Monika Kasielska

Scenariusz godziny wychowawczej w liceum

Temat: AUTORYTET NAUCZYCIELA

Cele zajęć:
Uczeń:

•

Zna pojęcie „autorytet” (wytłumaczenie pojęcia załączone na końcu)

•

Wie, jakie znaczenie mają pozytywne wzorce osobowości w wychowaniu,

•

Potrafi określić, jakie cechy posiada pozytywny i negatywny wzorzec osobowości nauczyciela,

•

Zna przykłady zdobywania i utraty autorytetu.

Metody:

•

Burza mózgów,

•

Dyskusja bazująca na przygotowanych materiałach dydaktycznych (plansza).

Przebieg zajęć:

1.

Co oznacza termin autorytet – burza mózgów.

2.

Autorytet zewnętrzny i rzeczywisty – czym się różni?

3.

Autorytet jako wzorzec osobowości dla młodzieży.

4.

Cechy nauczyciela składające się na posiadanie lub nie posiadanie autorytetu – burza mózgów.

5.

Autorytet w praktyce szkolnej.

6.

Ankieta.

Materiały do wykorzystania na zajęciach

ZNACZENIE TERMINU

AUTORYTET [łac.],

socjol.

uznanie, prestiż osób, grup i instytucji społ., oparte na cenionych w danym

społeczeństwie wartościach; także osoby, instytucje itp. cieszące się uznaniem w danej dziedzinie; zwykle
wyróżnia się autorytety prawa, kompetencji, osobowy, sumienia i religijny.

(Nowa encyklopedia powszechna PWN © Wydawnictwo Naukowe PWN SA)

AUTORYTET - pochodzi od łac. Auctoritas, który tłumaczy się jako rada, wola, ważność, powaga moralna, nawet
wpływowa osoba.

AUTORYTET - 1) uznanie u innych, wpływowość,

2) człowiek, doktryna, pismo cieszące się w jakiejś dziedzinie lub opinii pewnych ludzi szczególną
powagą.

Autorytet zewnętrzny i rzeczywisty.
Autorytet zewnętrzny zwykle charakteryzują walory takie jak: sprawowana funkcja i władza z nią związana,
duży i luksusowo wyposażony gabinet, samochód, pieczęcie, niedostępność, tytuły, ceremonie i in. Autorytet
zewnętrzny nauczyciela to głownie władza polegająca na ocenianiu, możliwości karania i nagradzania, wydawaniu
i egzekwowaniu wykonania poleceń itd. W szkolnych statutach, zarządzeniach porządkowych dyrektorów i in. jest
to wyraźnie zaznaczane: uczeń wykonuje polecenia nauczyciela, okazuje mu szacunek itp. Nauczyciel decyduje,
co jest wartościowego w wypowiedziach i pracach pisemnych uczniów, co jest na temat a co nie, jak należy coś
rozumieć, co jest ważne, a co nie. Decyzje dotyczące ocen są często arbitralne i nie podlegają negocjacjom.
Ocena staje się niekiedy formą represji. Wzajemne ocenianie jest wciąż niedoceniane i stosowane sporadycznie,
a samoocena najczęściej jest brana pod uwagę jedynie przy wystawianiu ocen zachowania.
Istota autorytetu rzeczywistego nauczyciela polega na tym, że uczniowie oceniają pozytywnie walory
charakteru i umysłu nauczyciela m.in.

-

Szeroką i ugruntowaną wiedzę,

-

Umiejętność jej zastosowania,

-

Fachowość,

-

Sumienność,

-

Sprawiedliwość,

-

Otwartość i życzliwość,

-

Cierpliwość i wyrozumiałość,

-

Kulturę osobistą,

-

Talent pedagogiczny,

-

Wszechstronność,

-

Twórczość,

-

Opanowanie,

-

Pracowitość i in.

Na skutek pozytywnego obrazu nauczyciela z góry są oni nastawieni na posłuszeństwo, nie z obawy przed
represjami, lecz w przekonaniu o słuszności i trafności otrzymywanych poleceń.

Monika Kasielska

Autorytet jako wzorzec osobowości dla młodzieży.
Uczniowie w wieku dorastania rozwijają się intensywnie fizycznie i psychicznie. Na plan pierwszy wysuwa
się szczególnie dążenie do samodzielności, potrzeba sukcesu, towarzystwa rówieśników. Uczucia, początkowo
chwiejne – krystalizują się, rodzą się pierwsze, rówieśnicze miłości. Niekiedy brak równowagi emocjonalnej
objawia się nadpobudliwością układu nerwowego, drażliwością uczuciową, skłonnością do zachowań
agresywnych, z dużą zmiennością nastrojów.
W okresie dorastania pojawia się chęć posiadania wzorców osobowości – szukanie „mistrza”. W kontaktach
z młodzieżą zaczynają odgrywać dużą rolę autorytety ludzi z bliskiego otoczenia. Jest to również okres buntu,
nie zgadzania się na „zastane”. Dlatego w wieku tym zaczyna się często problem z „nieposłusznym dzieckiem”.
Młodzież szuka wzorców osobowych. Oczekuje, że znajdzie i często znajduje swojego „mistrza” właśnie w szkole.

Cechy nauczyciela składające się na posiadanie lub nie posiadanie autorytetu.
Z ankiet wypełnianych przez uczniów naszej szkoły na temat cech dobrego nauczyciela, a więc posiadającego
rzeczywisty autorytet, wynika z grubsza, że nauczyciel z autorytetem to nauczyciel mądry „w porządku”, a w
szczegółach:

-

Mający ugruntowaną i szeroką wiedzę, z której potrafi swobodnie korzystać,

-

Mający wysoką kulturę osobistą,

-

Atrakcyjnie i zrozumiale tę wiedzę potrafi przekazać, wykazuje chęć dzielenia się nią, ale
nie w sposób „ popatrz, jaki jestem mądry”, ale „ popatrz, jakie to proste”,

-

Jasno tłumaczy, podaje przykłady, potrafi zainteresować i pobudzić do zdobywania wiedzy
i umiejętności,

-

Jest życzliwie nastawiony do uczniów,

-

Interesuje się sprawami uczniów, rozumie ich problemy, ale nie narzuca swoich rad i
rozwiązań,

-

Jest bezstronny, nie ma wybranych uczniów, jest sprawiedliwy w ocenach i sądach,

-

Posiada „ talent pedagogiczny”,

-

Jest opanowany i zrównoważony,

-

Ma poczucie humoru,

-

Jest sumienny, pracowity i twórczy.

Uczniowie określają następująco cechy nauczycieli bez rzeczywistego autorytetu:

-

Nerwowość i wybuchowość,

-

Mała fachowość, na co składa się niski zasób wiedzy ogólnej i przedmiotowej,

-

Chaotyczne i niejasne tłumaczenie,

-

Popełnianie błędów,

-

Brak celowości działań na zajęciach,

-

Niska kultura osobista,

-

Niesprawiedliwość oceniania,

-

Zbytnia, często nieuzasadniona surowość,

-

Brak wyrozumiałości,

-

Złośliwość,

-

Czyhanie na luki w wiedzy, niepowodzenia,

-

Wyśmiewanie, ubliżanie, sarkazm,

-

Brak poczucia humoru,

-

Brak dyscypliny pracy, spóźnianie się, wychodzenie z lekcji, zajmowanie się na zajęciach
innymi sprawami itd.,

-

Wyolbrzymianie drobnych błędów, satysfakcja z ich wykrycia,

-

Niewyraźne, za szybkie lub za wolne, za ciche lub za głośne mówienie,

-

Monotonne, prowadzenie zajęć, nuda na lekcjach.

-

Nauczyciel w opinii uczniów powinien być: miły, sprawiedliwy, mieć poczucie humoru, łagodny, spokojny,
życzliwy, mądry, dobry, wyrozumiały, cierpliwy, służący pomocą, troskliwy, prawdomówny.
Nauczyciel jako osoba kierująca procesem pedagogicznym w szkole jest głównym obiektem różnorodnych sądów,
krytyki, opinii wydawanych o nim przez jego wychowanków. W budowaniu autorytetu nauczyciela, przeszkodą
stają się następujące cechy: krzykliwy, surowy, groźny, niesprawiedliwy, złośliwy, podejrzliwy i nudny.

Autorytet w praktyce szkolnej.
Nie sposób nie wspomnieć przy okazji mówienia o autorytecie o etyce nauczyciela.
Bardzo ważną cechą nauczyciela jest odpowiedzialność. Odpowiedzialny nauczyciel starannie
przygotowuje się do zajęć, aktywnie prowadzi lekcje, sumiennie sprawdza wiedzę i umiejętności uczniów,
mobilizując ich do pracy nad swoim rozwojem, poświęca uczniom swój czas, sprawuje nad nimi opiekę, jest
staranny, rzetelny, godny zaufania. Nie jest odpowiedzialnym nauczyciel, który pod byle pretekstem spóźnia się
na zajęcia, wychodzi w trakcie lekcji, lub często kończy zajęcia wcześniej.
Kultura osobista nauczyciela – cecha, którą uczniowie wymieniają najczęściej zaraz po szerokiej wiedzy i
fachowości. Zaczyna się od tzw. pierwszego wrażenia, którego - niestety- nie można powtórzyć: strój
dostosowany do sytuacji i pory roku, uczesanie, czystość, zapach, gesty, intonacja głosu, mimika itp., wszystko to
składa się na pozytywny, obojętny lub negatywny odbiór osoby nauczyciela przez uczniów oraz ich rodziców.
Jeśli nauczyciel nie potrafi wyrażać swoich myśli poprawnie, jeśli dysponuje ubogim słownictwem albo nie
kontroluje tego, co i jak mówi – naraża się na krytykę i lekceważenie. Od kultury osobistej nauczyciela, od jego
taktu i wyczucia sytuacji zależy w znacznym stopniu, czy uwagi skierowane do uczniów, rodziców lub opiekunów
uczniów będą przyjmowane poważnie potraktowane w celu poprawy sytuacji, czy też zranią jedynie ich poczucie

Monika Kasielska

godności. Nauczyciel etyczny nie epitetuje negatywnie uczniów, rodziców czy współpracowników. Jeśli konieczna
jest negatywna ocena – ma ona być połączona z rzeczowym szukaniem przyczyn i znajdowaniem sposobów
poprawy sytuacji.

Autorytet można łatwo, nawet nieświadomie nadszarpnąć, albo całkiem stracić. Rzadko się zastanawiamy
nad skutkami entuzjastycznego wychwalania zdolnego ucznia przy każdej okazji. Łatwo w ten sposób zniechęcić
pozostałych uczniów do tej osoby (zazdrość), a przy okazji do siebie. Komentując na forum klasy, jak uzdolniony
jest dany uczeń nie wyświadcza mu się przysługi. Lepiej skupić się na rzeczowym komentarzu – „...Odpowiedzi są
poprawne, wyczerpałeś temat, udało ci się rozwiązać bezbłędnie zadanie, widać, że rozumiesz zagadnienie...”, itp.
Rzeczowy komentarz pozwala dostrzec uczniowi swoją wartość bez porównywania go z innymi uczniami.
Tak jak w przypadku negatywnych ocen, wyjątkowo pozytywne też dobrze sygnalizować przy okazji
indywidualnego kontaktu z uczniem np. „cieszę się, że mam w klasie taką pracowitą uczennicę”, itp.
Łatwo również nadszarpnąć swój autorytet wchodząc w „układy” z młodzieżą np. prosząc klasę o dyskrecję
w przypadku ukrywania spóźnień nauczyciela, nieobecności na części lub całości lekcji, wcześniejszego
wypuszczania z klasy, przynoszenie kawy nauczycielowi na lekcje, ale tak, żeby dyrektor nie zobaczył i in. Takie
zachowanie nauczyciela jest szczególnie demoralizujące, bo pokazuje młodzieży, że nauczyciel – wzorzec do
naśladowania - jest nieuczciwy.
Nie jest łatwo zdobyć autorytet młodzieży we współczesnych szkołach i go długie lata utrzymać. Warto jednak
pracować nad tym, wtedy i łatwiej się w szkole pracuje i ma się więcej zadowolenia z pracy, sukcesów
dydaktycznych i wychowawczych a także uznania ze strony przełożonych.


Ankieta

„Autorytet nauczyciela”

Aby stwierdzić, co najbardziej wpływa na tworzenie autorytetu nauczyciela, proszę o podanie

odpowiedzi na poniższe pytania.

1. Wygląd:
a)

jest bardzo ważny

b)

jest ważny

c)

obojętne

d)

niezbyt ważny

e)

całkiem nieważny

2. Umiejętność posługiwania się językiem polskim.
a)

jest bardzo ważne

b)

jest ważne

c)

obojętne

d)

niezbyt ważne

e)

całkiem nieważne

3. Wymień najważniejsze według ciebie cechy charakteru nauczyciela.


4. Organizacja pracy na lekcji.
a)

jest bardzo ważna

b)

jest ważna

c)

obojętne

d)

niezbyt ważna

e)

całkiem nieważna

5. Korzystanie z pomocy dydaktycznych.
a)

jest bardzo ważne

b)

jest ważne

c)

obojętne

d)

niezbyt ważne

e)

całkiem nieważne

6. Sprawiedliwość w ocenianiu.
a)

jest bardzo ważne

b)

jest ważne

c)

obojętne

d)

niezbyt ważne

Monika Kasielska

e)

całkiem nieważne

7. Zainteresowanie zajęciami.
a) jest bardzo ważne
b)

jest ważne

c)

obojętne

d)

niezbyt ważne

e)

całkiem nieważne

8. Rozwiązywanie konfliktów w klasie.
a)

jest bardzo ważne

b)

jest ważne

c)

obojętne

d)

niezbyt ważne

e)

całkiem nieważne

9. Przygotowanie do lekcji.
a)

jest bardzo ważne

b)

jest ważne

c)

obojętne

d)

niezbyt ważne

e)

całkiem nieważne

10. Stosowanie różnych sposobów przekazywania wiedzy tak, aby dotarła do ucznia.
a)

jest bardzo ważne

b)

jest ważne

c)

obojętne

d)

niezbyt ważne

e)

całkiem nieważne

11. Umiejętności zawodowe.
a)

jest bardzo ważne

b)

jest ważne

c)

obojętne

d)

niezbyt ważne

e)

całkiem nieważne

12. Działalność pozalekcyjna i pozaszkolna
a)

jest bardzo ważne

b)

jest ważne

c)

obojętne

d)

niezbyt ważne

e)

całkiem nieważne

powrót