Materiały do cwiczenia nr 5

MOTT: Grupy prątków niegruźliczych – mykobakteriozy

GRUPA I

prątki fotochromogenne, czyli wytwarzające barwnik

tylko pod wpływem światła czas wzrostu 14 do 21 dni

GRUPA II

prątki skotochrooogenne, czyli wytwarzające barwnik

pod wpływem światła i w ciemności, czas wzrostu 10

do 14 dni

GRUPA III

prątki niefotochromogenne, czyli nie wytwarzające

barwnika, czas wzrostu 14 do 21

GRUPA IV

prątki szybkorosnące, również nie wytwarzające

barwnika, czas wzrostu 5 do 7 dni

Najważniejsze gatunki prątków i choroby przez nie

wywoływane

Gatunek

Występowanie (źródło zakażenia)

Znaczenie kliniczne

(chorobotwórczość)

TUBERCULOSIS COMPLEX (WOLNO ROSNĄCE)

M. tuberculosis subsp. tuberculosis
(prątek ludzki)

chory człowiek

gruźlica u ludzi

M. bovis subsp. bovis (prątek
bydlęcy)

chore bydło

gruźlica u ludzi oraz zwierząt domowych i dzikich

M. africanum

chory człowiek

gruźlica u ludzi (głównie w Afryce)

PRĄTKI "ATYPOWE" - MOTT WOLNO ROSNĄCE

M. kansasii

naturalny rezerwuar nieznany; woda?, zwierzęta?

mikobakteriozy u ludzi

M. avium subsp. avium

gleba, woda, ptaki (drób), świnie, bydło, żywność (mleko,

mięso, jaja)

mikobakteriozy u zwierząt

mięso, jaja)

"M. avium subsp. nominis-suits"

gleba, woda, ptaki (drób), świnie, bydło, żywność (mleko,

mięso, jaja)

mikobakteriozy u ludzi

M. intracellulare

gleba, woda, ptaki (drób), świnie, bydło, żywność (mleko,

mięso, jaja)

mikobakteriozy u ludzi

M. malmoense

woda, gleba

mikobakterioza płuc

M. ulcerans

skóra chorych ludzi

owrzodzenia skóry u ludzi, głównie w krajach tropikalnych

(wrzód Buruli)

M. marinum

choroby skóry

wody słodkie i słone, baseny, kąpieliska, akwaria (chore ryby

i inne organizmy morskie)

M. gordonae

gleba, woda wodociągowa

niechorobotwórcze; infekcje

oportunistyczne; bardzo często

zanieczyszcza materiały kliniczne

M. genavense

rozsiane infekcje u chorych na AIDS

naturalny rezerwuar nieznany; woda?

M. celatum

różne materiały kliniczne pochodzące od ludzi

mikobakterioza płuc i innych układów szczególnie u chorych

na AIDS

M. scrofulaceum

gleba, woda, surowe mleko, produkty mleczne, ostrygi

zapalenie węzłów chłonnych szyjnych u dzieci

Najważniejsze gatunki prątków i choroby przez nie

wywoływane

Gatunek

Występowanie (źródło zakażenia)

Znaczenie kliniczne

(chorobotwórczość)

PRĄTKI "ATYPOWE" – MOTT SZYBKO ROSNĄCE

M. fortuitum subsp. fortuitum

mikobakteriozy u ludzi

woda, gleba, kurz

M. chelonae subsp. chelonae

mikobakteriozy u ludzi

woda, gleba

M. smegmatis (prątek mastki)

wydzielina gruczołów skóry

narządów płciowych u człowieka

niechorobotwórcze – flora

fizjologiczna

PRĄTKI INNE (WOLNO ROSNĄCE)

M. leprae (prątek trądu)

człowiek chory na trąd

trąd u ludzi

M. bovis BCG – niezjadliwy

(atenuowany) prątek bydlęcy

szczepionka przeciw gruźlicy

stosowana u ludzi i zwierząt

infekcje oportunistyczne u chorych

na AIDS

* „M. avium subsp. hominis-suis" - szczepy chorobotwórcze dla ludzi (podgatunek stworzony sztucznie).

Swoistość gatunkowa antygenów ESAT-6 i CFP-10

T. complex

ESAT-6

CFP-10

Non-TB

ESAT-6

CFP-10

M. tuberculosis
M. africanum
M. bovis
BCG

+
+
+
-

M. avium
M. branderi
M. celatum
M. chelonae
M. fortuitum
M. gordonae

-
-
-
-
-
-

M. gordonae
M. Intracellulare
M. kansasi
M. malmoense
M. marinum
M. scrofulaceum
M. smegmatis
M. szulgai
M. vaccae
M. xenopi

-
-
+
-
+
-
-
+
-
-

Najważniejsze cechy różnicujące prątki o znaczeniu klinicznym

dla człowieka

Gatunek

Czas

wzrostu

(dni)

Barwa kolonii

żn

ść

św

tł

8°

M. tuberculosis

12-25

kremowa

M. bovis

24-40

kremowa

M. africanum

31-42

kremowa

+++

M. kansasii

10-20

żółta

+++

M. avium

10-21

kremowo-
łososiowa

kremowo-

M. intracellulare

10-21

kremowo-
łososiowa

M. malmoense

7-42

szarobiała

brak danych

M. ulcerans

28-60

kremowa

+++

-/+

M. marinum

5-14

żółta

+++

M. gordonae

10-14

żółto-
pomarańczowa

+++

+/-

M. genavese

14-28

kremowa

+++

brak danych

M. celatum

14-28

kremowa

brak danych

M. scrofulaceum

żółta

+++

M. fortiutum

3-5

kremowa

+++

M. chalonae

3-5

kremowa

+++

M. smegmatis

3-5

żółta

+++

brak danych

Zależność barwy od światła: N – niefotochromogenne, S – skotochromogenne, F – fotochromogenne, d – reakcja opóźniona lub słaba.
* Szczepy prątków opornych na hydrazyd kwasu izonikotynowego (INH) nie wytwarzają katalazy i peroksydazy.
** Szczepy M. tuberculosis wielooporne na antybiotyki mogą nie wytwarzać niacyny.

Cechy różnicujące prątki kwasooporne

Szybkość

wzrostu

Wzrost w tem. °C

Wzrost

Test niacynowy

Katalaza

Ureaza

Hydroliza Tweenu

Tolerancja na

NaCl

Znaczenie

kliniczne

gładki

szorstki

5 dni

10 dni

M. tuberculosis

wolno

++++

M. bovis

wolno

+++

M. avium

wolno

M. kansasi

wolno

M. kansasi

wolno

M. marinum

wolno

M. scrofulaceum

wolno

M. intracellulare

wolno

M. fortiutum

szybko

M. chelonei

szybko

M. smegmatis

szybko

M. phlei

szybko

Gatunki Corynebacterium najczęściej spotykane w materiałach

klinicznych

Gatunek

Występowanie

Chorobotwórczość

C. diphtheriae

błona śluzowa górnych dróg oddechowych, skóra u
chorych na błonicę i nosicieli

błonica (łac. diphtheria) gardła, krtani, tchawicy,
skóry, pępowiny noworodków i sromu

C. ulcerens

skóra bydła i innych zwierząt domowych

błonicopodobne zapalenie gardła i skóry

C. jeikeium

błony śluzowe górnych dróg oddechowych, skóra
osób zdrowych

zakażenia oportunistyczne głównie układu krążenia,
układu oddechowego,
ośrodkowego układu nerwowego

C. urealyticum

błony śluzowe górnych dróg oddechowych, skóra

zakażenia oportunistyczne głównie układu

C. urealyticum

błony śluzowe górnych dróg oddechowych, skóra
osób zdrowych

zakażenia oportunistyczne głównie układu
moczowego

C. pseudodiphtheriticum

błony śluzowe jamy nosowo-gardłowej u osób
zdrowych

zakażenia oportunistyczne układu krążenia i układu
oddechowego

C. xerosis

błony śluzowe jamy nosowo-gardłowej, skóra, worek
spojówkowy osób zdrowych

zakażenia oportunistyczne o różnym umiejscowieniu

C. striatum

błony śluzowe jamy nosowo-gardłowej, skóra -
zwłaszcza przedsionek nosa u osób zdrowych

zakażenia oportunistyczne o różnym umiejscowieniu

C. minutissimum

skóra osób chorych i zdrowych

łupież rumieniowy (łac. erythrasma), zakażenia
oportunistyczne o różnym umiejscowieniu

C. amycolatum

skóra osób zdrowych

zakażenia oportunistyczne o różnym umiejscowieniu

C. aurimucosum

drogi rodne kobiet

komplikacje w przebiegu ciąży, poronienia

Charakterystyka gatunków maczugowców najczęściej występujących

w materiałach klinicznych

ść

ła

Cechy szczególne

C. diphtheriae

- ***

brązowe otoczenie kolonii na pożywce
Tinsdale'a

C. ulcerans

brązowe otoczenie kolonii na pożywce
Tinsdale'a, odwrotny test CAMP

C. jeikeium

nie rośnie w warunkach beztlenowych, nie
rozkłada fruktozy

C. urealyticum

+++

bardzo aktywna ureaza

C. urealyticum

+++

bardzo aktywna ureaza

C. pseudodiphtheriticum

C. xerosis

wrażliwe na wibriostatyczny czynnik 0/129

C. striatum

niektóre szczepy wytwarzają żółtozielony
barwnik dyfundujący do pożywki; rozkłada
tyrozynę

C. minutissimum

hodowane na pożywkach z 20% surowicy
bydlęcej daje koralowoczerwoną
fluorescencję w UV

C. amycolatum

oporne na wibriostatyczny czynnik 0/129

C. aurimucosum

kolonie kleiste, przylegające do podłoża,
żółte lub czarne

Właściwości wykorzystywane w identyfikacji i różnicowaniu

Ruch

Wzrost w +4°C

Katalaza

Hydroliza

eskuliny

Wytwarzanie

Hemoliza

Test CAMP

Staphylococcus aureus

Test CAMP

Rhodococcus equi

Listeria

monocytogenes

Listeria ivanovii

β duża

strefa

Listeria ivanovii

strefa

Erysipelothrix

rhusiopathiae

brak lub α

Lactobacillus spp.

brak

Kurthia spp.

bezwzględny

tlenowiec

brak

brak danych

Streptococcus

agalactiae