PODSTAWA PRAWNA

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oznacza konieczność dostosowania polskiego prawa do porządku prawnego Wspólnoty, w tym przyjęcie postanowień zawartych w akcie prawnym, jakim jest VI Dyrektywa Rady z dnia 17 maja 1977 roku w sprawie harmonizacji przepisów państw członkowskich dotyczących podatków obrotowych.

W dniu 11 marca 2004 roku Sejm uchwalił ustawę o podatku od towarów i usług. Ustawa ta zastępuje ustawę z dnia 8 stycznia 1993

roku o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 z późniejszymi zm.) Do najważniejszych zmian wprowadzonych przepisami nowej ustawy należy zaliczyć:

 zmiany w zakresie przedmiotu opodatkowania – m.in. objęcie opodatkowaniem wszelkich praw, a także nieruchomości (gruntów)

 wprowadzenie szczegółowych przepisów dotyczących miejsca świadczenia przy dostawie towarów, wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów oraz przy świadczeniu usług

 wprowadzenie regulacji w zakresie opodatkowania handlu wewnątrzwspólnotowego

 dostosowanie stawek podatku do przepisów unijnych

 zmiany w zakresie dokonywania korekt podatku od zakupów związanych ze sprzedażą zwolnioną i opodatkowaną

 nowe zasady zwrotu podatku

 zmiany w zakresie odliczeń podatku (nowe uregulowania dotyczące odliczeń podatku od zakupu samochodów osobowych i czynności dokonywanych poza granicami kraju).

ZAKRES TERYTORIALNY

(wynika z art. 3 VI Dyrektywy Rady Unii Europejskiej)

Podatek VAT jest podatkiem terytorialnym, co oznacza, że dotyczy on transakcji zawieranych i wykonywanych na ściśle określonym terytorium. W sytuacji, gdy wykonywanie czynności będzie miało miejsce poza tym terytorium, to co do zasady nie będzie ona podlegała opodatkowaniu.

Kryterium terytorialności wynika z art. 3 VI Dyrektywy Rady Unii Europejskiej i zostało zdefiniowane w art. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. I tak:

 „terytorium kraju” terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

 „terytorium Wspólnoty” terytoria państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej

 „terytorium państwa członkowskiego” terytorium państwa wchodzącego w skład Wspólnoty

 „terytorium państwa trzeciego” terytorium nie wchodzące w skład terytorium Wspólnoty

ZAKRES TERYTORIALNY (c.d.)

Zakres obowiązywania VI Dyrektywy nie pokrywa się z zakresem terytorialnym Wspólnoty ani też z zakresem obowiązywania Kodeksu Celnego Wspólnoty. Stąd też polska ustawa w ślad za rozwiązaniami VI Dyrektywy zawiera regulacje włączające i wyłączające pewne obszary z zakresu stosowania VAT.

 do zakresu pojęcia „terytorium państwa członkowskiego” zostały włączone następujące terytoria poszczególnych państw członkowskich:

 Księstwo Monaco uznaje się jako terytorium Republiki Francuskiej

 wyspę Man traktuje się jako terytorium Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii

 z zakresu pojęcia „terytorium państwa członkowskiego” zostały wyłączone następujące terytoria poszczególnych państw członkowskich:

 z terytorium Republiki Federalnej Niemiec – wyspa Helgoland i terytorium Büsingen

 z terytorium Królestwa Hiszpanii – Wyspy Kanaryjskie, Ceuta i Melilla

 z terytorium Republiki Włoch – Livigno, Campione d’Italia, włoska część jeziora Lugano

 z terytorium Republiki Francuskiej – departamenty zamorskie Republikii Francuskiej

 z terytorium Republiki Greckiej – Góra Athos

 z terytorium Republiki Finlandii – Wyspy Alandzkie

ZAKRES PRZEDMIOTOWY

(wynika z art. 5 ust. o podatku od towarów i usług)

 odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju

(Każda czynność podejmowana przez podatnika VAT w ramach samodzielnej działalności gospodarczej będzie czynnością podlegającą opodatkowaniu – albo jako dostawa towarów, albo jako świadczenie usług.)

 eksport towarów

(Jest to potwierdzony przez Urząd Celny wyjścia wywóz towarów z terytorium kraju poza terytorium Wspólnoty w wykonaniu czynności dostawy towarów. Wywóz dokonywany przez dostawcę lub w jego imieniu – to tzw. eksport bezpośredni, natomiast przez nabywcę mającego siedzibę poza terytorium kraju lub w jego imieniu – to tzw. eksport pośredni)

 import towarów

(Jest to przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju.)

 wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju

(Jest to nabycie za wynagrodzeniem prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium innego państwa członkowskiego niż państwo wysyłki niezależnie od tego, kto przewozi towar i na czyje zlecenie towar jest przewożony.

 wewnatrzwspólnotowa dostawa towarów

(Jest to wywóz towarów z terytorium kraju w wykonaniu czynności opodatkowanych na terytorium innego państwa członkowskiego).

ZAKRES PODMIOTOWY

Podatnik – (art. 15 ust. 1 ustawy) kryterium decydującym o uznaniu podmiotu (osoby prawnej, jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej oraz osoby fizycznej) za podatnika podatku od towarów i usług jest samodzielne wykonywanie działalności gospodarczej, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

O uznaniu za podatnika decydują zatem dwa łącznie spełnione warunki:

 prowadzenie działalności gospodarczej, która obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub innych usługodawców, w tym również podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, jak również działalność osób wykonujących wolne zawody, także wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo, w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub dóbr niematerialnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

 samodzielność (czyli niezależność od innych osób) w prowadzeniu tej działalności.

Uzyskanie statusu podatnika:

Dokonanie rejestracji poprzez złożenie deklaracji podatkowej (VAT-R) i uzyskanie wpisu do stosownego rejestru – w wyniku rejestracji podatnik zyskuje określone prawa i obowiązki (m.in. przysługuje mu prawo do odliczania podatku naliczonego).

Powstanie obowiązku podatkowego z chwilą, gdy wartość sprzedaży opodatkowanej przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwotę wyrażoną w złotych, odpowiadającą kwocie 10.000 euro. Opodatkowaniu podlega nadwyżka ponad tę kwotę.

Osoba, która w ten sposób staje się podatnikiem, nie ma prawa do odliczania podatku naliczonego.

OBOWIĄZEK PODATKOWY

 Co to jest obowiązek podatkowy?

Jest to wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia przewidzianego w tych ustawach.

 Kiedy powstaje obowiązek podatkowy?

W momencie zajścia takich zdarzeń jak wydanie towaru lub wykonanie usługi, które są dokumentowane fakturą nie później niż siódmego od dnia zajścia zdarzenia.

Ustawa określa również szczególne momenty powstania obowiązku podatkowego, uwzględniając specyfikę niektórych czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Do takich przypadków zaliczamy np. powstanie obowiązku podatkowego z tytułu wniesionej zaliczki (niezależnie od jej kwoty).

 Gdzie powstaje obowiązek podatkowy?

Podatek od wartości dodanej nakładany jest zgodnie z zasadą terytorialnej suwerenności podatkowej, co oznacza, że w danym państwie opodatkowaniu powinny podlegać jedynie te transakcje, których konsumpcja ma miejsce w kraju.

Jeżeli ustawa jako miejsce świadczenia wskazuje terytorium kraju, należy przez to rozumieć, że dana czynność jest opodatkowana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, według stawek i zasad obowiązujących w Polsce. W przypadku gdy ustawa wskazuje, że miejsce świadczenia przypada na terytorium innego kraju członkowskiego bądź na terytorium kraju trzeciego – dana czynność nie podlega opodatkowaniu w RP (podatnikowi mogą jednak przysługiwać odliczenia bądź zwrot podatku od nabywanych towarów i usług).

STAWKI PODATKOWE

Stawka podatkowa – jest to współczynnik zastosowany do podstawy opodatkowania określający wysokość podatku. Zgodnie z art. 12 VI Dyrektywy każde państwo członkowskie ma obowiązek określenia stawki podstawowej VAT nie niższej niż 15%. Górny zakres stawki podstawowej określa predyrektywa do VI Dyrektywy wskazując, że do 31 grudnia 2005 roku nie powinna ona przekraczać 25%. Przepis art. 12 dopuszcza możliwość stosowania przez państwa członkowskie stawek preferencyjnych w ilości do dwóch, wskazując iż nie mogą one być niższe aniżeli 5%.

stawka podstawowa – w wysokości 22%

stawki preferencyjne – w wysokości 7%, 3% i 0% (obniżone stawki podatku wprowadzone przez ustawę)

 obniżoną do wysokości 7% stawkę podatku stosuje się do towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy

 obniżoną do wysokości 3% stawkę podatku stosuje się do towarów i usług wymienionych w załączniku nr 6 do ustawy – w odniesieniu do których Polska uzyskała okres przejściowy, który będzie obowiązywał do dnia 30 kwietnia 2008 roku.

 stawka podatku w wysokości 0% stosowana jest w odniesieniu do eksportu, wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, a także do wszystkich towarów wymienionych w art. 83 ustawy, w tym do dostaw statków, środków transportu morskiego i lotniczego oraz transportu międzynarodowego. Odpowiednikiem „polskiej” stawki 0% w VI Dyrektywie jest tzw. zwolnienie z prawem do odliczenia.

STAWKI PODATKOWE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ

Wysokość stawek podatku VAT w krajach UE kształtuje się następująco:

Państwo

Stawka podstawowa

Stawki preferencyjne

Austria

20%

10% i 12%

Belgia

21%

0%, 6% i 12%

Cypr

15%

0% i 5%

Czechy

19%

5%

Dania

25%

0%

Estonia

18%

0% i 5%

Finlandia

22%

0%, 8% i 17%

Francja

19,6%

2,1% i 5,5%

Grecja

19%

4,5% i 9%

Hiszpania

16%

4% i 7%

Holandia

19%

6%

Irlandia

21%

0%, 4,4% i 13,5%

Litwa

18%

5% i 9%

Luksemburg

15%

3%, 6% i 12%

Łotwa

18%

5%

Malta

18%

5%

Niemcy

16%

7%

Polska

22%

0%, 3% i 7%

Portugalia

21%

5% i 12%

Słowacja

19%

-

Słowenia

20%

8,5%

Szwecja

25%

0%, 6% i 12%

Węgry

25%

5% i 15%

Wielka Brytania

17,5%

0% i 5%

Włochy

20%

0%, 4% i 10%

Źródło: European Commission, Vat Rates applied in the members states of the European Community.