Socjologia konfliktów społecznych

Konflikty społeczne są zjawiskami: normalnymi, wszechobecnymi, ciągłymi oraz użytecznymi.

•

normalnymi – w tym znaczeniu, że nie są wyłącznie następstwem jakichś stanów

patologicznych struktury społecznej, w której występują, lecz są rezultatem przeróżnych

sprzeczności, jakie istnieją w przyrodzie i społeczeństwie.

•

wszechobecność - podobnie jak ciągłość – konfliktów społecznych są następstwem tych

samych przesłanek, na podstawie których twierdzimy, że są to zjawiska normalne. Nie ma

struktur społecznych wolnych od konfliktów.

•

użyteczność konfliktów – stają się one bodźcem skłaniającym ludzi do działań i

przeciwdziałań, do innowacji w sposobach rozwiązywania zaistniałych konfliktów

i przezwyciężaniu ich skutków. Odkrywają sprzeczności i mankamenty, jakie tkwią

w danej strukturze społecznej.

Terminem „konflikt społeczny” określa się na ogół różne zjawiska, w których przejawiają się

elementy zmagań, jakie mają miejsce zarówno między poszczególnymi ludźmi, jak też pomiędzy

dowolnie wielkimi ich zbiorami.

Konfliktami społecznymi nazywa się zarówno walki między małymi grupami typu klika lub gang, jak

też walki różnych sekt religijnych czy partii, strajki, rewolucje jako przejawy walki klasowej, wojny

itp. Zjawiska społeczne, występujące nie tylko w mikro i makroskali społecznej, ale nawet w mega

skali, tzn. obejmujące swoim zasięgiem więcej społeczeństw, jak to miało miejsce w wojnach

światowych.

Zdaniem J. Bernard ze względu na różne aspekty można konflikt społeczny rozpatrywać z

punktu widzenia:

1. psychologii społecznej

2. socjologii

3. semantyki

Ad 1. konflikty społeczne są zawsze konfliktami między ludźmi, nie można więc przy ich

rozpatrywaniu pomijać problemów związanych z psychiką człowieka. Dotyczy to zarówno konfliktów

w małych, jak i we wielkich grupach społecznych. Uczucia, przekonania, postawy i zachowania

ludzkie są ważne we wszystkich sytuacjach konfliktowych.

Ad 2. z socjologicznego punktu widzenia konflikty społeczne są związane z istnieniem różnych

sprzeczności o charakterze strukturalnym lub funkcjonalnym, jakie występują w

poszczególnych społecznościach lub w całym społeczeństwie. Są one przykładem negatywnego

współdziałania między ludźmi tkwiącymi w różnych strukturach społecznych, dążącymi do

urzeczywistnienia swoich celów bez względu na innych. Socjologię interesuje społeczne

1

uwarunkowanie konfliktów w różnych elementach struktury społecznej (grupy, kategorie, instytucje

społeczne) i pomiędzy nimi, a także zmiany, jakie konflikty powodują w danych strukturach.

Ad 3. semantyczny punkt widzenia konfliktu społecznego łączy się z potrzebą uwzględnienia

wartości jakie tkwią u podstaw danego sporu.. W sporze racje partnerów nie są jednoznaczne. Innym

problemem semantycznym jest to, że u podstaw konfliktu tkwią niekiedy różne nieporozumienia

znaczeniowe, utrudniające, czy nawet uniemożliwiające porozumienie się stron.

Konflikty społeczne tym m.in. różnią się od innych konfliktów, że do ich zaistnienia nie wystarczają

tylko obiektywne uwarunkowania, lecz są również konieczne subiektywne uwarunkowania. Pierwsze –

stwarzają realne podłoże konfliktotwórcze, czy też potencjalną sytuację konfliktową. Przekształcenie

się jednak danej sytuacji konfliktowej w rzeczywisty konflikt czyli jej aktualizacja, wymaga zawsze

zaistnienia subiektywnych uwarunkowań. Potencjalne strony konfliktu muszą zatem nie tylko mieć

możliwość podjęcia walki, ale przede wszystkim chcieć tej walki.

Właściwości konfliktu społecznego

Konfliktem społecznym nazywamy wszelkie przejawy zmagań, czy też walki między ludźmi, których

celem jest nie tylko zdobycie (względnie utrzymanie) środków produkcji, danej pozycji społecznej,

władzy itp. wartości, cieszących się społecznym uznaniem, ale także pozyskanie, neutralizacja, a

nawet eliminacja rzeczywistego lub domniemanego przeciwnika powyższych zamierzeń.

Od konfliktów społecznych można odróżnić wiele innych form zmagań i konfrontacji, z

jakimi spotykamy się w życiu społecznym, które mogą być następstwem:

-

braku zgody,

-

sprzeczności interesów,

-

kolizji norm,

-

współzawodnictwa,

żadna z tych form zmagań lub konfrontacji sama w sobie nie jest jeszcze przejawem konfliktu, ale

każda z nich stwarza podłoże konfliktowe, na którym może dojść do konfliktu społecznego.

Wnioski metodologiczne

1.

Konflikty społeczne są obiektywnymi zjawiskami, które mogą występować w

dowolnej formie we wszystkich sferach życia społecznego i w różnych zakresach - mikro,

makro i mega skali społecznej. Ze względu na przeróżne wzajemne związki i

zależności, jakie istnieją pomiędzy poszczególnymi sferami życia społecznego, analiza

konfliktu w jednej z nich wymaga uwzględnienia sytuacji, jakie występują w innych

sferach, zwłaszcza pozostających w bezpośrednim związku z tą, w której dany konflikt

zaistniał.

2

2.

Konflikty społeczne są zjawiskami psychospołecznymi. Dlatego też przy ich analizie należy

uwzględnić zarówno społeczne jak i psychiczne uwarunkowania oraz pamiętać o istnieniu

ścisłych związków pomiędzy nimi.

3.

Konflikty społeczne występują w różnych płaszczyznach i przekrojach życia zbiorowego.

Jedne z nich mogą się wzajemnie kumulować, a tym samym rozszerzać i poniekąd

wspomagać. Inne znowu mogą się wzajemnie ograniczać, a nawet eliminować.

4.

Każdy konflikt społeczny jest uwarunkowany zarówno przyczynami obiektywnymi jak i

subiektywnymi. Ale należy pamiętać o tym, że te same przyczyny mogą wywołać dość różne

skutki. Identyczne zespoły przyczyn konfliktotwórczych mogą powodować różne skutki.

5. Nie ma takich społeczności oraz grup społecznych, istniejących w obrębie danych

społeczności - zarówno powstałych spontanicznie, jak i zorganizowanych - w których nie

występowałyby sytuacje konfliktotwórcze, wynikające ze zróżnicowanych potrzeb

poszczególnych ludzi, które są niemożliwe do jednoczesnego zaspokojenia. Jednak nie każda

sytuacja konfliktotwórcza musi prowadzić do wybuchu konfliktu społecznego.

6. Lekceważenie sytuacji konfliktotwórczych jest błędem, ponieważ jak długo one trwają, tak też

długo stanowią potencjalne zagrożenie konfliktami.

7.

jeżeli już dochodzi do konfliktu, to trzeba dążyć do ograniczenia jego rozmiarów i

natężenia oraz do przezwyciężania jego przyczyn i skutków.

Uwarunkowania a przyczyny konfliktów

Podmiotami konfliktów społecznych są świadome istoty o mniej czy bardziej bogatym życiu

uczuciowym, które są nie tylko racjonalne, ale także emocjonalne, tzn. kierujące się w

swoich zachowaniach zarówno rozumem, jak i uczuciami.

Konflikty społeczne wynikają z sytuacji konfliktotwórczych. Sytuacje takie są niewątpliwie wytworem

swoistych uwarunkowań, które możemy najogólniej podzielić na obiektywne i subiektywne.

Każda sytuacja konfliktotwórcza jest określonym procesem, który może, ale nie musi wcale

doprowadzić do wybuchu konfliktu. Sytuacja ta może zostać bowiem rozładowana także w

sposób bezkonfliktowy, jeżeli zostaną podjęte określone działania np. mediacyjne, wyjaśniające itp.

lub też gdy zabraknie po prostu przyczyny konfliktu, a uwarunkowania sytuacji konfliktotwórczej

ulegną dezaktualizacji.

Aby zaistniała sytuacja konfliktotwórcza doprowadziła do wybuchu konfliktu konieczna jest więc

także określona przyczyna (lub zbiór przyczyn).

Może się też tak zdarzyć, że pomimo zaistnienia sytuacji konfliktotwórczej i pojawienie się

określonych przyczyn konfliktu – konflikt społeczny nie występuje. Dzieje się tak np. wtedy gdy

przyczyny konfliktu są zbyt słabe, biorąc pod uwagę istniejącą sytuację konfliktotwórczą. Mogą być

to też tylko pseudoprzyczyny, które ze względu na swoje racjonalne lub irracjonalne właściwości nie

są w stanie doprowadzić do konfliktu, pomimo istniejącej sytuacji konfliktotwórczej. Czasem gdy

takie przyczyny nie są zbyt mocne, aby doprowadzić do konfliktu „wzmacnia” się je sztucznymi

3

http://notatek.pl/socjologia-konfliktow-spolecznych?notatka