Teoria i badania

Rafał Fudala

Recepcja literackich dzieł sztuki

(wiersza i piosenki) wśród uczniów

klasy trzeciej szkoły podstawowej

Sztuka i wszystkie jej przejawy są nieodłącznym elementem edukacji. Spotykamy się z nimi każdego dnia, często nawet nieświadomie. Czasami zastanawiamy się nad sen-sem sztuki, szczególnie tej współczesnej, i próbujemy ją zrozumieć. Czy nam się to udaje? A czy zdolni do tego są jej najmłodsi odbiorcy?

Z terminem „dzieło sztuki” obcujemy wersalny słownik języka polskiego 2004, na co dzień, więc jego zdefiniowa-aplikacja multimedialna). Pojęcie to posiada

nie nie powinno (z pozoru) nikomu więc dość szeroki zakres, obejmujący takie przysporzyć większych problemów. Jednak terminy, jak:

gdy postanowimy pojęcie to zbadać nieco

– percepcja – „proces poznawczy polega-

dokładniej, napotkamy swoistą „barierę

jący na postrzeganiu, uświadamianiu

oczywistości”1, która zakłóca nasze spo-

sobie przedmiotów, zjawisk i procesów,

strzeganie i stwarza pozory wiedzy.

zachodzący wskutek działania określo-

W pedagogice, jak i w innych naukach

nych bodźców na narządy zmysłowe”

humanistycznych, często mamy do czynie-

(tamże),

nia z pewnym chaosem terminologicznym,

– rozumienie – „przypisywanie czemuś

który (szczególnie na młodych adeptów tej

określonego znaczenia, wyciąganie

dziedziny wiedzy) może działać zniechę-

z czegoś wniosków, interpretowanie cze-

cająco. Warto zatem przyjrzeć się pewnym

goś” (tamże),

pojęciom związanym z rozumieniem i in-

– interpretacja – „odczytywanie sensu

terpretacją literackich dzieł sztuki przez ich

czegoś, tłumaczenie, wyjaśnianie, ko-

młodych odbiorców.

mentowanie czegoś” (tamże).

Kilka ważnych pojęć

Terminu „recepcja” w odniesieniu

Kluczowym terminem wymagającym do nauki czytania użyła między innymi tu wyjaśnienia jest „recepcja”. Według M. Tyszkowa, definiując go jako „odbiór słownika języka polskiego jest to „odbiór, komunikatu zawartego w dziele sztuki” (za: społeczny obieg dzieła literackiego, utworu Bałachowicz 1988, 21). Dotyczy on przede muzycznego lub teorii naukowej, czasem wszystkim dzieł wielowarstwowych (dzieł

połączony z przyswajaniem zawartych literackich), których zrozumienie (poznanie w nich idei, poglądów, przekonań” (Uni-idei) wymaga wnikliwej analizy treści, de-

1 Termin stworzony przez Zbigniewa Nowaka, szerzej omówiony m.in. [w:] Nowak 1998, 142.

http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 5 2011 21

Teoria i badania

kodowania informacji niepodanych wprost pozwala na stosowanie dzieł sztuki o du-

(Bałachowicz 1988, 20).

żym poziomie abstrakcji (niektóre formy

Kolejnym terminem pozornie łatwym współczesnego malarstwa będą dla ucznia do zdefiniowania jest „dzieło sztuki”. Jednak bardziej wypadkiem podczas malowania

– jak twierdzą postmoderniści – współcze-

niż dziełem sztuki, a niezrozumiała poezja –

sne próby określenia istoty sztuki są bez-

czystym bełkotem). Z tego też powodu dzie-

podstawne. Otóż sztuką nazwać możemy ła sztuki przeznaczone do pracy z uczniami zarówno portret Mona Lisy, jak i kawa-będą miały formę bardziej „klasyczną”,

łek bezkształtnego drewna zawieszonego konkretną i adekwatną do ich możliwości w galerii przez uznanego artystę. Wiersze percepcyjnych.

Słowackiego oraz współczesny hip-hop,

Według J. Bałachowicz (1988, 22) na

będący oznaką buntu młodego pokolenia, proces rozumienia (recepcji) tekstu (w oma-to również przejawy sztuki (Mackiewicz wianym przypadku literackiego dzieła sztu-1996, 252). Jak więc zdefiniować to pozornie ki) składają się:

proste, a jednak problemowe pojęcie? Otóż

– rozumienie pojedynczych wyrazów

uważam, że aktualnie (w kontekście edukacji

i zdań,

dzieci młodszych) pojęciem bardziej ade-

– dostrzeganie i wyjaśnianie związków

kwatnym jest „wytwór sztuki”, definiowany

rzeczowych między elementami treści

przez H. Markiewicza jako „artystyczna

(rozumienie pierwszej warstwy tekstu),

koncepcja rzeczywistości” (za: Guśpiel,

– rozumienie komunikatu przekazanego

Dyląg, Małoszowski 2001, 115). W takim

w drugiej warstwie tekstu.

ujęciu dzieło (bądź arcydzieło) sztuki byłoby

wytworem o szczególnych walorach arty-

Czynnikiem wywierającym niewątpliwy

stycznych, które oczywiście trzeba by rozpa-

wpływ na recepcję literackiego dzieła sztuki

trywać przez pryzmat różnorodnych prądów przez ucznia klasy trzeciej jest z pewnością i kierunków sztuki, często wykluczających sposób, w jaki zostanie mu ono przedsta-się wzajemnie. Dla przykładu: rzeźba współ-

wione. Jest to związane ze wspomnianym

czesna byłaby dla antycznego greckiego powyżej poziomem myślenia konkretno-artysty zapewne kawałkiem bezkształtnej -obrazowego ucznia, jak i z faktem, że materii, natomiast współcześni rzeźbiarze oddziaływanie na więcej niż jeden zmysł

świadomie łamią klasyczne kanony, uważa-

wzmaga proces zapamiętywania i rozumie-

jąc swą twórczość za najpiękniejszą (a nawet nia prezentowanego materiału (Dryden, genialną). Podobnie rzecz ma się z innymi Vos 2003, 100). Tak więc wiersz przeczytany dziedzinami sztuki, w tym także z literaturą przez nauczyciela dla niektórych uczniów i muzyką. W takiej rzeczywistości nauczy-będzie niezrozumiały. Z pewnością ich

ciel obarczony jest kolejną odpowiedzialno-

odsetek zmniejszy się, gdy sami będą mieli

ścią – musi zdecydować o tym, jaki wytwór możliwość przeczytania go lub śledzenia jest dziełem sztuki godnym przedstawienia wzrokiem tekstu podczas czytania przez na-najmłodszym odbiorcom.

uczyciela. Niewątpliwie również „wzmocnie-

nie” tekstu ilustracjami da lepsze rezultaty.

Sztuka w świecie dziecka

Według J. Dyląga (2002, 141) piosenka

W edukacji wczesnoszkolnej opisany jest dziełem sztuki najbliższym dziec-powyżej problem wydaje się mieć mniejsze ku. Oprócz bogactwa treści poznawczych znaczenie. Otóż dziecięcy poziom myśle-

(warstwa słowna) stanowi również źródło

nia (myślenie konkretno-obrazowe) nie emocji i przeżyć estetycznych, niewątpliwie 22 Wychowanie Muzyczne 5 2011

http://www.wychmuz.pl

Teoria i badania

wzmacniających recepcję. Dodatkowo pio-

nieje zupełna dowolność interpretacji, co

senka, która podoba się uczniom, motywuje również podkreśla U. Eco. Natomiast każdą ich w naturalny sposób do wielokrotnego wypowiedź ucznia nauczyciel powinien jej wykonywania, przez co treści warstwy przeanalizować, wskazać jej mocne i słabe słownej utrwalają się, stając się bardziej strony (sprzeczności, błędy dedukcyjne), zrozumiałymi.

a dopiero potem odrzucić bądź włączyć do

J. Dyląg wraz z M. Guśpiel proponują zbioru możliwych interpretacji. Takie po-własną metodykę pracy z piosenką, opartą stępowanie będzie z pewnością miało więcej na różnorodnych koncepcjach psycholo-walorów wychowawczych niż proste wyko-

giczno-pedagogicznych (m.in. „wychowania rzystanie autorytetu nauczyciela.

przez sztukę” B. Suchodolskiego, „inteligen-

Każde dzieło sztuki, nawet jeśli jest dzie-

cji emocjonalnej” D. Golemana, „myślenia

łem skończonym, wymaga od odbiorcy swo-

lateralnego” E. de Bono) oraz badaniach

bodnej i twórczej reakcji, choćby dlatego, że

własnych. Jej główne ogniwa to: przedsta-

odbiorca nie może go naprawdę zrozumieć,

wienie utworu, bliższe poznanie tekstu

jeśli nie stworzy go na nowo w akcie konge-

słownego, nauka śpiewania piosenki, zada-

nialnej współpracy z autorem (Eco 2008, 71).

nia indywidualne lub grupowe rozwijające Z badań

kreatywność uczniów, wspólne wykonanie

piosenki (por. Guśpiel, Dyląg 2007).

Szukając odpowiedzi na kilka nurtu-

jących mnie pytań dotyczących tematu,

Koncepcja dzieła otwartego

przeprowadziłem zajęcia, podczas których

Kolejnym zagadnieniem, jakie warto postanowiłem sprawdzić możliwości re-poruszyć, jest koncepcja „dzieła otwartego” cepcyjne uczniów klasy trzeciej szkoły Umberto Eco2, która wiąże się z interpre-podstawowej. Poszukiwałem odpowiedzi na

tacją dzieł sztuki. Otóż nie raz spotkałem następujące pytania:

się z postawą nauczycieli, którzy oczywiście

1. W jakim stopniu literackie dzieła sztuki

uważają, że uczeń ma prawo do przedsta-

są rozumiane w badanej klasie?

wienia własnej interpretacji, jednak gdy

2. Czy dla uczniów klasy trzeciej dziełem

tylko wychodzi ona poza przyjętą przez

sztuki łatwiejszym w recepcji jest wiersz,

nauczyciela (z góry) koncepcję, odrzucają ją

czy piosenka?

lub krytykują.

Umberto Eco twierdzi natomiast, że

Na powyższe pytania udzieliłem do-

„wartość estetyczna dzieła jest tym większa, mniemanych odpowiedzi w postaci nastę-

im bogatsze są możliwości jego interpreta-

pujących hipotez roboczych:

cji, im różnorodniejsze budzi ono reakcje,

1. Większość uczniów nie ma wyraźnych

im więcej aspektów ukazuje odbiorcy, nie

problemów z recepcją literackich dzieł

tracąc zarazem własnej tożsamości” (Eco

sztuki (założyłem, iż większość uczniów

2008, 70). Czy w dobie edukacji, w której

uzyska w testach wynik powyżej 50%

propaguje się samodzielne dochodzenie

poprawnych odpowiedzi).

uczniów do wiedzy, kreatywność i pomy-

2. Piosenka jest dziełem sztuki łatwiejszym

słowość, nie jest konieczne wysłuchanie

w recepcji niż wiersz (muzyka ułatwia

każdego tłumaczenia? Oczywiście nie ist-

recepcję).

2 Jest to zagadnienie dość skomplikowane, wymagające z pewnością dużo głębszego i szerszego omówienia. Z uwagi na niewielką objętość tej pracy przedstawiono tylko jego główną tezę.

http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 5 2011 23

Teoria i badania

Chcąc zweryfikować poprawność hipotez, sprawdzianu dotyczącego treści omawiane-posłużyłem się dwiema głównymi technika-

go utworu.

mi badań pedagogicznych: testem pedago-

W przypadku piosenki postępowałem

gicznym i wywiadem zbiorowym. Techniką bardzo podobnie. Po zaśpiewaniu piosenki dodatkową, uzupełniającą była obserwacja.

i rozdaniu tekstów nastąpiła rozmowa na te-

Szkoła, w której przeprowadziłem zajęcia, mat jej treści. W międzyczasie kilkakrotnie znajduje się w małej miejscowości w powiecie (na prośbę uczniów) śpiewaliśmy piosenkę, gorlickim, na południu województwa mało-ucząc się jej melodii. Na zakończenie popro-

polskiego. Klasa liczyła zaledwie 14 uczniów, siłem o uzupełnienie sprawdzianów.

w tym siedem dziewcząt i siedmiu chłopców.

Pytania w sprawdzianach dotyczyły wy-

Wybrane przeze mnie do przeprowadze-

stępujących w utworach postaci, opisanych

nia zajęć z uczniami utwory to wiersz Jana wydarzeń, związków między nimi, a także Brzechwy Pająk i muchy oraz piosenka Ciem-oceny moralno-etycznej zachowania postaci

na noc (sł.: Maria Guśpiel, muz.: Jerzy Dyląg). i wskazania innych przykładów zdarzeń Dobierając je, kierowałem się kryteriami podobnych do tych w wierszu i piosence.

przystępności (aby utwory nie przekraczały Wypełnianie sprawdzianów zajęło uczniom możliwości percepcyjnych uczniów klasy po około 10 minut.

trzeciej), artystyczności (aby były to dzieła

Testy zawierały następujące pytania:

sztuki) oraz podobieństwa (starałem się, aby Wiersz:

stopień trudności obu tekstów był podobny).

Z obydwoma utworami postępowałem po-

1. Wymień postacie występujące w wier-

dobnie, w oparciu o wskazówki metodyczne

szu.

zawarte w artykułach M. Guśpiel i J. Dyląga3.

2. Jaką wiadomość ogłosił pająk?

Na p o cz ąt k u z aję ć pr z e cz y t a łem

3. Jak zareagowały na tę wiadomość mu-

uczniom wiersz, rozdałem teksty, po czym

chy?

rozpoczęła się rozmowa na temat jego

4. Jakie były prawdziwe intencje pająka?

treści. Zadawałem pytania, starając się nie

5. Jak oceniasz zachowanie pająka?

osądzać odpowiedzi uczniów (które z nich

6. Czy potrafisz przypomnieć sobie sytu-

są poprawne, a które nie) – miałoby to za-

acje, w których ludzie zachowują się po-

pewne duży wpływ na wynik późniejszego

dobnie jak pająk?

sprawdzianu. Pytania korespondowały Piosenka:

z tymi, na które uczniowie odpowiadali

później samodzielnie w testach. Zależało

1. Wymień postacie występujące w piosence.

mi na zaktywizowaniu w miarę możliwości

2. Kiedy dzieją się opisane wydarzenia?

wszystkich uczestników zajęć, tak by każdy

3. Dlaczego kot nie mógł zasnąć?

mógł wypowiedzieć się przynajmniej raz.

4. Jak mógł się czuć kot?

Początkowo wypowiedzi były bardzo

5. Kto mu pomógł i w jaki sposób?

lakoniczne i niepewne, jednak uczniowie

6. Jak oceniasz postępowanie małego

z czasem, widząc, że żadna z odpowiedzi

chłopca?

nie jest krytykowana, nabierali poczucia

7. Czy potrafisz opisać podobne wydarze-

bezpieczeństwa i pewności. Po zakończeniu

nie, które przytrafiło się tobie lub komuś

rozmowy poprosiłem dzieci o uzupełnienie

z twoich znajomych?

3 Autorzy proponują metodykę pracy z piosenką, jednak uważam, że ma ona uniwersalny cha-rakter i nadaje się również (po pewnych modyfikacjach) do pracy z wierszem.

24 Wychowanie Muzyczne 5 2011

http://www.wychmuz.pl

Teoria i badania

Tabela 1. Wyniki sprawdzianu rozumienia wiersza i piosenki

Numer ucznia

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

w dzienniku

W*

91,6

25

58,3 91,6 66,6 91,6 58,3 83,3 100 83,3

75

66,6 83,3 66,6

P**

100 71,4 64,3 100 71,4 100 85,7 100 100 100 85,7 64,3 100 64,3

* wynik sprawdzianu rozumienia wiersza (%)

** wynik sprawdzianu rozumienia piosenki (%)

Za każdą poprawną odpowiedź można w omawianie utworów, traktując przedsta-było uzyskać 1 punkt (0,5 punktu za odpo-

wione sytuacje z należną powagą.

wiedź nie do końca poprawną). Tabela nr 1

W przypadku wiersza nikt nie potrafił

przedstawia wyniki poszczególnych uczniów.

przełożyć sytuacji w nim przedstawionej

Dzięki sprawdzianom uzyskałem po-

na życie codzienne (znaleźć analogicznego

twierdzenie założonych hipotez:

przykładu). W sprawdzianie natomiast

1. Prawie wszyscy uczniowie uzyskali czterech uczniów wskazało tego typu sytu-wynik recepcji powyżej 50% (zarów-

acje, np.: „W bajce Czerwony Kapturek wilk

no wiersza, jak i piosenki). Tylko jeden przechytrza Kapturka”; „Ludzie zachowują uczeń zdobył 25% punktów przewidzia-się jak pająk, gdy chcą coś zyskać, nic nie

nych za zrozumienie wiersza.

tracąc, a zyskują na czyimś nieszczęściu”.

2. Piosenka okazała się dziełem sztuki ła-

Podczas omawiania piosenki uczniowie

twiejszym w recepcji, aczkolwiek średni wykazali się większą aktywnością, udzielali wynik sprawdzianu jej rozumienia nie większej ilości trafnych odpowiedzi. Nie jest znacząco wyższy od średniego wy-ukrywali również faktu, że piosenka bar-

niku rozumienia wiersza – różnica wy-

dzo się im podoba i chcieli ją wielokrotnie

niosła 11,9 punktu procentowego.

wykonywać. Przytaczali również wiele ana-

logicznych przykładów, kiedy smutek zastę-

Rozwiązując sprawdzian, uczniowie powany jest zadowoleniem (co potwierdzili najlepiej poradzili sobie z wymienianiem później w sprawdzianie). Większość z nich postaci i wydarzeń (zarówno w wierszu, jak dotyczyła zgubienia jakiejś rzeczy, a na-i piosence). Nieco trudniejsze okazały się dla stępnie odnalezienia jej wspólnie z kolegą nich pytania dotyczące związków między lub koleżanką, jednak jeden z przykładów nimi, najtrudniejsze natomiast – odnie-szczególnie przykuł moją uwagę, świad-

sienie omawianych sytuacji i wydarzeń do czył bowiem o głębokim zrozumieniu idei innych, analogicznych, z rzeczywistości piosenki, a także mocnym zaangażowaniu bądź z innych utworów literackich. Cieka-emocjonalnym ucznia: „Mojej cioci mąż

wym jest fakt, że wszyscy uczniowie potępili umarł i jest smutna, to pocieszamy ją i za-zachowanie pająka z wiersza, natomiast nie praszamy”.

wszyscy określili postępowanie chłopca

Wyniki obserwacji dokonanej przeze

z piosenki jako pozytywne.

mnie i wychowawcę klasy potwierdziły dużą

Informacje uzyskane podczas rozmowy aktywność i zaangażowanie uczniów za-

(wywiadu) z dziećmi okazały się potwier-

równo w omawianie wiersza, jak i piosenki.

dzeniem wyników sprawdzianów. Ucznio-

Widać było, że tematy poruszane w utwo-

wie dokładniej i chętniej wypowiadali się na rach są dla dzieci ważne; że uczniowie mają pytania dotyczące faktów, przedstawionych do powiedzenia wiele mądrych rzeczy na postaci i wydarzeń. Bardzo zaangażowali się ich temat. W przypadku piosenki, która wy-http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 5 2011 25

Teoria i badania

jątkowo przypadła im do gustu, pozytywne z uczniami, jest fakt, że pięknie potrafią oni zaangażowanie emocjonalne mogło przeło-mówić o rzeczach trudnych. Empatia, altru-

żyć się na aktywność, a przez to na poziom izm, otwarte potępianie złego, podstępnego rozumienia utworu (co potwierdziły wyniki zachowania – to cechy, jakimi wykazali się sprawdzianu).

trzecioklasiści uczestniczący w zajęciach.

Wystarczyło przedstawić im poważny te-

Wnioski

mat, zamknięty w formę dzieła sztuki.

Jak widać, recepcja dzieł sztuki wśród Myślę, że jest to kolejna rzecz, której dorośli ich młodych odbiorców jest zagadnieniem powinni uczyć się od dzieci, a nie na odwrót.

bardzo rozległym i wymagającym niewąt-

pliwie szerszego opracowania. Mimo tego

z przeprowadzonych przeze mnie badań Bałachowicz J., 1988, Kształtowanie umiejęt-można wyciągnąć kilka istotnych wnio-

ności czytania ze zrozumieniem, WSiP, War-

sków. Przede wszystkim praca z literacki-

szawa.

mi dziełami sztuki może być dla uczniów Dryden G., Vos J., 2003, Rewolucja w uczeniu, ekscytująca i bardzo rozwijająca. Należy

Zysk i S-ka, Poznań.

zadbać o to, aby od najmłodszych lat życia Dyląg J., 2002, Muzyka w edukacji wczesnoszkol-dzieci stawały się odbiorcami sztuki, aby

nej, [w:] Projektowanie i modelowanie edukacji

ją rozumiały oraz lubiły. Zaczynając od jej

zintegrowanej, red. I. Adamek, Wydawnictwo

prostych form, możemy – stopniując trud-

Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.

ność – odkrywać jej różnorodność i piękno, Eco U., 2008, Dzieło otwarte, W.A.B., Warszawa.

dbając jednocześnie, aby była dla uczniów Guśpiel M., Dyląg J., 2007, Piosenki do śpie-atrakcyjna i przyjemna w odbiorze.

wania i zabaw w muzyka, poetę, malarza. Po-

W dobie multimedialności, kiedy sztuka

radnik metodyczny dla nauczycieli kształcenia

oddziałuje na różne zmysły, musimy zadbać,

zintegrowanego, ZamKor, Kraków.

aby dziecko rozumiało pojedyncze kody, ale Guśpiel M., Dyląg J., Małoszowski R., 2001, także wskazać mu, że są one ze sobą komple-Edukacja przez sztukę, [w:] Nauczyciel i uczeń

mentarne i wzajemnie się uzupełniają. Kiedy

w edukacji zintegrowanej w klasach I–III,

wiersz zaopatrzymy w muzykę (melodię),

red. I. Adamek, Wydawnictwo Naukowe Aka-

staje się on piosenką. Możemy jednak zobra-

demii Pedagogicznej, Kraków.

zować go na przykład ruchem, gestem lub Jurewicz M., 2010, Czytanie ze zrozumieniem; statycznym obrazem, uzyskując sztukę mul-uwarunkowania rodzinne, Scholar, Warszawa

timedialną. Prawdopodobnie będzie ona dla Mackiewicz W., 1996, Filozofia współczesna dziecka bardziej dostępna i zrozumiała, co

w zarysie, Agencja Witmark, Warszawa.

oczywiście nie znaczy, że nauczenie odbioru Nowak Z., 1998, Przygotowanie nauczycieli klas czystego kodu słownego czy muzycznego jest

początkowych do dostrzegania i pokonywania

niepotrzebne. Jest dokładnie odwrotnie. Aby

bariery oczywistości w nauczaniu, [w:] Idee

zapoznać ucznia ze sztuką (na przykład lite-

i strategie kształcenia nauczycieli klas I–III

raturą, muzyką) trudną, nowoczesną, można

i przedszkoli, red. I. Adamek, Wydawnictwo

propedeutycznie zaprezentować mu ją w for-

Naukowe WSP, Kraków.

mie multimedialnej, łatwiejszej, ale koniecz-

Pilch T., Bauman T., 2010, Zasady badań peda-

ne jest przedstawienie mu później dzieła

gogicznych, Żak, Warszawa.

w czystej formie słownej czy też muzycznej.

Uniwersalny słownik języka polskiego, wersja 1.0,

Innym aspektem, który bardzo utkwił

(aplikacja multimedialna), 2004, Wydawnic-

mi w św iadomości podczas rozmow y

two Naukowe PWN.

26 Wychowanie Muzyczne 5 2011

http://www.wychmuz.pl

Teoria i badania

ANEKS

Jan Brzechwa

Pająk i muchy

Pająk na stare lata był ślepy i głuchy,

Muchy, słysząc o takiej poprawie pająka,

Nie mogąc tedy złapać ani jednej muchy,

Przyleciały i jęły pchać się do ogonka.

Z anten swej pajęczyny obwieścił orędzie,

Podstawiają więc nóżki i wesoło brzęczą,

Że zmienił się i odtąd much zjadać nie będzie.

A pająk je okręca swą nitką pajęczą.

Że pragnąłby swe życie wypełnić czymś wzniosłem

Niby mierzy dokładnie, gdzie stopa, gdzie pięta,

I zająć się, jak inni, uczciwym rzemiosłem,

A tymczasem wciąż mocniej głupie muchy pęta.

A więc po prostu szewstwem. Zaś na dowód skruchy Muchy patrzą i widzą, że wpadły w pułapkę, Postanowił za darmo obuć wszystkie muchy.

Pająk zaś, który dawno miał już na nie chrapkę,

Niech śmiało przybywają i młode, i stare,

Pogłaskał się po brzuchu i zjadł obiad suty.

A on, szewskim zwyczajem, zdejmie każdą miarę!

Odtąd mówi się u nas: „Uszyć komuś buty”.

Ciemna noc

muz.: J. Dyląg, sł.: M. Guśpiel

1. Do snu nocka tuli świat.

Ucichł nawet psotny wiatr.

Srebrne gwiazdki poszły spać.

Sza-sza, wszyscy muszą spać.

2. Cicho mruczy stary kot.

Zgubił dzisiaj nowy koc.

Zimne nogi, zimny nos.

Sza-sza, wszyscy muszą spać.

3. Mały chłopiec cicho wstał.

Kołdereczkę kotku dał.

Szybko zasnął ciepły nos.

Sza-sza, wszyscy muszą spać.

http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 5 2011 27