1

Wolny handel a protekcjonizm

Justyna Majewska,

materiały do przedmiotu „Międzynarodowe stosunki gospodarcze II”

Źródło:

A. Budnikowski,

Międzynarodowe stosunki gospodarcze,

Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006, rozdz. 10,

T. Rynarzewski, A.

Zielińska-Głębocka, Międzynarodowe stosunki

gospodarcze, PWN, Warszawa 2006, rozdz. 8 i 9.

2

Plan zajęć

1. Argumenty na rzecz wolnego handlu.
2. Tradycyjne argumenty na rzecz protekcjonizmu.
3. Współczesne argumenty na rzecz protekcjonizmu.
4. Kolokwium – MSG I.

3

Dylematy polityki handlowej

2 płaszczyzny rozpatrywania korzyści z wymiany międzynarodowej:

• zwolennicy

PROTEKCJONIZMU

(priorytet racjonalności krajowej),

• zwolennicy

WOLNEGO HANDLU

(priorytet racjonalności międzynarodowej).

4

Argumenty na rzecz wolnego handlu

1. Poprawa

efektywności produkcji i konsumpcji (wyższy poziom

użyteczności) w wyniku specjalizacji międzygałęziowej.

2.

Korzyści ze skali produkcji (obniżenie kosztów jednostkowych).

3.

Korzyści osiągane w wyniku wzrostu konkurencji.

4. Stymulowanie

ekspansji inwestycji kapitałowych (przyrost mocy

produkcyjnych i ich modernizacja).

5. Wzrost stopy inwestycji technologicznych.

6.

Obniżanie stopy inflacji.

7.

Specjalizacja wewnątrzgałęziowa i poszerzenie możliwości wyboru
konsumenta, dopasowanie do preferencji konsumenta, wzrost konkurencji
na rynku towarów i nacisk na obniżanie ich cen.

8.

Godność i suwerenność jednostki.

9. Ograniczenie

władzy państwa.

10.

Zbliżanie się państw i jednostek (ludzie, idee).

11.

Tworzenie sieci wzajemnych powiązań handlowych – sprzyja utrzymaniu
pokoju na świecie.

5

Argumenty na rzecz wolnego handlu

Zidentyfikuj w poniższym oświadczeniu argumenty na rzecz

wolnego handlu

:

„Dla małego kraju, jak np. Filipiny, liberalizacja handlu byłaby
bardzo korzystna. Pozwoliłaby zarówno konsumentom,
jak i producentom dokonywać wyboru na podstawie realnych
kosztów towarów, a nie na podstawie sztucznych cen
wynikających z polityki rządu; pozwoliłaby także na wyjście poza
granice wąskiego rynku krajowego, otworzyłaby nowe horyzonty
dla przedsiębiorczości i – co najważniejsze – pomogłaby
uporządkować krajową politykę”.

Źródło: P. Krugman, M. Obstfeld, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2001, s. 168.

6

Argumenty na rzecz wolnego handlu

• Wolny handel pozwala konsumentom i producentom na podejmowanie

decyzji opartych na krańcowych kosztach i korzyściach w odniesieniu

do danego dobra, jeżeli polityka rządowa nie deformuje kosztów i cen.

•

Filipiny są „małe”, więc będą miały mały wpływ na ceny światowe

i korzyści w sferze dobrobytu wynikające z poprawienia się

terms of

trade

.

• „Wyjście poza granice wąskiego rynku krajowego” pozwala na uzyskanie

korzyści ze skali produkcji.
• Wolny handel otwiera nowe horyzonty dla przedsiębiorczości.
• Grupy interesu mogą dyktować politykę handlową sprzyjającą

realizacji własnych celów, a nie ogólnego dobrobytu.
Polityka wolnego handlu może pomóc w zahamowaniu korupcji tam,

gdzie te grupy nacisku wywierają niewłaściwy lub nieproporcjonalnie duży

wpływ na politykę publiczną.

Źródło: L.S. Goldberg, M. W. Klein, Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Ćwiczenia, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 96.

7

Argumenty na rzecz protekcjonizmu

1.

Zwiększenie zatrudnienia i produkcji.

2. Ochrona pracy krajowej przed

tanią pracą zagraniczną.

3. Poprawa bilansu handlowego.

4. Wprowadzenie tzw.

cła naukowego.

5. Poprawa relacji wymiennych (poprawa terms of trade).

6. Ochrona

przemysłu raczkującego (infant industry).

7. Zapewnienie

wpływów państwa.

8. Korekta

ułomności rynku.

9.

Podjęcie kroków odwetowych lub wyrównujących warunki konkurencji.

10.

Względy społeczne.

11.

Względy kulturowe.

12.

Względy bezpieczeństwa kraju.

8

Argumenty na rzecz protekcjonizmu

Argumenty współczesne

(postępująca internacjonalizacja gospodarowania, globalizacja produkcji, wzrost

współzależności międzynarodowej):

• strategiczna polityka handlowa,
• polityka przemysłowa,

- wywodzą się głównie z alternatywnych (nowych) teorii handlu

międzynarodowego,

- zakładają istnienie niedoskonałej konkurencji

(uwzględnianie oligopolistycznych struktur rynku),

- dotyczą efektów zewnętrznych i korzyści skali

(przepływ wiedzy jako korzyść zewnętrzna, istnienie nadzwyczajnych zysków),

- bodziec do interweniowania przez państwo – innowacje technologiczne

jako istotna determinanta międzynarodowej konkurencyjności.

9

Argumenty na rzecz protekcjonizmu

Strategiczna polityka handlowa

• założenie o istnieniu strategicznych dziedzin działalności, których

wspieranie przynosi korzyści (dodatkowe przychody, korzyści zewnętrzne),

• sektory strategiczne:



gałęzie wysokiej techniki,



gałęzie wytwarzające na potrzeby ochrony środowiska,



gałęzie będące dostawcami półproduktów lub nakładów pośrednich dla

dużej grupy sektorów (przemysł petrochemiczny, stalowy),



sektory produkcji zbrojeniowej,



gałęzie o wysokim stopniu koncentracji, tworzące silne rynki

oligopolistyczne

• aktywna polityka rządowa pozwala na przesuwanie rent z rynków

międzynarodowych do firm krajowych kosztem firm zagranicznych.

10

Argumenty na rzecz protekcjonizmu

Strategiczna polityka handlowa

• rząd graczem na rynku wpływającym na zachowania strategiczne

przedsiębiorstw - poprawa sytuacji konkurencyjnej przedsiębiorstw

(uprzywilejowanie całych branż gospodarki),

• wywieranie wpływu na zachowania strategiczne przedsiębiorstw za

pośrednictwem instrumentów polityki handlowej,

• koncepcja wyjaśniająca, w jakich warunkach kraj może (kosztem partnera)

uzyskać korzyści przez wprowadzenie subsydiów,

• w określonej sytuacji rozwiązanie wolnorynkowe nie jest dla kraju najlepsze.

Model tłumaczący strategiczną politykę handlową
– specyficzna struktura rynku niedoskonałego (niewiele podmiotów),
– postępowanie podmiotów w świadomości wzajemnej współzależności

podejmowanych decyzji z zachowaniami strategicznymi konkurentów

(międzynarodowa współzależność ekonomiczna – procesów i decyzji).

11

Źródło: A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 2006, s. 229.

2) udzielonego SUBSYDIUM rządowego w wysokości 10 (Airbus)

Możliwości wyboru w warunkach:

1) braku rządowego wsparcia w postaci SUBSYDIÓW

Przykład Boeinga i Airbusa – sytuacja zbliżona do monopolu na rynku samolotów

pasażerskich

12

Argumenty na rzecz protekcjonizmu

Strategiczna polityka handlowa

Krytyczne uwagi pod adresem SPH – brak uwzględnienia:

• wolnego wejścia i wyjścia z rynku,

• działania korporacji jako firm międzynarodowych,

• zagranicznych działań odwetowych (polityka zubożania sąsiada),

• możliwości identyfikacji branży,

• zakresu potrzebnych informacji.

13

Argumenty na rzecz protekcjonizmu

Polityka przemysłowa

Polityka państwa zmierzająca do rozwoju gałęzi i branż uznawanych za

nowoczesne

(subsydia, ulgi podatkowe, tanie kredyty, gwarancje kredytowe i in.).

Dwie koncepcje leżące u podstaw polityki przemysłowej:
•

strategiczna polityka handlowa

(wyjaśnia zasadność stosowania w

niektórych przypadkach subsydiów),
• koncepcja

dynamicznej przewagi komparatywnej

(teoretyczne podstawy

ingerencji państwa w kształtowanie struktury produkcji).

Założenie: państwo nie musi w swojej polityce ekonomicznej akceptować

kierunków specjalizacji wynikających z istniejących relacji kosztów produkcji, ale

traktować teorię kosztów komparatywnych w sposób dynamiczny – wynik

prowadzenia określonej polityki.

Słabości koncepcji:

- brak jednoznaczności co do szybszej dynamiki rozwoju gałęzi uznawanych za

nowoczesne pod wpływem polityki przemysłowej,
- zakładanie dysponowania przez państwo wystarczającą wiedzą do wyboru gałęzi.

14

Wolny handel a protekcjonizm

Współzależność handlu międzynarodowego i

ochrony

środowiska

Konflikt między skuteczną ochroną środowiska a wolnym handlem
(zobowiązania wobec GATT/WTO a swoboda prowadzenia niezależnej polityki

ekologicznej)
-

dumping ekologiczny

,

- stosowanie narzędzi polityki handlowej i narzucanie norm ekologicznych

(

ekoimperializm

),

- popyt krajów rozwiniętych a zagrożenie środowiska w krajach rozwijających

się.
Wpływ międzynarodowych porozumień w dziedzinie ochrony

środowiska na swobodę wymiany handlowej.