18 września 2012, 10:31

Autor: Jarosław Zachwieja
czytano: 5399 razy

Pułapki i problemy związane z balansem bieli

Dobre posługiwanie się mechanizmem
balansowania bieli nie polega wyłącznie na
ustawieniu odpowiedniej wartości w aparacie lub
programie graficznym. Istnieje też sporo
trudności i pułapek związanych z temperaturą
barwową oświetlenia fotografowanej sceny.
Omówimy je tutaj pokrótce wraz ze
wskazówkami, w jaki sposób można poradzić
sobie w danej sytuacji.

Światło mieszane – pułapka bez wyjścia

W praktyce fotograficznej jednorodne światło jest luksusem, którym dysponujemy rzadko (np. w
odpowiednio wyposażonym atelier). Dopóki jednak fotografujemy w miejscu, gdzie jakiś rodzaj
oświetlenia jest w scenie dominujący (np. jest to jasne światło słoneczne), problem w zasadzie nie
istnieje. Znacznie większy kłopot pojawia się, gdy kilka egzystujących obok siebie źródeł światła o
różnej temperaturze barwowej odznacza się zbliżonym natężeniem. Zdarza się to przede wszystkim
podczas wykonywania zdjęć przy świetle sztucznym – we wnętrzach oraz w plenerze miejskim po
zachodzie słońca.

Sytuacja taka jest niepożądana, ponieważ prowadzi do powstawania na zdjęciach wyraźnych obszarów o
różnej kolorystyce. Np. przy scenie oświetlonej z jednej strony żarówką, a z drugiej lampą jarzeniową,
bez względu na to, jak byśmy nie ustawiali balansu bieli, kolorystyka jednej części sceny zawsze będzie
się wyraźnie odcinać od drugiej. Problem ten może pojawić się nawet w najbardziej nieoczekiwanym
momencie – np. gdy robimy przy sztucznym świetle zdjęcie jakiegoś przedmiotu w celu zamieszczenia
go na aukcji internetowej, a padający od strony okna blask słońca zepsuje nam fotografię.

Typowy rezultat obecności w kadrze elementów oświetlonych różnymi rodzajami światła. Krajobraz oświetlony światłem

zachodzącego słońca (niska temperatura barwowa) ma wyraźny, ciepły odcień, natomiast szosa i fragmenty ciężarówki skryte w

cieniu (wysoka temperatura barwowa) mają wyraźnie chłodniejszą tonację. W tym przypadku nie jest to nic nieestetycznego

(stanowi wręcz w fotografii atrakcyjny element kontrastowy), ale w wielu przypadkach zjawisko takie może być źródłem

problemów.

Pułapki i problemy związane z balansem bieli

http://www.swiatobrazu.pl/pulapki-i-problemy-zwiazane-z-balansem-bi...

1 z 4

2015-08-15 21:20

Rozwiązanie w takim przypadku sprowadza się w zasadzie wyłącznie do określenia, jakie oświetlenie
jest najważniejsze dla planowanej przez nas fotografii i tak zaplanować kadr, aby inne źródła światła się
w nim nie pojawiły. Możemy też wykorzystać rozmaite barwne poświaty jako dodatkowy element
estetyczny – należy jednak robić to świadomie. Cyfrowa edycja problematycznych (przebarwionych)
fragmentów fotografii również jest możliwa, lecz jednocześnie bardzo żmudna i w większości wypadków
ponoszony wysiłek nie skutkuje zadowalającymi rezultatami.

Jeżeli te zabiegi nie przyniosą efektu pozostaje nam do dyspozycji "broń ostateczna" – wykonanie
naszej fotografii i przerobienie jej na wersję czarno-białą. Tym samym problem balansu bieli przestanie
istnieć, a przy okazji być może nasze zdjęcie uzyska zupełnie nowy, mocniejszy wyraz.

Koszmarne źródła światła nieciągłego

Nie każdy rodzaj oświetlenia, z jakim stykamy się w dzisiejszym życiu, powstaje w wyniku rozgrzania
jakiejś substancji do temperatury powodującej emisję światła w spektrum widzialnym dla człowieka. Od
wielu już lat popularnością cieszą się lampy działające w oparciu o emisję promieniowania widzialnego
poprzez wzbudzanie elektronów rozmaitych cząsteczek – lampy jarzeniowe, sodowe (starego typu),
neonowe, diody LED, świetlówki kompaktowe itd. W odróżnieniu od naturalnych źródeł światła, a także
żarówek i lamp halogenowych, oświetlenie tego typu charakteryzuje się tzw. nieciągłym spektrum barw.
Oznacza to, że ich światło nie jest stworzone z mieszanki wszystkich barw składowych, lecz że w ich
widmie świetlnym mogą znajdować się wyraźne przerwy, a także tzw. piki – obszary widma o silnie
zwiększonej intensywności.

Taka charakterystyka barwna tego typu oświetlenia wiąże się dla fotografów (i nie tylko dla nich) z
licznymi konsekwencjami. Światło lampy jarzeniowej może się bowiem wydawać na pozór zupełnie
białe, ale zdjęcia wykonane w jego blasku okazują się mieć bardzo dziwną kolorystykę. Pewne barwy na
zdjęciach mogą być wzmacniane (np. kolor żółty w przypadku świetlówek kompaktowych typu warm
light), a inne wygaszane. W przypadku niektórych typów oświetlenia o szczególnie wąskim spektrum
(np. ulicznych lamp sodowych starszego typu) może dojść wręcz do sytuacji, gdy na zdjęciach
wszystkie obiekty o barwach innych niż biała i odpowiadająca emitowanej przez lampę (w opisanym
przykładzie z lampą sodową będzie to barwa pomarańczowa) będą bardzo ciemne lub wręcz czarne.

Zwyczajna latarnia uliczna potrafi być w równie dużym stopniu doskonałym tematem do zdjęć, jak i źródłem poważnych

problemów. Wprawdzie w wielu miastach odchodzi się od oświetlania ulic lampami o bardzo wąskim spektrum barwnym, ale w

niektórych miejscach ciągle jeszcze napotkać można stare lampy sodowe i rtęciowe, które mogą nam mocno utrudnić miejski

wieczorno-nocny plener.

Inny ciekawy problem, pojawiający się podczas fotografowania w świetle lamp jarzeniowych to
obecność dziwnej, niewidocznej gołym okiem dominanty, która pojawia się na naszych zdjęciach. Skąd
się bierze? Światło białe (lub raczej "pseudobiałe") w oświetleniu mocno nieciągłym uzyskuje się

Pułapki i problemy związane z balansem bieli

http://www.swiatobrazu.pl/pulapki-i-problemy-zwiazane-z-balansem-bi...

2 z 4

2015-08-15 21:20

poprzez takie konstruowanie lampy, aby jej spektrum miało kilka pików, które po nałożeniu na siebie
utworzą barwę zbliżoną do bieli. Przykładowo, lampa rtęciowa (często stosowana w latarniach
ulicznych) ma siedem pików, z czego trzy – fioletowy, zielony i czerwonobrązowy – są szczególnie silne.
Niestety, w procesie balansowania bieli aparat koryguje często tylko pierwszą i trzecią z wymienionych
"nadwyżek" widma. W efekcie może się okazać, że na naszym zdjęciu nocnym pobliska latarnia uliczna
lub witryna sklepu promieniuje jadowitym, zielonym blaskiem.

Co gorsza na tego typu kłopoty nie ma tak naprawdę żadnej dobrej rady, poza wspomnianą już
wcześniej konwersją fotografii na postać czarno-białą. Najlepiej jest po prostu unikać źródeł światła
nieciągłego – nie bez powodu wśród fotografów panuje opinia, że trudno o gorsze oświetlenie, niż
świetlówka kompaktowa. Szczególnie, że najczęściej powoduje ono niezbyt zdrowy wygląd cery
fotografowanych osób.

Uwaga na ekspozycję zdjęć

Nawet gdy zapisujemy wykonywane zdjęcia w formacie RAW, aby po powrocie do domu poddać je
edycji w programie komputerowym, powinniśmy zwrócić baczną uwagę na kwestię ekspozycji w trakcie
fotografowania. Poza oczywistą kwestią uzyskania prawidłowo naświetlonych zdjęć, nawet niezbyt
mocno prześwietlone fotografie utrudniają właściwe zbalansowanie bieli – nawet jeżeli korzystamy z
pomocy wzornika lub szarej karty.

Prawidłowość ta ma też swoją drugą stronę – jeżeli mamy problemy z ustawieniem właściwej
temperatury barwowej wykonanego zdjęcia, spróbujmy na chwilę zmniejszyć jego ekspozycję, dobrać
odpowiedni balans bieli, a następnie powrócić do starej ekspozycji (jeżeli jesteśmy w stanie zrobić to w
sposób bezstratny – jak np. w programie Adobe Lightroom lub w photoshopowym module Adobe
Camera Raw) lub zapisać uzyskane ustawienia balansu bieli i wprowadzić je ponownie w oryginalnym
zdjęciu. Jest to prosty zabieg, a przy tym niekiedy bardzo pomocny.

[kn_advert]

Balans bieli a monitory

Na sam koniec pragnę poruszyć również zagadnienie balansu bieli w kontekście obrazu wyświetlanego
przez monitor. Ekran, jako źródło światła również ma swoją temperaturę barwową (w przypadku
tradycyjnego kineskopu elektronowego jest ona bardzo wysoka, wynosi około 10 000 K), lecz w tym
przypadku pojęcie "temperatury barwowej" odnosi się raczej do tonalności wyświetlanego przezeń
obrazu.

Wiele modeli monitorów umożliwia regulację temperatury barwowej wyświetlanego przez siebie obrazu. Niekiedy są to tylko dwa

lub trzy przedefiniowane ustawienia (najczęściej 5000, 6500 i 7300 kelwinów), ale niektóre bardziej zaawansowane urządzenia,

jak np. Eizo FlexScan SX2462W pozwalają regulować ten parametr ze znaczną precyzją (w tym przypadku z dokładnością do

100 kelwinów w zakresie od czterech do dziesięciu tysięcy kelwinów).

Gdy w poradniku "Balansowanie bieli" demonstrowaliśmy wykresy przestrzeni barwnych RGB i
AdobeRGB być może część z Was zwróciła uwagę na znajdujący się wewnątrz trójkąta obrazującego
zakres dostępnych kolorów punkt oznaczony jako D65. Jest to tzw. punkt bieli (ang. white point,
reference white lub target white) definiujący biel w obrębie danej przestrzeni barwnej. Jak łatwo można
się domyślić, liczba 65 odnosi się do temperatury 6,5 tysiąca kelwinów, czyli światła słonecznego i jest
określana w oprogramowaniu do kalibracji monitorów jako "biel neutralna" (ang. Medium White lub
Neutral White).

Pułapki i problemy związane z balansem bieli

http://www.swiatobrazu.pl/pulapki-i-problemy-zwiazane-z-balansem-bi...

3 z 4

2015-08-15 21:20

Większość bardziej zaawansowanych typów monitorów umożliwia wybranie sobie jednej spośród kilku
dostępnych temperatur barwowych dla odwzorowania bieli. Jeżeli nie przeprowadzamy dokładnej
kalibracji sprzętowej, to wybór ten sprowadza się do zdecydowania, czy odpowiada nam obraz o tonacji
cieplejszej, chłodniejszej czy neutralnej (temperatura 6500 kelwinów jest w tym wypadku temperaturą
neutralną i zalecaną do większości zastosowań). Jeżeli jednak przystępujemy do precyzyjnej kalibracji
monitora urządzeniem takim, jak np. Eye-One Display 2, to wybór odpowiedniego ustawienia, a
następnie precyzyjne dostrojenie wyświetlanego obrazu jeszcze przed wygenerowaniem profilu ICC
będzie bardzo istotną sprawą.

Pierwszą czynnością, jaką wykonuje się podczas precyzyjnej kalibracji monitora jest z reguły ustalenie parametrów

wyświetlanego obrazu, do jakich dążymy. Jednym z nich jest tzw. punkt bieli, czyli, mówiąc w skrócie, temperatura barwowa

obrazu. W przypadku oprogramowania Eye-One Match proponowane wartości w tym zakresie odpowiadają bieli ciepłej, chłodnej

i neutralnej, która jednocześnie jest ustawieniem domyślnym i sugerowanym.

www.swiatobrazu.pl

Pułapki i problemy związane z balansem bieli

http://www.swiatobrazu.pl/pulapki-i-problemy-zwiazane-z-balansem-bi...

4 z 4

2015-08-15 21:20