Tablice statystyczne oraz metody graficzne jako narzędzie opisu i prezentacji danych statystycznych oraz wyników badań

Tablice statystyczne oraz metody graficzne jako

narzędzie opisu i prezentacji danych statystycznych

oraz wyników badań.

Spis treści

1. Wstęp 3

1.1 Statystyka: definicja, działy statystyki.............................................................................................3
2.1 Statystyka opisowa: definicja, techniki............................................................................................3

2. Tablice statystyczne
2.1 Definicja...........................................................................................................................................4
2.2 Zastosowanie tablic statystycznych..................................................................................................5
2.3 Technika sporządzania tablic statystycznych...................................................................................4
2.4 Rodzaje tablic statystycznych...........................................................................................................6

3. Graficzna prezentacja danych statystycznych 14
3.1 Wykres: definicja............................................................................................................................14
3.2 Istota i zadania wykresów...............................................................................................................14
3.3 Metody budowy wykresu................................................................................................................15
3.4 Rodzaje wykresów..........................................................................................................................17

Spis tablic

1. Tablica 1...............................................................................................................................................7
2. Tablica 2- Pracownicy według grup, średnich płac i zróżnicowania płac w zakładzie X w styczniu
1970 r........................................................................................................................................................8
3. Tablica 3- Liczba rozwodów w poszczególnych latach.......................................................................9
4. Tablica 4- Członkowie gospodarstw domowych według choroby, ograniczenia zdolności (w%) .....9
5. Tablica 5-Zatrudnienie w gospodarce według wysokości płacy miesięcznej w październiku
2006 r......................................................................................................................................................10
6. Tablica 6- Zatrudnienie przedstawicieli władz publicznych-wyższych urzędników i kierowników
według wysokości płacy miesięcznej w październiku 2006 r................................................................11
7. Tablica 7- Gospodarstwa według możliwości zakupu przepisanych na receptę lub zalecanych
leków( w %)............................................................................................................................................12
8. Tablica 8- Placówki gastronomiczne w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w
2006 r......................................................................................................................................................12
9. Tablica 9 - Wykonanie norm i płace tokarzy PZM za I półrocze 1972 r...........................................13

Spis wykresów

1. Wykres 1- Dziewczęta w wieku od 13 do 16 lat podejrzane o popełnienie przestępstw i czynów
karalnych.................................................................................................................................................18
2. Wykres 2- Zatrudnienie w gospodarce według wysokości płacy miesięcznej w październiku
2006 r......................................................................................................................................................18
3. Wykres 3- Zmiany w strukturze ludności ustabilizowanej według wieku w zależności od
współczynnika rozwoju pokoleń R=4,0; 3,0; 2,0; 1,5; 1,0; śmiertelność stała 70,2 roku......................19
4. Wykres 4- Struktura niepełnosprawnych kobiet w 2002 r.................................................................20
5. Wykres 5- Ofiary przemocy domowej ustalone podczas przeprowadzania interwencji domowych na
10 tys. ludności ......................................................................................................................................21
6. Wykres 6- Osoby korzystające z usług zdrowotnych w 2006 r. ( w % ogółu ludności )...................22
7. Wykres 7- Udział źródeł energii w ogólnej produkcji energii w latach 1860-2000...........................22

8. Wykres 8- Struktura wykształcenia dla różnych płci według ankiety przeprowadzonej w 1997 r....23
9. Wykres 9- Udzielone noclegi w hotelach i motelach według miesięcy w 2006 r..............................24
10. Wykres 10- Wskaźnik wypadkowości według płci i województw w 2002 r...................................25
11. Wykres 11- Struktura płci na świecie w 2002 r................................................................................26

Statystyka to nauka, której przedmiotem zainteresowania są metody pozyskiwania i
prezentacji, a przede wszystkim analizy danych opisujących zjawiska masowe.
Celem analizy statystycznej jest pozyskanie jak największej wiedzy z tego, co
jesteśmy w stanie zaobserwować. Dlatego powinniśmy:

1.Zaplanować badanie
2.Podsumować zbiór danych z obserwacji, podkreślając tendencje, ale rezygnując ze
szczegółów
3.Uzgodnić, jaką wiedzę o badanym zjawisku dostarczają nam dane

Poszczególne punkty odpowiadają działom statystyki:
1.Metoda reprezentacyjna
2.Statystyka opisowa
3.Wnioskowanie statystyczne

Istnieje również wiele metod służących analizie danych statystycznych:
*analiza wariancji
*analiza korelacji
*analiza regresji
*analiza czynnikowa
*analiza dyskryminacyjna
*analiza szeregów czasowych
*analiza kanoniczna

Statystyka opisowa to dział statystyki zajmujący się metodami opisu danych
statystycznych uzyskanych podczas badania statystycznego. Celem stosowania metod
statystyki opisowej jest podsumowanie zbioru danych i wyciągnięcie pewnych
podstawowych wniosków i uogólnień na temat zbioru.
Statystykę opisową stosuje się zazwyczaj jako pierwszy i podstawowy krok w analizie
zebranych danych.
Do technik statystyki opisowej można zaliczyć:

1. Opis tabelaryczny- dane przedstawiane są w postaci tabel. Dla małych zbiorów
danych tabele mogą prezentować wszystkie dane, w przeciwnym przypadku tworzy
się różnego rodzaju podsumowania, jak np. szereg rozdzielczy.

2. Graficzna prezentacja wyników- dane prezentowane są w formie graficznej.
Podstawowymi narzędziami są tutaj: histogram, wielobok liczebności i krzywa
liczebności, które wykreślane są bezpośrednio na podstawie danych z szeregu
rozdzielczego; wykres pudełkowy, przedstawiający zależności pomiędzy niektórymi
statystykami pozycyjnymi; krzywa Lorentza charakteryzująca koncentrację wartości
cechy.

3. Wyznaczanie miar rozkładu- do opisu służą miary rozkładu - różnego rodzaju
wielkości obliczane na podstawie uzyskanych danych. Interpretacja wartości tych miar
dostarcza informacji na temat charakteru rozkładu cechy.

Tablice statystyczne

Tablica statystyczna jest formą uporządkowania danych liczbowych dotyczących
jednej lub więcej zbiorowości według przyjętych kryteriów.
Elementami składowymi tablicy statystycznej są:

*numer
*tytuł
*właściwa treść tablicy
*objaśnienia
*źródło

Zastosowanie tablic statystycznych

Tablice statystyczne wykorzystywane są w wielu naukach, jak również w działalności
praktycznej do różnych celów. Najczęściej jednak stosowane są do prezentacji
zebranego i opracowanego materiału statystycznego, do upowszechniania i
popularyzowania wyników badania, do ujawniania i przedstawiania prawidłowości,
tendencji, powiązań, zależności, koncentracji oraz innych ważnych właściwości
badanych zbiorowości lub zjawisk.

Technika sporządzania tablic statystycznych

Istnieją pewne ustalone reguły, których należy przestrzegać, aby tablica osiągnęła
zamierzony cel.

Tytuł
Ma on za zadanie jasno i zwięźle określić przedmiot i cel tablicy. Tytuł tablicy
powinien informować, co ona zawiera, jakiego okresu i jakiego terytorium
geograficznego dotyczą przedstawione dane, krótko mówiąc: co, kiedy i gdzie. Tytuł
powinien być możliwie krótki, długi tytuł jest bowiem „nieczytelny”. Gdy zachodzi
konieczność dania dłuższego tytułu, lepiej jest wówczas dać tytuł i podtytuł. Jeżeli
wszystkie dane w tablicy są wyrażone w jednakowych jednostkach miary (tonach,
kilometrach itp.) można je podać w tytule.

Kolumny i wiersze tablicy
Muszę być one tak ułożone, aby łatwo można było z niej czerpać potrzebne dane i aby
czytelnik mógł wyciągnąć właściwe wnioski. Należy zawsze dążyć do większej liczby
wierszy niż kolumn, bo w przeciwnym bowiem razie otrzymamy tablicę bardzo
szeroką, o niewygodnym formacie.
Istnieją obowiązujące ogólne prawidła których stosowanie uzależnione jest od celu,
jakiemu ma służyć tablica, a z którego wynika kolejność kolumn i wierszy. Istnieje
wiele możliwych kolejności.

Najczęściej stosowanymi są:
a) kolejność wielkości rosnących, np. gospodarstwa rolne o powierzchni ogólnej w ha:

0,1-05 3-5 10-14
0,5-2 5-7 14-20
2-3 7-10 20 i więcej
b) porządek geograficzny, np. podając województwa podaje się najpierw
warszawsko-stołeczne , a następnie województwa w kolejności alfabetycznej.
c) kolejność chronologiczna, gdy podajemy dane historyczne, np.1945, 1946, 1947 itd.
d) kolejność przyczynowa, np. wielkości przewidywane w planie, wielkości osiągnięte
w liczbach bezwzględnych, procent wykonania planu.
e) kolejność zwyczajowa, np. mężczyźni, kobiety, dzieci.

U góry kolumny musimy zamieścić tytuł określający, co zawiera dana kolumna.
Szerokość kolumny i rodzaj czcionek tytułu zależne są od wielkości liczb w kolumnie.
Im więcej cyfr mają liczby , tym szersza musi być kolumna. Gdy liczby są mało-
cyfrowe ,a tytuł kolumny musi być długi, należy go umieścić w paru wierszach.
Często kilka kolumn, z których każda ma swój podtytuł, łączy się wspólnym tytułem
nad tymi kolumnami, np. :

Tytuły wierszy nie podlegają specjalnym ograniczeniom, jeśli chodzi o długość tekstu.
Zwykle stosuje się dla nich czcionki takie, jakimi są drukowane liczby w wierszu.

Rozmieszczenie danych w tablicy
Stanowi ono również sprawę bardzo istotną. Liniowanie pionowe tablicy w zasadzie
jest konieczne, oddziela ono bowiem liczby sąsiadujących ze sobą kolumn, jednak
wtedy, gdy tablica jest wykonywana na maszynie do pisania, a kolumn mamy niedużo,
liniowanie można pominąć. Aby ułatwić odnalezienie potrzebnych danych w tablicy
lub, aby wydzielić pewne kwestie, stosuje się różne rodzaje linii: pojedyncze i
podwójne, cieńsze, grubsze itp.
Liniowania poziomego nie stosuje się. Wyjątek stanowi przypadek, gdy w tablicy
podsumowuje się kolumny. Natomiast wówczas, gdy liczba wierszy zawartych w
tablicy jest duża, bardzo wskazane jest zrobić, co piąty wiersz nieco większy odstęp,
co znakomicie ułatwia odnajdywanie potrzebnych danych w poszczególnych
kolumnach. Gdy dane w tablicy obejmują 12 miesięcy, większy odstęp robi się co
trzeci wiersz (co kwartał).
Sumę danych kolumn zwykle umieszcza się u dołu, sumę wiersza z prawej strony, co
ułatwia sprawdzenie sumowania. Gdy chodzi jednak o ułatwienie odczytania danych

1976

Plan

Osiągnięcia

W liczbach
bezwzględ-
nych

Wykonanie w
% planu

najważniejszych, tj. sumy ogólnej, a jej części składowe stanowią niejako wyjaśnienie,
sumę tę podaje się u góry kolumny lub z lewej strony wiersza.
Kolumnę „inne” podaje się zawsze z prawej strony tablicy, przed sumą, podobnie
wiersz „inne” u dołu – przed sumą ogólną.
Gdy wartości danych wyrażone są dużymi liczbami, wskazane jest podawać je w
zaokrągleniu np. w tys. Ton lub w mln tono-km, co zwiększa czytelność tablicy.
Dane więcej niż trzycyfrowe należy podzielić odstępami co trzy cyfry, np. 48 486 357,
ułatwia to ich odczytanie.
Wyjaśnienia niezbędne dla prawidłowego odczytania niektórych danych podaje się u
dołu tablicy, umieszczając odpowiedni odsyłacz przy licznie. U dołu tablicy
zamieszcza się również ogólne objaśnienia do tablicy.

Źródła danych
Podaje się zawsze pod tablicą źródła, na podstawie których została ona sporządzona,
np. Rocznik Statystyczny 1976. Podanie źródła ma na celu wskazanie publikacji
zawierającej informacje o danym zjawisku, a jednocześnie umożliwienie sprawdzenia
wiarygodności danych cytowanych w tablicy.
Znaki umowne używane w tablicach statystycznych:
- (kreska) oznacza, że dane zjawisko nie występuje,
0 (zero) oznacza, że zjawisko istnieje, jednak w ilościach tak małych, że liczbowe
wyrażenie ich w tablicy jest niemożliwe, tj. w ilościach nie przekraczających pół
jednostki miary przyjętej w tablicy np. gdy produkcja wyrażona jest w tys. Ton, zero
oznacza, że w danym przypadku produkcja nie osiąga 500 ton,
. (kropka) oznacza zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych,
x (krzyżyk) umieszcza się w rubryce, która nie może być wypełniona ze względu na
układ tablicy
„w tym” oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy.

Zasady ogólne sporządzania tablic statystycznych

1) tablica powinna być kompletna, powinna zawierać wszystkie niezbędne

wyjaśnienia,

2) tablica powinna stanowić logiczną całość, powinna zawierać tylko konieczne

dane,

3) dane w tablicy muszą być tak uszeregowane, aby czytający rozumiał cel

tablicy,

4) jednostki miary muszę być ściśle określone,
5) po sporządzeniu tablicy należy ją skrupulatnie sprawdzić, pamiętając, iż

niewielki błąd podrywa zaufanie czytelnika do innych danych w tej tablicy, a
tym samym i do całości badania

Rodzaje tablic statystycznych

Wyróżnia się następujące rodzaje tablic:

1) robocze i wynikowe,
2) proste i złożone,
3) szczegółowe i ogólne,

4) oparte na liczbach absolutnych i względnych,
5) analityczne.

Tablice robocze i wynikowe
Tablice robocze są narzędziem grupowania i zliczania danych szczegółowych. W
tablicy roboczej należy uwzględnić co najmniej tyle pól (kratek), ile wynosi iloczyn
wariantów badanych cech. Opracowując materiał statystyczny przenosimy dane z
kwestionariusza, ankiety lub innego dokumentu na odpowiednie kratki tablicy
roboczej, następnie dane te zliczamy i w formie liczbowej umieszczamy w tablicy
wynikowej.
Tablica robocza jest również powszechnie wykorzystywana do przetwarzania danych
szczegółowych na dane ogólne lub danych ilościowych na jakościowe itp.

Przykład:
Załóżmy, że chcemy przedstawić w tablicy średnie płace oraz zróżnicowanie płac
poszczególnych grup zatrudnionych w zakładzie X, dysponujemy natomiast
informacjami dotyczącymi struktury zatrudnionych według grup i wysokości płac.

Tablica 1

Tablica robocza

Płace w zł
od-do

Środki
przedziałów

Fundusz płac obliczony jako iloczyn środków przedziałów i liczby zatrudnionych

robotników

pracowników
inżynieryjno-
technicznych

pracowników
administracyjno-
biurowych

pracowników
straży

ogółem

Ogółem

1000-1200
1200-1500
1500-2000
2000-3000
3000-5000

5000-10000

Średnia płaca

1100
1350
1750
2500
4000
7500

1630000
22000
40500
157500
1250000

160000

2397

319750

-
-

8750

65000
156000
90000
3890

135500

6750

26250

60000
20000
22500

2606

53250

6750
17500
25000
4000

2048

2138500
22000
54000
210000
1400000
340000
112000
2545

W celu uzyskania potrzebnych informacji musimy uprzednio przetworzyć w tablicy
roboczej posiadane dane, aby uzyskać parametry charakteryzujące płace średnie i
rozproszenie płac.
Na podstawie obliczonych funduszów płac i liczby zatrudnionych w poszczególnych
grupach obliczamy średnie płace w formie ilorazów. Gdyby średni poziom płac
charakteryzowano np. za pomocą mediany, a nie średniej arytmetycznej, wówczas
oczywiście przetworzenie danych zawartych w tablicy 1 przebiegałoby inaczej.
Tablica 2 jest tablicą wynikową i opracowana została na podstawie tablicy 1 i szeregu
tablic roboczych.

Tablica 2

Pracownicy według grup, średnich płac i zróżnicowania płac w zakładzie X w styczniu 1970 r.

Grupa pracowników

Średnia płaca w zł

Żróżnicowanie płac w zł(odchylenie przeciętne)

Ogółem

Robotnicy

Pracownicy inżynieryjno-techniczni

Pracownicy administracyjno-biurowi

Pracownicy straży

2545
2397
3890
2606
2048

471
316

1152

833
498

Źródło: Obliczono na podstawie danych z tablicy 1.

Tablice robocze wykorzystywane zarówno do grupowania, jak i przetwarzania danych
nie muszą być szczegółowo opisywane. W wielu przypadkach wystarczy naszkicować
makietę tablicy roboczej. Jest ona bowiem wykorzystywana w zasadzie wyłącznie
przez osobę lub osoby opracowujące tablice wynikowe. Należy starać się, aby
wszystkie dane szczegółowe uogólnione w tablicy roboczej zostały ujęte w tablicy lub
tablicach wynikowych.
Tablica wynikowa zawiera uogólnione informacje, które można było wydobyć z tablic
roboczych, z surowego materiału statystycznego lub z innych tablic statystycznych.
Tablica wynikowa uzyskana w wyniku grupowania danych statystycznych może
stanowić podstawę budowy innych tablic wynikowych, prezentujących wyższy stopień
uogólnienia danych.

Tablice proste i złożone
Tablice proste opisują badaną zbiorowość lub badane zjawisko według jednej cechy.
Tablice złożone opisują badaną zbiorowość lub badane zjawisko według kilku cech.
Stąd też tablice złożone prezentują albo zespół szeregów dotyczących różnych
zbiorowości lub zjawisk, albo określoną liczbę szeregów zespolonych dotyczących
jednej zbiorowości. Łatwo zauważyć, że stopień złożoności tablicy statystycznej jest
uwarunkowany liczbą cech lub zjawisk uwzględnionych przy jej budowie. Tablica
opisująca zbiorowość według 3 cech jest bardziej złożona niż tablica opisująca tę samą
zbiorowość według 2 cech. Z kolei tablica prezentująca 3 powiązane ze sobą zjawiska
jest bogatsza od tablicy opisującej 2 powiązane ze sobą zjawiska itd.
Tablice statystyczne wykorzystywane przede wszystkim do prezentacji i
upowszechniania danych powinny być stosunkowo proste. Tablice będące narzędziem
analizy, a więc tablice opisujące relacje, proporcje, współzależności itd. w określonych
sytuacjach mogą mieć złożony charakter.

Przykład:
Tablica 3

Tablica prosta

Liczba rozwodów w poszczególnych latach

Lata

Rozwody

1970
1980
1990
2000
2005
2006

34574
39833
42436
42770
67578
71912

Źródło: Rocznik Demograficzny 2007, s.196.

Tablica 4

Tablica złożona

Członkowie gospodarstw domowych według choroby, ograniczenia zdolności (w%)

Wyszczególnienie

Ogółem

Choroba

przewlekła

Przebywanie

pod stałą

opieką

lekarską

Potrzeba opieki i pomocy osób drugich

tak

nie

tak

nie

Przez

24 h

dobę

wykonywaniu

podstawowych
czynności dnia

codziennego

W większości

podstawowych

czynności

życiowych

okresowo

Nie

odczuwa

m takiej

potrzeby

Ogółem

Według płci

Mężczyzna

Kobieta

Według wieku

1-2
3-6

7-16

17-24
25-44
45-59
60-69

70 i więcej

100

100
100

100
100
100
100
100
100
100
100
100

25,5

22,9
27,8

4,4
7,9

10,1
11,5

8,1

13,4
35,6
55,1
66,7

74,5

77,1
72,2

95,6
92,1
89,9
88,5
91,9
86,6
64,4
44,9
33,3

23,7

20,8
26,3

18,1
11,9
12,0
12,5

8,4

12,5
31,3
49,1
61,0

76,3

79,2
73,7

81,9
88,1
88,0
87,5
91,6
87,5
68,7
50,9
39,0

1,2

1,2
1,2

3,5
1,4
2,9
1,1
0,5
0,3
0,6
1,7
4,9

0,6

0,4
0,7

0,0
0,2
0,4
0,2
0,2
0,2
0,7
0,5
2,8

1,5

1,1
1,9

0,0
0,0
0,1
0,5
0,2
0,5
1,0
2,7
9,4

6,8

5,9
7,7

1,4
1,7
2,4
2,2
1,5
3,0
7,1

15,2
28,6

89,9

91,5
88,6

95,1
96,7
94,2
96,0
97,6
96,1
90,6
79,9
54,2

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ”Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2006 r.”, s.66.

Tablice szczegółowe i ogólne
Podział tablic na szczegółowe i ogólne ma charakter względny. Oznacza to, że ta sama
tablica przy badaniu małych zbiorowości może być traktowana jako ogólna, a przy
badaniu dużych zbiorowości – jako szczegółowa. Na przykład tablica prezentująca
ludność gminy według płci i wieku jest tablicą szczegółową w badaniu ludności kraju
lub województwa i tablicą ogólną – w badaniu ludności gmin. Dezagregacja
przestrzenna badanej zbiorowości jest w tym przypadku maksymalna, bowiem gmina
jest najmniejszą jednostką administracyjną kraju.
Tablica opisująca produkcję globalną i czystą oraz ich składowe elementy w skali
przedsiębiorstwa jest tablicą ogólną, jeżeli przedmiotem badania jest przedsiębiorstwo;
jednocześnie jest to tablica szczegółowa, jeżeli badaniem obejmujemy wszystkie
przedsiębiorstwa danego zjednoczenia, gałęzie przemysłu lub działu gospodarki
narodowej. W tym przypadku dezagregacja przedmiotowa jest maksymalna, gdyż
przedsiębiorstwo jest najmniejszą samodzielną jednostką gospodarczą, dla której
oblicza się produkcję globalną i czystą.
Przy dużej dezagregacji badanych zbiorowości lub badanych zjawisk otrzymujemy
tablice szczegółowe, a przy daleko posunietej agregacji - tablice ogólne. Tablice
szczegółowe charakteryzują się dużą, a tablice ogólne małą liczbą wariantów cech.
Stąd też tablica ogólna może być jednocześnie tablicą szczegółową opisującą
drobiazgowo, z punktu widzenia danych cech, prezentowaną zbiorowość lub zjawisko,
i odwrotnie – tablica szczegółowa może je opisywać w sposób ogólny, uwzględniający
niedużą liczbę wariantów cech ujętych w tablicy.

Przykład:

Tablica 5

Zatrudnienie w gospodarce według wysokości płacy miesięcznej w październiku 2006 r.

Płaca miesięczna brutto w

zł

Ogółem w %

Mężczyźni w %

Kobiety w %

1327,07 i mniej

1327,08-1990,60

1990,61-2654,13

2654,14-3317,66

3317,67-3981,20

3981,21-4644,73

4644,74-5308,26

5308,27-5971,79

5971,80-6635,33

6635,34 i więcej

19,9

25,2

20,6

13,3

7,4

4,4

2,6

1,6

1,2

3,8

17,7

23,2

20,4

13,4

8,1

5,3

3,2

2,0

1,6

5,1

22,2

27,2

20,9

13,3

6,7

3,5

1,9

1,2

0,8

2,3

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ” Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2006 r. ”, s.188.

Tablica 5 dotyczy wszystkich zatrudnionych w gospodarce według wysokości płacy
miesięcznej brutto w październiku 2006 r. , natomiast tablica 6 - wyłącznie
przedstawicieli władz publicznych - wyższych urzędników i kierowników. Zatem z
punktu widzenia prezentowanej zbiorowości, ogólniejszy charakter ma tablica 5, ale
jednocześnie szczegółowiej opisuje strukturę zatrudnionych według wysokości płac,
gdyż uwzględniono w niej 10 przedziałów klasowych, a w tablicy 6 – tylko 5.

Tablica 6

Zatrudnienie przedstawicieli władz publicznych-wyższych urzędników i kierowników według wysokości płacy

miesięcznej w październiku 2006 r.

Płaca miesięczna brutto

w zł

Ogółem w %

Mężczyźni w %

Kobiety w %

1990,60 i mniej

1990,61-3317,66

3317,67-4644,73

4644,74-5971,79

5971,80 i więcej

45,1

33,9

11,8

4,2

5,0

40,9

33,8

13,4

5,2

6,7

49,4

34,2

10,2

3,1

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ” Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2006 r. ”, s.188.

Tablice ogólne i szczegółowe można budować w podwójnym sensie, tzn. dotyczące
dużych zbiorowości opisywanych za pomocą małej liczby informacji oraz małych
zbiorowości opisywanych za pomocą dużej liczby informacji. Zwykle szczegółowiej
opisywane są zbiorowości lub zjawiska w jednostkach gospodarczych lub
administracyjnych niższego rzędu ( przedsiębiorstwie, gminie ), ogólniej zaś w
jednostkach wyższego rzędu ( ministerstwach, województwach), gdyż w jednostkach
niższego rzędu występuje potrzeba bezpośredniego oddziaływania na wszystkie
jednostki lub zjawiska, a więc również na jednostki i zjawiska ekstremalne
(krańcowe). Tablice ogólne powinny być wzbogacone komentarzem tekstowym,
wyjaśniającym metody zastosowane w procesie agregacji i przetwarzania danych
szczegółowych na informacje ogólne.

Tablice oparte na liczbach absolutnych i względnych
Tablice statystyczne mogą być zbudowane w oparciu o liczby absolutne i względne;
bardzo często tablice zawierają oba rodzaje liczb.
W tablicach charakteryzujących ogólną liczebność zbiorowości, liczebność jej
poszczególnych części, wielkość badanych zjawisk oraz ich wzajemne relacje,
korzystamy z liczb absolutnych. Natomiast w tablicach opisujących strukturę

zbiorowości lub zjawiska, ich dynamikę, proporcje i współzależności, mogą być
wykorzystywane zarówno liczby absolutne jak i względne.

Przykład:
Tablica 7

Tablica oparta na liczbach względnych

Gospodarstwa według możliwości zakupu przepisanych na receptę lub zalecanych leków( w %)

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ”Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2006 r.”, s.73.

Tablica 8

Tablica oparta na liczbach względnych i absolutnych

Placówki gastronomiczne w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2006 r.

Placówki

gastronomiczne

Ogółem

Obiekty hotelowe

Pozostałe obiekty

zakwaterowania

Obiekty hotelowe

w %

Pozostałe

obiekty

zakwaterowania

w %

Ogółem
2005

2006

6873
6876

3196
3345

3677
3531

46,5

53,5

Restauracje

2030

1686

344

Bary i

kawiarnie

2269

1261

1008

55,5

44,5

Stołówki

1887

230

1657

Punkty

gastronomiczne

690

168

522

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ”Turystyka w 2006 r.”, s.26

Tablice analityczne
Tablice analityczne są narzędziem wykrywania, poznawania i prezentacji struktury,
dynamiki i współzależności badanych zbiorowości lub zjawisk.
Budowa formalna tablic analitycznych jest uzależniona od charakteru zbiorowości i
celu badania. Inaczej zbudowane są tablice opisujące współzależności cech lub
zjawisk, inaczej sezonowość, koncentrację lub strukturę. Nie ma zatem wielu zasad,
których znajomość ułatwiałaby konstruowanie tablic. Można jednak stwierdzić, że
budując np. tablice korelacyjne należy zachować podobny stopień szczegółowości
przedziałów klasowych zmiennej zależnej i zmiennej niezależnej. Opisując np.
związek pomiędzy płacą i wydajnością pracy lub pomiędzy technicznym uzbrojeniem
pracy żywej i wydajnością pracy należy podzielić obszar zmienności na podobną
liczbę przedziałów klasowych. Budując natomiast tablice opisujące sezonowość lub
dynamikę badanych zjawisk należy sprowadzić do porównywalności dane statystyczne
dotyczące wyodrębnionych okresów.

Przykład:

Tablica 9

Wykonanie norm i płace tokarzy PZM za I półrocze 1972 r.

Wykonanie

norm

Płace (x) w zł

Razem(ny)

Średnie

płace

do1000

1000-2000 2000-3000

3000-4000

4000-5000 5000-6000

70-90

90-110

110-130
130-150
150-170
170-190
190-210

-
-
-
-
-
-

-
-
-
-
-

6
8
6

-
-
-

-
-

6
4

-
-
-

2
5
4
1

-
-
-
-
-

1
2

20
11
12
21
11

9
3

1450
2045
2833
3369
3954
4166
5166

Razem(nx)

Średnie

wykonanie

norm

120

147,4

167

193

Źródło: M.Cicirko „Statystyczne badanie wykonania norm w Puckich Zakładach Mechanicznych”, praca magisterska

napisana w Zakładzie Statystyki Uniwersytetu Gdańskiego w roku akademickim 1972/1973, s.29

Dane tablicy 9 ujawniają istnienie dodatniej zależności pomiędzy wykonaniem norm i
wysokością zarobków.

Dokonany podział tablic statystycznych jest podziałem umownym; wyodrębnione
rodzaje tablic nie wykluczają się wzajemnie, na przykład tablica szczegółowa może
być jednocześnie tablicą złożoną, wynikową i analityczną, tablica ogólna może być
jednocześnie tablicą prostą i wynikową, itd.

Graficzna prezentacja danych statystycznych

Graficzna prezentacja danych statystycznych oznacza obrazowanie ich za pomocą
wykresów.
Wykres - jest to graficzna forma przedstawienia zmienności zjawiska, procesu,
wielkości, zależności lub jakichkolwiek danych. Zwykle przedstawiany w dwóch
wymiarach, ale może być wielowymiarowy. Jest on w statystyce, obok tablicy, drugim
równorzędnym sposobem przedstawiania danych liczbowych. Wykres ma swoje
specyficzne właściwości, które sprawiają, iż używany jest w specjalnych
okolicznościach i do właściwych sobie celów.

Istota i zadania wykresów

Wykresy służą do realizacji tych samych celów co tablice statystyczne, jednak sposób
realizacji tychże celów jest odmienny. W tablicach statystycznych zbiorowości lub
zjawiska opisywane są za pomocą liczb, w wykresach natomiast za pomocą obrazu
graficznego, którego właściwości, a więc przede wszystkim kształt i wielkość oraz
barwa albo zastępują, albo uwypuklają informacje liczbowe. Wykresy w porównaniu z
tablicami statystycznymi są z reguły ogólniejszą, bardziej skondensowaną formą
prezentacji danych, tzn. że w formie wykresu można przedstawić zagadnienie
ograniczając się do najważniejszych właściwości prezentowanej zbiorowości lub
zjawiska i pomijając świadomie wszystkie mało ważne informacje zawarte w
zgromadzonym materiale statystycznym. Wykresy szczegółowe są mało efektywną i
rzadko stosowaną metodą prezentacji danych statystycznych. Są jednak dość
powszechnie stosowane do rejestracji szczegółowych danych o przebiegu procesów
lub zjawisk.
Podobnie jak forma tablicy, tak i forma wykresu zależą od charakteru opisywanych
zbiorowości i zjawisk oraz od celu, któremu przede wszystkim ma służyć. Tak więc
inaczej będą budowane wykresy przeznaczone do upowszechnienia wśród szerokich
kręgów społeczeństwa informacji o rozwoju zjawisk gospodarczych, społecznych lub
politycznych, a inaczej prezentujące podstawowe właściwości badanych zbiorowości
lub zjawisk, inaczej wykresy służące do opisu systemów klasyfikacyjnych,
harmonogramów, struktur organizacyjnych itp.
Wykresy będące narzędziem popularyzacji muszą charakteryzować się prostą budową,
atrakcyjną formą oraz posiadać zwięzły i ogólnie stosowany opis. Wykresy te będą z
reguły przedstawiały liczebność zbiorowości lub wielkość zjawisk, ich strukturę albo
dynamikę, często na tle liczebności, struktury lub dynamiki innych zbiorowości lub
zjawisk.
Wykresy, których głównym celem jest upowszechnianie informacji muszą być tak
skonstruowane, aby odbiorca wyrobił sobie ogólny pogląd na temat zbiorowości lub
zjawiska.

Wykresy uwypuklające podstawowe właściwości danej zbiorowości lub zjawiska
muszą być precyzyjnie dostosowane do ich charakteru.
Wykresy opisujące podstawowe prawidłowości występujące w zbiorowościach lub
zjawiskach są z reguły budowane w oparciu o prostokątny układ współrzędnych, przy
czym główną uwagę należy skupić na doborze skali i precyzyjności wykonania obrazu
graficznego, a nie na opisie wykresu i jego atrakcyjności.
Zadania wykresu mogą być różnorodne. Często ma on cele popularyzacyjne:
przedstawienie danych statystycznych w postaci jak najłatwiej zrozumiałej dla
szerokich mas; nadanie im formy przystępnej nawet dla ludzi mało przyzwyczajonych
do korzystania z danych liczbowych; zakomunikowanie im w ten sposób pewnych
faktów, których szerokie rozpowszechnianie uważamy za potrzebne. Taki wykres
może zastępować dane liczbowe, może być również połączony z pewnymi
dodatkowymi informacjami liczbowymi, towarzyszącymi im równolegle lub
uzupełniającymi. Inne wykresy, umieszczane np. w specjalnych wydawnictwach
statystycznych lub opracowaniach naukowych służą do uwydatnienia pewnych
specjalnych stron danego zagadnienia, co jest łatwiej osiągnąć w postaci wykresu niż
w postaci liczbowej. Wykresy te są umieszczane jako dowód pewnych twierdzeń, jako
wymowna ilustracja wniosków. Wreszcie wykresy mogą stanowić narzędzie
bezpośrednie analizy naukowej. Pewne zagadnienia stają się najłatwiej zrozumiałe,
jeżeli im nadać formę graficzną. Pomiędzy tymi trzema zasadniczymi celami
wykresów znajdujemy oczywiście wiele form przejściowych.

Metody budowy wykresu

Wykres podobnie jak i tablica, składa się z kilku części: tytułu, pola, skali, legendy,
źródła i ewentualnie innych objaśnień.

Tytuł
Tytuł wykresu powinien jasno, zwięźle i komunikatywnie określać przedmiot, miejsce
i czas prezentowanej graficznie zbiorowości lub zjawiska. Wykresy prezentujące kilka
zbiorowości lub zjawisk, zwłaszcza na tle innych zjawisk, lub też prezentujące je w
różny sposób mogą – obok tytułu ogólnego, obejmującego wszystkie składowe
elementy wykresu – mieć również podtytuły.
Zwięzłe ujęcie tytułu zmusza czasami do sformułowania go w sposób uproszczony,
niepełny, ale wówczas tytuł musi być wzbogacony i uzupełniony informacją podaną w
legendzie, na skali lub jakiś inny sposób.
W wykresach popularnych tytuł może być sformułowany hasłowo, np. przy graficznej
prezentacji rozwoju różnych form kształcenia w Polsce tytuł możemy sformułować
następująco: „ Polska krajem ludzi kształcących się „ . Nie należy jednak nadużywać
tego typu tytułów, gdyż po dokładnym przeanalizowaniu danych zawartych w tablicy
może okazać się, że tytuł nie jest zgodny z rozwojem zjawiska.
Tytuł wykresu umieszczony jest nad wykresem, gdyż od niego zwykle rozpoczynamy
czytanie wykresu. Można jednak spotkać przykłady odstępstwa od tej zasady.
Pole wykresu
Pole wykresu, zwane też wykresem właściwym zawiera obraz graficzny
prezentowanej zbiorowości lub zjawiska. Jest to niewątpliwie najważniejsza część

wykresu, decydująca o stopniu realizacji celu, któremu służy wykres. Obraz graficzny
zawiera bowiem informacje, które chcemy przekazać odbiorcy. Wykres powinien więc
w sposób plastyczny, komunikatywny, sugestywny i atrakcyjny ukazywać
prezentowaną zbiorowość lub zjawisko.
Wykresy statystyczne prezentujące za pomocą obrazu graficznego uogólnione
informacje o zbiorowości lub zjawiskach są budowane przez statystyków, a rysowane
przez kreślarzy. Sposobów budowy obrazu graficznego wykresów jest nieskończenie
dużo, można więc mówić jedynie o ogólnych metodach, które warunkują uzyskanie
dobrego wyniku.
Wykres powinien mieć m.in. proporcjonalne wymiary. Chodzi tu zarówno o pole
całego wykresu, jak i o powierzchnie poszczególnych jego elementów, grubość linii,
wielkość umownych symboli, punktów itp. Normalizacja wykresów i ich elementów
składowych ułatwia analizę porównawczą, a tym samym warunkuje pełniejsze
wykorzystanie wykresów. Narzędziem zapewniającym proporcjonalność
poszczególnych elementów wykresów jest jego skala.

Skala wykresu
Skala wykresu powinna być związana z jego przeznaczeniem. W wykresach
popularnych bardzo często stosuje się skalę punktową lub punktowo – obrazkową. W
wykresach opisujących określone właściwości zbiorowości lub zjawiska najczęściej
stosuje się skale liniowe oparte na osi liniowej, a więc mające podziałkę równomierną.
W pewnych przypadkach stosuje się skale krzywoliniowe lub skale o nierównej
podziałce, najczęściej skalę logarytmiczną.
Skale krzywoliniowe są stosowane przy budowie nomogramów, tzn. wykresów
wykorzystywanych do określenia zależności pomiędzy zmiennymi.
Często też, zwłaszcza w wykresach mapowych, stosuje się skale powierzchniowe i
skale barw. Skale punktowo – obrazkowe mają zwykle podane w legendzie jakie
wielkości liczbowe przyporządkowane są punktom lub obrazkom. Skale liniowe
oznaczone są albo na polu obrazu graficznego, albo też na jego bokach. Skale
budowane na osiach liczbowych są z reguły ukierunkowane. Skalę pionową
najczęściej kieruje się ku górze, a poziomą w prawą stronę.
W celu zapewnienia porównywalności prezentowanych za pomocą wykresów
zbiorowości lub zjawisk wskazane jest stosowanie tych samych skal oraz tych samych
sposobów kształtowania obrazu graficznego.
Duże znaczenie ma skala logarytmiczna. Obraz graficzny oparty na skali
logarytmicznej jest proporcjonalny do logarytmów wartości liczbowych dotyczących
opisywanych zjawisk lub liczebności. Stosowana jest przede wszystkim wówczas, gdy
chcemy zilustrować za pomocą obrazu graficznego względne zmiany w liczebności
zbiorowości lub w poziomie zjawiska.
Skala barw musi mieć w legendzie informację, jakie wielkości liczbowe
przyporządkowane są danemu natężeniu barwy.
Każda skala opisana jest za pomocą podziałki. Szczegółowość podziałki naniesionej
na skali zależy od rodzaju i przeznaczenia wykresu. Na jej podstawie sporządza się
siatkę pola wykresu, która pomaga w odczytywaniu wykresu.
Dobór skali, podziałki i siatki wykresu oraz dobór metody graficznego opisu
zbiorowości lub zjawiska przesądza w istocie, o jakości wykresu.

Legenda i źródło
Pod wykresem lub czasami na nie wykorzystanym na obraz graficzny polu wykresu
zamieszcza się wyjaśnienia zwane legendą. Opisuje ona obraz graficzny wykresu oraz
jego skalę. Znajdują się w niej wyjaśnienia linii, prostokątów, wycinków koła,
punktów, kolorów, zakreskowań itp. Legenda odciąża obraz graficzny od opisu
tekstowego i liczbowego, co w wielu przypadkach powoduje wzrost jego
przejrzystości i komunikatywności. Umieszczone w legendzie wyjaśnienia powinny
być formułowane zwięźle i jednoznacznie. W wielu wykresach podawane są, niejako
niezależne od legendy, dodatkowe wyjaśnienia tekstowe i liczbowe.

Wszystkie części składowe wykresu powinny tworzyć elastyczną całość. Korzystny
efekt wizualny uzyskuje się poprzez celowy dobór kolorów, odpowiednie
rozmieszczenie opisu, wkomponowanie wykresu s odpowiednie tło itp.

Rodzaje wykresów

Wykresy statystyczne grupowane ( klasyfikowane) są według kilku różnych kryteriów.
Pod względem obrazu graficznego rozróżnia się wykresy:

- liniowe
- trójkątne
- powierzchniowe
- pasmowe
- bryłowe
- punktowe
- mapowe ( kartogramy)
- kombinowane
- specjalne.

Wykresy liniowe
Wykresy liniowe charakteryzują zbiorowość lub zjawisko za pomocą linii ( prostej,
łamanej, ciągłej, przerywanej ). Stosowanie tego rodzaju wykresu z uwagi na
stosunkowo prostą konstrukcję jest szeroko rozpowszechnione, zwłaszcza przy
graficznej prezentacji rozwoju zbiorowości i zjawisk w czasie. Wykresy liniowe są
najczęściej budowane w oparciu o prostokątny układ współrzędnych przy
zastosowaniu skali arytmetycznej czy logarytmicznej. Na osi x-ów odkłada się zwykle
jednostki czasu, a na osi y-ów liczebność zbiorowości lub poziom zjawiska
występujący w danym okresie lub momencie.

Diagram (wielobok liczebności)
Diagram jest łamaną powstałą przez połączenie punktów, których współrzędnymi są
środki przedziałów klasowych i odpowiadające im liczebności (częstości lub gęstości).

Krzywa liczebności (częstości)

Krzywą liczebności tworzymy w taki sam sposób, jak wielobok liczebności, z tym
wyjątkiem, że zamiast łamaną, punkty na wykresie łączymy łagodnie przebiegającą
krzywą.
Przykład 1:

Wykres liniowy

Wykres 1

Dziewczęta w wieku od 13 do 16 lat podejrzane o

popełnienie przestępstw i czynów karalnych

1000

2000

3000

4000

5000

6000

1995

2000

2005

lata

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ”Kobiety w Polsce”, s.248

Przykład 2

Diagram

Wykres 2

Zatrudnienie w gospodarce według wysokości płacy

miesięcznej w październiku 2006 r.

663,54 1658,8 2322,4 2985,9 3649,4 4313 4976,5 5640 6303,6

Źródło: Dane z tablicy 5

Wykresy trójkątne
Wykresy trójkątne używane są do przedstawiania struktury zjawiska składającego się z
trzech składników. Wykres trójkątny przedstawia trójkąt równoboczny, którego każdy
bok charakteryzuje jeden z elementów analizowanej struktury. Według znanej
właściwości trójkąta równobocznego, suma najbliższych odległości od dowolnego
punktu E, położonego wewnątrz tego trójkąta, do jego trzech boków, to suma
odcinków prostopadłych do tych boków jest wielkością stałą równą wysokości tego
trójkąta.

Przykład:
Wykres 3

Zmiany w strukturze ludności ustabilizowanej według wieku w zależności od
współczynnika rozwoju pokoleń R=4,0; 3,0; 2,0; 1,5; 1,0; śmiertelność stała 70,2
roku.

Źródło: S. Pirożkow O priimienienii triugolnych diagram w statistikie, „Wiesław Statistiki”, nr 5/1973.

Wykresy powierzchniowe
Wykresy powierzchniowe charakteryzują zbiorowość lub zjawisko za pomocą
powierzchni różnych figur płaskich. Szczególnie powszechnie stosowane są wykresy
oparte na prostokątach i kołach. Wykresy powierzchniowe najczęściej
wykorzystywane są do przedstawiania struktury zbiorowości lub zjawiska, a więc

szeregów strukturalnych dotyczących cech jakościowych i ilościowych. Z wykresów
powierzchniowych można również korzystać przy charakterystyce rozwoju
zbiorowości lub zjawisk w czasie i rozmieszczeniu ich w przestrzeni
Wykresy kołowe
Strukturę zbiorowości przedstawionej w postaci koła wyrażamy wycinkami koła. Oko
bardzo dobrze chwyta różnicę kątów w różnych kołach, o ile kąty te nie są zbyt małe i
to niezależnie od tego, czy porównywane koła są jednakowej czy różnej wielkości.
Stąd wniosek: o ile głównym celem jest zwrócenie uwagi na różnice struktury, a celem
ubocznym – na różnice wielkości zbiorowości, metoda wycinków koła nadaje się
doskonale. Rysujemy koła których powierzchnie są proporcjonalne do ogólnej
liczebności porównywanych zbiorowości, a podział na wycinki odpowiada strukturze
każdej z tych zbiorowości. Pożądane jest ustalenie jednolitego dla wszystkich
wykresów kołowych punktu wyjścia, od którego należy rozpocząć odczytywanie
wykresu, oraz kierunku, w którym wykres ma być odczytywany.

Przykład:

Wykres 4

Struktura niepełnosprawnych kobiet w 2002 r.

4,20%

2,90%

3,70%

12,70%

22,70%

20,30%

23,10%

10,40%

0-19 lat
20-29
30-39
40-49
50-59
60-69
70-79
80 lat i więcej

źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ”Kobiety na świecie”, s.13.

Wykresy oparte na prostokątach
Opisują zwykle częstość występowania określonych wielkości cechy zmiennej x lub
określonych zjawisk. W pierwszym przypadku podstawa prostokąta określa wartości
zmiennej, a jego wysokość określa liczebność lub częstość występowania tychże
wartości, w drugim natomiast brana jest pod uwagę wyłącznie wysokość lub długość
prostokąta.

Histogramy

Histogram to wykres, w którym prostokąty przylegają do siebie, ich podstawy są
określone rozpiętością przedziałów, a wysokości – liczebnością przedziałów. Tak więc
powierzchnia poszczególnych prostokątów pozostaje w tym samym stosunku do
ogólnej powierzchni histogramu, co liczebności poszczególnych przedziałów
klasowych do ogólnej liczebności szeregu rozdzielczego. Budując histogram na
podstawie szeregu rozdzielczego o nierównych przedziałach klasowych należy
najpierw sprowadzić liczebności przedziałów do porównywalności, tzn. obliczyć
liczebności przypadające w danym przedziale na jednostkę jego rozpiętości.

Przykład 1:
Wykres 5

Wykres słupkowy

Ofiary przemocy domowej ustalone podczas przeprowadzania

interwencji domowych na 10 tys. ludności

2000

2005

mężczyźni
kobiety
dzieci

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ”Kobiety w Polsce”, s.248.

Przykład 2:

Wykres 6

Wykres kolumnowy

Osoby korzystające z usług zdrowotnych w 2006 r. ( w % ogółu ludności )

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego ”Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2006 r.”, s.31.

1. Pobyty w stacjonarnych zakładach opieki zdrowotnej
2. Osoby korzystające z porad lekarskich w podstawowej opiece zdrowotnej (poza

stomatologicznymi)

3. Osoby korzystające z porad lekarskich specjalistycznych (poza

stomatologicznymi)

4. Osoby korzystające z porad lekarskich stomatologicznych.
5. Osoby korzystające z pozostałych usług ambulatoryjnych
6. Osoby korzystające z usług leczniczych w domu

Wykresy pasmowe
Wykresy pasmowe charakteryzują badane zjawisko za pomocą pasów o określonej
szerokości. Przy ich stosowaniu wielkość zjawiska określona jest wyłącznie za
pomocą szerokości pasa, a nie powierzchni. Mogą one opisywać zjawiska
demograficzne; rozmiary przepływów siły roboczej, środków pieniężnych, produkcji
itp. z danej jednostki gospodarczej, administracyjnej lub organizacyjnej do innych,
oraz salda bilansowe.

Przykład:

Wykres 7

Udział źródeł energii w ogólnej produkcji energii w latach 1860-2000

Źródło: Geografia vademecum maturalne, wyd. Operon Gdynia 2006, s.304.

Wykresy bryłowe
Wykresy bryłowe (zwane czasem wykresami przestrzennymi) opisują zbiorowość lub
zjawisko za pomocą objętości bryły. Przedstawiane są one przy użyciu
trójwymiarowego, a ściślej pseudotrójwymiarowego, obrazu graficznego
uwzględniającego perspektywę.
Wśród wykresów bryłowych szczególne znaczenie posiada stereogram sześcienny, za
pomocą którego można przedstawić strukturę zbiorowości lub strukturę zjawiska
według trzech cech. Wykresy bryłowe należą do najbardziej skomplikowanych i
dlatego też są bardzo rzadko stosowane.

Przykład:

Wykres 8

Struktura wykształcenia dla różnych płci według ankiety przeprowadzonej w

1997 r.

Źródło: Analiza ekonometryczna kształtowania się płac w Polsce w okresie transformacji, pod redakcją S.M Kota,

Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa Kraków 1999.

Wykresy punktowe
Wykresy punktowe opisują zbiorowość za pomocą punktów. Każdy punkt
reprezentuje jedną (lub inną określoną ilość) jednostek zbiorowości. Wykresy

punktowe są dość powszechnie stosowane w analizie statystycznej przy graficznej
prezentacji związku statystycznego lub stochastycznego oraz przy prezentacji
koncentracji zbiorowości, rozproszenia, tendencji rozwojowej itp.
Niektórzy dzielą je na korelacyjne i rozdzielcze. Korelacyjny wykres budowany jest w
oparciu o prostokątny układ współrzędnych. Na osi x-ów oznaczane są wartości jednej
cechy (zmiennej objaśniającej), a na osi y-ów oznaczone są wartości drugiej cechy
(zmiennej objaśnianej).
Każdej jednostce zbiorowości statystycznej, jak również każdej parze zmiennych, przy
korelacji zjawisk przyporządkowany jest punkt wyznaczony wartościami zmiennej
niezależnej i zmiennej zależnej. Wykres korelacyjny określa zarówno charakter, jak i
natężenie związku statystycznego.

Przykład:

Wykres 9

Udzielone noclegi w hotelach i motelach według

miesięcy w 2006 roku

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000

900000

1000000

1100000

1200000

1300000

1400000

1500000

1600000

1700000

1800000

1900000

2000000

10 11 12

miesiące

hotele
motele

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ”Turystyka 2006 r.”, s.26.

Wykresy mapowe (kartogramy)
Wykresy mapowe(kartogramy) przedstawiają terytorialne rozmieszczenie zbiorowości
lub zjawiska. Są one budowane w oparciu o mapę i zwykle łączą w sobie
równocześnie elementy wykresów liniowych, powierzchniowych, punktowych lub
obrazkowych.
Wykresy mapowe wykorzystywane są do prezentacji wielkości oraz natężenia ( na
jednostkę powierzchni lub też na 1000 ludności) danego zjawiska w wyodrębnionych
jednostkach terytorialnych. Jest to znana i powszechnie stosowana forma graficznej
prezentacji zbiorowości lub zjawisk.

Przykład:

Wykres 10

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego

Wykresy kombinowane
Wykresy kombinowane dają, w wyniku zastosowania dwóch lub kilku metod
graficznego opisu, wielostronną charakterystykę prezentowanej zbiorowości lub
zjawiska. Mogą to być podobnie jak w przypadku wykresów mapowych, wykresy
liniowo-powierzchniowe, powierzchniowo-punktowe itp.
Wykresy obrazkowe przedstawiają zbiorowość lub zjawisko za pomocą odpowiedniej
liczby lub wielkości symboli(obrazków). Sporządzenie wykresu obrazkowego

wymaga określenia, jaka liczebność, wielkość lub wartość reprezentuje dany sumbol.
Wykres obrazkowy oparty na liczbie symboli ma cechy wykresu punktowego, a oparty
na wielkości symboli ma cechy wykresu powierzchniowego. Zwykle jest on
wzbogacony informacjami liczbowymi umieszczonymi obok symboli lub na
symbolach(obrazkach). Ten typ wykresów jest stosowany zwykle wówczas, gdy chce
się upowszechnić określone dane statystyczne, spopularyzować pewne problemy
wśród społeczeństwa.

Przykład:

wykres obrazkowo-powierzchniowy

Wykres 11

Struktura płci na świecie w 2002 r.

Wykresy specjalne
Wykresy specjalne o niestatystycznym charakterze łączą w sobie elementy graficzne
omówionych wykresów i wykorzystywane są do charakterystyki różnych problemów.
Wykresem specjalnym jest np. harmonogram, tj. graficzny plan działania, schemat
organizacyjny jednostki gospodarczej lub szkoły, wykres opisujący rodowód.