CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: diament krystalizuje w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: ośmiościan, rzadziej sześcian lub 48-ścian.
Barwa: diamenty są bezbarwne i przezroczyste, występują tez
odmiany zabarwione (bardzo cenione w jubilerstwie) oraz czarna
(carbonado - mający zastosowanie techniczne).
Połysk: diamentowy.
Rysa: biała.
Twardość: 10,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 3,47 - 3,55 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Diamenty eksploatowane są ze złóż pierwotnych i wtórnych.
Największe złoża diamentu znane są przede wszystkim z
południowej Afryki (wzdłuż rzeki Vaal i Oranje), Brazylii (Minas
Gerais i Bahia), Indii (wschodnia część wyżyny Dekan), Australii
(Nowa Południowa Walia) oraz okolic Jakucka (złoża uralskie i
syberyjskie).
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: grafit krystalizuje w układzie heksagonalnym lub trygonalnym (w zależności od politypu) .
Pokrój kryształów: blaszki, tabliczki, łuski.
Barwa: czarny z odcieniem srebrzystym, stalowoszary
Połysk: półmetaliczny .
Rysa: ciemnoszara, czarna, błyszcząca .
Twardość: 1
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,1 – 2,3 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Powstaje w wyniku zmetamorfizowania skał, jako produkt końcowy
przemiany substancji organicznych bogatych w węgiel. Pojawia się
także w pegmatytach i żyłach hydrotermalnych. Niekiedy bywa
znajdowany wśród granitów, porfirów, gabr, granulitów.
Współwystępuje z pirytem, markasytem, kalcytem. Tworzy znaczne
nagromadzenia w postaci łupków grafitowych.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: siarka krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: podwójna piramida rombowa w kombinacji z
innymi formami prostymi, skupienia ziarniste, zbite, naciekowe lub
ziemiste.
Barwa: żółta, brunatnawożółta, zielonawożółta.
Połysk: tłusty, na ścianach kryształu diamentowy.
Rysa: biała, żółtawa.
Twardość: 2,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,0 - 2,1 g/cm3.
Inne cechy: zapala się w temperaturze 270°C.
WYSTĘPOWANIE
Siarka rodzima może gromadzić się jako produkt sublimacji ekshalacji
wulkanicznych (Pozzuoli pod Neapolem, na Etnie, Yellowstone Park
w Ameryce Północnej). Większe znaczenie gospodarcze ma jednak
siarka pochodzenia osadowego, powstająca na drodze redukcji
siarczanów
CECHY MAKROSKOPOWE :
Postać występowania: piryt krystalizuje w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: izometryczny, kryształy w postaci sześcianów lub dwunastościanów pięciokątnych.
Barwa: mosiężnożółta, niekiedy złocista.
Połysk: metaliczny.
Rysa: czarna.
Twardość: 6 - 6,5.
Łupliwość: brak, przełam muszlowy.
Gęstość: 4,9 - 5,2 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Pod względem chemicznym piryt jest dwusiarczkiem żelazawym o
zawartości siarki 53,4%. Zawiera domieszki innych metali, w tym
złota. Piryt jest najbardziej rozpowszechnionym minerałem z grupy
siarczków. Występuje w skałach magmowych, złożach
hydrotermalnych, a także w skałach i złożach pochodzenia
osadowego.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: markasyt krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: kryształy słupkowe lub tabliczkowe.
Barwa: bladomosiężnożółta, z odcieniem zielonym.
Połysk: metaliczny.
Rysa: szara do czarnej.
Twardość: 6,5.
Łupliwość: brak.
Gęstość: 4,6 - 4,9 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Markasyt stanowi nietrwałą modyfikację pirytu. W podwyższonych
temperaturach przechodzi nieodwracalnie w piryt. Markasyt jest
minerałem dość pospolitym, lecz nie tak rozpowszechnionym jak
piryt. Spotkać go można w utworach żyłowych, hydrotermalnych
niskotemperaturowych. Najczęściej jednak występuje w utworach
osadowych np. wapieniach, marglach, skałach ilastych, a także w
pokładach węgla w postaci konkrecji.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: galena krystalizuje w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: kryształy sześcienne w kombinacji z
ośmiościanami, często osiągające znaczne rozmiary.
Barwa: ołowianoszara.
Połysk: metaliczny.
Rysa: szaroczarna.
Twardość: 2,5 - 3,0.
Łupliwość: doskonała, kostkowa.
Gęstość: 7,4 - 7,6 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Galena jest dwusiarczkiem ołowiu, o zawartości tego pierwiastka
86,6%. Często zawiera domieszki srebra dochodzące do 1%. Jest
ona najpospolitszym minerałem zawierającym ołów. Występuje w
skupieniach ziarnistych, naciekowych oraz w postaci wpryśnięć w
innych minerałach. Często obecna jest w złożach hydrotermalnych
oraz w złożach typu osadowego. W Polsce występuje w złożach
cynkowo-ołowiowych obszaru śląsko-krakowskiego.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: sfaleryt krystalizuje w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: kryształy najczęściej dwunastościenne w
kombinacji z czworościanami.
Barwa: bladożółta, żółtobrunatna do czarnej, w zależności od
zawartośći domieszek żelaza.
Połysk: na ścianach kryształów diamentowy, w zbitych skupieniach
tłusty .
Rysa: biała, przy większych zawartościach żelaza żółta do brunatnej.
Twardość: 3,5 - 4,0.
Łupliwość: bardzo dobra.
Gęstość: 3,9 - 4,1 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Sfaleryt jest siarczkiem cynku o ogólnej zawartości tego pierwiastka
69%. Często zawiera izomorficzne domieszki żelaza (do 20%) i
kadmu (do 0,5%). Zwykle tworzy zbite, ziarniste, nerkowate formy
naciekowe bądź wrostki i wpryśnięcia w innych minerałach.
Powstaje on w złożach hydrotermalnych a także w warunkach
osadowych w środowisku redukcyjnym. Sfaleryt jest głównym
źródłem cynku, w Polsce występuje w złożach cynkowo-ołowiowych
obszaru śląsko-krakowskiego.
2
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: chalkozyn krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: kryształy w postaci krótkich, pseudoheksagonalnych słupków lub grubych tabliczek.
Barwa: ciemnoszara.
Połysk: metaliczny.
Rysa: czarna do ciemnoszarej, połyskująca.
Twardość: 2,5 - 3,0.
Łupliwość: brak, przełam muszlowy.
Gęstość: 5,5 - 5,8 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Chalkozyn jest siarczkiem miedzi, o ogólnej zawartości tego pierwiastka
79,8%. Występuje głównie w skupieniach zbitych, tworzy także naloty
na innych minerałach kruszcowych. Powstaje jako produkt krystalizacji
z wód hydrotermalnych w temperaturach dość niskich lub w
warunkach osadowych w środowisku redukcyjnym. Chalkozyn jest
ważnym kruszcem miedzi, występującym na terenie zagłębia
miedziowego niecki północno sudeckiej (rejon Bolesławca) oraz
zagłębia legnicko-głogowskiego (monoklina przedsudecka).
2
2
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: chalkopiryt krystalizuje w układzie
trygonalnym.
Pokrój kryształów: pseudoregularny (pseudoośmiościenny).
Najczęściej tworzy skupienia zbite, drobnokrystaliczne w formie
wpryśnięć i naskorupień.
Barwa: mosiężnożółta lub złocistożółta, często z barwami naleciałymi.
Połysk: metaliczny.
Rysa: zielonawoczarna.
Twardość: 3,5 - 4,0.
Łupliwość: brak, przełam nierówny.
Gęstość: 4,1 - 4,3 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Chalkopiryt jest siarczkiem miedzi i żelaza, o zawartości Cu 34,5%. W
przyrodzie występuje powszechnie. Jest jednym z ważniejszych
kruszców miedzi. Obecny jest w utworach pochodzenia
hydrotermalnego i osadowego, podobnie jak chalkozyn jest ważnym
kruszcem miedzi w złożach dolnośląskich.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: fluoryt krystalizuje w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: kryształy zwykle sześcienne w kombinacji z
ośmiościanem lub dwunastościanem.
Barwa: występują osobniki bezbarwne i zabarwione: żółte, niebieskie, zielone lub fioletowe; przezroczyste.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 4,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: dobra.
Gęstość: 3,0 - 3,2 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Fluoryt występuje najczęściej w skupieniach ziarnistych lub zbitych w
żyłach hydrotermalnych, pustkach skał krzemianowych i w skałach
osadowych.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: halit krystalizuje w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: kryształy sześcienne, niekiedy osiągające znaczne rozmiary.
Barwa: kryształy halitu są zazwyczaj bezbarwne i przezroczyste, znane są także formy zabarwione na żółto, niebiesko, czerwono i szaro, w zależności od
chemicznych i mineralnych domieszek.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 4,5.
Łupliwość: doskonała, kostkowa.
Gęstość: 2,1- 2,2 g/cm3.
Inne cechy: charakterystyczny słony smak.
WYSTĘPOWANIE
Halit jest najważniejszym minerałem solnym. Jest on źródłem otrzymywania sody i kwasu solnego oraz chloru i jego związków. Używany jest powszechnie do
celów spożywczych i do konserwowania żywności. Halit najczęściej występuje w skupieniach ziarnistych i zbitych. Tworzy także formy szkieletowe,
stalaktytowe oraz włosowate wykwity. Minerał ten powstaje w wyniku
odparowania wody morskiej lub słonych jezior (złoża solne), często tworzy wykwity pustynne. W Polsce złoża soli kamiennej występują w okolicach
Inowrocławia (permskie wysady solne) oraz Bochni i Wieliczki (trzeciorzędowe osady solne).
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: sylwin krystalizuje w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: kryształy zwykle sześcienne.
Barwa: kryształy sylwinu są zazwyczaj bezbarwne i przezroczyste,
rzadziej białawe, czerwone lub szare, w zależności od chemicznych
i mineralnych domieszek.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 2,0.
Łupliwość: doskonała, kostkowa.
Inne cechy: charakterystyczny gorzki smak.
Gęstość: 1,9 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Występowanie podobne do halitu. Złoża sylwinu są eksploatowane w
celu pozyskania nawozu mineralnego powszechnie stosowanego w
rolnictwie - soli potasowej.
3
2
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: karnalit krystlizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: kryształy występują rzadko, są drobne o kształcie pseudoheksagonalnym.
Barwa: kryształy karnalitu mogą być bezbarwne, białe, żółtawe i
czerwonawe, przezroczyste lub przeświecające.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 1,0 - 2,0.
Łupliwość: dobra.
Gęstość: 1,6 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Występowanie podobne do halitu. Złoża karnalitu są eksploatowane w
celu pozyskania nawozu mineralnego stosowanego w rolnictwie.
2
3
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: magnetyt krystalizuje w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: kryształy zwykle w postaci ośmiościanów.
Barwa: żelazistoczarna.
Połysk: metaliczny.
Rysa: czarna.
Twardość: 5,5.
Łupliwość: brak, przełam muszlowy.
Gęstość: 4,9 - 5,2 g/cm3.
Inne właściwości: wykazuje wyraźne właściwości magnetyczne.
WYSTĘPOWANIE
Magnetyt jest tlenkiem żelazowo-żelazawym, o zawartości żelaza
72,4%. Jest on pospolitym minerałem pobocznym wielu skał
magmowych, np. gabra i bazaltu, obecny jest w wielu skałach
osadowych i metamorficznych. Magnetyt występuje w postaci złóż o
różnej genezie, które eksploatowane są w celach gospodarczych.
2
3
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: hematyt krystalizuje w układzie trygonalnym.
Pokrój kryształów: różny, w zależności od warunków krystalizacji: w wysokich temperaturach tworzą się osobniki o pokroju podwójnej piramidy
przypominającej ośmiościan, w temperaturach niskich powstają kryształy o pokroju tabliczkowym.
Barwa: stalowoszara, ciemnoczerwona lub prawie czarna.
Połysk: metaliczny do matowego.
Rysa: charakterystyczna - wiśniowoczerwona.
Twardość: 6,5.
Łupliwość: brak, przełam muszlowy.
Gęstość: 5,0 - 5,5 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Hematyt jest tlenkiem żelazowym o zawartości żelaza 70,0%. Tworzy on
skupienia ziarniste, zbite, a także naciekowe i ziemiste. W zależności od wykształcenia ziarn i skupień wyróżnia sie następujące odmiany: błyszcz żelaza - kryształy lub skupienia grubokrystaliczne o stalowej barwie i połysku metalicznym, mika żelazna - skupienia drobnołuseczkowe,
połyskliwe, żelaziak czerwony - zbita, skrytokrystaliczna lub ziemista odmiana o barwie czerwonej i matowym połysku, śmietana hematytowa -
luźne, pylaste skupienia, barwa terakoty. Hematyt jest bardzo pospolitym minerałem, występującym w ryolitach, którym nadaje charakterystyczne,
czerwone zabarwienie oraz w wielu skałach osadowych i metamorficznych.
Występuje on również w złożach hydrotermalnych i w miejscach ujścia
gazów wulkanicznych.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: getyt krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: kryształy wykształcone w postaci słupków,
pręcików i igieł.
Barwa: lśniąco żółta, brunatna do brunatnoczarnej.
Połysk: metaliczny do matowego.
Rysa: brunatna do brunatnożółtej.
Twardość: 5,0 - 5,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 4,0 - 4,4 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Getyt jest uwodnionym tlenkiem żelaza o zawartości tego pierwiastka
62,8%. Występuje on w pęcherzach pogazowych skał
wulkanicznych w strefie utleniania. Gromadzić się może w utworach
osadowych, tworząc złoża rudne pochodzenia morskiego,
jeziornego lub bagiennego.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: lepidokrokit krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: kryształy tabliczkowe, promieniste, blaszkowe.
Barwa: rubinowoczerwona do żółtoczerwonej.
Połysk: diamentowy.
Rysa: czerwonawa.
Twardość: 5,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 4,0 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Podobnie jak getyt.
2
3
2
Limonit jest mieszaniną mineralną o różnym stopniu uwodnienia, której
głównym składnikiem jest getyt. Zawiera domieszki innych
minerałów takich jak kwarc, wiwianit, minerały ilaste.
Najpospolitszą odmianą limonitu jest żelaziak brunatny, występujący w skupieniach ziemistych, zbitych. Jest to getytowa ruda żelaza.
Inne odmiany limonitu to: limonit włóknisty, ruda darniowa, ruda
bagienna i jeziorna, żelaziak oolitowy i inne.
Limonit wykazuje pochodzenie podobne do getytu.
2
3
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: korund krystalizuje w układzie trygonalnym.
Pokrój kryształów: kryształy piramidalne, słupkowe, rzadziej
tabliczkowe.
Barwa: korund może występować w wielu odmianach barwnych,
odmiana czerwona nazywana jest rubinem, niebieska -szafirem, rzadsze są odmiany barwy żółtawej, zielonej lub fioletowej.
Połysk: szklisty .
Rysa: biała.
Twardość: 9,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: brak, przełam muszlowy.
Gęstość: 3,9 - 4,1 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Korund występuje jako minerał akcesoryczny w niektórych skałach
magmowych i metamorficznych. Szlachetne odmiany - rubiny i
szafiry, znajdowane są najczęściej na wtórnych złożach wśród
piasków i żwirów.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: rutyl krystalizuje w układzie tetragonalnym.
Pokrój kryształów: kryształy słupkowe, niekiedy igiełkowe oraz
skupienia zbite i ziarniste.
Barwa: żółtawobrunatna, czerwonobrunatna do czarnej.
Połysk: metaliczno-diamentowy.
Rysa: żółtawobrunatna.
Twardość: 6,0 - 6,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 4,2 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Rutyl jest minerałem akcesorycznym wielu skał magmowych. W
większych ilościach występuje w osadach powstałych na drodze
intensywnego wietrzenia chemicznego.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: kalcyt krystalizuje w układzie trygonalnym.
Pokrój kryształów: kryształy dobrze wykształcone, nieraz znacznych rozmiarów, odznaczające się bogactwem postaci.
Barwa: najczęściej bezbarwny, biały, szary, brunatny lub rozmaicie zabarwiomy przez domieszki chemiczne i mineralne.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 3,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,6 - 2,8 g/cm3.
Inne właściwości: silnie burzy z 10% HCl.
WYSTĘPOWANIE
Kalcyt jest ważnym minerałem skałotwórczym. Tworzy on bardzo urozmaicone formy skupień. Oprócz skupień ziarnistych, zbitych i włóknistych występują formy naciekowe - stalaktyty i stalagmity. Minerał ten jest głównym
składnikiem osadowych skał wapiennych, pochodzenia zarówno
organicznego jak i chemicznego. Obecny jest w złożach żyłowych
pochodzenia hydrotermalnego. W grupie skał metamorficznych stanowi
podstawowy składnik marmurów.
3 2
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: dolomit krystalizuje w układzie trygonalnym.
Pokrój kryształów: kryształy romboerdyczne.
Barwa: biała, szara, żółtawa, brunatna aż do prawie czarnej, w
zależności od domieszek.
Połysk: szklisty lu perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 3,5 - 4,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,85 - 2,95 g/cm3.
Inne właściwości: burzy z 10% HCl po sproszkowaniu lub po
podgrzaniu kwasu.
WYSTĘPOWANIE
Dolomit jest solą podwójną MgCO . CaCO , prawie zawsze
3
3
zawierającą domieszki żelaza, czasem również cynku, niklu i
kobaltu. Jest on głównym składnikiem skał o tej samej nazwie tj.
dolomitów, a także marmurów dolomitowych. Znany jest ponadto z
żyłowych utworów hydrotermalnych.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: syderyt krystalizuje w układzie trygonalnym.
Pokrój kryształów: rzadko tworzy kryształy romboerdyczne
Barwa: w stanie świeżym żółtawoszara, w stanie zwietrzałym -
brunatna.
Połysk: szklisty lub perłowy.
Rysa: biaława.
Twardość: 3,5 - 4,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 3,7 - 3,9 g/cm3.
Inne właściwości: po sproszkowaniu silnie burzy z kwasem solnym.
WYSTĘPOWANIE
Syderyt jest ważną rudą żelaza, o zawartości tego pierwiastka około
48,3%. Występuje w skupieniach drobnokrystalicznych, zbitych. Jest
obecny w skałach osadowych, w pęcherzach pogazowych skał
wulkanicznych, żyłach pochodzenia hydrotermalnego. Może także
tworzyć konkrecje i pokłady w utworach pochodzenia
sedymentacyjnego i torfach.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: magnezyt krystalizuje w układzie trygonalnym.
Pokrój kryształów: rzadko tworzy kryształy.
Barwa: bywa bezbarwny, biały, czasem brunatny lub czerwonawy, w
zależności od domieszek (głównie żelaza).
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 4,0 - 4,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 3,0 g/cm3.
Inne cechy: po sproszkowaniu silnie burzy z kwasem solnym.
WYSTĘPOWANIE
Magnezyt występuje w skałach osadowych, dolomitach, a także w
postaci żył w zwietrzałych skałach serpentynitowych.
Magnezyt wypalony służy do wyrobu materiałów ogniotrwałych,
specjalnych cementów i izolatorów elektrycznych, znajduje również
zastosowanie w przemyśle papierniczym.
4
2
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: gips krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: kryształy dobrze wykształcone, nieraz znacznych rozmiarów, o pokroju tabliczkowym, a także włóknistym.
Barwa: gips może być bezbarwny, biały, szary, lub żółtawy. Przezroczyste, czyste odmiany gipsu nazywa się selenitem, zaś drobnokrystaliczne, zbite, o białej barwie - alabastrem.
Połysk: szklisty, jedwabisty, perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 2,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,3 - 2,4 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Gips występuje w skupieniach grubotabliczkowych, ziarnistych, zbitych, a także włóknistych i łuskowatych. Jest on pospolitym minerałem w złożach solnych, gdzie tworzy nieraz pokłady, określane również jako gips. Powstaje głównie wskutek wytrącenia z wody morskiej, może się również tworzyć jako produkt uwodnienia anhydrytu . W Polsce największe złoża gipsu występują w Niecce Nidziańskiej. Gips stosowany jest w przemyśle cementowym jako dodatek przy produkcji cementu portlandzkiego, częściowo wypalony jest materiałem
powszechnie stosowanym w budownictwie.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: baryt krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: kryształy tabliczkowe lub słupkowe, odznaczające się bogactwem postaci.
Barwa: najczęściej bezbarwny, biały, szary z rozmaitymi odcieniami.
Połysk: szklisty lub perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 3,0 - 3,5.
Łupliwość: bardzo dobra.
Gęstość: 4,5 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Baryt jest siarczanem baru o zawartości BaO 65,7%. Znany jest jako
minerał hydrotermalnych złóż kruszcowych. Występuje też dość
pospolicie w próżniach i szczelinach skalnych oraz pęcherzykach
pogazowych zastygłych law. Niekiedy tworzy również konkrecje i
spoiwo w niektórych piaskowcach.
Minerał ten ma szerokie zastosowany w różnych gałęziach przemysłu,
jest używany m.in. do wyrobu płuczek wiertniczych, jako materiał
obciążający w przemyśle papierniczym i gumowym, do wyrobu bieli
w przemyśle farbiarskim, w medycynie, a także jako surowiec do
wyrobu różnych soli barowych.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: anhydryt krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: dobrze wykształcone kryształy występują rzadko.
Barwa: najczęściej bezbarwny, biały, szary z odcieniem niebieskim lub czerwonym.
Połysk: szklisty lub perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 3,0 - 3,5.
Łupliwość: dobra lub bardzo dobra.
Gęstość: 2,9 - 3,0 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Anhydryt jest pospolitym składnikiem złóż gipsowo-solnych
pochodzenia morskiego lub jeziornego. Często tworzy oddzielne
pokłady, niekiedy o znacznych miąższościach. Poza tym może
występować jako dodatkowy składnik w iłach, mułowcach i
marglach. Znany jest także z pęcherzyków pogazowych law
wulkanicznych. Anhydryt, podobnie jak gips, używany jest w
przemyśle cementowym. Może być także stosowany do wyrobu
kwasu siarkowego.
5
4 3
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: apatyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: heksagonalny, słupkowy, niekiedy kulisty z powodu dużej ilości ścian.
Barwa: najczęściej bezbarwny, żółty, niebieski, zielony, fioletowy, czerwony.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 5,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: brak.
Gęstość: 3,16 - 3,22 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Apatyt jest mieszaniną izomorficzną apatytu chlorowego i fluorowego, zwykle z dodatkiem grupy hydroksylowej (OH). Zawartość P O wynosi od 40,9 do
2
5
42,3%. Występuje powszechnie jako minerał akcesoryczny w wielu skałach
magmowych, obecny jest również w niektórych skałach metamorficznych,
oraz w złożach hydrotermalnych. W warunkach osadowych fosforan może
być wytrącany z wód morskich w postaci koloidalnej lub skrytokrystalicznej, dając początek złożom o ogólnej nazwie fosforytów. Apatyty
wykorzystywane są do produkcji nawozów mineralnych.
2
4
Oliwiny tworzą szereg kryształow mieszanych o ogólnym wzorze (Mg,Fe) [SiO ], 2
4
którego skrajnymi członami są forsteryt - Mg [SiO ] i fajalit - Fe [SiO ]. Oliwin 2
4
2
4
właściwy (chryzolit) zawiera od 70 do 90% mol. forsterytu oraz 10 do 30% mol.
fajalitu.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: wszystkie oliwiny krystalizują w układzie rombowym, makroskopowa postać kryształów jest rzadko widoczna, gdyż z reguły występują jedynie osobniki wrosłe.
Pokrój kryształów: grubotabliczkowy lub krótkosłupkowy, nieraz prawie izometryczny.
Barwa: u oliwinów właściwych bardzo charakterystyczna, oliwkowozielona, niekiedy z odcieniem lekko żółtawym. Silniej żelaziste odmiany bywają ciemniejsze, aż do oliwkowobrunatnych.
Połysk: szklisty, tłustawy.
Rysa: szara.
Twardość: 6,5-7,0.
Łupliwość: słaba, często prawie niedostrzegalna.
Gęstość: 3,3 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Oliwiny stanowią łatwo wietrzejący składnik skał magmowych zasadowych takich jak bazalt, gabro oraz ultrazasadowych, takich jak dunit i perydotyt. Oliwiny są minerałami mało odpornymi chemicznie. Już w warunkach magmowych ulegają często wtórnym
przeobrażeniom, przechodząc przeważnie w agregaty piroksenów , amfiboli , magnetytu lub innych minerałów. Przemiany zachodzące w oliwinach pod wpływem pary wodnej prowadzą do rozkładu, którego produktami są minerały z grupy serpentynu oraz magnezyt, chalcedon i inne
3
2
4 3
Granaty stanowią dużą grupę minerałów izostrukturalnych (tzn. wykazujących bardzo podobną budowę, lecz różniących się składem chemicznym), będących krzemianami metali dwuwartościowych (wapnia, magnezu, żelaza, manganu) i trójwartościowych (żelaza, glinu, chromu). Największe znaczenie skałotwórcze mają granaty właściwe.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: wszystkie granaty krystalizują w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: kryształy izometryczne, najczęściej w postaci dwunastościanu rombowego.
Barwa: różna w zależności od składu chemicznego - granaty właściwe mają barwę czerwoną, czasami krwistoczerwoną, częściej wiśniowoczerwoną, nieraz z
odcieniem lekko liliowym lub brunatnawym. Inne minerały tej grupy mogą mieć barwy od żółtych, żółtawobrunatnych i zielonobrunatnych, przez
szmaragdowozielone, czerwone aż po prawie czarne.
Połysk: szklisty lub tłusty, niekiedy zbliżony do diamentowego.
Rysa: biała.
Twardość: 6,5-7,5.
Łupliwość: niewyraźna.
Gęstość: 3,5-4,4 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Granaty występują w skałach metamorficznych, takich jak łupki granatowomikowe, łupki granatowochlorytowe, granulity, eklogity i inne. W skałach magmowych obecne są jako składnik akcesoryczny (np. w granitach, fonolitach). Granaty wykazują dużą odporność na wietrzenie, dzięki czemu mogą gromadzić się w okruchowych skałach osadowych (granatowe piaski plażowe). Dzięki dużej twardości stosowane są w produkcji materiałów ściernych. Niektóre odmiany używane są w jubilerstwie jako kamienie półszlachetne.
2
2
4
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: topaz krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: krótkosłupkowy.
Barwa: topaz najczęściej jest bezbarwny lub żółty, znane są też
odmiany o barwie niebieskawej, zielonawej bądź różowej.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 8,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: bardzo dobra.
Gęstość: 3,5-3,6 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Topaz spotkać można w pegmatytach granitowych. Jego znaczenie
skałotwórcze jest niewielkie, jest natomiast znany jako piękny
kamień szlachetny. Zastosowanie w jubilerstwie znajdują jednak
tylko osobniki o dużej czystości i przezroczystości. Topaz jest
minerałem odznaczającym się dużą twardością
EPIDOT Ca (Al,Fe3+)Al O[SiO ][Si O ](OH)
2
2
4
2
7
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: epidot krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: słupkowy.
Barwa: najczęściej zielona, szara lub żółta.
Połysk: szklisty.
Rysa: szara.
Twardość: 6,0.
Łupliwość: bardzo dobra.
Gęstość: 3,38 - 4,49 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Epidot występuje w skałach metamorficznych, takich jak zieleńce, łupki
epidotowe, amfibolity. Znany jest również z pegmatytów
granitowych.
AUGIT (Ca,Na,Mg,Fe2+,Al,Ti) [(Si,Al) O ]
2
2
6
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać kryształów: augit krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: bardzo grubotabliczkowy lub bardzo krótkosłupkowy, nieraz prawie izometryczny.
Barwa: przeważnie czarna, niekiedy o odcieniach jaśniejszych szarawych lub brunatnawych.
Połysk: szklisty, ziemisty.
Rysa: szara.
Twardość: 6,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 3,2 - 3,6 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Augit jest bezwodnym glinokrzemianem wapnia, magnezu, żelaza dwu - i
trójwartościowego oraz glinu. Część jonów magnezowo-żelazawych jest
podstawiona jonami żelazowymi i tytanowymi, a wapń może być częściowo
podstawiony sodem. Ogniwa o odmiennym składzie traktowane są jako
osobne odmiany, a nawet minerały np. augit zwyczajny, augit diopsydowy
(diallag). Augit jest pospolitym składnikiem wielu skał magmowych, takich jak gabra, dioryty oraz bazalty i andezyty. W skałach ulega on
przeobrażeniu w minerały z grupy amfiboli.
2
6
Minerał ten charakteryzuje się nieco prostszą od augitu zwyczajnego
budową chemiczną, oraz bardziej zielonawym zabarwieniem i
połyskiem zbliżonym do jedwabistego lub perłowego (niekiedy
nawet metalicznego). Diallag występuje pospolicie w skałach
magmowych, jest np. głównym składnikiem gabra.
uproszczony wzór ogólny:
(Ca,Na) (Fe2+,Mg) [(OH)(Si,Al) Si O ]
2
2
2
11 2
Hornblenda jest bardzo skomplikowanym uwodnionym krzemianem rozmaitych metali (Ca, Na, Fe, Mg, Mn, Ti itp.). Możliwości podstawienia jonów są bardzo duże, wskutek czego wyróżnia się kilka odmian hornblendy, które różnią się składem chemicznym i innymi właściwościami.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: hornblenda krystalizuje w układzie jednoskośnym. Obserwacje ścian kryształu rzadko są możliwe, gdyż minerał ten w zasadzie tworzy tylko kryształy wrosłe.
Dobrze wykształcone osobniki można spotkać w andezytach.
Pokrój kryształów: najczęściej słupowy lub długosłupowy (kryształy o kształcie wydłużonym).
Barwa: najczęściej zielonoczarna, brunatnoczarna lub zupełnie czarna.
Połysk: szklisty, ziemisty.
Rysa: szara.
Twardość: 5,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 3,0-3,5 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Tworzenie się hornblendy wymaga obecności pary wodnej. Dlatego też minerał ten występuje w skałach magmowych głębinowych, a w skałach wylewnych należy do składników powstałych w głębi ziemi (prakryształy), przed wylaniem lawy. Brak jej natomiast wśród składników krystalizujących z lawy w warunkach wulkanicznych. Hornblenda jest bardzo pospolitym minerałem występującym w wielu skałach takich jak dioryty, sjenity, sjenodioryty, andezyty, trachity, latyty, a także w licznych skałach metamorficznych -
amfibolitach, łupkach amfibolowych, gnejsach hornblendowych.
2
2
3
10
CECHY MAKROSKOPOWE :
Postać występowania: muskowit krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: blaszkowy lub tabliczkowy o zarysie heksagonalnym.
Barwa: muskowit najczęściej jest bezbarwny, niekiedy biały, żółtawy, szary lub brunatny.
Połysk: perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 2 - 2,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,8 - 2,9 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Muskowit jest pospolitym minerałem skałotwórczym. Występuje w skałach
magmowych i metamorficznych. Znany jest także ze skał osadowych, gdzie
występuje jako składnik allogeniczny, w postaci drobnych łusek i blaszek. W
skałach magmowych pojawia się głównie w dwumikowych granitach i
granodiorytach. W skałach wulkanicznych jest nieobecny. W utworach
pegmatytowych kryształy muskowitu osiągają niekiedy znaczne rozmiary,
tworząc złoża o znaczeniu gospodarczym. Muskowit jest również
pospolitym składnikiem skał metamorficznych, głównie łupków
łyszczykowych (mikowych) oraz gnejsów.
2
2
3
10
Serycyt jest mikrokrystaliczną odmianą muskowitu, powstającą
głównie wskutek rekrystalizacji.
CECHY MAKROSKOPOWE :
Postać występowania: serycyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: blaszkowy o zarysie heksagonalnym.
Barwa: muskowit najczęściej jest bezbarwny, niekiedy biały, żółtawy, szary lub brunatny.
Połysk: perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 2 - 2,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,8 - 2,9 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Podobnie jak muskowit. Często pojawia się jako produkt wietrzenia
skaleni. Jest typowym minerałem skał metamorficznych.
BIOTYT K(Mg,Fe2+) [(OH,F) AlSi O ]
3
2
3
10
CECHY MAKROSKOPOWE :
Postać występowania: biotyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: blaszkowy lub tabliczkowy o zarysie
heksagonalnym.
Barwa: zawsze ciemna, brunatna z odcienien zielonawym lub
czerwonawym lub całkiem czarna.
Rysa: biała.
Twardość: 2,5 - 3,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,8 - 3,4 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Biotyt jest najbardziej pospolitym minerałem wśród łyszczyków,
posiadającym duże znaczenie skałotwórcze. Podobnie jak muskowit
występuje głównie w granitach i granodiorytach, znany jest również
z ciemnych skał żyłowych. Biotyt powszechnie występuje w
niektórych skałach metamorficznych, takich jak łupki łyszczykowe
(mikowe) czy gnejsy. W budowie skał osadowych odgrywa znacznie
mniejszą rolę niż muskowit, ponieważ charakteryzuje się mniejszą
odpornością na wietrzenie chemiczne.
4
8
4
10
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: kaolinit krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: łuseczkowy.
Barwa: biała, żółtawa, czasem z odcieniem zielonym.
Połysk: tłusty, matowy, perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 2,25.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,63 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Kaolinit najczęściej jest produktem wietrzenia glinokrzemianów (głównie
skaleni) w środowisku wilgotnym i w obecności CO (odczyn
2
kwaśny). Proces kaolinizacji rozwija się zwłaszcza w skałach
granitowych i pokrewnych. Kaolinit jest głównym składnikiem glin i
iłów, występuje powszechnie w zwietrzelinach i glebach, w których
wchodzi w skład frakcji ilastej.
2
4
10
2
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: illit krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: łuseczkowy.
Barwa: biaława, zielonawa lub brunatnawa.
Połysk: tłusty, matowy, perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 1,0 - 2,0
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,6 - 2,9 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Illit najczęściej jest produktem wietrzenia glinokrzemianów (głównie
skaleni). Może również powstawać w procesach przemian innych
minerałów ilastych i muskowitu. Illit jest pospolitym składnikiem iłów,
występuje powszechnie w zwietrzelinach i glebach, w których
wchodzi w skład frakcji ilastej.
MONTMORILLONIT Al O ·SiO ·nH O
2
3
2
2
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: montmorillonit krystalizuje w układzie
jednoskośnym.
Pokrój kryształów: łuseczkowy.
Barwa: biała, z odcieniem szarym, różowym bądź czerwonym.
Połysk: tłusty, matowy, perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 2,25.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 1,7 - 2,7 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Montmorillonit powstaje w strefie wietrzenia ciemnych skał
magmowych: diabazów, bazaltów i gabra w warunkach alkalicznych.
Jest on głównym składnikiem iłów bentonitowych.
WERMIKULIT (Mg,Fe,Al) (Al,Si) O (OH) ·4H O
3
4
10
2
2
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: wermikulit krystalizuje w układzie
jednoskośnym.
Pokrój kryształów: krótkie słupki lub tabliczki o zarysach
sześciobocznych.
Barwa: żółtawa, zielonawa lub brunatna.
Połysk: tłusty, matowy, perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 1,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,3 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Wermikulit jest produktem wietrzenia lub hydrotermalnego rozkładu
biotytu. Występuje powszechnie w zwietrzelinach i glebach, w
których wchodzi w skład frakcji ilastej.
Chloryty tworzą szeregi kryształów mieszanych, których ważnymi
członami są: pennin (bogaty w krzem), klinochlor (bogaty w magnez i glin), chamosyt (o dużej zawartości żelaza) i ripidolit (zasobny w glin, o średniej zawartości żelaza). Chloryty o małej zawartości żelaza
nazywamy ortochlorytami, zaś o wysokiej jego zawartości -
leptochlorytami.
CECHY MAKROSKOPOWE :
Postać występowania: układ jednoskośny.
Pokrój kryształów: blaszkowaty, pseudoheksagonalny.
Barwa: najczęściej zielona, odmiany bogate w żelazo są ciemnozielone lub prawie czarne.
Połysk: szklisty.
Rysa: zielona do brunatnej.
Twardość: 2,0 do 3,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,6 do 3,3 g/cm3 (w zależności od zawartości żelaza).
WYSTĘPOWANIE
Chloryty są często produktem wtórnego przeobrażenia i rozkładu
minerałów takich jak biotyt, hornblenda, augit i innych zawierających
magnez. Odgrywają ważną rolę skałotwórczą w łupkach chlorytowych,
zieleńcach
3
2
4
10
CECHY MAKROSKOPOWE :
Postać występowania: talk krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: dobrze wykształcone kryształy występują rzadko, zwykle występuje w skupieniach blaszkowatych i zbitych.
Barwa: najczęściej jest bezbarwny, szary, zielonawy lub różowy
Połysk: perłowy, tłustawy.
Rysa: biała.
Twardość: 1,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,7 - 2,8 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Talk jest głównym składnikiem łupków talkowych, występuje również w
innych skałach metamorficznych, np. serpentynitach. Jest on
produktem hydrotermalnego rozkładu skał magmowych zasadowych
i ultrazasadowych bogatych w magnez. Talk jest minerałem o
bardzo szerokim zastosowaniu. Wykorzystywany jest w przemyśle
papierniczym, gumowym, farbiarskim, a także w kosmetyce i
medycynie
(K, Na, Ca)( Fe, Al, Mg, Fe) [(OH) /(Al,Si) O ] x n H O)
2
2
4
10
2
Glaukonit jest uwodnionym glinokrzemianem sodu, potasu, wapnia, magnezu, żelaza i glinu o bardzo skomplikowanej budowie chemicznej.
CECHY MAKROSKOPOWE :
Postać występowania: glaukonit krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: zwykle występuje w mikrokrystalicznych agregatach łuseczkowych.
Barwa: zawsze zielona, z różnymi odcieniami.
Połysk: matowy, tłusty.
Rysa: jasnozielona.
Twardość: 2,0.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,7 - 2,8 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Glaukonit jest minerałem typowym dla osadów pochodzenia morskiego:
piasków, piaskowców, margli, wapieni piaszczystych i mułowców. W
niektórych osadach jego koncentracja jest tak duża, że tworzy on tzw. piaski glaukonitowe, o charakterystycznym zielonym zabarwieniu. Według
niektórych podziałów zaliczany jest do minerałów ilastych
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: kwarc α krystalizuje w układzie heksagonalnym, zaś kwarc β -
trygonalnym.
Pokrój kryształów: kryształy kwarcu mają formę złożoną (słup heksagonalny, romboedr, trapezoedr, ściany piramidy podwójnej).
Barwa: kwarc α - bezbarwny, szarawy, czasem aż do czarniawego, rzadziej lekko niebieskawy, z odcieniem sinawym. Kwarc β - w zasadzie także bezbarwny, choć mnogość wszelkich domieszek powoduje powstawanie form niekiedy silnie
zabarwionych, które traktuje się zazwyczaj jako odmiany o odmiennych nazwach mineralogicznych. Odmianę bezbarwną nazywa się kryształem górskim, białą -
kwarcem mlecznym, szaroczarną - kwarcem dymnym, intensywnie czarną -
morionem, żółtą - cytrynem, czerwonawą - krwawnikiem, wreszcie fioletową -
ametystem. Osobniki barwne (np. cytryn, ametyst) używane są jako kamienie ozdobne.
Połysk: na ścianach kryształów typowo szklisty, na powierzchni przełamu - tłusty (jednakowo dla obu odmian).
Rysa: biała.
Twardość : 7,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: brak, posiadają tylko przełam: kwarc α - muszlowy, kwarc β - muszlowy lub nieregularny, w obu przypadkach o gładkiej powierzchni.
Gęstość: 2,65 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Znane są trzy polimorficzne odmiany krystalicznej krzemionki: kwarc, krystobalit i trydymit, różniące się między sobą temperaturą krystalizacji, Kwarc występuje w dużych ilościach w skałach magmowych przesyconych krzemionką, jest częstym składnikiem skał metamorficznych, tworzy także samodzielne żyły przecinające inne utwory. Kwarc jest głównym minerałem osadowych skał okruchowych, niemal
wyłącznym składnikiem niektórych piasków i piaskowców
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: skrytokrystaliczna
Barwa: oprócz osobników bezbarwnych, szarych, białych występują
odmiany rozmaicie zabarwione: odmianę czerwona nazywa się
karneolem, czarną - onyksem, jasnozieloną - chryzoprazem, zieloną z czerwonymi plamami - heliotropem, o wstęgowym,
zmiennym zabarwieniu - agatem. Wiele z barwnych odmian
chalcedonu stosuje się jako kamienie ozdobne.
Połysk: matowy, ziemisty, tłusty
Rysa: szara.
Twardość: 7,0.
Łupliwość: brak, występuje przełam muszlowy.
Gęstość: 2,55 - 2,63 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Chalcedon stanowi skrytokrystaliczną odmianę kwarcu. Występuje on w
wielu skałach osadowych takich jak opoki i gezy. Minerał ten tworzy
spoiwo w niektórych piaskowcach kwarcowych. Występuje także w
skałach magmowych (głównie wulkanicznych), gdzie jest wtórnym
minerałem wytrąconym z gorących roztworów w szczelinach,
pęcherzykach pogazowych, i innych wolnych przestrzeniach skalnych.
2
2
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: koloidalna, sztywny żel
Barwa: bezbarwny - hialit, barwy białej - opal mleczny, oprócz tego występują odmiany rozmaicie zabarwione (np. żółta, zielona, czerwona).
Mieniący się różnymi barwami opal szlachetny zawdzięcza tę
właściwość zróżnicowanej budowie fizycznej wywołującej interferencję
fal świetlnych.
Połysk: szklisty, woskowy.
Rysa: szara.
Twardość: 5,5-6,0.
Łupliwość: brak.
Gęstość: 1,9-2,2 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Opal jest koloidalną, bezpostaciową krzemionką (stwardniałym żelem),
zawierającą zmienne ilości wody. Występuje on w skałach
wulkanicznych jako produkt wtórny, wydzielony z wód hydrotermalnych
w szczelinach i próżniach skalnych, w osadach gejzerów i gorących
źródeł oraz jako produkt uboczny wietrzenia krzemianów. W skałach
osadowych występuje w formie szczątków szkieletów okrzemek,
radiolarii i igieł gąbek krzemionkowych. Czasami występuje także w
spoiwie piaskowców i mułowców.
3
8
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: mikroklin krystalizuje w układzie trójskośnym.
Pokrój kryształów: nie tworzy jednorodnych kryształów.
Barwa: od białej, szarej, żółtawej, poprzez różową , aż po
ceglastoczerwoną.
Połysk: szklisty do perłowego.
Rysa: biała.
Twardość: 6,0.
Łupliwość: bardzo dobra.
Gęstość: 2,53 - 2,56 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Mikroklin występuje w skałach magmowych takich jak: granity, sjenity,
ryolity, trachity, fojaity, fonolity, oraz w skałach metamorficznych
(gnejsy) i osadowych (arkozy i szarogłazy)
3
8
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: ortoklaz krystalizuje w układzie jednoskośnym.
Pokrój kryształów: grubotabliczkowy.
Barwa: od białej, szarej, żółtawej, poprzez różową , aż po
ceglastoczerwoną.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 6,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,53 - 2,56 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Ortoklaz występuje w skałach magmowych takich jak granity, sjenity,
ryolity, trachity, fojaity, fonolity, oraz w skałach metamorficznych
(gnejsy) i osadowych (arkozy i szarogłazy).
Plagioklazy są glinokrzemianami sodu i wapnia. Tworzą one szereg izomorficzny albit - anortyt. Albit jest glinokrzemianem sodu - Na[AlSi3O8], zaś anortyt glinokrzemianem wapnia - Ca[Al2Si2O8]. Ogniwa pośrednie szeregu izomorficznego plagioklazów stanowią mieszaninę albitu i anortytu, o różnej zawartości tych minerałów: albit może zawierać 0 - 10% anortytu
oligoklaz może zawierać 10 - 30% anortytu
andezyn może zawierać 30 - 50% anortytu
labrador może zawierać 50 - 70% anortytu
bytownit może zawierać 70 - 90% anortytu
anortyt może zawierać 90 - 100% anortytu
Plagioklazy zasobne w albit określane są jako kwaśne, zaś zasobne w anortyt jako zasadowe.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: wszystkie plagioklazy krystalizują w układzie trójskośnym.
Pokrój kryształów: zwykle grubotabliczkowy.
Barwa: jasna - biała, szara, kremowa, czasem żółta lub brunatna.
Połysk: szklisty, perłowy.
Rysa: biała.
Twardość: 6,0 - 6,5.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: stopniowo zwiększa się od 2,61 g/cm3 (albit) do 2,77 g/cm3 (anortyt).
WYSTĘPOWANIE
Plagioklazy występują we wszystkich skałach magmowych, z wyjątkiem skał bardzo niedosyconych krzemionką, oraz w skałach metamorficznych (gnejsy). Udział w budowie skał osadowych mają jedynie plagioklazy kwaśne, o większej od plagioklazów zasadowych odporności na wietrzenie.
2
6
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: leucyt krystalizuje w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: dwudziestoczterościan deltoidowy.
Barwa: kryształy bezbarwne, białe lub szare.
Połysk: szklisty, tłusty.
Rysa: biała.
Twardość: 5,5 - 6,0.
Łupliwość: brak, przełam nierówny.
Gęstość: 2,45 - 2,5 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Leucyt występuje w skałach magmowych ubogich w krzemionkę, a
bogatych w potas, oraz w produktach erupcji wulkanicznych np. we
współczesnych lawach Wezuwiusza.
4
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: nefelin krystalizuje w układzie heksagonalnym.
Pokrój kryształów: tabliczkowy lub słupkowy.
Barwa: kryształy białe lub szare, rzadziej z odcieniem różowym,
zielonym lub żółtym.
Połysk: szklisty, tłusty.
Rysa: biała.
Twardość: 5,5 - 6,0.
Łupliwość: brak, przełam nierówny.
Gęstość: 2,5 - 2,6 g/cm3.
WYSTĘPOWANIE
Nefelin występuje w skałach magmowych ubogich w krzemionkę, a
bogatych w sód np. fojaitach, fonolitach i innych. Jest on również
składnikiem dolnośląskich bazanitów i nefelinitów.