TEMAT:

Szkoła jako środowisko wychowawcze, funkcje szkoły, struktura społeczna szkoły.

Szkoła środowiskowa, otwarta, jej istota i obszary działania. Formy współpracy szkoły z rodziną.

Szkoła

 Mikrosystem wychowania

 Forma kształcenia dzieci i młodzieży

- jako instytucja nauczająca(oświatowa i wychowawcza)

- jako kierunek w nauce, filozofii czy literaturze, którego przedstawicieli łączy wspólny pogląd i metoda pracy intelektualnej ( np. szkoła heglowska)

- budynek, w którym zachodzi proces kształcenia

- środowisko wychowawcze ( ze względu na realizowane określone cele, zadania i

funkcje)

Główne cele i zadania szkoły- (określone w Ustawie o systemie oświaty z 7. IX. 1991 r.)

 Umożliwienie uczniom zdobywania wiedzy i umiejętności posługiwania się nią w

życiu codziennym ;

 Kształtowanie szacunku dla symboli narodowych, włączanie dzieci i młodzieży w organizację uroczystości i imprez okolicznościowych propagujących miłość do

ojczyzny;

 Kształtowanie szacunku dla dziedzictwa kulturowego poprzez kontakty z placówkami kultury( filharmonia, kino, teatr, muzea);

 Umożliwienie wszechstronnego rozwoju uczniów, poprzez udział w kołach

przedmiotowych i kołach zainteresowań;

 Podtrzymywanie tożsamości narodowej, religijnej, etnicznej i językowej;

 Współpraca z rodzicami oraz innymi podmiotami w środowisku lokalnym.

FUNKCJE SZKOŁY:

A. Funkcja dydaktyczno-wychowawcza – treści nauczania powinny wywierać wpływ na rozwój emocji, uczuć oraz motywacji działań. Jako nośniki wzorów osobowych,

wzorców zachowań i wartości, powinny dać podstawę do kształtowania

kierunkowych cech osobowości.

B. Funkcja opiekuńczo-pomocowa – zapewnienie bezpieczeństwa osobistego, ochrony zdrowia, wyrównywanie defektów organicznych (np. zespoły korekcyjne);

zapewnienie pomocy w nauce szkolnej, udzielanie pomocy przy wyborze drogi

szkolnej i zawodowej, organizowanie zajęć wspomagających rozwój( świetlica

szkolna), inspirowanie uczestnictwa w zajęciach placówek wychowania

pozaszkolnego, organizowanie dzieciom czasu wolnego;

C. Funkcja integracyjna- dążenie do ujednolicenia celów i metod postępowania z uczniami, zaspokajaniu ich potrzeb w rodzinie, szkole i środowisku. Realizowana jest przez działalność stymulacyjną, korekcyjną, koordynacyjną. Sprawna realizacja

funkcji koordynacyjnej zależy od stopnia otwartości na własne środowisko,

partnerskich stosunków szkoły ze środowiskiem oraz autonomii niezbędnej do

własnych prób i poszukiwań racjonalnych rozwiązań programowo organizacyjnych

STRUKTURA ORGANIZACYJNA SZKOŁY I JEJ ORGANY

Cele i zadania szkoły określone są w Statucie szkoły

I Dyrektor szkoły

Do głównych zadań dyrektora szkoły należy:

 Kierowanie działalnością dydaktyczno-wychowawczą szkoły;

 Opracowanie planu pracy dydaktyczno-wychowawczej oraz opiekuńczej, arkusza

organizacyjnego szkoły oraz przydzielenie czynności i zakresu obowiązków służbowych;

 Sprawowanie nadzoru pedagogicznego oraz dokonywanie oceny pracy nauczyciela;

 Sprawowanie nadzoru pedagogicznego nad uczniami oraz stwarzanie im warunków do harmonijnego rozwoju intelektualnego oraz psychofizycznego;

 Realizowanie uchwał rady pedagogicznej oraz rady szkoły;

 Opracowanie planu finansowego szkoły;

 Nadzór nad prawidłowym prowadzeniem dokumentacji szkoły;

 Współpraca z innymi organami szkoły;

 Zatrudnianie i zwalnianie nauczycieli lub innych pracowników szkoły;

 Przyznawanie nagród i wymierzanie kar nauczycielom lub innym pracownikom szkoły.

II Rada Pedagogiczna Szkoły

Składa się ze wszystkich nauczycieli zatrudnionych w szkole. Na jej czele stoi dyrektor. Do głównych zadań rady pedagogicznej określonych w statucie należy:

 Zatwierdzanie planów pracy szkoły;

 Zatwierdzanie wyników klasyfikacji i promowania uczniów;

 Opiniowanie wniosków dyrektora dotyczących przyznawania nauczycielom nagród,

odznaczeń i innych wyróżnień;

 Przygotowanie projektu statutu szkoły oraz jego zmian;

 Organizowanie zebrań plenarnych.

III Samorząd Uczniowski

Tworzą go wszyscy uczniowie szkoły. Wybory odbywają się co roku we wrześniu( kadencja samorządu trwa 1 rok). Przewodniczący i inni członkowie wybierani są spośród osób zgłoszonych przez klasy. Opiekunem samorządu jest nauczyciel wybrany prze uczniów lub dyrekcję szkoły.

Główne cele działalności samorządu uczniowskiego, to przede wszystkim:

 Tworzenie warunków do rozwoju samorządności uczniów, głównie poprzez branie przez nich odpowiedzialności za podejmowane działania;

 Tworzenie i podtrzymywanie więzi między uczniami szkoły;

 Pielęgnowanie tradycji szkolnych oraz narodowych;

 Eliminowanie zachowań agresywnych w szkole i dbanie o bezpieczeństwo uczniów;

 Włączanie się w akcje charytatywne oraz organizowanie konkursów i akcji integrujących całą społeczność szkolną;

 Obrona praw ucznia;

 Sprawowanie kontroli nad wypełnianiem prze uczniów ich obowiązków.

IV Rada Rodziców

Jest organem stanowiącym reprezentację rodziców uczniów danej szkoły. Kadencja Rady Rodziców(i jej organów) trwa 3 lata. Szczegółowy Regulamin Rady Rodziców dostępny jest w szkole.

Główne cele i zadania Rady Rodziców:

 Organizowanie form aktywności rodziców mających na celu wspomaganie realizacji celów i zadań szkoły,

 Gromadzenie funduszy z dobrowolnych składek rodziców i innych źródeł

potrzebnych do wspierania działalności szkoły oraz ustalanie zasad ich

użytkowania;

 Uchwalanie wraz z radą pedagogiczną programu wychowawczego;

 Opiniowanie projektu planu finansowego szkoły.

V Rada Szkoły

W skład Rady szkoły wchodzą nauczyciele wybierani przez ogół nauczycieli szkoły i rodzice wybierani przez ogół rodziców. Kadencja trwa 3 lata.

Rada szkoły:

 Uczestniczy w rozwiązywaniu wewnętrznych spraw dotyczących szkoły;

 Uchwala statut szkoły;

 Występuje do organu nadzorującego szkołę z wnioskiem o zbadanie i dokonanie

oceny działalności szkoły.

SZKOŁA ŚRODOWISKOWA

Przemiany dokonujące się we współczesnym świecie wpłynęły na zmianę modelu

szkoły, ukazując jej nową role w procesie edukacji dzieci i młodzieży. Szkoła staje się coraz bardziej szkołą otwartą na rodziców i środowisko lokalne.

Szkoła środowiskowa- ( M. Winiarski „ Encyklopedia Pedagogiczna XXI w.” T. VI s. 287)-

[otwarta, społeczna, uspołeczniona, samorządna, ang. Community school ]

- otwarta na własne środowisko( mocno zakorzeniona w środowisku lokalnym), opierająca relacje ze środowiskiem na wielostronnej współpracy i partnerstwie ukierunkowanym na realizację funkcji i zaspokajanie potrzeb edukacyjnych, kulturalnych i opiekuńczo-socjalnych społeczności lokalnej.

Środowiskowość szkoły może przejawiać się w strukturze organizacyjnej szkoły, jej podstawowych funkcjach oraz w procesie współdziałania szkoły i środowiska(bliższego i dalszego) . Funkcjom tym odpowiadają cztery procesy: dydaktyczny, wychowawczy,

opiekuńczy(opieka i pomoc) i proces integracji środowiskowej (działalność animacyjno-koordynacyjna). Należy zawsze uwzględniać i łącznie rozpatrywać funkcje szkoły i jej współdziałanie ze środowiskiem( jako syndromy działania społeczno-edukacyjnego).

Przedmiotem swoich zainteresowań ideę szkoły środowiskowej uczyniło wielu

autorów, m.in. A. Kamiński, R. Wroczyński, S. Kawula, E. Trempała, S. Kowalski.

Główne założenia szkoły środowiskowej:

 Objęcie opieką wychowawczą całego życia dziecka w szkole i poza szkoła;

 Proces kształcenia oparty na doświadczeniach społecznych dzieci i młodzieży;

 Ścisła integracja procesu kształcenia i wychowania;

 Wielostronność działalności opiekuńczej szkoły;

 Pomoc w nauce szkolnej, wyrównywanie niepowodzeń dydaktycznych i

wychowawczych;

 Kierowanie rozwojem indywidualnym ucznia w szkole;

 Zaspokajanie podstawowych potrzeb egzystencjalnych dzieci i młodzieży (

dożywianie, pomoc materialna);

 Roztaczanie opieki nad dziećmi w czasie pracy zawodowej rodziców czy przebywania ich poza domem(świetlica)

 Organizowanie dzieciom czasu wolnego w okresie ferii i wakacji

 Przygotowanie dzieci i młodzieży do ustawicznego samokształcenia i udziału w

różnych placówkach oraz instytucjach wychowania pozaszkolnego.

Istotę Szkoły środowiskowej stanowi wspólnotowość i samorządność dzieci i młodzieży oraz nauczycieli, wychowawców i rodziców. Do realizacji zadań programowych aktywizuje się i włącza siły społeczne środowiska.

Główne obszary działania:

1) Rodzina( działania oparte na podmiotowości i partnerstwie rodziców, nauczycieli i dzieci-uczniów)

2) Środowisko lokalne i okoliczne- (bliższa współpraca szkoły z placówkami edukacji równoległej, włączanie uczniów w sposób świadomy w krąg stosunków społecznych i

kulturowych poza szkołą).

Szkoła nawiązuje ścisłą współpracę z instytucjami społecznymi w środowisku, w

szczególności typu kulturalnego i oświatowego( „otwartość szkoły na odbiór przekazu massmediów”)

- podejmuje też różnorakie działania edukacyjne, kulturalno-oświatowe, socjalne, opiekuńcze na rzecz środowiska lokalnego i społeczności miejscowej

- stara się dynamizować, ożywiać i ukierunkowywać siły społeczne danej

społeczności wokół zadań edukacyjnych i opiekuńczych, zakłada ich udział w

organizowaniu szkolnego i pozaszkolnego procesu dydaktyczno-wychowawczego, a

także opieki nad dziećmi i młodzieżą

Formy współpracy szkoły z rodziną

Nawiązanie współpracy wymaga spełnienia wielu warunków, pewnej gotowości

wszystkich stron taką współpracę nawiązujących. Przegląd prac teoretycznych i

empirycznych ( Kuźma J. „Nauczyciele przyszłej szkoły” Kraków 2000 ;

Śliwerski B. „ Klinika szkolnej demokracji”, Kraków 1996) na temat współpracy szkoły z rodzicami, skłania do wniosku, że o powodzeniach szkolnych i dobrym samopoczuciu ucznia w szkole, w znacznej mierze decyduje stan kontaktów nauczycieli i rodziców.

W ostatnich latach obserwuje się zmianę poglądu na to, jak ma przebiegać organizacja kontaktów z rodzicami. Przemija model współpracy polegający na działaniach zmierzających do wyposażenia rodziców w wiedzę zbliżoną do wiedzy pedagogów. Zdecydowanie więcej uwagi poświęca się rodzinie dziecka. Zdaniem Segiet W. ( Segiet W. Rodzice- nauczyciele.

Wzajemne stosunki i reprezentacje. Poznań 1995) współpraca nauczycieli i rodziców jest zarówno punktem wyjścia, jak i celem ich działalności. Umożliwia jak najbardziej efektywne wspomaganie każdego z jej uczestników. Efektywność tej współpracy wymaga ustalenia i

przyjęcia określonych zasad, na których mają opierać się relacje między nauczycielami a rodzicami.

Mówiąc o zasadach współpracy szkoły z rodziną, M. Łobocki ( M. Łobocki

Organizowanie pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą. Lublin 1994) określa je mianem dyrektyw postępowania (odnoszących się zarówno do nauczycieli, jak i rodziców). Autor wyróżnia siedem takich zasad:

1) Zasada pozytywnej motywacji- bycie świadomym celowości podejmowanej współpracy oraz dobrowolne i szczere w nią zaangażowanie;

2) Zasada partnerstwa- poczucie bycia równorzędnymi partnerami współdziałania;

3) Zasada wielostronnego przepływu informacji- dotyczy uruchamiania różnorodnych

„kanałów” porozumiewania się między sobą;

4) Zasada jedności oddziaływań- realizowanie zgodnych ze sobą celów wychowania;

5) Zasada aktywnej i systematycznej współpracy- czynne i systematyczne angażowanie się nauczycieli i rodziców we wzajemne współdziałanie;

6) Zasada elastycznej i twórczej postawy partnerów współpracy;

7) Zasada taktu i dyskrecji

Każda szkoła deklaruje chęć współpracy z rodzicami, włączania ich w proces

dydaktyczno-wychowawczy i angażowania się w kontakty z nimi. Stosowane formy uznać można za tradycyjne, dlatego stale poszukuje się sposobów zaktywizowania rodziców uczniów i zwiększenia ich poczucia odpowiedzialności za kształt nauczania i wychowania.

Partnerstwo daje poczucie stabilności i bezpieczeństwa. Kształtowanie partnerskich stosunków odbywa się głównie poprzez komunikacje interpersonalną, dzięki której stosunki nauczycieli i rodziców staja się autentyczne i oparte na rzeczywistym dialogu.

M. Mendel ( Mendel M. Rodzice i szkoła. Jak uczestniczyć w edukacji dzieci. Toruń 1998) na podstawie badań stwierdza, iż szkoła i nauczyciele powinni podjąć odpowiednie działania stymulujące rodziców do udziału w procesie edukacji szkolnej dzieci, m.in. takie jak:

 Informowanie rodziców o ich organizacyjno-prawnych możliwościach wpływu na

całokształt warunków edukacji szkolnej;

 Dostrzeganie w rodzicach naturalnych sprzymierzeńców w pracy edukacyjnej i

okazywanie im tego;

 Nawiązywanie z rodzicami dialogu i jego ustawiczne wzbogacanie;

 Podtrzymywanie ich gotowości do współpracy, wspieranie szkoły i pracy

pedagogicznej nauczyciela;

 Respektowanie zasady wspólnej odpowiedzialności za współpracę rodziców i

nauczycieli

Aby upodmiotowienie relacji między nauczycielami a rodzicami było możliwe,

rodziców powinien cechować określony poziom kultury pedagogicznej, który w znacznym stopniu rzutuje korzystnie na ich aktywność w ramach relacji rodzina- szkoła. Z badań H.

Cudaka (1995) wynika wyraźna współzależność między poziomem kultury pedagogicznej rodziców, wychowaniem dziecka w rodzinie i jego osiągnięciami szkolnymi.

Pozytywne skutki współpracy rodziców i nauczycieli ukazane są w pracach S.

Kawuli(1996, 1999), W. Segiet (1999), E. Trempały (1994), A. Janke (1995), M.

Winiarskiego ( 2000). Wynika z nich m. in., że:

 Prawidłowa współpraca miedzy rodzicami a szkołą dostarcza rodzicom informacji o funkcjonowaniu szkoły;

 Bezpośrednie kontakty, dialog i wymiana doświadczeń ograniczają wzajemne negatywne nastawienia, nieufność, sprzyjają otwartości na drugą osobę (empatia i asertywność), umożliwiają wyjaśnienie nieporozumień, przez co przyczyniają się do podniesienia autorytetu rodziców i nauczycieli;

 Pedagogizacja, sprzyjająca zwiększeniu świadomości pedagogicznej rodziców przez poszerzanie ich wiedzy, współudział i współodpowiedzialność za przebieg

edukacji dzieci i młodzieży odgrywa istotna rolę w tworzeniu korzystnej atmosfery wychowawczej. Właściwie prowadzona pedagogizacja pomaga zrozumieć rodzicom

ich ważną rolę w realizacji funkcji szkoły;

 Bezpośredni, bliski kontakt( intelektualny, emocjonalny, duchowy) sprzyja

nawiązaniu relacji o charakterze osobowym (miedzy rodzicami a nauczycielami) i

jest niezbędnym warunkiem upodmiotowienia tych relacji.

Inne formy współpracy szkoły z rodzicami:

a) Indywidualne kontakty w przypadku pojawiających się problemów z dzieckiem;

b) Pomoc w przygotowaniu imprez szkolnych, wycieczek klasowych (lub szkolnych); c) Zebrania informacyjne dla rodziców i uczniów przed lub wraz z rozpoczęciem roku szkolnego.

Od formułowania zasad do urzeczywistniania idei współpracy rodziców i szkoły, w

które włączyły się struktury państwowe( nowe przepisy prawne) i samorządowe (praktyczne wcielanie w życie), coraz więcej jednostek ogłasza swoje programy szkoleń dla nauczycieli dotyczące współpracy z rodzicami ( M. Franciszkowska Rodzice- szkoła w USA (w:) Edukacja i dialog nr 5/2006)

Autorzy amerykańskich materiałów i publikacji, jakich wiele można znaleźć na temat zaangażowania rodziców w edukację dziecka, skupiają głownie uwagę na trzech aspektach: relacjach rodzica z dzieckiem, stosunku rodzica do szkoły i współdziałaniu rodzica ze społecznością lokalną. Popularną formą komunikacji rodzica ze szkoła są spotkania z wychowawcą ( polskie wywiadówki). Wiele miejsca poświęca się przygotowaniu obu stron do takiego spotkania. Dzięki temu wywiadówki są pełne autentycznych problemów

odzwierciedlających życie szkoły.

W procesie edukacyjnym( uwzględniającym założenia pedagogiki dialogu

edukacyjnego), istotna rolę odgrywają partnerzy edukacyjnej interakcji( nauczyciele- rodzice-uczniowie). Coraz częściej widoczny jest udział rodziców w projektowaniu sytuacji edukacyjnych, jako osób będących kreatorami, inspiratorami i realizatorami procesu edukacji.

To oni poprzez aktywne włączanie się do zadań szkoły kreują jej codzienną rzeczywistość edukacyjną, stając się znaczącymi podmiotami edukacji szkolnej.

Bibliografia:

1) Janke A. W. (red): Pedagogiczna relacja rodzina- szkoła. Dylematy czasu przemian.

Bydgoszcz 1995.

2) Janke A. W., Kawula S., Integracja i syntonia w relacji rodzina- szkoła , (w:) Kawula S., Brągiel J., Janke A. (w:), Pedagogika rodziny, Toruń 1998.

3) Kawula S., Pedagogizacja rodziców, (w: ) Pomykało (red.): Encyklopedia

pedagogiczna, Warszawa 1996.

4) Kawula S. Wdrażanie elementów modelu szkoły środowiskowej (w: ) S. Kawula,

Studia z pedagogiki społecznej, Olsztyn 1996.

5) Kuźma J., Nauczyciele przyszłej szkoły , Kraków 2000.

6) Radziewicz J. , Szkoła uspołeczniona i uspołeczniająca, Warszawa 1989.

7) Segiet W., Rodzice- nauczyciele. Wzajemne stosunki i reprezentacje, Poznań 1999.

8) Trempała E. , Szkoła a edukacja równoległa( nieszkolna), Bydgoszcz 1994.

9) Winiarski M., Rodzina – szkoła- środowisko lokalne. Problemy edukacji

środowiskowej, Warszawa 2000.

10) Winiarski M. , Współpraca rodziców i nauczycieli, jej implikacje edukacyjne i determinanty, (w: ) Kawula S. (red): Pedagogika społeczna. Dokonania-aktualność-

perspektywy, Warszawa 2001.

PYTANIA /EWALUACJA/

1) Szkoła, to:

a) Instytucja nauczająca i środowisko wychowawcze

b) Instytucja resocjalizacyjna

c) Instytucja opiekuńczo- wychowawcza

2) Funkcje szkoły:

a) Profilaktyczna

b) Zdrowotna

c) Dydaktyczno- wychowawcza i opiekuńcza

3) Szkoła środowiskowa, to:

a) Szkoła otwarta, społeczna( uspołeczniona)

b) Realizującą proces dydaktyczno–wychowawczy w środowisku lokalnym

c) Koncentrująca swoje zadania na pracy opiekuńczo –wychowawczej

4) Główne założenia szkoły środowiskowej:

a) Proces kształcenia oparty na doświadczeniach społecznych dzieci i młodzieży oraz wielostronność działalności opiekuńczej szkoły

b) Budowanie lokalnego partnerstwa

c) Animacja jako metoda działania profesjonalnego

5) Główne obszary działania szkoły środowiskowej:

a) Rodzina

b) Środowisko lokalne

c) Placówki opieki zdrowotnej

6) Formy współpracy szkoły z rodziną:

a) Pedagogizacja rodziców

b) Syntonia w realizacji programu edukacyjnego

c) Diagnozowanie potrzeb społecznych