19 21.
9. Jaworska Dębska B.: Umowy we współczesnej admini
1. DzU nr 157, poz. 1240 z póz
n. zm.
stracji. W Umowy w administracji, red. J. Boć, L. Dzie
2. DzU z 2007 r. nr 223, poz. 1655 z póz
n. zm.
Dr Michał Rudy, Kancelaria Prawna Result K. Witkow
3. Wyjątek może tu stanowić zamówienie finansowane więcka Bokun, s. 13.
ski & Spółka  Spółka Komandytowa, ul. Wiśniowa 38,
z udziałem środków, których przyznanie jest uzależnio 10. Wiktorowska A.: Kierunki zmian w teorii prawnych form
ne od zastosowania procedury udzielania zamówienia działania administracji. W: Koncepcja systemu prawa 02 520 Warszawa
uznany za wolny od choroby, mimo bra
Program nadzoru zdrowia zwierząt ku informacji o występowaniu wśród zwie
rząt wodnych bytujących na tym obszarze
akwakultury
zakażeń czynnikami wywołującymi daną
chorobę. Szczególna kategoria, określona
ze względu na obrót zwierzętami wodny
Teresa Malinowska mi, została wprowadzona dla obszarów,
na których jest realizowany zatwierdzony
z Katedry Higieny Żywności i Ochrony Zdrowia Publicznego Wydziału Medycyny przez Komisję Europejską program likwi
Weterynaryjnej w Warszawie dacji danej choroby nieegzotycznej albo
program nadzoru w celu osiągnięcia sta
ktualnie obowiązujące regulacje akwakultury ewidencjonowania śmiertel tusu wolnego od danej choroby nieegzo
Aprawne zwalczania chorób zakaz
 ności i wyników nadzoru zdrowia zwierząt tycznej. Program likwidacji choroby może
nych zwierząt wodnych zostały ukierun w każdej wyodrębnionej w przedsiębior być realizowany na obszarach występowa
kowane przede wszystkim na zapobiega stwie jednostce epizootycznej. nia choroby, a program nadzoru na ob
nie rozprzestrzenianiu się chorób nieeg W odniesieniu do egzotycznych cho szarach o nieokreślonym statusie epizo
zotycznych oraz ochronę terytorium Unii rób ryb całe terytorium wspólnego ryn otycznym. W obu rodzajach programów
Europejskiej przed chorobami egzotyczny ku europejskiego zostało uznane za ob ostatecznym celem jest uzyskanie statu
mi (1, 2). Gwarancją realizacji zamierzo szar wolny od epizootycznej martwicy su obszaru wolnego od danej choroby, ale
nych celów są ograniczenia prawne w obro układu krwiotwórczego ryb łososiowa środki realizacji celu w każdym z tych pro
cie zwierzętami wodnymi między obszara tych (EHN) i zakaz
nego zespołu owrzo gramów są odmienne. Program likwidacji
mi o różnym statusie epizootycznym oraz dzenia (EUS; 1). W konsekwencji gospo oraz program nadzoru w celu uzyskania
stosowne wymagania co do miejsca pocho darstwa, w których utrzymywane są ryby, statusu obszaru wolnego od choroby może
dzenia i zdrowia zwierząt wodnych przy zlokalizowane na tym obszarze, co do za być opracowywany dla terytorium całego
wożonych z państw trzecich na wspólny sady uznawane są za wolne od chorób eg państwa, wyodrębnionej strefy lub enkla
rynek europejski. Wymagania zdrowotne zotycznych. W razie stwierdzenia u ryb wy. Jednakże prawo wspólnotowe nie zobo
i warunki wprowadzania do obrotu zwie jednej z chorób egzotycznych, obszar na wiązuje państw członkowskich do opraco
rząt wodnych zostały uzależnione między którym choroba została stwierdzona jest wania i realizacji tego rodzaju programów.
innymi od statusu epizootycznego obsza bezwarunkowo obejmowany urzędowym Kwestia likwidacji chorób nieegzotycznych
rów, z których zwierzęta wodne są wysy nadzorem z obowiązkowym wprowadze lub podwyższenia statusu epizootyczne
łane i obszarów, do których są przezna niem środków nie tylko zapobiegających go wyodrębnionego geograficznie obsza
czone, z zapewnieniem przede wszystkim rozprzestrzenieniu się choroby z takie ru została pozostawiona swobodnej decy
ochrony obszarom o wyższym statusie epi go obszaru, ale także umożliwiających jak zji władz krajowych.
zootycznym. W celu efektywnego nadzoru najszybszą jej likwidację.
nad obrotem zwierzętami wodnymi, przed W odniesieniu do nieegzotycznych cho Program nadzoru zdrowia zwierząt
siębiorstwa produkcyjne sektora akwakul rób ryb, według kryterium epizootycznego, akwakultury i jego cele
tury zostały zobowiązane do prowadzenia została wprowadzona, poza kategorią ob
ewidencji przemieszczania zwierząt akwa szaru wolnego od danej choroby, katego Program nadzoru zdrowia zwierząt akwa
kultury i ich produktów do i poza gospo ria obszaru skażonego, na którym wystę kultury, odmiennie niż program likwidacji
darstwa lub obszary hodowli mięczaków. puje dana choroba oraz kategoria obszaru choroby lub nadzoru w celu uzyskania sta
Bezpieczeństwo obrotu zostało wzmocnio o statusie nieokreślonym. Obszar o statu tusu obszaru wolnego od choroby, jest pro
ne obowiązkiem przedsiębiorstw sektora sie nieokreślonym, to taki, który nie jest gramem obowiązkowym, opracowywanym
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(7)
580
Prawo weterynaryjne
i realizowanym we wszystkich gospodar rozumianej jako enklawa, obejmującej jed zdrowia zwierząt akwakultury utrzymy
stwach i obszarach hodowli mięczaków. no lub więcej gospodarstw z ustalonym sta wanych w danym gospodarstwie. Rozpo
Obowiązek opracowania i realizacji takie tusem epizootycznym. Status epizootycz znanie poziomu ryzyka w poszczególnych
go programu został wprowadzony prawem ny gospodarstwa może być zróżnicowany gospodarstwach w odniesieniu do wystę
krajowym, zgodnie z wytycznymi prawa w odniesieniu do poszczególnych chorób pujących nieegzotycznych chorób zakaz

wspólnotowego (1, 2). Bezpośrednim ce nieegzotycznych. Na przykład gospodar nych zwierząt ułatwia wyodrębnianie en
lem programu nadzoru zdrowia zwierząt stwo, w którym utrzymuje się wyłącznie klaw lub stref, w których będzie realizowa
akwakultury jest jak najszybsze ujawnianie pstrągi tęczowe może być wolne od za ny program ich likwidacji, a na obszarach
podwyższonej śmiertelności we wszystkich kaz
nej martwicy układu krwiotwórcze o nieokreślonym statusie program nadzo
gospodarstwach oraz wykrycie chorób eg go ryb łososiowatych (IHN), z nieokreślo ru w celu uzyskania statusu wolnego od
zotycznych i nieegzotycznych w gospo nym statusem w odniesieniu do wirusowej danej choroby.
darstwach utrzymujących gatunki zwie posocznicy krwotocznej ryb łososiowa
rząt wodnych podatnych na takie choro tych (VHS), a w odniesieniu do zakaz
nej Poziom i czynniki ryzyka
by. Kryteria podwyższonej śmiertelności anemii łososi (ISA) może być objęte pro rozprzestrzeniania chorób zwierząt
nie zostały określone ani w prawie wspól gramem likwidacji choroby. Status epizo akwakultury
notowym, ani w prawie krajowym. Ozna otyczny gospodarstw utrzymujących kil
cza to, że przez podwyższoną śmiertelność ka gatunków zwierząt akwakultury może Ryzyko wystąpienia choroby w gospodar
należy rozumieć każdy wzrost wskaz
nika być bardziej zróżnicowany w zależności od stwie i ryzyko jej rozprzestrzeniania poza
śmiertelności w odniesieniu do standar liczby utrzymywanych gatunków zwierząt gospodarstwo, niezależnie do której kate
dowych wskaz
ników charakteryzujących i ich podatności na choroby nieegzotyczne. gorii epizootycznej gospodarstwo zostało
dany kierunek użytkowania konkretnych Mając powyższe na uwadze, opracowanie zaklasyfikowane, może być ocenione jako
gatunków zwierząt wodnych. Każde pod programu nadzoru zdrowia zwierząt akwa wysokie, średnie lub niskie (1, 3). Skala oce
wyższenie śmiertelności wśród utrzymywa kultury utrzymywanych w danym gospo ny poziomu ryzyka może być rozszerzona
nych w gospodarstwie zwierząt akwakul darstwie powinno zostać poprzedzone za i określona w zależności od potrzeb w da
tury, niezależnie od przyczyn jej powsta klasyfikowaniem gospodarstwa do jednej nym państwie członkowskim.
nia, powinno zostać nie tylko odnotowane z określonych przez prawo kategorii epi Poziom ryzyka rozprzestrzeniania za
i w miarę możliwości zdiagnozowane, ale zootycznej. W odniesieniu do chorób eg kaz
nych chorób zwierząt akwakultury jest
przede wszystkim zgłoszone do powiato zotycznych wszystkie gospodarstwa zloka zależny od ryzyka przeniesienia do gospo
wego lekarza weterynarii i poddane ana lizowane na terytorium państw członkow darstwa chorób i zakażeń od zwierząt wod
lizie w celu wykluczenia lub stwierdzenia skich Unii Europejskiej klasyfikuje się jako nych z innych gospodarstw lub od zwie
chorób zakaz
nych, w tym nowo pojawia wolne od takich chorób, z zastrzeżeniem rząt dzikich oraz przeniesienia chorób i za
jących się. Okresowa kontrola przeprowa szczególnych przypadków. W odniesieniu każeń poza gospodarstwo, od warunków
dzana w ramach programu nadzoru zdro do chorób nieegzotycznych gospodarstwo utrzymywania zwierząt wodnych w gospo
wia zwierząt powinna obejmować każdora powinno zostać zaklasyfikowane do takiej darstwie potencjalnie zwiększających lub
zowo reprezentatywną liczbę gospodarstw, samej kategorii epizootycznej, do jakiej zo obniżających ryzyko wystąpienia choro
w których, poza analizą ewidencji prze stało zakwalifikowane terytorium państwa, by, a także od kierunku użytkowania zwie
mieszczania na terenie lub poza teren go strefy lub enklawy, na obszarze której jest rząt akwakultury. Wysoki poziom zdrowia
spodarstwa zwierząt i ich produktów oraz zlokalizowane, chyba że stanowi wyodręb zwierząt utrzymywanych w gospodarstwie,
wskaz
ników śmiertelności w okresie ob nioną enklawę o uznanej odmiennej kate udokumentowany w długim okresie, w tym
jętym kontrolą, przeprowadza się bada gorii. Według kryterium epizootycznego wynikami badań laboratoryjnych potwier
nia kliniczne i sekcyjne reprezentatywnej aktualnie możliwa jest klasyfikacja gospo dzającymi brak zakażeń czynnikami wy
próbki śniętych zwierząt, ze szczególnym darstw krajowych do kategorii V oznacza wołującymi dane choroby, obniża ryzyko
ukierunkowaniem na wykluczenie lub po jącej gospodarstwo, w którym występuje rozprzestrzeniania się choroby w gospo
twierdzenie chorób egzotycznych i nieeg dana choroba oraz do kategorii III ozna darstwie i poza gospodarstwo. Natomiast
zotycznych. W razie podejrzenia takich czającej gospodarstwo o nieokreślonym bliskie sąsiedztwo gospodarstw o niskim
chorób w wyniku przeprowadzonych ba statusie epizootycznym w odniesieniu do poziomie zdrowia zwierząt, dodatkowo
dań powinny zostać przeprowadzone ba danej choroby nieegzotycznej. Nie jest wy utrzymującym się w długim okresie, bę
dania laboratoryjne pobranych próbek oraz kluczona klasyfikacja gospodarstw do ka dzie czynnikiem podwyższającym to ry
tam, gdzie to stosowne podjęta niezbędna tegorii wolnych od danej choroby nieeg zyko. W odniesieniu do warunków utrzy
interwencja weterynaryjna lub udzielenie zotycznej, ale warunkiem powyższego jest mywania zwierząt akwakultury, decydująca
porad w zakresie poprawy zdrowia zwie nie tylko możliwość wyodrębnienia go jako jest w szczególności jakość wody i z
ró
rząt. Częstotliwość kontroli determinowa enklawy, ale także udokumentowanie sta dło jej poboru oraz liczebność populacji
na jest statusem epizootycznym państwa, nu zdrowia zwierząt utrzymywanych w go zwierząt i ich zagęszczenie. Z zastrzeże
strefy lub enklawy w odniesieniu do cho spodarstwie w okresie ostatnich 10 lat po niem szczególnych wymagań w utrzymy
rób nieegzotycznych oraz poziomem ryzy przedzających klasyfikację, przy równo waniu pewnych gatunków zwierząt, wy
ka wystąpienia choroby w gospodarstwie czesnym obowiązywaniu w tym okresie, soka populacja i zagęszczenie zwierząt
i jej rozprzestrzeniania poza gospodarstwo. co najmniej powiadamiania organów ad akwakultury oraz niska jakość wody cha
Program nadzoru zdrowia zwierząt ministracji weterynaryjnej o podejrzeniu rakteryzuje gospodarstwa o wysokim ry
akwakultury w istocie umożliwia nie tyl wystąpienia danej choroby. zyku. Średnia jakość wody i zagęszczenie
ko bieżące kontrolowanie stanu zdrowia Klasyfikacja gospodarstw według kry charakteryzuje gospodarstwa o średnim
zwierząt akwakultury utrzymywanych terium epizootycznego ma istotne zna ryzyku, a niska populacja i zagęszczenie
w gospodarstwie, ale także ustalenie sta czenie dla określenia ryzyka wystąpienia oraz wysoka jakość wody charakteryzuje
tusu epizootycznego gospodarstwa i jego w danym gospodarstwie i rozprzestrze gospodarstwa o niskim ryzyku. Gospodar
systematyczne potwierdzanie w odniesie niania poza gospodarstwo chorób zakaz
 stwa o hodowlanym kierunku użytkowania,
niu do danych chorób. Jest środkiem do nych. Ocena tego rodzaju ryzyka jest nie w tym przemieszczające do innych gospo
wyodrębnienia jednostki epizootycznej zbędna do opracowania programu nadzoru darstw lub zbiorników wodnych zwierzęta
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(7)
581
Prawo weterynaryjne
akwakultury do dalszego chowu lub odno zostać uwzględnione w ocenie jego pozio gospodarstwo będzie decydował sposób za
wy populacji, charakteryzuje wysokie ryzy mu. Niewątpliwie, co przyznaje również gospodarowania lub postępowania z wodą
ko rozprzestrzeniania chorób. Gospodar Komisja Europejska w swoich wytycz wykorzystywaną w akwakulturze. W szcze
stwa o towarowym kierunku użytkowa nych, ocena ryzyka, w szczególności jego gólności niskie ryzyko rozprzestrzenia
nia, przekazujące zwierzęta akwakultury poziomu, wobec wielu czynników ryzyka nia choroby bezpośrednio drogą wodną
przede wszystkim do spożycia przez lu mogących występować w jednym gospo z gospodarstwa będzie charakterystycz
dzi, charakteryzuje średnie ryzyko, a go darstwie, może okazać się nie tylko cza ne dla gospodarstwa wykorzystującego
spodarstwa przekazujące zwierzęta wy sochłonna i kosztowna, ale także niezwy w akwakulturze wodę, która nie pozosta
łącznie do spożycia przez ludzi charakte kle skomplikowana i trudna. Zalecanym je w kontakcie z wodami wykorzystywany
ryzuje niskie ryzyko (1). sposobem pokonania tego rodzaju prze mi przez inne podmioty utrzymujące zwie
O ogólnym poziomie ryzyka rozprze ciwności jest skoncentrowanie się przede rzęta akwakultury lub z wodami, w których
strzeniania chorób zakaz
nych zwierząt wszystkim na ocenie ryzyka wynikającego bytują gatunki dzikich zwierząt wodnych
akwakultury decydują wszystkie czynniki z rozprzestrzeniania choroby bezpośred podatnych na daną chorobę. Niskie ryzy
występujące w danym gospodarstwie oraz nio drogą wodną oraz ryzyka wynikającego ko przeniesienia czynnika zakaz
nego bę
poza gospodarstwem, sprzyjające i utrud z przemieszczania zwierząt akwakultury. dzie charakteryzowało także gospodarstwo,
niające lub eliminujące wystąpienie i roz Te dwa czynniki ryzyka zostały uznane za z którego woda wykorzystywana w akwa
przestrzenianie danej choroby. Przykłado najistotniejsze, niezależnie od utrzymywa kulturze nie jest odprowadzana do natu
wy katalog czynników, które powinny zo nych w gospodarstwie gatunków i kierun ralnych cieków wodnych lub które sto
stać rozpoznane i uwzględnione w ocenie ku użytkowania zwierząt akwakultury oraz suje zabiegi eliminujące czynnik zakaz
ny
poziomu ryzyka charakteryzującego dane wspólne dla rozprzestrzeniania wszystkich w odprowadzanej wodzie albo odprowadza
gospodarstwo został wskazany w wytycz chorób zakaz
nych zwierząt akwakultury. wodę do publicznej kanalizacji wyposażo
nych Komisji Europejskiej do programów nej w system oczyszczania ścieków kana
nadzoru zdrowia zwierząt (3). Czynnika Czynniki oceny ryzyka rozprzestrzeniania lizacyjnych. Natomiast gospodarstwa od
mi o podstawowym znaczeniu w ocenie choroby bezpośrednio drogą wodną prowadzające wodę do publicznej kanali
ryzyka, wymienionymi w katalogu, jest zacji, z której ścieki są odprowadzane bez
rozprzestrzenianie się czynnika zakaz
ne Ryzyko rozprzestrzeniania choroby bezpo oczyszczania do naturalnych cieków wod
go bezpośrednio drogą wodną, przemiesz średnio drogą wodną ocenia się, uwzględ nych, będzie charakteryzowało się wyż
czanie i kierunek użytkowania oraz gatunki niając rodzaj z
ródła poboru wody na po szym poziomem ryzyka rozprzestrzenienia
zwierząt akwakultury utrzymywane w go trzeby akwakultury w danym gospo czynnika zakaz
nego poza gospodarstwo.
spodarstwie. Bezpośrednio związane z wy darstwie i sposób pozbywania się wody Oceniając ryzyko rozprzestrzeniania
mienionymi czynnikami i wpływające na wykorzystanej oraz środowisko wodne choroby bezpośrednio drogą wodną w od
poziom ryzyka są stosowany w gospodar utrzymywania zwierząt akwakultury. Ade niesieniu do zbiorników śródlądowych,
stwie, strefie lub państwie system ochro kwatnie do wynikającej z wymienionych niemających połączenia z innymi z
ródła
ny biologicznej oraz efektywność ochrony czynników możliwości ochrony przed roz mi wody, w tym tego rodzaju stawów lub
wynikająca z wiedzy i doświadczenia pra przestrzenianiem czynnika zakaz
nego wy jezior, należy uwzględnić możliwość okre
cowników gospodarstwa, a także sytuacja wołującego chorobę, na którą są podatne sowego mieszania się wody z takich zbior
epizootyczna w gospodarstwie i jego oto utrzymywane w gospodarstwie gatunki ników z wodą innych z
ródeł w sytuacji
czeniu. Czynnikami ryzyka występujący zwierząt, będzie kształtowało się ryzy podnoszenia się poziomu wód, np. w cza
mi w otoczeniu danego gospodarstwa jest ko wystąpienia w gospodarstwie i ryzyko sie powodzi.
zagęszczenie gospodarstw utrzymujących przeniesienia z gospodarstwa choroby na W ocenie ryzyka rozprzestrzeniania
i zakładów przetwarzających zwierzęta poziomie od bardzo niskiego do bardzo choroby bezpośrednio drogą wodną
akwakultury oraz bliska lokalizacja takich wysokiego. Na przykład niskie lub bardzo w przypadku gospodarstw przybrzeż
obiektów o statusie epizootycznym, niż niskie ryzyko przeniesienia choroby do go nych istotna jest ich lokalizacja w odnie
szym od statusu epizootycznego gospo spodarstwa bezpośredniego drogą wodną, sieniu do innych gospodarstw utrzymu
darstwa w odniesieniu do danej choroby. w tym z blisko zlokalizowanych innych go jących lub zakładów przetwarzających
Przy tym istotna jest sytuacja epizootycz spodarstw, będzie charakterystyczne dla gatunki zwierząt podatne na takie same
na nie tylko bieżąca, ale także w minio gospodarstw wykorzystujących w akwakul choroby, na które podatne są zwierzęta
nym okresie, zarówno w gospodarstwie, turze wodę z własnego ujęcia (np. studni, akwakultury utrzymywane w danym go
dla którego jest ustalany poziom ryzyka, odwiertu) lub poddaną zabiegowi eliminu spodarstwie. W zależności od odległości
jak i w gospodarstwach zlokalizowanych jącemu czynnik zakaz
ny (np. dezynfekcja) między przybrzeżnymi gospodarstwami
w najbliższym otoczeniu. Ponadto istot lub wykorzystujących z innego rodzaju z
ró oraz gospodarstwami a zakładami prze
nym czynnikiem ryzyka jest występowa dła wodę, która wprawdzie jest wykorzy twórczymi, ryzyko może być różnicowane
nie chorób wśród dzikich zwierząt wod stywana także w innych gospodarstwach od najniższego do najwyższego. Przykła
nych bytujących w okolicznych zbiornikach utrzymujących lub zakładach przetwarza dowo, niskie ryzyko może charakteryzo
wodnych oraz występowanie drapieżników jących zwierzęta wodne, ale tylko gatun wać gospodarstwo przybrzeżne zlokalizo
lub ptaków, które mają dostęp do danego ków niepodatnych na choroby, na które wane w bezpiecznej odległości od innych
gospodarstwa i mogą przenosić czynni są podatne gatunki zwierząt utrzymywa gospodarstw utrzymujących i zakładów
ki zakaz
ne wywołujące choroby. Nie bez ne w danym gospodarstwie. W tym ostat przetwarzających gatunki zwierząt po
znaczenia dla oceny ryzyka jest bliskość nim przypadku ważne jest również, aby datne na takie same choroby, na które są
dróg komunikacyjnych, portów, przemy w z
ródle poboru wody nie występowały podatne zwierzęta utrzymywane w da
słowych zbiorników wodnych, łowisk lub dzikie gatunki zwierząt wodnych podatne nym gospodarstwie. Bezpieczna odległość
innych tego rodzaju przejawów działalno na choroby mogące wystąpić u gatunków chroniąca dane gospodarstwo przybrzeżne
ści człowieka. utrzymywanych w gospodarstwie wyko od innych gospodarstw i zakładów prze
Wszystkie występujące w danym gospo rzystującym wodę z tego z
ródła. twórczych jest określana indywidualnie
darstwie i jego otoczeniu czynniki ryzyka, O ryzyku rozprzestrzeniania cho przez powiatowego lekarza weterynarii,
w tym wymienione przykładowo, powinny roby bezpośrednio drogą wodną poza z uwzględnieniem nie tylko geograficznej
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(7)
582
Prawo weterynaryjne
odległości między gospodarstwami, ale wysokie, poziom ryzyka wystąpienia cho w gospodarstwie lub określonego wytycz
także przeżywalności czynników zakaz
 roby w takim gospodarstwie będzie rów nymi krajowymi.
nych, prądów wodnych, zmienności okre nież wysoki. Jeżeli jedno z tych ryzyk zo
sowej poziomu wody, itp. stanie ocenione jako wysokie, a drugie Rodzaj i częstotliwość nadzoru zdrowia
jako niskie, poziom ryzyka wystąpienia zwierząt
Czynniki oceny ryzyka rozprzestrzeniania choroby w danym gospodarstwie określa
choroby za pośrednictwem się jako średni. Odpowiednio przy niskim Poziom ryzyka rozprzestrzeniania zakaz

przemieszczanych zwierząt wodnych ryzyku wprowadzenia czynnika zakaz
ne nych chorób zwierząt akwakultury cha
go do gospodarstwa bezpośrednio drogą rakteryzujący dane gospodarstwo decyduje
Ryzyko rozprzestrzeniania choroby za po wodną i z przemieszczanymi zwierzętami o rodzaju nadzoru i częstotliwości przepro
średnictwem przemieszczanych zwierząt akwakultury, gospodarstwo charakteryzu wadzania w jego zakresie kontroli zdrowia
akwakultury jest charakterystyczne dla go je się także niskim poziomem ryzyka wy utrzymywanych w gospodarstwie zwierząt
spodarstw, które sprowadzają i dostarcza stąpienia choroby. akwakultury. W przepisach prawnych zo
ją lub tylko sprowadzają albo tylko dostar W drugim etapie proponuje się ocenić stały określone trzy rodzaje nadzoru  bier
czają zwierzęta. W ocenie ryzyka przenie ryzyko rozprzestrzenienia choroby poza ny, aktywny i ukierunkowany (1). Wspól
sienia choroby istotnym czynnikiem jest dane gospodarstwo, w odniesieniu do ta nym środkiem każdego rodzaju nadzoru
status epizootyczny obszaru, w tym kate kich samych dwóch czynników ryzyka. jest obowiązek natychmiastowego powia
goria epizootyczna gospodarstwa pocho Ocenę ryzyka rozprzestrzenienia choro domienia powiatowego lekarza weteryna
dzenia zwierząt, liczba zwierząt dostarcza by poza gospodarstwo przeprowadza się rii o wystąpieniu lub podejrzeniu wystąpie
nych do gospodarstwa, liczba dostawców według takiej samej zasady, jak przy oce nia w gospodarstwie chorób egzotycznych
oraz częstotliwość przemieszczania zwie nie ryzyka na etapie pierwszym, z tą róż i nieegzotycznych oraz wzrostu śmiertel
rząt z gospodarstwa i do gospodarstwa. Na nicą, że oceniane jest ryzyko przeniesie ności w populacji utrzymywanych zwie
przykład niskie ryzyko przeniesienia cho nia bezpośrednio drogą wodną lub za po rząt akwakultury. W wyniku powyższego
roby z dostarczanymi zwierzętami będzie średnictwem przemieszczanych zwierząt zgłoszenia, w zakresie nadzoru biernego po
charakterystyczne dla gospodarstw, które akwakultury czynnika zakaz
nego wywołu wiatowy lekarz weterynarii jest obowiązany
wykorzystują w akwakulturze wyłącznie jącego chorobę z gospodarstwa, a nie do rozpoznać stan rzeczy w miejscu wystąpie
własny materiał zarybieniowy lub przyj gospodarstwa. Trzeci etap to ocena pozio nia choroby lub jej podejrzenia i zastosować
mują zwierzęta wyłącznie ze stref lub en mu ryzyka łącznego, wynikającego z oce środki stosownie do sytuacji, a w każdym
klaw wolnych od chorób, w tym na własne ny ryzyka dokonanej w pierwszym i dru razie środki prawne zapobiegające rozprze
żądanie gospodarstwa zaklasyfikowane do gim etapie. Według proponowanego sche strzenianiu choroby nieegzotycznej poza
III lub V kategorii epizootycznej. Ryzyko matu oceniany na trzecim etapie łączny gospodarstwo oraz w przypadku choroby
przeniesienia choroby do gospodarstwa poziom ryzyka wystąpienia w danym go egzotycznej także środki zmierzające do
obniża ograniczona do minimum licz spodarstwie i rozprzestrzeniania choroby jej likwidacji. W zakresie nadzoru aktyw
ba dostawców materiału zarybieniowego, poza to gospodarstwo bezpośrednio drogą nego i ukierunkowanego poza kontrolami
a w razie przyjmowania dzikich zwierząt wodną i za pośrednictwem przemieszcza przeprowadzanymi z zalecaną częstotliwo
wodnych do chowu, wprowadzanie ich do nych zwierząt akwakultury będzie zależał ścią, pobierane są próbki do badań diagno
gospodarstwa wyłącznie po odbyciu kwa od ustalonego poziomu ryzyka w pierw stycznych. W sytuacji nadzoru aktywnego
rantanny. Gospodarstwa, które nie prze szym i drugim etapie. Dla przykładu, je próbki do badań diagnostycznych pobiera
kazują zwierząt do dalszego chowu, od żeli ryzyko wystąpienia choroby w danym się w razie podejrzenia choroby lub stwier
nowy populacji lub dostarczają wyłącznie gospodarstwie, ustalone w pierwszym eta dzonego podczas kontroli wzrostu śmier
ikrę dezynfekowaną, charakteryzują się ni pie jego oceny, zostało określone jako wy telności, a w sytuacji nadzoru ukierunko
skim ryzykiem przeniesienia poza gospo sokie i ryzyko rozprzestrzenienia choroby wanego, zgodnie z przyjętym w programie
darstwo choroby za pośrednictwem prze z gospodarstwa ustalone w drugim etapie sposobem i harmonogramem. W zakres
mieszczanych zwierząt. jego oceny zostało określone jako wyso nadzoru aktywnego wchodzi także bada
kie, to łączne ryzyko dla tego gospodar nie populacji utrzymywanych w gospodar
A
ączny poziom ryzyka rozprzestrzeniania stwa będzie również wysokie. Wysoki po stwie zwierząt akwakultury, ukierunkowa
choroby charakteryzujący gospodarstwo ziom ryzyka łącznego będzie charaktery ne na objawy kliniczne chorób.
zował także gospodarstwo, dla którego Rodzaj nadzoru i częstotliwość kon
Uwzględniając omówione przykładowo na jednym z etapów oceny ryzyko zostało troli w ramach programu nadzoru zdro
dwa ogólnie określone czynniki ryzyka, Ko określone jako wysokie, a na drugim z eta wia zwierząt akwakultury dokonywanych
misja Europejska zaproponowała modelo pów oceny jako średnie. Jeżeli na jednym przez przedsiębiorców jest zależna nie tyl
wy trzy etapowy schemat oceny poziomu z etapów oceny ryzyko zostało określone ko od poziomu ryzyka określonego dla da
ryzyka charakteryzującego gospodarstwo jako wysokie, a na drugim jako niskie, go nego gospodarstwa, ale także od kategorii
(3). W pierwszym etapie proponuje oce spodarstwo będzie charakteryzował śred epizootycznej, do której gospodarstwo zo
nić ryzyko wystąpienia choroby w danym ni poziomem ryzyka łącznego, podobnie stało zaklasyfikowane. W gospodarstwach,
gospodarstwie wynikające z rozprzestrze jak w przypadku oceny ryzyka na obu eta w których nie występują gatunki zwierząt
niania czynnika zakaz
nego bezpośrednio pach jako średnie. A
ączny niski poziom ry wodnych podatnych na choroby egzotycz
drogą wodną oraz wprowadzenia czynnika zyka będzie charakterystyczny dla gospo ne i nieegzotyczne, z zasady zakwalifiko
zakaz
nego do gospodarstwa z przemiesz darstw, dla których ryzyko na obu etapach wanych do wolnych od takich chorób i ni
czanymi zwierzętami akwakultury. Jeżeli oceny zostało określone jako niskie lub na skim ryzyku ich rozprzestrzeniania, zale
ryzyko przedostania się do gospodarstwa jednym z etapów zostało ocenione jako ni cany jest nadzór bierny, z częstotliwością
czynnika zakaz
nego bezpośrednio dro skie, a na drugim jako średnie. Zapropono jednej kontroli co cztery lata. W gospo
gą wodną zostanie ocenione jako wysokie wany przez Komisję Europejską schemat darstwach utrzymujących zwierzęta akwa
i ryzyko jego wprowadzenia za pośrednic oceny poziomu ryzyka nie jest obowiązu kultury z gatunków podatnych na choro
twem przemieszczanych do gospodarstwa jący. Ocena poziomu ryzyka może być do by egzotyczne i nieegzotyczne, uznanych
zwierząt wodnych zostanie ocenione jako konana według innego modelu przyjętego za wolne od danej choroby, zalecany jest
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(7)
583
Prace poglądowe
w zależności od potrzeb nadzór aktyw likwidacji choroby lub programem nadzo Piśmiennictwo
ny, ukierunkowany lub bierny, a zalecana ru w celu uznania za wolne od danej cho
1. Dyrektywa Rady 2006/88/WE z 24 paz
dziernika 2006 r.
częstotliwość kontroli jest zależna od po roby zalecany nadzór ma charakter ukie
w sprawie wymogów w zakresie zdrowia zwierząt akwa
ziomu ryzyka określonego dla danego go runkowany, z częstotliwością kontroli raz
kultury i produktów akwakultury oraz zapobiegania nie
którym chorobom zwierząt wodnych i zwalczania tych
spodarstwa. Przy wysokim poziomie ryzy w roku przy wysokim oraz co dwa lata przy
chorób (Dz. Urz. UE L 328 z 24.11.2006 r. str. 14).
ka zalecana jest kontrola jeden raz w roku, średnim i niskim ryzyku. W ramach progra
2. Ustawa z 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt
przy średnim i niskim jeden raz na dwa lata. mu nadzoru zdrowia zwierząt akwakultu
oraz zwalczaniu chorób zakaz
nych zwierząt (DzU z 2008 r.
Nr 213, poz. 1342, ze zmianami).
W gospodarstwach o nieokreślonym statu ry, poza kontrolami z zalecaną częstotliwo
3. Decyzja Komisji z 20 listopada 2008 r. w sprawie wytycz
sie epizootycznym zalecany jest nadzór ak ścią przeprowadzanymi we własnym zakre
nych w odniesieniu do programów nadzoru stanu zdro
tywny, z częstotliwością kontroli trzy razy sie przez gospodarstwa, przeprowadzane wia zwierząt opartych na ocenie ryzyka, o których mowa
w dyrektywie Rady 2006/88/WE (Dz. Urz. UE L 322 z 2.
w roku przy wysokim, dwa razy w roku przy są także kontrole urzędowe. Zalecana czę
12.2008, str. 30).
średnim i raz w roku przy niskim poziomie stotliwość kontroli urzędowych zależna jest
ryzyka. W gospodarstwach, w których wy również od kategorii epizootycznej gospo
stępuje choroba zalecany jest nadzór bierny, darstwa oraz poziomu ryzyka. W pewnych
z częstotliwością kontroli raz w roku przy przypadkach częstotliwość kontroli urzę Dr hab. Teresa Malinowska, Katedra Higieny Żywno
wysokim, co dwa lata przy średnim i co dowych jest zbieżna, a w innych jest niższa ści i Ochrony Zdrowia Publicznego, Wydział Medycyny
cztery lata przy niskim poziomie ryzyka. od kontroli przeprowadzanej we własnym Weterynaryjnej SGGW, ul. Nowoursynowska 159, 02 776
W gospodarstwach objętych programem zakresie przez gospodarstwo. Warszawa