Lud,

t.

80, 1996

\ll.\\IIL\RI(JS/

\ Il1/ClIl1\( Jkrcgollc

l,mH')1I

PROBLEMATYKA

CYGAŃSKA

W MUZEALNICTWIE

POLSKIM

Mnicjszości

narodowe

stanowią

niewielką

część społeczel1stwa

polskiego.

\\edlug

szacunków

przedstawicieli

samych mniejszości,

liczba ich mieści się

\\ granicach 3-4% spoleczności

całego kraju. Cyganie/Romowie

są grupąjedną

I

najmnicj

liC/nych - jcst ich okolo 20-30 tys., stanowią

więc zaledwie

0,08%

spoieczc,'lstwa

I.

W liczbie tej nie mieszczą

się Cyganie

rumuJlscy,

którzy od

jesieni

I

<)<)()

roku w znacznej

liczbie zaczęłi zjeżdżać

do Polski, najpierw

z za-

Illian:m sforsowania

zachodnicj

granicy i osiedlenia

się w Niemczech,

a kiedy

lU

sii,' nie udalo, starają sii,' w Polsce zatrzymać

na dłużej. Ich liczba jest trudna

do określenia,

zmienia

się bowiem.

Cyganie

ci, nie będąc obywatelami

kraju,

nic

Sil

\\liC/ani

do calcj populacji.

Wydaje się, że ich maksymalna

liczebność

muie dorl1\\nywać

Iiczbie Cyganów autochton icznych.

Idea ochrony

tradycyjncj

kultury

Cyganów,

jej eksponowania

w salach

muzealnych

zrodzi/a się przed ponad wiekiem.

Paul Bataillard,

francuski

antro-

polog. postulat

taki opublikował

już w 1878 roku

2.

Jego propozycje

były

pl1emyślane

i sprecyzowane.

M. in. proponował

założenie

muzeum

lub przy-

najmnicj

sekcji cygal1skiej

w Peszcie,

który był w tym czasie

europejskim

centrum zainteresowania

kultur'l Cyganów

3.

W dwa lata później,

na wystawie

etnograficznej

w Kołomyi

wystawiono

..\\ )Toby cyg'1I1skie i urządzenia

używane

do takowych"

- jak

anonsował

katalog wystawy-".

Dla \\zmożonego

zainteresowania

Cyganami

w tym czasie przyczyniły

się

ich Illlwe, masowe

migracje

do Europy Środkowej

i Zachodniej.

Były to fale

LC1\\arów i Kelderaszy,

którzy uwolnieni

w Siedmiogrodzie

i Wołoszczyźnie

z niewolnictwa,

wyruszyli

znowu na wędrówkę,

zapełniając

gościJlce kolejnych

krajów barwnymi

wozami

i

strojami.

'lak

pmbpl olicjalnc raporly polskic. Nicklórc opracowania

wymieniają

jednak liczbę 40-50

1" ..

klor;I

II

yd'lIc

Się

lawy/ona;

lob.

1he Situation

of Regiona/

or Minority

Languag,es

in

!el/m/w.

Council ol" Lurope. Slrasbourg

1996. s. 96.

:2I' I)ataillard.

res i/otors

dils al/ssi IJzvonkars,

Paris 1878.

1

/illllze.

s.

554.

-" Kota/og

!Jrzedlll/Ol!»)!

wystawy

etnograficznej

oddziału

Czarnohorskiego

Towarzystwa

7iflrz(//isk{(',~o

.

(lOstala otwarta w dniu 15 września

1880 roku w Kołomyi),

Lwów 1880, s. 17.

Temat cygaJlski w kontekście muzealnictwa

pojawil się znowu, kiedy Broni-

sław Piłsudski opracowywał

w

1911

roku program naukowy Muzeum TatrZiU'j-

skiego,

Zawarł

on wówczas

w jednym

z punktów

programu

prop07YC.lę

utworzenia

działu

poświęconego

"współmicszkaJicom

Podhala

- Cyganom

i Żydom"

5,

Do realizacji

tych wczesnych

pomysłów

doszlo jednak

dopiero po ponad

wieku od ogłoszenia pomysłu przez p, Bataillarda.

Otóż 20 lat temu odrodziła

się myśl zorganizowania

stalej ekspozycji

poświęconej

Cyganom,

W

1974

roku dwaj etnografowie

opublikO\val i niemal

równocześnie

teksty,

w których

zawarli

różne pomysly

utworzenia

takich

ekspozycji,

L. Mróz proponował

zbudowanie

cygallskiego

muzeum \v wielkim

namiocie cyrkowym

6,

a niżej podpisany wysunął propozycje; utworzenia sekto-

ra budownictwa

cygaJlskiego w którymś z podkarpackich

skansenów.

lnaleźć

by się w nim miały przykłady

ubogiego

budownictwa

użytkovvancgo

przez

Cyganów Karpackich

7,

W tym

czasie

zaczyna

się odradzać

zaintcresowan

ie mn iejszośc iam i

narodowymi

w Polsce, Na przełomie lat

70,

i

80,

pojawiaj'l się 111.in. pierwsze

obiektywne

opracowania

publikowane

na ten tcmat, otwiera siC;także pierwsI:':

muzealne

ekspozycje,

Jeśl i chodzi o muzealn ict wo, to wlaśn ie wysta\\ a na

temat Cyganów,

zorganizowana

w Muzcum Okręgowym

w Tarnowie

w

I

<)je;

roku otwarła serię wystaw poświęconych

mn iejszośc iom, Przedm iotem kolej-

nych wystaw muzealnych

stała się historia i kultura najpierw Żydów, a nieba-

wem Łemków, później innych grup x, Byl to okres istotnych przemian politycz-
nych w Polsce, które zaowocowały

ostatecznym

zniesienicm

cenzury ( 1989 r.

J.

wzrostem

aspiracj i narodowych

grup dotychczas

słabo eksponujących

S\\

oją

tożsamość

(Niemcy,

UkraiJlcy,

Białorusini),

a także budzeniem

się świado-

mości narodowej

grup, które wcześniej

miały kłopoty

L,

określenicm

swej od-

rębności

(Łemkowie),

lub też na temat swej przynależnośc i narodowej

nie

myślały w ogóle (Cyganie/Romowie),

O ile propozycja

L. Mroza nie doczekała

się w pelni realizacji, to pomysl

utworzenia

sekcji cygaJiskiej w skansenie,

precyzowany

kilkakrotnie

i publicz-

nie dyskutowany,

stał się faktem, W

1976

roku Rada Muzcalna dzialająca prz:

Sądeckim Parku Etnograficznym

podjęła decyzję o utworzen iu l1a teren ie 110\\

(1

otw311ego skansenu

(oficjalne

otwarcie w

1975

roku) sektora cygaJlskiego

'i.

5 K. Malinowski,

Prekursor::y mu::eologii polskiej.

PO/Jlaó

1970. s. ')(,.

6 L. Mróz,

A moie pomyśleć

i o

Cyganach, ..

(Jościnicc"

nr

2-.'.

I ')7-ł. s. 27 - .,0.

7 1\. Bartosz,

Chaly ::a wsią. W sprawie ochrony ::ah."lk';11'hur!')\l'IIic/\I'"

CI

','';'"iS/d

,','<!".

..Ochrona

zabytków"

nr

105, 1974.

z.

2,

s.

129 -

U3.

x

A. Bartosz,

Polska eg::olyka w polskich

1II1I:('aclI /alllic.l'::lill/C

II

1'111.\[['

IJ/wc

,~I'II/)\

elnic:ne

i

elnograficzne jako lemal eiwpo::ycji IIIll::ealncj. ..

Sląskic

I'r;lcc

l:liwgl'aliClnc'"

III :.

1993.

s.

78 - 87.

\) A. Bartosz,

Osada cygwiska

1V

Mas::kowicach. Pro/)(C}"jll l)r::cllic.I'icllia clp,wisklCI

IJ.I'<I:i1

do skansenu w Nowym Sączu,

,.Arkusze

Muzealne

liemi

Krakowskicj"

I ')7'i. , 'i·l - 'io: lcn/c.

IX9

.Jego scenariusz opracowali

młodzi wówczas etnografowie

- Elżbieta i Marian

Dlugoszowie.

Pierwsze obiekty (dwa budynki mieszkalne)

zostały przeniesione

do SKansenu

I.

osady eygal1skiej

w Maszkowicach

k. Łącka w 1978 roku.

ZreKonstruowano

je w 1980 roku w wydzielonym

na uboczu sektorze cygall-

sKim. Sektor len, który pierwotnie nie był brany pod uwagę przy projektowaniu
skansenu, zlokalizowano,

nawiązując do oryginalnego

usytuowania

osad cygaJl-

skich na Podkarpaciu,

z boku od głównych

traktów prowadzących

zwiedza-

jących. Cygallskie chaty przycupnęły

w dolinie pod lasem, oddalone

od zabu-

do\\ <Illwiejskich, zgodn ie z naturalnym

usylowan iem takich osad w przcstrzcn i

\\ iosck karpack ich

lO.

Na uas jakiś. z powodu m. in. odejścia zainteresowanych

tematem cygall-

skim etnografów

do innych muzeów, budynki stały nie wyposażone.

Dopiero

\\ 1:'\ lal pÓl.niej, po przeniesieniu

do skansenu kuźni z Czarnej Góry na Spiszu,

udostc;pniono zwiedzającym

kompletnie

wyposażone

chaty. Oba budynki

są

budowlami jednoizbowymi.

bardzo dla ubogich chat cygal1skich

typowymi,

\\ ykonanym

i

z marnego materialu

i n iezwykle prosto wyposażone

l I.

W śród

budynkó\v zaaranżowano

ki Ika drobnych obiektów: szopę na drewno, kojec na

kury. planuje się też rekonstrukcję

użytkowanej

na tym terenie, a bardzo, do lat

-W ..

typowej pólziemianki.

Są także pomysły,

by - korzystając

z obecności

\\ OKolicy Cyganów rUlllllllskich - wznieść przy ich pomocy, budowane

przez

1.\

chże Cyganów, prymitywne

półzicmianki-szałasy,

które są w ostatnich latach

dość typmvym obrazem na obrzeżach miast polskich.

Powstanie niewielkiego

sektora budownictwa

cygallskiego

w skanscnic

no-

\\Os<1deckim można uznać za pierwszą tego typu inicjatywę w Europie i - o ile
\\ iacll)mo - dOl<ldjest to jedyne muzeum, które w swej ekspozycj i na otwrtym
pO\\ietrzu uwzglc;dnia kulturę Cyganów.

Równolegle z rozwijaniem

się koncepcji ochrony zabytków cygallskiego

bu-

do\\ n ict \Va, Ksztaltowala

się idea zabezpieczenia

i ekspozycj i kultury mate-

rialnej Cyganów.

także i tych, którzy do niedawna

uprawiali

koczownictwo.

Idea ta zakladala także gromadzenie

wszelkiej dokumentacji

związanej z histo-

ri'l i Kulturą tych Cyganów

12.

larówno

w przypadku osiadłych Cyganów Karpackich, jak też w przypadku

grup () tradycjach

wędrownych,

twórcy ekspozycji

muzealnych

odpowiedzieć

ll1usieli na podstawowe

pytania: co należy do materialnego

inwentarza

Cyga-

!Hl\\ ,)

.Jakie pr/.ec!mioty powinny się znaleźć na ekspozycji?

Co jest dla ich

kultury istotne, charakterystyczne?

(·~I

Ii(Jlls(ollie

(Tgillisl.i

skol/seJl.

"Wieści"

nr )().

1976:

Tcni.c,

Uwagi

I/O

leli/al

eklpo::vcji

i.ulllllT

(:'·.~Ol/(III·

I,.

lrarul/koch

skal/sel/u,

Mi<;dzynarodowa

KonfCr.:ncia

Skansenowska.

Sanok

I'JiX. , 2 I., - 2 17

I()

L.

I

M. J)lugoSl.owi.:.

Osada

cyg(//1ska

\II

Sądeckim

I'arku

Dnogrą/icllyJll.

..Acta

SLIIl,eIHl-louica··

L 2. 1')X I.

s.

1X7 - 199.

II \1.

K;nl1.

Sądecki

I'ark Ullo.l!.ra/icllv.

Pr:ewodnik.

Nowy Sącz

199).

I ~

i\. II:lrllls/. (\ragi

110

!<'lIwl eklpo::l·cji ... , op. eil.

190

Odpowiedzi

na te pytania

roznle brzmią,

w zależności

od grupy jak,j się

zamierza

przedstawić.

Otóż w przypadku

Cyganów

Karpackich

ich ill\ventarz

materialny

od podobnego

inwentarza

ludności

okolicznej

n'>ż.ni sit,:

\1'

zasadzie

tym, iż jest uboższy.

Na ogół - znacznie.

Sami Cyganie

bowiem

ani nic \\~-

kształcili

typowego

budownictwa,

ani też nie produkowali

niczego na wlasne

potrzeby.

Użytkowane

przez

nich

domy,

LO

zubożałe

formy

miejscom.'go

budownictwa,

często nicmieszkalnego,

lecz szałasowego,

czy gospodarczego.

Wyposażenie

wnętrz

pochodzi

również

z tych samych

Iródel.

jest jedynie

skraj n ie ubogie, a zestaw przedm iotów, które skladają

sit,: na wyposażen ie izb

cygaI1skich ilustruje całkowity

brak funkej i innych, poza mieszka Inym i. l\iie ma

w tym wnętrzu jakichkolwiek

narzędzi,

przedmiotów

świadcZ<jeych o "ykony-

wanych rzemiosłach

(poza, nickiedy - instrumentem

mU/yCl.nym).

posiadan~1l1

inwentarzu

żywym

itp. Otoczenie

domów

mies/.kalnych

p(vbawione

jest

również charakterystycznych

dla chłopskich

zagród elementów

gospodarc:rych.

czy jakichkolwiek

innych (płoty, studnie, szopy ... ). Lichość użytych materiakl\\

niesie

obawę

o krótką

żywotność

tych obiektów

w skansenie.

narai,onyeh

wszak

na destrukcję

spowodowaną

działaniem

czynników

atmoskrycznych,

O "cygallskości"

tych osad

i

wnętrz cygaóskich

chat świadczy

wit,:c gkl\\ nie

ubóstwo materialne

oraz wzajemne

relacje przcstrzenne

mit,:dzy przedmiotami

Przed odmiennym

problemem

stoją autorzy

ekspozycj i na telllat Cyg,lnóII

z grup koczowniczych.

W tym przypadku

inwcntarz

materialny

jcst stosunko\\()

(może

być) bogaty.

Ci Cyganie

również

w zasadzie

nic wytwar/,ali

nic na

własny użytek (może z wyjątkiem

strojów szytych przez kobiety),

odpo\\iednio

jedynie

dobierali

przedmioty

gotowe,

które mogli pozyskać

z otoczenia.

Co

naj wyżej posiadany

przez n ich inwentarz

pochodzić

mógł z okol ic od leglej -

szych i wtedy uderzal egzotyką

pochodzenia

z innego miejscl,

innej kultur~.

przez co można było kojarzyć

go z "cygaóskością'·.

Tak np. Cyganie

przybyli

z terenów

Rosji wnieśli

do swej tradycji

samowary,

a

IV

wozach

I,l\\ieszali

ikony (by wspomnieć

tylko o niektórych

zewnętrznych

elementach

nabytych na

tamtym terenie), zanim jednak dotarli do Rosji z Moldavvii,

CI)

WOlos7czyzn~.

ich wyposażenie

materialne

było bardziej

"run1LlIlskie". / kolei koczuj'lc

przez

czas jakiś na ziemiach

polskich,

po terenach

a innej tradycji,

st'jd c/crpali

ele-

menty miejscowej

kultury, zatracając

z każdą gcneracj;l

elementy

dawniejsze

Proces ten dotyczy wszystkich

sfer cygaóskiej

kultury - j~zyka,

rolkloru.

IllU-

zyki itd.

Cyganie

adaptując

się do kultury

miejscowej,

stopniowo

wyzby,vają

się

podstaw

materialnej

kultury,

która, zwłaszcza

po porzuceniu

koczownictwa.

przestała

różnić się zasadniczo

(poza strojem) od kultury materialnej

otoczenia.

Pozostając

nadal Cyganami,

zachowując

tożsamość

etniczlHj, prlestali

sil.;

pod

wieloma

względami

różnić od otoczenia

(zachowując

oczywiścic

cechy antro-

pologiczne

~ choć też nie zawsze).

191

Ostatecznie wi<.;ekultura materialna Cyganów żyjących w miastach niewiele

różni się od kultury ich niecygallskich

sąsiadów.

Istnieje jednak pojc;cie tradycyjnej

kultury, a także stereotypowa

\vizja Cy-

gantl\\ i ich kultury. Jest to wizja, która Cyganów przedstawia

w ambiwalen-

mym świetle. l.. jednej strony Cygan jawi się jako złodziej, brudas, czarownik,
postać budz<\ca I<.;ki odraz<.;, z drugiej zaś - to romantyczny

grajek, człowick

\\oln~. kochaj'lcy swobodę,

przestrzcll, ogiell, tallce, postać barwna, radosna,

gl)dna z<vdrości.

Konslruuj<\c ekspozycję,

która ma w miarę obiektywnie

ukazać wizerunek

C~ ganem. należy mieć na uwadze powyższe fakty. Wystawa taka powinna od
stcreotypów odbiegać swą treścią, by wizerunck cygallskiej kultury nie był zbyt
..pr/cslod/.Ony'·.

ani leż zbyt czarno-negatywny.

Musi jednak w jakimś stopniu

do slereoplypów

siC; odwoływać.

aby treści w niej podane były dla odbiorcy

cz\ tellie.

Wszystkie Ie wątpliwości

musieli rozstrzygnąć

twórcy pierwszej

wystawy

IW

\ćmat Cyganów,

którą zorganizowało

Muzeum

Okręgowe

w Tarnowie

\\ 1979

roku. Tyluł wyslawy "Cyganie w kulturze polskiej" wyjaśnił, że tema-

tem jej jest nie tylko kultura Cyganów,

ale miejsce tej kultury, jej odbicie

\\ kulturze polskiej. najszerzej widzianej

13.

Ta wielka wystawa,

zlożona z przedmiotów,

które wypożyczono

z wielu

muzeów. archiwów. bibliotck i zbiorów prywatnych,

składała się z dwu równo-

Ieglyell wątków. ObralOwala

historię Cyganów w Europie i Polsce, przedsta-

\\iaJa naibard/.iej

charakterystyczne

elementy

ich materialnej

kultury, m. in.

\\(1/y.

namioty,

rckonstrukcję

kuźni,

akcesoria

do magii,

ilustrowała

ich

pmfcsje.

elemcnty

strojów

itp. Jednocześnie

pokazano

na wystawie

wątek

e~ga:isk i jako przedlll iot sztuk plastycznych.

Było to glówn ie przedstawien ie

Cyganów

\V

malarstwie i rysunku - temat zapoczątkowany

przez malarzy w po-

kl\\ ie ubieglcgo wieku.

Osobnym wątkieIl1 było przedstawienie

Cyganów w kulturze ludowej. Pos-

tacie Cyganów wyst<.;pują w obrzędach zapustnych,

noworocznych,

a także jako

osoby

II'

szopkach. We współczesnej

ludowej twórczości

plastycznej

treści cy-

gallskie pojawiają się w malarstwie i rzeźbie

14.

Wystawa

spotka/a

się z dużym

zainteresowaniem,

a informacje

o niej

pojawi/y si<.; w kilku zagranicznych

czasopismach

cyganologicznych.

Autor

\\ ystawy postanowi I utworzyć

przy M uzeum Okręgowym

dział poświęcony

Cyganom, a wozy zakupione

z okazji organizacji

wystawy czasowej

stały się

zalążkiem nowej kolekcji

15.

Powiększała

się ona z latami. Jednocześnie

trwały

zabiegi o utworzenie

stałej ekspozycji.

Stało się to możliwe dopiero w 1990

roku, kiedy to w oddanym

przed kilku laty obiekcie,

w którym utworzono

I., .:\.

nartoSI ..

(\'gllllie

\l.

kultur~e polskiej. KOl1lentar~do wystawy.

Tarnów

1979

1,(

,\Illla

BartOSI.

Cvgwlie

i

Ich kultura - wystawa ... Lud

t.

64,1980.

s.

352 - 355.

I' !\.

Bartosz.

/.lIcą/ek kolekcji cyganologicznej,

..Lud"

t.

66,1982.

s.

287 - 293.

ł92

Muzeum

Etnograficzne

(oddział

Muzeum

Okręgowego)

- zorganizowano

stalą

ekspozycję

zatytułowaną

"Cyganie.

Historia i kultura"

II,.

Kolekcja

cygallska

istnieje

w ramach

Muzeum

Etnogralicznego.

a ekspo-

zycja stała zajmuje jedno skrzydło dwutraktowego

dworu pochodz<lcego

z prze-

łomu XVIII i XIX wieku, usytuowanego

w centrum

miasta. Druga część ekspo-

zycj i urządzona

jest na zapleczu

dworu,

na dziedzillcu,

gdzie eksponuje

się

wozy

i

namioty ustawione

wokół ogniska.

Pierwotnie

wozy byly eksponowane

cały rok pod gołym niebem, ale w 1992 roku zbudowano

wiatę. która chroni je

w sezonie jesienno-zimowym.

W 1996 roku postanowiono

wozy ekspono\\ać

na otwartej

przestrzeni

tylko z okazji specjalnych

imprez. Sil to głównie

wio-

senne i jesienne

spotkania

cygallskich

zespołów

C.Otwarcie

.." i .1amknięcie

sezon u cyga'lskiego"),

towarzyszące

sesjom,

kon fcrencj om, wystawom

czaso-

wym itp.

Kolekcją

w ramach

której

gromadzi

się przedmioty

kultury

materialnej.

a także wszelkie

archiwalia,

fonotekę,

filmotekę,

ikonogralię

itp .. zajmuje się

jak dotąd jedna osoba. Choć więc jest to jedyna

w Europie tego typu wysta\\a.

ze stałą, profesjonalnie

urządzoną

ekspozycją

muzealną

i zapleuem

archiwal-

nym - jest to jednak dział zbudowany

na skalę tutejszych

mo;;'1iwośc i. z nwl)111i

szansami

na rozbudowę.

.

W okresie

istnienia

kolekcji

cygaJlskiej

w Tarnowie.

tutejsze

l11uzeul11

zorganizowało,

jeszcze

przed utworzeniem

stalej wystawy,

wiele ekspozycj i

czasowych;

po jej

utworzeniu

działalność

wystawicnnicza

tarnowskiego

Muzeum nabrała rozpędu. Już w 1991 roku, na zlecenie jednej z du,'lskich orga-

nizacji,

wykonano

kopię stałej wystawy

tarnowskiej,

która byla eksponowana

w wielu

miejscowościach

tego kraju

i nadal tam pozostaje

17 /

funduszy

M in isterst wa Kultury i Sztuki oraz Fundacj i Stefana Batorego

wykonano

~ wer-

sje ruchomych

wystaw

planszowych

(różnią

się formatem,

jedna

I.

wersj

i

jest

angielskojęzyczna),

które eksponuje

się w Polsce (dotyclJc/as

w Warsza\\ ie.

Gorzowie

Wielkopolskim,

Dębicy,

Opolu,

Katowicach.

Rzes/owie.

Sando-

mierzu

18,

Janowie

Lubelskim

19),

a także za granicą

(Wiochy

-

1(9)

2

il.

Bułgaria - 1996).

Poza Tarnowem

i Nowym Sączem, gdzie istnieją stałe ekspOlycje

muzealne

obrazujące

kulturę Cyganów,

należy jeszcze

wymienić

skansen

w

Ols/.tynku.

16/\.

Bartosz. (vganie, flistoria i ku/t lira, Pr::eH'odnik. Tamów

1C)')2,

17 De kalder as sigojnere. Kpbenhavn

1991.

18 W Muzeum

Okn;gm~YIl1 w Sandomierw

planSl,owa wystawa

I.

Tamcma

h~la t~ Iko frag-

mentem calości autorstwa

Katarzyny

Batkc). zutytu!owuncj

../\ lasy slan'l Cyganami

., (grud/ien

1995 - luty ł9(6),

na którą zlożyły się eksponaty

I.

innych Illuzeów OIN. / kolekcji

pl':"al!ll'l

Pawia Lechuwskiego.

19

Wystawę zorganizowalo

(kwiecier'l - lipiec 19(6) Muzculll

Regiollalne

w .lillHl\\ie I.uhel-

skim pod nazwą ..Rzecz o Cyganach".

Była olla u/.upelniona

o realia. podohne jak Ila \\: Sl,l\\ Ie

IV

Sunt!omierzu.

20 A. Bartosz, Festiwa/w /,anciano, ..Rram p-o Dram" 1C)95. nr 11-12. s, C),

II którym od 1992 roku eksponuje

się wóz cygallski

typu "ostrowskiego".

Jest

on jednym

7.

elementów

ekspozycji

plenerowej

w tamtejszym

Muzeum

Budow-

nictwa

Ludowego.

Natomiast

w gorzowskim

Muzeum

Okręgowym

w 1977

roku zapoczątkowano

kolekcję

strojów

cygallskich,

które do muzeum

trafiły

z

miejscowego

zespołu

"Terno",

istniejącego

w tym mieście

od 1955 roku.

Kolekcja

ta była wypożyczana

na wystawy

tematyczne

do innych

muzeów,

naWIll iast m iejscowc muzeum przez jakiś czas eksponowało

na dziedzillcU

wóz

cygaiiski.

który jest prywatną

własnością

twórcy

zespołu

"Terno",

Edwarda

I)o;bick iego.

I na koniec warto wspomnicć

o zorganizowaniu

w ramach

warszawskiego

lunaparku

..Cricoland"

(właściciel

Wiesław

Podgórski),

ekspozycji

nazwanej

..Cyga(lskie muzcum",

na którą składają

się bajecznie

wyposażone,

ozdobione,

/ LlIltazyjnymi napisami dwa wielkie barakowozy

i jeden typowy wóz cygallski

typu Ilagonowcgo.

Ekspozycja

ta, początkowo

bardzo skromna,

(w 1988 roku)

mstala

rozbudowana

o rozmaite

elementy

typu: "skrzynie

króla cygallskiego",

fotograile,

obrazy. Towarzyszy

jej pracownik

w stroju "cygaJlskim".

Taki typ

"kspOl.yej i zwanej ..muzealną"

spotyka

się coraz częściej

w Europie

Zachod-

11

iej

c

I.

(iYI'SY

CULTURE

IN

POLISH MUSEUMS

(Summary)

I ile ilk.: ol'preservation

ol"the traditional

Gypsy culture inmuseul11s originatcd

in

1978

when

I' Ilal<lillanl

postulated the liHmdation ol"a Gypsy Muscul11 in Budapest.

The lirst mUSl:llm departl11ent ol" thc culture and history of Gypsies was foundcd in Poland in

1')7'). \\hw

a tcmporary

c:-.:hihition. "Cjypsies in Polish Culture".

in the Regional

Museum

in

'Iarnt"\\\ bl:GIIIlC a cornerstonc

ol" its Gypsy department.

In

1990

Ihe museum opellCd a permanent

e"\illbllion.

"(iypsil:S. Their Ilistory

and Culture".

including

documents and artinlcts related to thc

l'ullllle ol" LUJ"Ope:ln(iypsies.

Som.: lime earlier. in

1980,

a gypsy architecture

section was opelled in thc Nowy Sącz open-

liiI' lillklor.:

I11USC1111l.

presenting the abodes ol" poor Carpathian Gypsies.

~I

1\.

Ilarlosz.

I-:II/III/"{/

NOII/ów

w 1I/1I::each, ..

Rrom p-o Drom"

1996.

nr

1-2.

s.

16.

1.\ LuJ

l.

LXXIV