z przyjęciem odpowiedniej procedury w zakresie wdrażania, promocji, monitoringu i oceny strategii rozwoju lokalnego czy regionalnego. Organ wykonawczy powołuje zwykle zespół do spraw koordynacji do wdrażania strategii, do zadań tego zespołu należy między innymi
Przygotowanie propozycji optymalnej do sposobu wdrażania zadań strategicznych oraz przedkładania tych propozycji do zatwierdzenia przez organ wykonawczy
Określanie, analizowanie i ocena uwarunkowań realizacyjnych w tym określanie harmonogramu realizacji poszczególnych zadań strateg
Aplikowanie poszczególnych zadań strategicznych do strategii rozwoju jt wyższego szczebla
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z podmiotami współpracującymi przy realizacji strategii
Organizowanie i prowadzenie odpowiednich działań promocyjnych
Obserwacja i monitoring procesu wdrażania ustaleń strategii
Prowadzenie dokumentacji prowadzenia strategii
Informowanie organu stanowiącego i organu wykonawczego o stanie realizacji zadań strategicznych oraz o ewentualnych problemach z tym związanych
Cele strategiczne i operacyjne osiągane są poprzez realizację strategicznych zadań. Zadania te są zróżnicowane, różnią się złożonością programową, długością cyklu realizacji, wysokością niezbędnych środków finansowych itd. Stąd też szczególnie istotny jest wybór ze wszystkich zadań strategicznych tych, których realizacja winna nastąpić w pierwszej kolejności. Podstawowym kryterium wyboru powinna być siła wpływu efektu danego zadania na bezpośrednie i pośrednie otoczenie społeczne i gospodarcze. Innymi słowy do realizacji w pierwszej kolejności powinny być wskazane zadania których zdolność do wysyłania impulsów rozwojowych jest największa. Zadania te w konsekwencji stworzą warunki do realizacji zadań drugiej, trzeciej i następnej kolejności. Tak określona sekwencja zdarzeń w praktyce zwana jest efektem domina.
Ponad to w procesie wdrażania strategii istotne jest opracowanie projektów poszczególnych zadań strategicznych w wersjach pełnych bądź w tak zwanych wersjach metrykalnych – skróconych. W każdym takim projekcie konieczne jest określenie szczegółowego zakresu danego zadania strategicznego, odniesienie tego zadania do celów strategicznych i operacyjnych, określenie sposobu realizacji danego zadania, określenie wykonawców i współwykonawców danego zadania, określenie niezbędnych nakładów finansowych – rzeczowych – naturalnych i innych do realizacji tego zadania, określenie oczekiwanych efektów realizacji danego zadania.
MONITOROWANIE I OCENA REALIZACJI STRATEGII
Monitoring to metoda ciągłej obserwacji i oceny procesów wdrażania strategii. Monitoring ten prowadzony jest zarówno przez organ wykonawczy jak i przez organ stanowiący danej jednostki samorządu terytorialnego. Odpowiednie informacje przygotowywane są przez wspomniany wcześniej zespół do spraw koordynacji ds. wdrażania strategii. Szczególnie istotne znaczenie mają opinie mieszkańców. Prowadzenie efektywnego monitoringu wymaga odpowiedniego przygotowania metodycznego w praktyce wykorzystuje się zasadę smart co oznacza, że poszczególne cele i zadania strategiczne muszą wyróżniać się specyfiką, muszą być mierzalne, powszechnie akceptowane, możliwe do wykonania oraz określone w czasie.
EFEKTY STRATEGII
Ocena efektów strategii jest zagadnieniem bardzo złożonym w praktyce wykorzystuje się w tym celu zbiory różnorodnych wskaźników, lecz nie wszystkie efekty strategii mogą zostać skwantyfikowane – czyli określone wielkościowo. Pod względem możliwości kwantyfikacji efekty wdrażania strategii rozwoju lokalnego i regionalnego można podzielić na 4 grupy:
Dające się nie tylko zmierzyć ale również wyrazić w ujęciu finansowym.
Dające się wymierzyć w miarach technicznych, ale nie dające się wycenić. Np. natężenie hałasu.
Efekty nie mierzalne, ale identyfikowalne na tyle że można wyróżnić w sposób jednoznaczny korzystne tendencje zmian. Np. w zakresie zdrowotności mieszkańców.
Efekty nie mierzalne i identyfikowalne wyłącznie w oparciu o subiektywne odczucia. Np. poprawa ładu przestrzennego, estetyki, itd.
Możliwości pomiaru efektów realizacji strategii rozwoju lokalnego i regionalnego są zatem bardzo zróżnicowane, komisja europejska zaleca zatem by w monitorowaniu strategii rozwoju lokalnego i regionalnego wykorzystywać dwie grupy wskaźników: wskaźniki produktu i wskaźniki rezultatu. Wskaźniki produktu to wskaźniki obrazujące bezpośredni materialny efekt realizacji konkretnego przedsięwzięcia, wskaźniki te na ogół wyrażane są w jednostkach fizycznych lub w jednostkach pieniężnych . Wskaźniki rezultatu to wskaźniki odnoszące się do bezpośrednich efektów podejmowanych działań, są one logicznie powiązane ze wskaźnikami produktu, informują o zakresie zmian różnych elementów struktury społecznej gospodarczej, przestrzennej danej jednostki terytorialnej.
Niezmiernie ważnym źródłem informacji monitorującej efekty podejmowanych działań są także wyniki cyklicznie prowadzonych badań opinii publicznej.
PROMOCJA STRATEGII ROZWOJU LOKALNEGO I REGIONALNEGO
Strategia rozwoju lokalnego lub regionalnego jest niematerialnym produktem będącym przedmiotem rynkowej wymiany. Stąd tez niezbędne jest podjęcie działań promujących ten produkt. W promocji strategii rozwoju lokalnego lub regionalnego wykorzystywane są różne formy i narzędzia np. umieszczenie dokumentu strategii na stronie internetowej urzędu administracji samorządowej, przygotowanie skróconej – reklamowej wersji strategii, bieżące informowanie w dostępnych mediach o efektach i problemach realizacji strategii, a także bieżące spotkania z przedstawicielami lokalnej społeczności.
AKTUALIZACJA STRATEGII ROZWOJU LOKALNEGO I REGIONALNEGO
Aktualizacja strategii rozwoju terytorialnego nie może być doraźną akcją lecz winna być stałym procesem wspomagającym tworzenie optymalnych warunków do podejmowania przez władze lokalne i regionalne bieżących i przyszłych decyzji. Aktualizacja strategii jest zatem procesem, który jest wartościującym przeglądem efektów procesu dotychczasowego wdrażania strategicznych ustaleń, jest procesem dzięki któremu możliwa jest weryfikacja i w konsekwencji tego zmiana dotychczasowych kierunków rozwoju jednostki terytorialnej. Jest także procesem pozwalającym na dostosowanie strategii do zmieniających się uwarunkowań wewnętrznych oraz zewnętrznych.