3

/ 2 0 1 3

89

P R A C A

I

Z D R O W I E

Bezpieczna praca
z włóknami szklanymi

w pracowni protetyki stomatologicznej

sowania włókien szklanych w sto-
matologii:
– całościowe i częściowe protezy,
– naprawa protez,
– ruchome aparaty ortodontyczne,
– mosty kompozytowe,
– szynowanie ze względu na roz-

chwianie zębów,

– szynowanie pourazowe,
– wkłady koronowo-korzeniowe.

Bardzo ważna jest wspomniana wy-

żej elastyczność wkładów z włókna
szklanego. W dużym stopniu wkłady
te pochłaniają wstrząsy i siły dzia-
łające na ząb. Inną zaletą tego typu
wypełnień jest to, że podlegają one
klejeniu adhezyjnemu, czyli łączeniu
się z tkanką zęba w wyniku oddziały-
wań międzycząsteczkowych. Na przy-
kład w innych typach wypełnień siła
utrzymania wkładu koronowo-korze-
niowego w dużej części zależy od jego
kształtu.

W ostatnich latach, dzięki opracowa-

niu technologii kompozytów wzmac-
nianych włóknami szklanymi (Fiber
Reinforced Composite – FRC), możli-
we stało się uzupełnianie brakujących
zębów właśnie za pomocą konstrukcji
protetycznych, wykorzystujących tego
typu materiały.

Z

AGROŻENIA

Jakie zagrożenia mogą towarzyszyć
pracy w pracowni techniki stomatolo-
gicznej z użyciem materiałów zawie-
rających włókna szklane? Generalnie
możemy tutaj mówić o zagrożeniach,
które tradycyjnie związane są z pracą

Jeżeli chodzi o włókna szklane,
to pierwsze doniesienia na temat ich
używania w stomatologii pochodzą
z lat 70. ubiegłego wieku. Włókno
szklane jako materiał powstaje ze sto-
pionej masy szklanej, przeciskanej
przez otwory o bardzo małej średni-
cy. Masę szklaną otrzymuje się przez
stopienie w temperaturze 1400-1500ºC
tlenku krzemu, wraz z różnymi dodat-
kami (głównie tlenków metali), a na-
stępnie wyciąga się ją do średnicy
od 1 do 13 μm. W zależności od śred-
nicy i składu chemicznego włókna
szklane są wykorzystywane, oprócz
wspomnianego zastosowania w sto-
matologii, do produkcji m.in. światło-
wodów oraz tkanin i mat szklanych.
Jeżeli włókna szklane zostaną połą-
czone z żywicami poliestrowymi lub
epoksydowymi, powstanie wytrzyma-
ły i odporny materiał konstrukcyjny,
który stosowany jest w wielu gałęziach
gospodarki, takich jak: przemysł samo-
chodowy, lotnictwo, budownictwo.

Rekonstrukcja stomatologiczna

na włóknach szklanych stosowana jest

Ryszard Bryła

S

zeroki rozwój techno-
logii opartej na bazie

tworzyw sztucznych
spowodował, że znalazły
one zastosowanie także

w gabinetach denty-

stycznych i pracowniach

protetyki stomatologicznej.

w przypadku znacznego lub całkowi-
tego uszkodzenia koron zębów wła-
snych. Można wymienić następujące
zalety metody opartej na włóknach
szklanych:
– włókno twardnieje na skutek od-

działywania światła lampy polime-
ryzacyjnej, zapewniając należytą
twardość i trwałość,

– elastyczność włókien jest identycz-

na z elastycznością zębiny,

– wkłady z włókien szklanych nie ule-

gają utlenieniu lub korozji (w prze-
ciwieństwie do wkładów metalo-
wych),

– uzyskuje się dobrą estetykę wkła-

dów – kolor włókna szklanego mi-
nimalizuje możliwość pojawienia
się przebarwień,

– jeśli wymagane jest powtórne le-

czenie kanałowe, wkłady te można
stosunkowo łatwo zdemontować,

– przy zastosowaniu wspomnianej

metody można odbudować ząb
w czasie jednej wizyty.

Z

ASTOSOWANIE

Należy podkreślić jeszcze, że włók-
na szklane umożliwiają stosowanie
minimalnie inwazyjnej stomatologii,
w której szczególną troskę przywią-
zuje się do zachowania w stanie nie-
naruszonym lub tylko minimalnie
naruszonym zdrowych tkanek zęba
tak długo, jak jest to możliwe i stosuje
się takie procedury stomatologiczne,
które są odwracalne.

Można wymienić m.in. następu-

jące wskazania praktyczne do sto-

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

90

P R A C A

I

Z D R O W I E

lekarza stomatologa i protetyka sto-
matologicznego, a stwarzanych m.in.
przez lampy bakteriobójcze wytwarza-
jące promieniowanie ultrafioletowe
UVC, służące do dezynfekcji powie-
trza w pomieszczeniu. W zależności
od dawki promieniowania elektroma-
gnetycznego UVC może dojść do trwa-
łych lub przejściowych zmian w na-
promieniowanej skórze lub w obrębie
narządu wzroku.

Należy dodać, że promieniowanie

UVC może wywołać m.in. uszkodze-
nie spojówki i rogówki oka, a przy
długiej ekspozycji jest w stanie spowo-
dować zaćmę. Działając na skórę, pro-
mieniowanie UVC powoduje rumień,
oparzenia i uszkodzenia naskórka.
W skrajnych przypadkach może ono
być czynnikiem inicjującym powsta-
wanie nowotworów skóry:
– lampy polimeryzacyjne różnego

typu;

– autoklawy, których obsługa może

doprowadzić do kontaktu z gorą-
cymi powierzchniami oraz wrzącą
wodą i gorącą parą wodną;

– elektronarzędzia trzymane w ręku,

które są źródłem wibracji i hałasu;

– uszkodzony sprzęt elektryczny (urzą-

dzenia elektryczne, gniazda wtyko-
we i wtyczki, przetarte przewody),
co może prowadzić do porażenia
elektrycznego;

– pyły i odpryski ciał, które mogą po-

wstawać m.in. podczas wytwarzania
i naprawy protez zębowych – sta-
łych i ruchomych, protez uzupełnia-
jących pooperacyjne ubytki tkanek
jamy ustnej oraz narządów twarzo-
czaszki.

B

EZPIECZEŃSTWO

Podstawową zasadą bezpieczeństwa
jest likwidacja zagrożeń u źródła ich
powstawania. Jeżeli nie jest to w peł-
ni możliwe, pracownicy powinni sto-
sować odpowiednio dobrane środki
ochrony indywidualnej. Fakt ten jest
szczególnie ważny w przypadku pra-
cowni stomatologicznej.

Biorąc pod uwagę względy ergono-

miczne, należy pamiętać natomiast
o tym, że:
– stanowisko robocze musi zapewniać

wygodny i bezpieczny dostęp do ob-
sługiwanych urządzeń,

– gdy jest taka możliwość, pracę

w pozycji stojącej należy zamieniać
na pracę w pozycji siedzącej,

– długotrwałe zajmowanie nawet

najwygodniejszej pozycji może być
jednak uciążliwe, dlatego zalecana
jest okresowa zmiana zajmowanej
pozycji na inną,

– przedmioty używane najczęściej po-

winny znajdować się jak najbliżej
pracownika,

– stanowisko robocze powinno być

dostosowane do wymiarów antro-
pometrycznych pracownika.
Przed rozpoczęciem pracy z różne-

go typu urządzeniami w pracowni
stomatologicznej należy zapoznać się
z instrukcją ogólną dołączoną przez
ich producenta, a także z instrukcją
bezpiecznej obsługi urządzeń. Należy
zastosować też odpowiednie do zagro-
żenia środki ochrony indywidualnej,
w tym ochrony oczu i układu odde-
chowego (prawidłowo dobrane oku-
lary ochronne i półmaski).

O stosowaniu środków ochrony indy-

widualnej należy szczególnie pamiętać
w trakcie obróbki materiałów zawiera-
jących włókna szklane, o których tutaj
mowa. W trakcie tych czynności po-
wstaje tzw. pył respirabilny, zawierają-
cy włókna respirabilne. Pył respirabilny
to zbiór cząstek docierających do bez-
rzęskowej części dróg oddechowych.
Włókna respirabilne to z kolei włókna
o długości powyżej 5 μm, o maksymal-
nej średnicy poniżej 3 μm i stosunku
długości do średnicy > 3. Pyły nieorga-
niczne o strukturze włóknistej, do któ-
rych należą pyły zawierające włókna
szklane, mają działanie rakotwórcze.
Mogą one w trakcie dłuższego oddzia-
ływania wywoływać raka płuc, raka
oskrzeli, międzybłonniaka opłucnej
i otrzewnej, nowotwory nosa i zatok.

Stosując w praktyce włókna szklane,

należy pamiętać, aby nie miały one
bezpośredniego kontaktu z jamą ustną
pacjenta, ponieważ ich wolne brzegi
mogą powodować podrażnienie języ-
ka, ułatwiać gromadzenie się resztek
pokarmowych, dających sposobność
do rozwoju próchnicy i stanów za-
palnych tkanek miękkich. Pokrycie
materiałem kompozytowym usuwa
te zagrożenia.

Na zakończenie należy stwierdzić,

że stosowanie włókien szklanych
w stomatologii ma wiele zalet, o czym
powiedziano tutaj wcześniej. Pracując
jednak z nimi, pamiętać trzeba także
o bezpieczeństwie, zarówno personelu
stomatologicznego, jak i pacjenta. 

Piśmiennictwo
1. Bryła R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Wy-

dawnictwo Elamed, Katowice 2011.

2. Jędrzejczyk A.: Przygotowanie gabinetu sto-

matologicznego do pracy. Instytut Technologii
Eksploatacji – PIB, Radom 2007.

3. Potoczek S. (red.): Stomatologia zachowawcza.

Wyd. Urban & Partner, Wrocław 1994.

4. Affelska-Jercha A., Lewczuk E., Tomczyk J.:

Zawodowe zagrożenia zdrowotne w gabinetach
stomatologicznych. „Mies. Medycyna Pracy”,
2/2002, Wyd. IMP, Łódź 2002.

5. Kittel L.: Włókna szklane w bezbolesnym, nie-

inwazyjnym leczeniu protetycznym podczas
jednej wizyty. „Stomatologia Współczesna”,
5/2008, Wyd. Med. Tour Pres International,
Warszawa 2008.

6. Wilkowska-Jamróz L.: Mosty kompozytowe

wzmacniane włóknami (FRC) wykonywane
metodą bezpośrednią i pośrednią. „Magazyn
Stomatologiczny”, 2/2006. Wyd. Czelej, Lublin
2006.

7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki

Społecznej z 30 czerwca 1984 r. w sprawie bez-
pieczeństwa i higieny pracy w poradniach i pra-
cowniach stomatologicznych (Dz.U. z 1984 r.,
nr 37, poz. 197).

8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego

2011 r. w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać pod względem fachowym i sanitar-
nym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki
zdrowotnej (Dz.U. z 2011 r., nr 31, poz. 158).

9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki

Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie
najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia w środo-
wisku pracy (Dz.U. z 2002 r., nr 217, poz. 1833
ze zm.).

10. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy (t.j. w Dz.U. z 2003 r., nr 169, poz. 1650
ze zm.).