WSTĘP DO KRĘGOWCÓW.

typ: STRUNOWCE

podtyp: osłonice

 żachwy

 ogonice

 sprzągle

podtyp: bezczaszkowce

 lancetniki

podtyp: kręgowce

podgromada: bezżuchwowce

► krągouste (smoczkouste)

-

śluzice

-

minogi

podgromada: żuchwowce

gromada: ► ryby

► płazy

► gady

► ptaki

► ssaki

Cechy strunowców

 dwuboczna symetria ciała

 struna grzbietowa – wewnętrzny szkielet osiowy

• osłonice – u larw

• bezczaszkowce – przez całe życie

• kręgowce – w okresie zarodkowym

 ośrodkowy układ nerwowy o cewkowatej budowie

 szczeliny skrzelowe

• I szczelina skrzelowa – jama ucha środkowego i trąbka Eustachiusza

• nabłonek II szczeliny skrzelowej – migdałki

• nabłonek III i IV szczeliny skrzelowej – przytarczyce i grasica

 ogon

Podtyp: OSŁONICE ( Tunicata)

ok. 1600 gatunków

u dorosłych postaci:

 brak struny grzbietowej

 brak ogona (wyjątek: ogonice)

 brak cewki nerwowej - zredukowany układ nerwowy (zwój nerwowy)

 galaretowata osłonka (tunika), 2 otwory (syfony)

 tryb życia: osiadły, filtrujący

 otwarty układ krążenia - serce oraz naczynia krwionośne; wanadocyty (zawierające hemowanad)

 brak układu wydalniczego

 obojnactwo, rozwój złożony

 rozmnażanie bezpłciowe–pączkowanie

 larwy neoteniczne – dorosłe ogonice

Podtyp: BEZCZASZKOWCE - Lancetnik

Cechy pierwotne:

•

brak głowy

•

nabłonek jednowarstwowy

•

metameryczna budowa ciała

•

zamknięty układ krwionośny; brak serca

•

układ wydalniczy – protonefridia

•

gonady – bez dróg wyprowadzajacych

•

zapłodnienie zewnętrzne

Cechy podobne do cech kręgowców:

•

układ krążenia wrotnego

•

zatoka żylna -

•

układ nerwów rdzeniowych

•

sposób poruszania się (wyginanie ciała na boki) Podtyp: KRĘGOWCE

Podgromada: Bezżuchwowce

Cechy krągoustych:

 brak szczęk

 brak płetw parzystych

 pojedynczy otwór nosowy

 workowate skrzela

 zamknięty układ krwionośny; serce

 narządy zmysłów (oczy, ucho wewnętrzne, linia naboczna; węch, czucie skórne)

 rozdzielnopłciowe, rozwój złożony

podtyp:

: Kr

K ęgowce

 Ptaki:

podgro

r mada: :żuchwowce  praptaki

 ptaki

 Ryby:

y

nowoczesne

 Płazy:

 Ga

G dy:

- grzebieniowe

 tarczowce

 bezogonowe

 żółwie

- bezgrzebieniowe

 fałdopłetwe

 ogoniaste

 krokodyle

 łuskonośne

 chrzęstne

 beznogie

- jaszczurki

 Ss

S aki:

 zrostogłowe

- węże

 Podgromada:

 spodouste

Prassaki

 hatterie

 kostne

- rząd: stekowce

 promieniopłetwe

 Ssaki właściwe

 mięśniopłetwe

- ssaki niższe

rząd: torbacze

- ssaki wyższe

(łożys

y kowc

w e)

Cechy wspólne kręgowców

 szkielet chrzęstny lub kostny

 metameryczna budowa układów narządów

 narządy oddechowe – skrzela, płuca

 zamknięty układ krwionośny

 szkielet osiowy i szkielet kończyn z obręczami

 ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy

 narządy zmysłów

 rozdzielnopłciowe

 skóra: naskórek i skóra właściwa; wytwory naskórka i skóry właściwej UKŁAD RUCHU CZŁOWIEKA I KRĘGOWCÓW

Ewolucja szkieletu trzewioczaszki u kręgowców: RYBY:

1 para łuków skrzelowych – aparat szczękowy (szczęka górna i dolna) 2 para łuków skrzelowych – łuk gnykowo-żuchwowy PŁAZY:

2 para łuków skrzelowych - strzemiączko

2, 3 , 4 łuk skrzelowy – szkielet języka

GADY; PTAKI:

6,7 para łuków – chrzęstny szkielet krtani i tchawicy; kość kwadratowa i kość stawowa tworzą staw żuchwowy SSAKI:

kość kwadratowa – kowadełko; kość stawowa – młoteczek; wtórny staw żuchwowy;

2 łuk skrzelowy– kość gnykowa

Ślizgowy mechanizm skurczu mięśnia

 Dotarcie impulsu z ośrodkowego układu nerwowego do sarkolemmy

 Powstanie wzdłuż włókna mięśniowego fali aktywności elektrycznej (depolaryzacja)

 Uwolnienie jonów wapnia z siateczki śródplazmatycznej

 Aktywacja filamentu aktynowego (jony łączą się z troponiną; usunięcie blokady troponina-tropomiozyną, dostęp miozyny do aktyny )

 Przyłączenie ATP do główki miozynowej i jego hydroliza do ADP i Pi.

 Połączenie się miozyny z aktyną (zmiana położenia główki miozyny o 45°, odłączenie ADP od główki – następuje wciąganie filamentów grubych między cienkie - skurcz).

 Rozkład kolejnej cząsteczki ATP (odsunięcie główki miozyny od aktyny , wysunięcie miofilamentu miozynowego z aktynowego -rozkurcz

 aktywacja pompy wapniowej -spadek stężenia wapnia w sarkoplazmie

 rozkurcz mięśnia

Urazy narządu ruchu:

zwichnięcia - uszkodzenie, w którym dochodzi do chwilowej bądź trwałej utraty kontaktu powierzchni stawowych, przemieszczenie kości w torebce stawowej lub całkowite wyciągnięcie z niej kości

skręcenie - krótkotrwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz stawu, najczęściej dochodzi do tego podczas gwałtownych, nieprawidłowych ruchów w stawach złamania - całkowite przerwanie ciągłości kości, najczęstsze przyczyny: uderzenie, zmiażdżenie, upadki, przygniecenia i postrzały

Układ ruchu KRĘGOWCÓW

 szkielet wewnętrzny zbudowany z czaszki, kręgosłupa i szkieletu kończyn

 szkielet kręgowców ulega mineralizacji dzięki fosforanowi wapnia

 charakterystyczny wytwór kręgowców – szkliwo

 szkielet osiowy

 większość posiada parzyste kończyny

Ryby

 szkielet chrzęstny, częściowo skostniały lub kostny

 czaszka nieruchomo połączona z kręgosłupem

 płetwy nieparzyste: ogonowa, grzbietowa, odbytowa

 płetwy parzyste: piersiowe, brzuszne

Płazy

 ażurowa, płaska czaszka

 odcinek szyjny krótki (1 kręg)

 żebra zredukowane, brak kl.piersiowej

 metameria mięśni na tułowiu

 między palcami kończyn często błony pławne

 2 kłykcie potyliczne, ruchomość głowy w 1 płaszczyźnie

 4 odcinki kręgosłupa (szyjny, tułowiowy, krzyżowy (1 kr.), ogonowy (różna ilość kr.)

 pojedyncze kości przedramienia i podudzia

Gady

 kończyny pięciopalcowe; gady wodne - kończyny płetwiaste

 długi, ruchliwy ogon

 ciało pokryte łuskami

 skostnienia skórne (tarczki krokodyla, pancerz żółwia)

 czaszka połączona z kręgosłupem 1 kłykciem potylicznym

 czaszka kinetyczna (ruchomość szczęki górnej w stosunku do puszki mózgowej)

 zęby polifiodontyczne i homodontyczne

 2 kości przedramienia i podudzia

 dobrze rozwinięte żebra (u węży ruchome- ułatwiają pełzanie) Ptaki

 szkielet sztywny i lekki

 zrośnięte duże partie szkieletu (np. kości czaszki, kręgi)

 kości pneumatyczne

 1 kłykieć potyliczny

 bardzo ruchomy odcinek szyjny

 grzebień mostka

 otwarta miednica

 utrata uzębienia

Ssaki

 większość posiada 2 pary kończyn

 szczątkowy pas miedniczny u wielorybów i delfinów

 ssaki wodne: płetwy, latające: skrzydła

 zamknięta klatka piersiowa

 2 kłykcie potyliczne

 szyja długa (żyrafa) lub niezaznaczona (delfin) -przeważnie 7 kręgów

 duża mózgoczaszka