„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jarosław Stępień

Prowadzenie produkcji zwierzęcej 612[01].Z1.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Urszula Malinowska
mgr inż. Mirosław Worobik



Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka









Opracowanie zawiera obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 612[01].Z1.05
„Prowadzenie produkcji zwierzęcej”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu pszczelarz.























Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Podstawowe zasady BHP przy obsłudze zwierząt gospodarskich

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

9

4.1.3. Ćwiczenia

10

4.1.4. Sprawdzian postępów

11

4.2. Użytkowanie bydła

12

4.2.1. Materiał nauczania

12

4.2.2. Pytania sprawdzające

21

4.2.3. Ćwiczenia

21

4.2.4. Sprawdzian postępów

22

4.3. Użytkowanie trzody chlewnej, drobiu i innych zwierząt

23

4.3.1. Materiał nauczania

23

4.3.2. Pytania sprawdzające

34

4.3.3. Ćwiczenia

35

4.3.4. Sprawdzian postępów

35

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia

36

6. Literatura

41

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o technologii produkcji mleka,

żywca wołowego oraz produkcji drobiarskiej.

W poradniku znajdziesz:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

612[01].Z1.01

Wykonywanie zabiegów

agrotechnicznych

612[01].Z1.02

Prowadzenie produkcji roślin

uprawnych

Moduł 612[01].Z1

Produkcja rolnicza

612[01].Z1.03

Żywienie zwierząt

gospodarskich

612[01].Z1.04

Wykonywanie zabiegów

zoohigienicznych

612[01].Z1.05

Prowadzenie produkcji

zwierzęcej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

definiować podstawowe pojęcia dotyczące hodowli bydła,

−

wykonywać podstawowe zabiegi zoohigieniczne,

−

stosować zasady prawidłowego żywienia zwierząt gospodarskich,

−

przeliczać podstawowe jednostki,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu mechanizacji rolnictwa,

−

obsługiwać maszyny do produkcji zwierzęcej,

−

korzystać z wiadomości, które nabył na lekcjach z chemii organicznej,

−

rozpoznawać gatunki zwierząt gospodarskich,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

użytkować komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować znaczenie gospodarcze chowu bydła,

−

scharakteryzować typy użytkowe oraz rasy bydła hodowanego w Polsce,

−

określić zasady chowu oraz żywienia cieląt i młodego bydła,

−

ocenić jakość mleka według obowiązujących norm,

−

przygotować mleko do sprzedaży,

−

scharakteryzować technologię produkcji żywca wołowego,

−

określić znaczenie gospodarcze chowu trzody chlewnej,

−

scharakteryzować rasy świń i krzyżówki międzyrasowe,

−

określić warunki chowu prosiąt i młodej trzody chlewnej,

−

określić znaczenie gospodarcze i wymienić cechy charakterystyczne drobiu,

−

rozpoznać oraz scharakteryzować rasy i typy użytkowe drobiu,

−

określić mierniki nieśności i dokonać wyboru jaj do wylęgu,

−

przeprowadzić lęgi naturalne i sztuczne,

−

określić czynniki wpływające na wykorzystywanie mięsa drobiu,

−

zapewnić właściwe warunki mikroklimatyczne w pomieszczenia przeznaczonych dla
drobiu,

−

określić znaczenie chowu różnych gatunków zwierząt,

−

rozróżnić wady i zalety pokroju określonych gatunków zwierząt,

−

dobrać pasze i zapewniać zwierzętom optymalne warunki chowu,

−

obliczyć koszt i określić opłacalność produkcji zwierzęcej,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,
ochrony środowiska, bezpieczeństwa zdrowotnego żywności oraz przepisy weterynaryjne
dotyczące produkcji zwierzęcej,

−

obsłużyć podstawowy sprzęt i urządzenia wykorzystywane w produkcji zwierzęcej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowe

zasady

BHP

przy

obsłudze

zwierząt

gospodarskich

4.1.1. Materiał nauczania

Zasady obsługi zwierząt gospodarskich:

−

Zwierzęta gospodarskie powinny być obsługiwane w miarę możliwości przez te same
osoby.

−

Nie wolno zwierząt straszyć, drażnić znęcać się nad nimi.

−

Obsługujący powinien podchodząc do zwierzęcia powinien uprzedzić głosem,
a następnie zbliżyć się do niego, najlepiej z boku, aby zwierzę go widziało.

−

Osoby obsługujące zwierzęta powinny być stanowcze, zdecydowane, zdrowe i przyjaźnie
do nich nastawione.

−

Dotknięcie ręką poklepanie uspakaja zwierzę.

−

Zwierzętom przebywającym w pomieszczeniach należy umożliwić korzystanie
z wybiegów tak aby zapobiec powstawaniu w nich złośliwych cech wywołanym długim
pozostawaniem bez ruchu.

−

Zwierzęta kopiące, bodzące, gryzące należy odpowiednio oznakować przez wplecenie do
grzywy, ogona czy umieszczenie na rogach czerwonej tasiemki.

−

Stanowiska dla zwierząt muszą być takiej wielkości, aby umożliwiły im swobodę
ruchów, dostateczną wygodę i bezpieczna obsługę.

−

Buhajom w wieku 10 miesięcy należy zakładać metalowe kółko w miękką część
przegrody nosowej i oprowadzać na drążku przyczepionym do kółka. Na głowę zakładać
mocny skórzany kantar.

−

We wszystkich pomieszczeniach inwentarskich należy utrzymywać higienę poprzez
bielenie ścian, mycie okien, omiatanie pajęczyn, usuwanie resztek ze żłobów i koryt.

−

Środki transportu i urządzenia do załadunku i rozładunku zwierząt powinny być
odpowiednio przystosowane.

−

Pracownicy obsługi powinni być ubrani w czyste robocze ubrania stosownie do
wykonywanej pracy.

−

Obejście gospodarstwa, pomieszczenia inwentarskie i pomieszczenia składowania pasz
powinny posiadać urządzenia zmniejszające do minimum zagrożenie powstania
wypadku.
Bardzo ważną sprawą jest transport zwierząt na duże odległości według zaleceń gęstość

ładunkowa nie powinna przekroczyć poniższych norm dla bydła (Tabela 1):

Tabela 1 Powierzchnia na 1 zwierzę w czasie transportu bydła w m

2

[Jamroz D.2001]

Kategoria zwierząt

Przybliżona masa kg

Powierzchnia na jedno

zwierzę w m

2

Małe cielęta

50

0,30–0,40

Średnie cielęta

110

0,40–0,70

Ciężkie cielęta

200

0,70–0,95

Średniej wielkości byczki

325

0,95–1,30

Ciężkie byki

550

1,30–1,60

Bardzo ciężkie byki

700

1,60

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Niezależnie od wymaganej w pojeździe powierzchni stojącej i leżącej zwierzęta musza

mieć dostateczna możliwość poruszania głową. Musi ona być na tyle wystarczająca aby
zwierzęta podczas transportu nie raniły sobie ani głowy ani grzbietu.

Zalecenia załadunku świń w zależności od masy ciała są następujące (Tabela 2):

Tabela 2 Powierzchnia na 1 zwierzę w czasie transportu świń w m

2

[Jamroz D.2001]

Masa w kilogramach

Powierzchnia na jedno

zwierzę w m

2

Liczba zwierząt na 1m

2

25

0,18

5,5

30

0,21

4,7

35

0,23

4,3

40

0,26

3,8

45

0,28

3,6

50

0,30

3,3

60

0,35

2,8

70

0,37

2,7

80

0,40

2,5

90

0,43

2,3

100

0,45

2,2

110

0,50

2,0

120

0,55

1,9

Oświetlenie– stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi:
Obora

1:12/15

Cielętnik

1:16

Opasy

1:20/30

Chlewnia loch i warchlaków

1:10/12

Tuczarnia

1:15/20

Oświetlenie elektryczne
Dla zwierząt

(50–70Lx)

10–14W/m

2

Obory wydojowe

(75–150Lx)

15–30W/m

2

Dojarnie

(200–500Lx)

40–100W/m

2

Spad stanowisk
Obora

1–2%

(1–2 cm na 1mb)

Chlewnia

3%

Pojemność zbiornika gnojówki na 1 krowę 1,5m

3

Tabela 3 Wymiary stanowisk dla bydła [Jamroz D.2001]

STANOWISKA

DŁUGOŚĆ

SZEROKOŚĆ

długie

2,50

1,10–1,20

średnie

1,80–2,00

1,10–1,20

krótkie

1,60–1,70

1,00–1,20

dla obór bezściółkowych

1,55–1,60

1,00–1,20

Normy powierzchni przypadającej na 1 sztukę w transporcie kolejowym przestawia tabela 4

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Tabela 4 Powierzchnia podłogi przypadająca na 1 sztukę w transporcie kolejowym [Jamroz D.2001]

Dla bydła dorosłego

1,6m

2

Dla cielęcia owca i kozy

0,4m

2

Dla świń powyżej 150 kg

0,6m

2

Dla świń 100–150kg

0,5m

2

Dla świń 80–100kg

0,40m

2

Dla świń powyżej 80kg

0,30m

2

Dla prosięcia, jagnięcia

0,25m

2

Przy transporcie kolejowym wagonu jedno podłogowego o powierzchni 21,3m można
w okresie jesieni, zimy, i wiosny załadować określoną ilość sztuk. Przedstawia to tabela 5.

Tabela 5 Ilość sztuk poszczególnych gatunków zwierząt przypadająca na 1 wagon [Jamroz D.2001]

Przy transporcie

Do 100 km

Powyżej 100km

Koni średnich

11 sztuk

10 sztuk

Bydła dorosłego

13 sztuk

11 sztuk

Cieląt, owiec i kóz

55 sztuk

50 sztuk

Dla świń powyżej 150 kg

35 sztuk

32 sztuk

Świń do 100kg

52 sztuk

48 sztuk

Świń bekonowych

40 sztuk

40 sztuk

Prosiąt i jagniąt

85 sztuk

75 sztuk

Przy transporcie samochodowym można ładować określoną ilości sztuk poszczególnych
gatunków zwierząt, przedstawia to tabela 6.

Tabela 6 Ilość sztuk poszczególnych gatunków zwierząt przypadająca na 1 samochód o określonej ładowności

[Jamroz D.2001]

3–tonowy

5–tonowy

Na samochód

w zimie

w lecie

w zimie

w lecie

Bydła
dorosłego

4

4

4–6

4–6

Cieląt,

owiec

lub kóz

24–26

22–24

26–30

24–26

Świń powyżej
150kg

16–18

14–16

18–22

16–18

Świń 100–150
kg

18–20

16–18

20–24

18–20

Świń do 100kg 24–26

22–24

26–30

24–26

Świń
bekonowych

18–20

16–18

20–24

18–20

Prosiąt jagniąt

39–40

36–38

40–44

38–40

4.1.2. Pytania sprawdzając

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń

1. Jak powinny być rozmieszczone budynki inwentarskie w gospodarstwie?
2. Jakie są zasady obsługi zwierząt gospodarskich?
3. Jakie są zasady obsługi buhajów?
4. Jakie są zasady transportu zwierząt wagonami kolejowymi?
5. Jakie są zasady transportu samochodami?
6. Jakie wymagania muszą spełniać budynki inwentarskie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz ile metrów kwadratowych środka transportu potrzeba do przewiezienia:

−

40 świń o masie 25 kg,

−

32 świń o masie 40kg,

−

32 świń o masie 100kg,

−

25 świń o masie 110 kg,

−

50 świń o masie 120 kg.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z normami przewozowymi dla świń,
2) zgromadzić potrzebne dane,
3) dokonać przeliczeń dla poszczególnych grup wagowych,
4) przedstawić wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator,

−

normy przewozowe – tablice.

Ćwiczenie 2

Obliczyć ile metrów kwadratowych środka transportu należy przygotować, aby przewieść

do Włoch:

−

50 małych cieląt o masie 50 kg,

−

40 średnich cieląt o masie 110 kg,

−

20 ciężkich cieląt o masie 200 kg,

−

30 ciężkich byków o wadze 550 kg,

−

10 bardzo ciężkich byków o wadze 700 kg.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z normami przewozowymi dla bydła,
2) zgromadzić potrzebne dane,
3) dokonać przeliczeń dla poszczególnych grup wagowych,
4) przedstawić wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru,

−

poradnik dla ucznia,

−

tabele z normami przewozu,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) obsługiwać zwierzęta gospodarskie?





2) transportować z zachowaniem norm przewozowych, świnie?





3) transportować z zachowaniem norm przewozowych, zwierzęta za granicę?





4) obsługiwać buhaje o dużej masie ciała?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2. Użytkowanie bydła

4.2.1. Materiał nauczania

Znaczenie gospodarcze chowu bydła

W naszym kraju produkty uzyskiwane od bydła stanowią około ¼ wartości całej

produkcji towarowej rolniczej 40% wartości całej produkcji zwierzęcej, to produkcja mleka
i mięsa wołowego.

Produkty uzyskiwane od bydła:

−

produkty zasadnicze, stanowiące główny cel hodowli bydła to mleko, mięso wołowe,

−

produkty uboczne, obornik, skóra, rogi, racice, podpuszczka.
Najważniejszą jednak sprawą, którą trzeba poruszyć jest to, iż bydło pobiera pasze, które

nie są przydatne w żywieniu innych zwierząt a przetwarza je w pełnowartościowe produkty.
W niektórych regionach podmokłe łąki i pastwiska nadają się tylko do hodowli bydła, która
jest podstawą dochodów.

Pogłowie bydła w naszym kraju stanowi 0,6% ogólnego stanu pogłowia światowego.

Liczba bydła w zwłaszcza w latach dziewięćdziesiątych zmniejszyła się radykalnie wskutek
restrukturyzacji państwowych gospodarstw rolnych. Średnia roczna wydajność krów
w naszym kraju jest niższa dwukrotnie niż w Danii. Przemysł przetwórstwa mleka ma się
w naszym kraju dobrze, ponieważ wcześniej przygotował się na wstąpienie do Unii
Europejskiej.

Zróżnicowana jest również wydajność w poszczególnych regionach naszego kraju,

województwa wschodnie, południowo–wschodnie i środkowe to rejony o niskiej wydajności
mlecznej, natomiast województwa zachodnie i północno – zachodnie to rejony o wysokiej
wydajności mleka. W Europie zajmujemy piąte miejsce w pogłowiu bydła po Rosji, Francji,
Niemcach, Wielkiej Brytanii.

Według Typów użytkowych, bydło można podzielić na cztery grupy (rys.1).

Rys. 1. Typy użytkowe bydła

Typy użytkowe

bydła

Typ mleczny

Typ mięsny

Typ

kombinowany

mleczno– mięsny

Typ

kombinowany

mięsno–mleczny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Typ mleczny krów charakteryzuje się szlachetną i delikatną budową ciała, cienka lecz

mocna kość, pojemne wymię z przewagą tkanki gruczołowej, skóra cienka łatwo
przesuwalna, pofałdowana na szyi. Cechy te nadają krowie sylwetkę zbliżoną do trójkąta.

Typ mięsny cechuje budowa beczułkowata, krótkie mocne kończyny, głęboka klatka

piersiowa, pojemny brzuch silnie rozbudowany mostek. Bardzo dobrze umięśniony mostek
i zad.

Typ roboczy jest to typ, który praktycznie zaniknął w naszym kraju.
Typ mięsno– mleczny i mleczno–mięsny łącza w sobie cechy typu mięsnego jak

i mlecznego. W jednym typie przeważają cechy mięsne w drugim typie przeważają cechy
mleczne. Oba typy kombinowane charakteryzuje mocna lecz szlachetna budowa, dobrze
rozwinięty przód jak i zad. Większość bydła hodowanego w Polsce należy do typu
kombinowanego.

Typ mleczno–mięsno–roboczy jest mało rozpowszechniony a obecnie już zanikający

należy do niego stara rasa simental można było od tego typu użytkowego uzyskiwać trochę,
mleka, mięso, i dzięki krępej budowie i dużej masie krowy te mogły pracować w wolnym
tempie.

W naszym kraju hodowane są 4 podstawowe rasy bydła (rys. 2):

−

czarno–biała,

−

czerwono–biała,

−

polska czerwona,

−

simentalska.

Rys. 2. Rasy bydła hodowane w naszym kraju.

Bydło rasy czarno–białej (cb)

W naszym kraju bydło to jest pochodzenia obcego, początkowo importowano z Holandii

a potem z Niemiec. Dążąc do zwiększenia kalibru cb podwyższenia wydajności mlecznej
sprowadzono z USA i Kanady rasę holsztyńsko–fryzyjską (hf) miało to miejsce w latach
siedemdziesiątych. Dlatego cb należy rozpatrywać w dwóch płaszczyznach:

−

bydło bez udziału genów hf,

−

bydło z udziałem genów hf.

−

Bydło bez dolewu krwi hf jest w typie mięsno–mlecznym i charakteryzuje się:

−

dużą wysokością w kłębie, ma dobrze wysklepioną klatkę piersiową wyrównaną linie
grzbietu, dobrze rozwinięty i umięśniony zad,

−

przeciętną masą dorosłych krów wynoszącą 550–600 kg, buhajów około 1000 kg,

−

dużymi dziennymi przyrostami, roczne buhajki osiągają wagę 400 kg,

Rasy bydła

hodowane w

Polsce

Czarno–biała

90%

Czerwono–biała

6%

Polskie–czerwone

1%

Simentalskie

0,5%

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

−

dobrą wydajnością mięsną, przyrosty dzienne wynoszą 1000–1200 g.
Jeżeli udział genów hf jest większy niż 50% bydło cb przechodzi w typ użytkowania

mleczno–mięsny. W typie mleczno – mięsnym poprawiają się cechy mleczne ale pogarszają
cechy mięsne, zwierzęta dojrzewają somatycznie później. Rasa ta jest bardzo wrażliwa na
warunki bytowania.

Bydło rasy czerwono–białej (czb)

Rasa ta wywodzi się z mieszańców powstałych w wyniku krzyżowania bydła

miejscowego z holenderskim i niemieckim bydłem nizinnym czerwono–białym bądź
z importowanym materiałem tych ras. Hodowana jest ona w południowo–zachodniej Polsce
i przesuwa się coraz bardziej na wschód. Bydło rasy czb charakteryzuje się:

−

dużą masą ciała 550–65 kg,

−

głęboką dobrze wysklepioną klatką piersiową, prostym grzbietem, dobrze umięśnionym
zadem oraz stosunkowo krótkimi i mocnymi kończynami,

−

dobrymi parametrami użytkowości mięsnej, dzienne przyrosty wynoszą od 1100 do 1200
g,

−

dobrą wydajnością mleczną.
W obrębie rasy stosuje się krzyżowanie z rasą holsztyńsko–fryzyjską uzyskując

u mieszańców wzrost mleczności.

Bydło rasy polskiej czerwonej (pc)

Jest to rodzima rasa rodzima występująca na ternie naszego kraju, występuje w rejonach

północno–wschodnich, pogłowie tej rasy zmniejsza się sukcesywnie. Bydło rasy pc jest
doskonale przystosowane do trudnych warunków środowiska, przejawem tego jest dobra
żywotność odporność na choroby, dobra płodność. Obecnie najwięcej tych zwierząt
występuje w okolicach Nowego Sącza. Rasa pc charakteryzuje się:

−

późnym dojrzewaniem,

−

kończy wzrost i rozwój kośćca w wieku ponad 5 lat,

−

jałówki są kryte w wieku 20 miesięcy przy wadze 340 kg,

−

przyrost dzienny opasów wynoszą około 800 g.
Z punktu widzenia użytkowości rasa ta zajmuje ostatnie miejsce spośród ras hodowanych

w naszym kraju.

Rasa simentalska

Hodowane w Polsce bydło simentalskie importowane było ze Szwajcarii, Austrii,

Rumunii, występuje w okolicach Krosna. Masa dorosłych krów wynosi 700 kg a buhajów
1100 kg. Umaszczenie jest w odcieniach od jasnobeżowego do czerwonego z białymi łatami.
Bydło wykazuje dobre cechy mleczne i mięsne zawartość tłuszczu w mleku wynosi około
4%.

Żywienie cieląt

Małe cielęta przez pierwsze 3 tygodnie najlepiej wykorzystują białko zawarte w mleku,

z czasem wykształcają się przedżołądki. Ciele należy jak najdłużej poić mlekiem matki.
Pierwsze pojenie siarą powinno odbyć się zaraz po porodzie. Mleko jest jednak bardzo drogą
paszą i dlatego po 14 dniach możemy przestawić cielęta na preparaty mlekozastępcze.
Preparaty mlekozastępcze produkowane są w postaci proszku. Należy pamiętać o dobrym
rozpuszczeniu preparatów mlekozastępczych w wodzie, grudki nierozpuszczone mogą
spowodować u cieląt biegunkę. Paszę treściwą udostępnia się od początku karmienia tak jak
siano w ilościach do woli. Tak żywi się cielęta przez pierwsze 3 miesiące. W czwartym
miesiącu zaczyna się normować paszę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Żywienie opasów

Celem opasu bydła jest uzyskanie dobrej jakości wołowiny. Mięso wołowe dostępne

w naszym kraju pochodzi od ras mięsnych, kombinowanych, czyli mięsno–mlecznych oraz
mlecznych. Jaką produkujemy wołowinę zależy od wielu czynników, rasy, żywienia,
warunków utrzymania. W 70% o efektywności opasu decyduje żywienie. Opas bydła zaczyna
się po ukończeniu przez cielęta 120 dnia życia, dobrze odchowane cielęta osiągają wtedy
wagę około 120–150 kg, mają dobrze wykształcony żwacz. W tym wieku mogą uzyskiwać
przyrosty nawet 1000 g dziennie.

Wartościowymi paszami, które używamy do opasu bydła są:

−

kiszonka z kukurydzy,

−

pastwisko,

−

kiszonka z liści buraków cukrowych,

−

siano łąkowe,

−

wywary, młóto browarne,

−

buraki pastewne,

−

sianokiszonki,

−

podstawowym zbożem stosowanym w opasie jest jęczmień,

−

mieszanki treściwe, w których jest kukurydza, pszenica, owies, pszenżyto,

−

produkty przemysłu rolno–spożywczego, poekstrakcyjne śruty sojowe, otręby, melasę,
makuchy.
W opasie bydła wyróżniamy trzy systemy:

−

intensywny,

−

półintensywny,

−

ekstensywny.
Intensywnie opasamy cielęta na białe mięso, stosujemy tylko mleko i preparaty

mlekozastępcze, opasamy również buhajki oraz wybrakowane krowy mleczne.

Półintensywnie oraz ekstensywnie opasa się buhajki i wybrakowane krowy. W opasie

bydła stosuje się stymulatory wzrostu, można do nich zaliczyć, anaboliki, probiotyki.
Poprawiają one efekty opasu mając duży wpływ na metabolizm zwierzęcia.

Użytkowanie mleczne krów

Krowa zaczyna dawać mleko z chwilą jej pierwszego wycielenia. Okres wydzielania

mleka przez krowę nazywamy laktacją. Laktacja jest to okres ciągłego wydzielania mleka
rozpoczynający się z chwilą ocielenia a kończący się zasuszeniem krowy. Każdy cykl
produkcyjny zatem trwa od jednego do drugiego wycielenia, z przerwą na okres zasuszenia.

Użytkowość mleczną krów określamy:

−

liczbę kilogramów udojonego mleka,

−

procentową zawartość w nim tłuszczu i białka,

−

ogólną liczbę kilogramów tłuszczu i białka.

−

Liczbę kilogramów tłuszczu obliczamy na podstawie wzoru:

kg tłuszczu =( kilogramy tłuszczu x % tłuszczu) : 100

Jeśli krowa w ciągu dnia daje 10 kg mleka o zawartości 3,8% tłuszczu to ilość zawartego
tłuszcz wynosi:
(10x3,8) : 100= 0,38 kg.

Jeśli roczna produkcja wyniosła 4500 kg mleka zawartości tłuszczu 3,9% to roczna

produkcja tłuszczu wynosi 175,5 kg.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

W związku z tym, że krowy wydzielają różne ilości mleka o rozmaitym procencie

tłuszczu, co utrudnia porównanie ich wydajności, wprowadzono miernik, za pomocą którego
można sprowadzać określoną ilość mleka o danym procencie zawartości tłuszczu do mleka
o zawartości tłuszczu 4%, oznaczono go symbolem FCM.

FCM = 0,4xM+15xF

M – rzeczywista liczba kilogramów udojonego mleka
F – liczba kilogramów zawartego w nim tłuszczu

Wydajność roczna charakteryzuje wydajność użytkowość mleczną krowy za rok

kalendarzowy. Wydajność za laktację pełną obrazuje mleczność w okresie od wycielenia do
zasuszenia, natomiast za laktację 305–dniową, mleczność pierwszych 305 dni laktacji.

Skład mleka:

−

woda–87,5%,

−

tłuszcz–3,8%,

−

białko–3,2%,

−

laktoza–4,8%,

−

składniki mineralne–0,7%.

Czynniki wpływające na wydajność i skład chemiczny mleka (rys. 3):

Rys. 3. Czynniki wpływające na wydajność i skład chemiczny mleka

Czynniki dziedziczne oddziaływają w większym stopniu na skład chemiczny mleka niż

na jego ilość. Wielkość ich wpływu wyrażamy za pomocą tzw. współczynnika
odziedziczalności, który dla ilości mleka wynosi 0,3, natomiast dla procentu tłuszczu wynosi
0,6

Czynniki niedziedziczne:

−

żywienie krów,

−

sezon wycieleń,

−

wiek krów,

−

stan zdrowotny wymienia.

Czynniki wpływające na wydajność i

skład chemiczny mleka

Czynniki dziedziczne

Czynniki niedziedziczne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Pozyskiwanie mleka

Mleko możemy pozyskiwać dojem:

−

ręcznym,

−

mechanicznym.
Niezależnie od sposobu doju należy przestrzegać pewnych zasad ogólnych:

−

zachowanie higieny,

−

punktualne rozpoczynanie doju,

−

zbliżenie techniki wykonywania doju do czynności wykonywanych przez cielę,

−

szybkie i dokładne zdajanie mleka.

Źródłem brudu i zarazków w mleku są

−

zanieczyszczenie obory i krów,

−

źle umyte naczynia i aparaty udojowe,

−

niedostateczna higiena osobista dojarza,

−

stany zapalne wymienia u krów.

Dój zawsze powinien rozpoczynać się o tej samej porze, ponieważ u krów

wysokomlecznych opóźnienie doju powoduje samorzutne oddawanie mleka, które zaczyna
wyciekać ze strzyków. Następnie należy wykonać masaż wymienia żeby pobudzić układ
nerwowo–hormonalny do oddawania mleka, w ten sposób naśladujemy ruchy oseska.
Powoduje to wydzielanie hormonu oksytocyny. Oksytocyna powoduje skurcz pęcherzyków
mlecznych ułatwiając pozyskiwanie mleka. Konieczność szybkiego dojenia wynika stąd, iż
w pierwszych 3 minutach krowa powinna oddać 80% mleka. Niedodajanie powoduje
pozostawianie w wymieniu części mleka, które może wywołać zapalenie wymienia, ponadto
ostatnie partie mleka zawierają największą ilość tłuszczu. W gospodarstwach stosuje się
obecnie dój dwukrotny w ciągu dnia.

Postępowanie z mlekiem po udoju

−

bezpośrednio po udoju należy mleko przecedzić, usuwamy w ten sposób
zanieczyszczenia mechaniczne,

−

następną czynnością jest chłodzenie mleka, które powoduje zahamowanie rozwoju
drobnoustrojów w mleku,

−

w miarę upływu czasu zwiększa się ilość bakterii w mleku, lecz ich rozwój jest tym
szybszy im wyższa jest temperatura przechowywanego mleka,

−

należy dążyć do jak najszybszego obniżenia temperatury mleka do 100C a najlepiej do
40C i tak należy przechowywać aż do momentu odstawy,

−

zbiorniki chłodzące mleko umożliwiają odstawę mleka do mleczarni nawet co 3 dni.

Jakość konsumpcyjna mleka i wartość przerobowa zależą od wielu czynników, które

można ocenić przy zakupie Podstawowe badania dotyczą:

−

wyglądu mleka,

−

zapachu mleka,

−

stopnia zanieczyszczenia mleka,

−

stopnia zakwaszenia mleka,

−

masy właściwej,

−

zawartości tłuszczu,

−

zakażenie mleka bakteriami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Żywienie bydła mlecznego

Krowy mleczne jako przeżuwacze za główne źródło energii mają węglowodany pasz

roślinnych. O efektywności wykorzystywania energii z tych pasz decydują procesy
fermentacyjne zachodzące w żwaczu. Ich przebieg zależy od budowy chemicznej
węglowodanów oraz składu i ilości mikroorganizmów w żwaczu. Węglowodany ulegające
fermentacji w żwaczu dostarczają energii zarówno zwierzęciu jak i drobnoustrojom żyjącym
tam. Aby zapewnić odpowiednią pracę żwacza należy dostarczyć część włókna w zielonkach,
kiszonkach, sianie czy słomie. Powinny one stanowić przynajmniej 20% całej ilości włókna
surowego w dawce.

Ustalając dawki pokarmowe dla krów mlecznych należy wziąć pod uwagę

zapotrzebowanie bytowe oraz zapotrzebowanie produkcyjne zwierzęcia. Zapotrzebowanie
bytowe krowy oblicza się na podstawie jej minimalnych potrzeb związanych
z podtrzymaniem procesów życiowych, biorąc pod uwagę masę ciała przy braku produkcji
mleka. Zapotrzebowanie produkcyjne opieramy się na wartości energetycznej i zawartości
białka w mleku. Do tego zapotrzebowania wliczamy również potrzeby krowy związane
z ciążą, kondycją, i wzrostem młodych krów.

Zapotrzebowanie produkcyjne zależy więc od:

–

liczby przebytych laktacji,

–

wydajności mleka,

–

składu mleka, okresu ciąży,

–

terminu wycielenia.
Pasze stosowane w żywieniu:

–

pasze objętościowe soczyste, zielonki, kiszonki dla krów mlecznych kiszonka
z kukurydzy, kiszonki, buraki pastewne, wysłodki buraczane, świeże młóto, wywar
ziemniaczany,

–

pasze objętościowe suche, siano, słoma, plewy,

–

pasze treściwe, mieszanki złożone z wielu składników.
Zielonki odgrywają bardzo dużą rolę w żywieniu bydła mlecznego krowa może zjeść

dziennie około 10% masy swojego ciała tej paszy. Krowa o masie 600 kg zjada dziennie 60
kg zielonki. Przy skarmianiu kiszonki konieczne jest podawanie zwierzętom kredy pastewnej
w ilości 100 g dziennie.

Z okopowych najczęściej stosuje się w żywieniu krów buraki pastewne, półcukrowe, są

to pasze zawierające mało białka ale stosunkowo dużo węglowodanów są więc dobrym
uzupełnieniem dawki ubogiej w składniki energetyczne.

Siano jest bardzo dobrą paszą dla krów stwarza ono poczucie sytości wypełniając

przewód pokarmowy. Krowa może zjeść siana od 1 do 4% masy swojego ciała.

Wyróżniamy dwa systemy żywienia krów system mieszany, zróżnicowany oraz system

pełnodawkowy. Dawkę pokarmową dla krów mlecznych ustalamy w oparciu o normy
żywienia, obliczając zapotrzebowanie bytowe i produkcyjne krów. Następnie dobieramy
pasze i bilansujemy dawkę. Krowy karmi się dwa razy dziennie, rano i po południu.

Użytkowanie mięsne bydła

Zapotrzebowanie na mięso wołowe zwiększa się z każdym rokiem dlatego coraz więcej

rolników zajmuje się jego produkcją. Pojawia się również bardzo duże zapotrzebowanie na
mięso cielęce, które jest przeważnie eksportowane.

Mierniki użytkowości mięsnej

−

ocena przyżyciowa, przeprowadzana jest za pomocą chwytów rzeźnickich, które
pozwalają określić stopień umięśnienia i otłuszczenia zwierzęcia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

−

ocena poubojowa, polega na ocenie zwierzęcia po dokonanym uboju, określając
wydajność rzeźną według wzoru:

wydajność rzeźna = masa tuszy / masę ciała zwierzęcia x 100

Wydajność rzeźna bydła waha się od 45 do70%, najniższą wydajność rzeźną mają stare

krowy najwyższą młode opasy, które są dobrze żywione.

Czynniki wpływające na użytkowość mięsną:

−

czynniki dziedziczne,

−

płeć,

−

wiek,

−

budowa ciała,

−

sposób żywienia.

Opas cieląt

Prowadzimy do wagi 80 kg, którą powinny osiągnąć w wieku 60 dni. W tym czasie

żywimy cielęta głównie mlekiem, przy jednoczesnym skarmianiu pasz treściwych i siana.
Pasze stałe w tym okresie skarmia się do woli. Końcowa masa cieląt oraz ich umięśnienie
decydują o cenie.

Opas młodego bydła

Opas młodego bydła możemy prowadzić do uzyskania rozmaitej wagi ciała np. 300, 400,

500 kg. Opas ciężki do wagi 450–500 kg poprzedzony jest okresem odchowu, który trwa
3 miesiące do wagi 125 kg następnie po zakończeniu odchowu zaczyna się opas właściwy,
który może być:

−

intensywny,

−

półintensywny.

Opas intensywny

Polega na skarmianiu takich ilości pasz, które zagwarantują przyrosty rzędu 1000 g.

Osiągnięcie takich przyrostów wymaga skarmiania dużych ilości paszy treściwych zwłaszcza
w ostatnim etapie opasania, wtedy dawki tych pasz mogą wynosić nawet 4–5 kg.

W żywieniu opasów podstawowymi paszami są:

−

kiszonka z kukurydzy,

−

sianokiszonki.
W żywieniu opasów stosujemy małe ilości siana tak żeby tylko pobudzić żwacz do pracy,

stosujemy małą ilość zielonek ponieważ koncentracja składników pokarmowych jest w nich
tak mała iż nie zapewniają dziennych przyrostów rzędu 1000 g. Opasy karmimy dwa razy
dziennie.

Opasanie półintensywne

Polega głównie na tym że przez dłuższy czas skarmiamy pasze gospodarskie z małym

dodatkiem pasz treściwych a w pewnych okresach mogą one w ogóle nie występować
w dawce pokarmowej. Opasanie półintensywne trwa dłużej niż opas intensywny ale z kolei
jest tańsze z powodu używania mniejszych dawek pasz treściwych. Opasanie półintensywne
składa się z dwóch etapów. Od 4 miesiąca rozpoczyna się okres przygotowawczy trwający do
12 miesiąca życia, następnie następuje opas właściwy trwający do 18 miesiąca życia.

Okres przygotowawczy przyrosty dzienne wynoszą 600–700 g, żywimy zwierzęta

głównie paszami pochodzenia gospodarskiego:

−

kiszonki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

okopowe,

−

pastwisko,

−

koszone zielonki.
Okres opasania właściwego charakteryzuje się tym że zwiększamy dawki paszy treściwej

i przy końcu ograniczamy spasanie pasz soczystych. Przyrosty dzienne w opasie właściwym
powinny wynosić 1000 g. Do opasania półintensywnego najlepiej nadają się cielęta urodzone
jesienią. Okres ich odchowu kończy się wczesną wiosną, okres przygotowawczy trwa do
późnej jesieni, a opas właściwy przypada na zimę. W okresie przygotowawczym można
oprzeć się na najtańszej paszy jaką jest zielonka. Na 1ha pastwiska można wypasać przez cały
sezon letni, 4 opasy o masie początkowej około 140 kg.

Rys. 4. Czynniki wpływające na ceny opasów

Opasy dorosłe

Są to krowy usunięte z hodowli na skutek, niepłodności, niskiej wydajności ze względu

na wiek, czy też rozmaite schorzenia. Przy opasaniu sztuk starszych należy pamiętać że
powiększanie masy takich sztuk odbywa się przez przyrost tkanki tłuszczowej. Opasanie
sztuk dorosłych nie powinno trwać dłużej niż 3 miesiące. W żywieniu tej grupy opasów
stosuje się pasze objętościowe, jak kiszonka, wywar ziemniaczany, niewielkie ilości
ziemniaków. Pasze te należy wzbogacić w miarę możliwości paszami treściwymi. Przy
każdym typie opasu niezbędne jest uzupełnienie dawki pokarmowej składnikami mineralnymi
oraz witaminami.

Rys. 5. Rodzaje opasu bydła opasowego

Cena opasów

zależy

Płci opasa

Masy opasa

Budowy

i umięśnienia

opasa

Rejonu kraju

w którym

dokonuje się

sprzedaży

Opas bydła

Opas cieląt

Opas młodego bydła

Opas sztuk dorosłych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są typy użytkowego bydła?
2. Czym charakteryzuje się typ mleczny?
3. Czym charakteryzuje się typ kombinowany bydła?
4. Jakie zasady obowiązują przy ocenie opasów?
5. Jakie są cechy rasy czarno – białej?
6. Jakie znasz rodzaje opasania bydła?
7. Jakie są typowe cechy rasy polsko czerwonej?
8. Scharakteryzuj rasę simentalską?
9. Jak należy przechowywać mleko?
10. Na czym polega opas intensywny bydła?
11. Jakie znasz rodzaje opasów bydła?
12. Jakie właściwości posiada mleko pełnowartościowe?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz zawartość tłuszczu w kg, w mleku z dziennego udoju, który wynosi 15 kg,

o zawartości tłuszczu 3,7%. Oblicz produkcję tłuszczu w kg, od krowy, której wydajność
w ciągu roku wyniosła 5000 kg mleka o zawartości tłuszczu 4%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zastosować odpowiedni wzór, który znajduje się w poradniku,
2) podstawić do wzoru dane,
3) dokonać obliczeń,
4) zapisać efekty pracy,
5) zaprezentować efekty pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz odpowiedzi,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Porównaj wyniki produkcyjne niżej przedstawionych krów o następującej wydajności

rocznej, zinterpretuj je i przedstaw:
1. 4500 kg mleka, 3,8% tłuszczu, 171 kg tłuszczu,
2. 4200 kg mleka 4,2% tłuszczu, 176,4 kg tłuszczu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zastosować odpowiedni wzór, który znajduje się w poradniku,
2) podstawić do wzoru dane,
3) dokonać obliczeń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4) zapisać efekty pracy,
5) zaprezentować efekty pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować i rozpoznać typ mleczny bydła?





2) określić na podstawie wyglądu typ użytkowy bydła?





3) wyjaśnić i obliczyć miernik FCM?





4) rozpoznać objawy zapalenia wymienia u krowy?





5) wymienić rasy krów hodowanych w naszym kraju?





6) określić pochodzenie ras bydła?





7) określić właściwości mleka?





8) wymienić pasze stosowane w opasie intensywnym?





9) scharakteryzować opas półintensywny?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.3. Użytkowanie trzody chlewnej, drobiu i innych zwierząt

4.3.1. Materiał nauczania

Znaczenie gospodarcze trzody chlewnej

Ta gałąź produkcji zwierzęcej stanowi podstawowy element zaopatrzenia naszego rynku

krajowego w mięso i tłuszcz. Wieprzowina stanowi połowę spożywanego mięsa w Polsce.
Wszystkie kraje europejskie z wyjątkiem Francji produkują więcej wieprzowiny niż
wołowiny. Na całym Świecie z wyjątkiem Europy produkcja mięsa wołowego i cielęciny jest
wyższa niż wieprzowiny. Przyczyn spożycia tak dużej ilości wieprzowiny jest kilka:

−

duże zbiory ziemniaków, paszy przydatnej do tuczu świń,

−

duża rozrodczość trzody chlewnej, której pogłowie można szybko zwiększyć przy
odpowiedniej bazie paszowej,

−

w stosunkowo krótkim czasie można uzyskać materiał do uboju,

−

przetwory

z

wieprzowiny

mogą

być

długo

przechowywane,

co

pomaga

w samozaopatrzeniu się ludności wiejskiej w żywność.
Świnie są drugim po bydle rodzajem zwierząt powszechnie i tradycyjnie hodowanych

w indywidualnych gospodarstwach.

Świnie posiadają cenne właściwości biologiczne takie jak:

−

wczesne osiąganie dojrzałości rozpłodowej, duża płodność i plenność,

−

szybki wzrost i szybkie osiąganie dojrzałości rzeźnej,

−

wysoka wydajność rzeźna wynosząca od 76 do 82%,

−

mała ilość paszy na 1 kg przyrostu,

−

wszystkożerność świń i niewybredność na paszę.
Stan zapotrzebowania na wieprzowinę na naszym rynku zależy od:

−

liczebności trzody chlewnej i jej struktury,

−

wieku i masy ubijanych tuczników,

−

rytmiczność podaży w ciągu roku,

−

jakości uzyskiwanych po uboju produktów,

−

wartości hodowlanej loch, knurów w stadzie podstawowym.
Istnieje pojęcie „cyklu świńskiego” polega to na tym zmniejszenie zbiorów paszy

powoduje wcześniejszą wyprzedaż tuczników nawet nie mających odpowiedniej wagi.
Jesienią maleje popyt na prosięta do tuczu, gwałtownie spadają ich ceny, następuje
zwiększona wyprzedaż loch na rzeź. Wiosną roku następnego ceny prosiąt rosną, rozpoczyna
się odbudowa stada loch, wzrasta stopniowo ilość świń, lecz podaż tuczników przez dłuższy
czas jest mniejsza od normalnej. Dodatkowym hamulcem są bardzo wysokie w tym okresie
ceny prosiąt.

Przynależność do UE wymusza na nas pewne standardy:

−

nie mniej niż 20 prosiąt odsadzonych od lochy rocznie,

−

częstotliwość oproszeń równy 2,2 do 2,4 od lochy rocznie,

−

uzyskanie od lochy 6 miotów w ciągu użytkowania rozpłodowego,

−

masa ubijanych tuczników poniżej 105 kg,

−

przyrosty dobowe masy ciała powyżej 700 g,

−

zużycie do 3 kg mieszanki pełnoporcjowej na 1kg przyrostu masy ciała,

−

mięsność tusz nie mniejsza niż 53%,

−

odczyn mięsa po 45 minutach po uboju pH 6.0.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Według typów użytkowych można podzielić świnie na cztery grupy (rys 6)

Rys. 6. Typy użytkowe świń

Obecnie w Polsce hodowane są następujące rasy świń (rys.7):

Rys. 7. Rodzaje ras świń

Rasa wielka biała polska (wbp)

−

świnie te stanowią obecnie większość pogłowia świń hodowanych w naszym kraju,

−

świnie rasy wbp są długie, duże mięsne, szybko rosną, późno dojrzewają, odznaczają się
dobrą płodnością,

−

masa dorosłych świń nie utuczonych dochodzi do 300 kg,

−

prawidłowo żywione tuczniki w wieku 7–8 miesięcy osiągają 100–200 kg masy ciała,

−

głowa średniej wielkości, uszy lekko pochylone do przodu,

−

tułów długi stosunkowo szeroki, grzbiet długi, zad długi i szeroki, bok długi płaski,

−

szynka długa, szeroka, dobrze wypełniona,

−

nogi mocne suche szeroko rozstawione,

−

umaszczenie białe dopuszczalne ciemne małe plamy pokryte jasnym włosem.

Rasa polska biała zwisłoucha (pbz)

Świnie tej rasy zajmują w pogłowiu trzody chlewnej w naszym kraju drugie miejsce pod

względem liczebności. Rasa ta powstała poprzez krzyżowanie lokalnych ras zwisłouchych

Typy użytkowe

świń

Rasy mięsne

Rasy tłuszczowo–

mięsne

Rasy słoninowe

Rasy smalcowe

Rasy świń

występujących

w naszym kraju

Rasa wielka biała

polska

Rasa polska biała

zwisłoucha

Rasa puławska

Rasy złotnickie:

– Złotnicka pstra
– Złotnicka biała

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

z świniami z importu. Hodowano je w rejonach gdzie występowały słabe gleby. W obecnym
czasie uszlachetniona dorównuje rasie wbp. Teraz jest to świnia długa, którą cechuje lekki
przód, równy grzbiet i płaski bok, posiada dobre szynki i mocne kończyny.

Rasa puławska

Jest to rasa powstała na początku XX wieku w okolicy Puław. Za rasę została uznana

w roku 1935. Cechuje się:

−

łaciatym umaszczeniem,

−

krótkim wałeczkowatym tułowiem,

−

krótkimi nogami,

−

małymi przyrostami,

−

wczesnym osadzaniem tłuszczu,

−

niską płodnością.
Po II Wojnie Światowej pracowano nad opóźnieniem dojrzewania tej rasy, poprawą

długości tułowia, i płodności.

Rasy złotnickie

Rasy te, biała i pstra wyhodowane zostały w oparciu o prymitywne świnie przywiezione

przez repatriantów z Wileńszczyzny. Prace nad nimi zmierzały w dwóch kierunkach:

−

wyhodowanie przez dolew szwedzkiej krwi landrace świni bekonowej, która będzie
miała małe wymagania co do żywienia i warunków środowiskowych,

−

wytworzenia przez selekcję świni mięsnej, która będzie miała mniejsze wymagania
żywieniowe i bytowe niż rasy białe.
Rasa złotnicka biała, typ mięsny dawała gorszy surowiec niż świnie ras białych ze

względu na grubszą słoninę zwłaszcza na łopatce.

Rasa złotnicka pstra, typ słoninowy charakteryzowała się słabo wypełnioną szynką.

Krzyżowanie międzyrasowe świń

Zaletami krzyżówek międzyrasowych jest:

−

wyższa płodność loch–mieszańców międzyrasowych,

−

lepsza u mieszańców zdolność przystosowania się do środowiska,

−

większe przyrosty i lepsze wykorzystanie paszy oraz poprawa mięsności.
Wyróżniamy dwie metody krzyżowania:

−

proste (jednofazowe dwóch ras lub linii),

−

dwufazowe (zwane powrotnym lub wstecznym–dwóch ras lub linii, dwufazowe trzech
i czterech ras lub linii).

Przykłady krzyżowań (rys 8 i 9)

Rys. 8. Przykłady krzyżowań

jednofazowe

Locha A x knur B

Potomstwo F

1

do tuczu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Rys. 9. Przykłady krzyżowań

Uzyskiwane korzyści z krzyżowania zależą od:

−

wartości użytkowej kojarzonych sztuk,

−

trafnego wyboru komponentów do krzyżowania,

−

kolejności krzyżowania zwierząt określonych ras w przypadku krzyżowania
dwufazowego,

−

właściwego wyboru rasy matecznej i ojcowskiej.

Żywienie świń

Pasze stosowane w żywieniu świń:
Świnie wymagają pasz wartościowych i łatwostrawnych pasze zawierające duże ilości

włókna są przez nie gorzej trawione. W żywieniu tradycyjnym stosujemy takie pasze jak
ziemniaki, śruty zbożowe i otręby. Z pasz soczystych wartościowe dla świń są zielonki
z lucerny, buraki pastewne i półcukrowe. Pasze te uzupełniane są mieszankami pasz
treściwych takich jak L, T–1 i T–2 oraz koncentraty białkowe. Opłacalność hodowli świń
w dużym stopniu zależy od właściwego doboru pasz. W fermach przemysłowych
wielkotowarowych świnie żywi się wyłącznie mieszankami pełnoporcjowymi.

Żywienie loch
Normy żywienia loch uzależnione są od ich masy, wieku oraz stanu fizjologicznego,

a u loch karmiących od liczby odchowanych prosiąt. Bardzo ważną rolę w żywieniu loch
prośnych odgrywa jakość pasz, ich zasobność w niezbędne składniki pokarmowe, witaminy
i pełnowartościowe białko.

Żywienie knurów
Knury żywione są takimi paszami jak lochy, na fermach mieszankami pełnoporcjowymi,

których daje się 2,5 kg dziennie.

Tucz świń
Wyróżniamy kilka typów tuczu świń z których na największą skalę prowadzony jest tucz

mięsny. W mniejszym stopniu prowadzone są tucze tłuszczowo–mięsny, mięsno–słoninowy
i słoninowy. Tucz świń polega na tym aby zwierzę w ciągu 6–7 miesięcy osiągnęło wagę 110
kg.

Czynniki określające opłacalność tuczu:

–

zużycie jednostek pokarmowych i białka na jeden kilogram przyrostu,

–

wiek przy osiągnięciu określonej masy ubojowej,

–

jakość i ceny skarmianych pasz,

–

ceny warchlaków branych do tuczu oraz cena żywca rzeźnego,

–

nakłady pracy oraz koszt amortyzacji pomieszczeń i urządzeń.
Najwyższe ceny uzyskuje się za tuczniki wybitnie mięsne sprzedawane w okresie małej

podaży żywca na rynku.

Dawki pokarmowe dla świń ustala się w oparciu o normy żywienia świń.

Dwufazowe 2 ras

Locha F

1

x knur A

Locha F

1

Potomstwo F

2

na tucz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Do czynników warunkujących opłacalność tuczu zaliczamy:

−

zużycie jednostek pokarmowych i białka na 1 kg,

−

wiek przy osiągnięciu odpowiedniej masy ubojowe,

−

jakość i ceny skarmianych pasz,

−

cena rynkowa warchlaków branych do tuczu oraz cena żywca rzeźnego,

−

nakłady pracy oraz koszt amortyzacji pomieszczeń i urządzeń.

Hodowla drobiu
Do hodowanych ptaków w produkcji drobiu zaliczamy (rys.10):

Rys. 10. Rodzaje hodowli drobiu w Polsce

W naszym kraju drób zajmuje trzecie miejsce w zwierzęcej produkcji gospodarczej, po

bydle i trzodzie chlewnej. Dostarcza on produktów o bardzo dużej wartości odżywczej; są to
jaja oraz mięso młodego drobiu tzw. brojlerów. Ubocznym produktem o dużej wartości jest
pierze, pozyskiwane od gęsi i kaczek.

Najliczniej hodowanym gatunkiem są kury, na drugim miejscu indyki, następnie kaczki,

gęsi, perlice i przepiórki. Do produkcji jaj konsumpcyjnych używane są w naszym kraju
wyłącznie kury. Kury w ekstensywnym systemie znoszą rocznie około 140 jaj, natomiast kury
w systemie intensywnym karmione odpowiednimi paszami znoszą rocznie 300 jaj. Jaja mają
bardzo wysoką wartość odżywczą posiadają bogaty skład aminokwasów. Optymalna norma
spożycia jaj przez człowieka w ciągu roku wynosi 252 sztuk, natomiast niezbędne minimum
wynosi 180 sztuk. Mięso młodego drobiu jest również bardzo wartościowym produktem.
W porównaniu z innymi gatunkami zwierząt, mięso drobiu zawiera mniej tłuszczu a znacznie
więcej białka. Nie zawiera dużych ilości cholesterolu, jest dietetyczne. Koszt
wyprodukowania 1 kg mięsa drobiowego jest dużo niższy niż koszt wyprodukowania 1 kg
mięsa u innych zwierząt.

Hodowla drobiu

Hodowla kur

Hodowla kaczek

Hodowla gęsi

Hodowla indyków

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Hodowla kur
Kury użytkowane są w dwóch kierunkach (rys. 11)

Rys. 11. Kierunki użytkowania kur

Przy użytkowaniu nieśnym kur, głównym celem jest uzyskanie, równomiernie w ciągu

całego roku, jak największej ilości jaj. O opłacalności produkcji jaj decyduje:

−

wybór właściwego rodu kur lub wybór odpowiednich mieszańców międzyrasowych
i międzyrodowych,

−

kury te powinny charakteryzować się dużą wydajnością nieśną oraz małym zużyciem
paszy,

−

aby osiągnąć maksymalną nieśność, należy zapewnić kurą doskonałe warunki
środowiskowe oraz żywieniowe.

Przeznaczenie pozyskiwanych jaj (rys.12)

Rys. 12. Przeznaczenie pozyskiwanie jaja

Typy użytkowe kur
Wyróżniamy następujące typy użytkowe kur (rys.13)

Użytkowanie kur

Użytkowanie nieśne

Użytkowanie mięsne

Przeznaczenie

produkowanych jaj

Jaja do konsumpcji

Jaja wylęgowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Rys. 13. Rodzaje typów użytkowych kur

Typ nieśny charakteryzuje się:

−

sylwetką trójkąta,

−

drobną lekką budową,

−

upierzeniem przylegającym do ciała, pióra nie są podpuszone,

−

nie wykazują instynktu kwoczenia,

−

wczesnym dojrzewaniem płciowym, już w wieku 150 dni,

−

dużą nieśnością, stosunkowo dużą masą jaj, dobrymi wynikami wylęgu.

Przedstawicielem tego typu użytkowego jest rasa Leghorn, która charakteryzuje się:

−

białym upierzeniem silnie przylegającym do ciała,

−

tułów wydłużony, linia grzbietu nachylona do tyłu,

−

dorosła kura waży 1,6 kg kogut 2,2 kg,

−

nieśność wynosi od 250 do 300 jaj o masie 60 g i białej skorupie,

−

są kurami przystosowanymi do chowu wielkotowarowego.

Typ mięsny:

−

najpowszechniej hodowaną rasą na świecie i w naszym kraju jest rasa mięsna kornisz,

−

kształt tułowia przypomina koło lub kwadrat,

−

klatka piersiowa jest szeroka i bardzo dobrze umięśniona,

−

bardzo dobrze rozwinięte są mięśnie uda,

−

upierzenie białe przylegające do ciała,

−

dorosłe kury wazą około 3 kg, dorosłe koguty ważą około 4 kg,

−

nieśność niewielka około 130 jaj,

−

mieszańce uzyskane z kojarzenia kur rasy whiterock (łajtrok) z kogutami rasy kornisz
dają najszybsze tempo wzrostu i największe przyrosty.

Typ ogólnoużytkowy:

−

kury tego typu łączą dobrą nieśność z przydatnością do produkcji mięsa,

−

zostały wyprodukowane w wyniku krzyżowania mięsnych kur azjatyckich z kurami
lekkimi,

−

w naszym kraju przykładem takiej rasy jest zielononóżka kuropatwiana, bardzo przydatna
w małych gospodarstwach,

−

innymi przedstawicielami tego typu są rodajlendy, oraz kury rasy niuhempszyr i sussex,

−

najcięższymi kurami z tego typu są kury rasy łajtrok (whiterock).

Typy użytkowe kur

Typ nieśny

Typ mięsny

Typ kombinowany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Kury ras lekkich dojrzewają płciowo ok. 160 dnia życia, natomiast ras cięższych ok. 180

dnia życia. Kury osiągające dojrzałość płciową muszą być nie zatuczone. Masa kur lekkich
powinna wynosić ok. 1,5 kg, ogólnoużytkowych 1,7 kg, mięsnych 2,5 do3 kg.

Wyróżniamy następujące systemy użytkowania nieśnego kur (rys. 14)

Rys. 14. Rodzaje systemów użytkowych kur

System ekstensywny użytkowania kur:

−

najbardziej zbliżony do naturalnego, polega na utrzymywaniu niewielkiego liczącego 100
sztuk stada kur niosek,

−

pomieszczenia służą im tylko jako nocleg natomiast cały czas przebywają na wybiegach,
wygrzebując pożywienie, mogą w ten sposób zaspokoić nawet 40% zapotrzebowania na
paszę,

−

koszty kurcząt są dosyć duże, dlatego stosuje się dwuletnie użytkowanie kur,

−

chów ekstensywny jest stosowany w gospodarce drobnotowarowej.

System półintensywny użytkowania kur:

−

stosuje się go w stadach liczących 1000–2000 niosek,

−

trzymane są w pomieszczeniach specjalnie do tego przeznaczonych,

−

w czasie dnia przebywają na ograniczonych wybiegach,

−

wszystkie składniki pokarmowe są dostarczane są przez hodowcę,

−

w tym systemie utrzymujemy nioski przez jeden rok,

−

ten system nie ma przyszłości, ponieważ wymaga on dużych nakładów pracy, a fermy
takiego typu zajmują dużą powierzchnię.

Intensywny system użytkowania kur:

−

jest to najbardziej nowoczesny system, polegający na utrzymaniu dużych stad drobiu
nawet do kilkudziesięciu tysięcy sztuk drobiu,

−

duża koncentracja ptactwa pozwala na wprowadzenie mechanizacji, zadawania paszy,
pojenia, sprzątania a nawet zbioru, w ten sposób,

−

używane w tym systemie budynki są bezokienne, dzięki temu prowadzić można
specjalny program świetlny dzięki temu unikamy sezonowości produkcji jaj,

−

w tym systemie długość okresu użytkowania kur wynosi 10 miesięcy.

Nieśność kur

Nieśność kur obniża się wraz ze skracaniem dnia, natomiast wyraźnie nasila się

w momencie wydłużania się dnia.

Systemy nieśnego

użytkowania kur

System ekstensywny

System półintensywny

System intensywny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Mierniki nieśności kur:

−

wiek dojrzewania płciowego, czyli liczbę dni od wylęgu do zniesienia pierwszego jaja
wynosi od 160 do 180 dni,

−

tempo nieśności początkowej, określa liczbę jaj zniesionych w pierwszych 100 dniach
w stosunku do pozostałych dni w badanym okresie, powinno wynosić 55%,

−

wydajność nieśną liczymy od początku nieśności do ukończenia 64 tygodni życia przez
kurę,

−

masa jaj kontrolowana jest w wieku 33–35 tygodnia oraz powtórnie, w wieku 52
tygodnia, ważymy wszystkie jaja zniesione w ciągu 14 dni, w pierwszym okresie średnia
masa jaj wynosi 53 g, w drugim okresie 58–62 g.
Dobrze niosąca się nioska charakteryzuje się:

−

dużą ruchliwością,

−

interesuje się paszą,

−

brzuch ma wypełniony miękki, skórę łatwo przesuwalną,

−

kura, która przestaje nieść, chowa się po kątach lub siedzi na grzędzie, brzuch ma twardy,
otłuszczony lub ściągnięty.

Zbiór jaj

−

jaja są składowane w temperaturze 10–15

0

C przy wilgotności 70%, zachowują świeżość

przez kilka tygodni,

−

podstawowym warunkiem otrzymania jaj dobrej jakości, jest częste opróżnianie gniazd
z jaj i składowanie ich w magazynie,

−

należy dbać aby jaja nie były zabrudzone, na zabrudzonych jajach znajduje się duża ilość
drobnoustrojów, które mogą wnikać przez pory i powodować szybkie ich psucie,

−

mycie jaj usuwa brud ale nie usuwa drobnoustrojów,

−

sprzedaż jaj zależy od ich wyglądu i świeżości.

Wybór jaj do wylęgu

Na zdolność wylęgową jaj wpływają:

−

warunki hodowlane (stan zdrowotny stada, liczba kogutów w stadzie, żywienie niosek,
od których pochodzą jaja wylęgowe, warunki w pomieszczeniach),

−

budowa jaja oraz jakość jego treści,

−

warunki transportu i przechowywania jaj wylęgowych,

−

stwierdzono że przy niedostatecznej ilości białka zwierzęcego w dawce pokarmowej dla
niosek znacznie maleje wylęgliwość jaj,

−

masa kurzych jaj powinna wynosić 54–65 g, w większych jajach zarodek zamiera
wskutek szybszego wyparowywania wody,

−

jaja wylęgowe ponadto powinien mieć; odpowiednią masę, kształt, budowę, odpowiedni
stan skorupy oraz świeżość.

Badanie świeżości jaj

−

świeżość jaj badamy poprzez ich prześwietlenie,

−

prześwietlając jaja bierzemy pod uwagę, wielkość komory powietrznej, która powinna
być nieruchoma umieszczona w tępym końcu jaja jej, głębokość w przechowywanym
tydzień jaju wynosi ok. 3 mm,

−

żółtka powinno zajmować centralne miejsce i być słabo widoczne,

−

w jajach wylęgowych nie może być żadnych ciał obcych ani plam krwistych,

−

jaja przeznaczone do wylęgu nie powinny mieć więcej niż 10 dni,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

−

w pomieszczeniach w których są magazynowane jaja wilgotność powinna wynosić 65%
oraz temperatura rzędu 15–18

0

C,

−

przed dostarczeniem jaj do wylęgarni należy je dezynfekować parami formaliny,
w specjalnie przeznaczonych do tego komorach.

Legi naturalne

−

lęgów prowadzonych metodą naturalną jest coraz mniej, nawet drobni producenci kupują
pisklęta,

−

wylęg naturalny uzależniony jest od okresowego kwoczenia kur,

−

pod kurę podłożyć możemy, 13–18 jaj kurzych, 8–12 jaj kaczych, 10–12 jaj indyczych
lub 6–8 jaj gęsich,

−

czasami jako kwoki można użyć indyczki, wtedy możemy podłożyć 20–25 jaj kurzych,
oraz 20 jaj indyczych,

−

jaja podłożone pod kwokę musza być ułożone w jedną warstwę.

Lęgi sztuczne

Lęgi sztuczne prowadzone są w aparatach lęgowych. Częściami składowymi aparatu są:

−

skrzynia,

−

półki na jaja,

−

urządzenie do obracania jaj,

−

grzejniki,

−

termoregulatory,

−

instalacja elektryczna,

−

urządzenia alarmowe,

−

przyrządy pomiarowe.
W okresie inkubacji rozwijający się zarodek musi mieć zapewnioną:

−

stałą temperaturą,

−

odpowiednią wilgotność,

−

właściwa wymiana gazowa,

−

rozwój zarodka odbywa się w temperaturze 37,8–38,2

0

C,

−

wilgotność względna wynosi w pierwszych 18 dniach inkubacji 55–65%, a w trzech
ostatnich wynosi 80–85%,

−

rozwijający się zarodek pobiera tlen i wydziela dwutlenek węgla, zawartość tlenu
w aparacie wylęgowym powinna wynosić 21%, natomiast zawartość CO

2

Biologiczna analiza przebiegu wylęgu

Podczas inkubacji prowadzi się kontrolę biologiczną, która umożliwia okresową ocenę

rozwoju zarodka. Kontrola ta obejmuje prześwietlanie jaj w różnych etapach rozwoju
i usuwanie jaj z zamarłymi zarodkami.

Prześwietlanie jaj odbywa się po raz pierwszy między 5–7 dniem inkubacji, drugi raz

prześwietlamy jaja w 18 dniu inkubacji.

Mając dane takie jak, liczba zdrowych piskląt, liczba piskląt nie wyklutych oraz kalekich

możemy obliczyć:

−

procent zapłodnienia = liczba jaj zapłodnionych/liczbę jaj nałożonych x 100,

−

procent wylęgu z jaj zapłodnionych = liczba kurcząt zdrowych/liczba jaj zapłodnionych
x 100,

−

procent wylęgu z jaj nałożonych = liczba kurcząt zdrowych/liczba jaj nałożonych x 100.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Przyjmuje się iż dopuszczalny procent jaj niezapłodnionych nie powinien przekraczać

5%,procent jaj z zarodkami zamarłymi nie powinien przekraczać 10%, pisklęta słabe i kalekie
mogą stanowić do 1%.Do dalszego chowu wybiera się kurczęta zdrowe, eliminuje się ptaki
słabe i kalekie. Kurczęta zdrowe mają suchy gęsty puch, szkliste oczy oraz pewnie trzyma się
na nogach.

Hodowla owiec

Owce jako gatunek mogą być wszechstronnie użytkowane, dostarczając nam:

−

wełny,

−

mięsa,

−

mleka,

−

skór,

−

ponadto uzyskuje się tak zwany ciepły obornik nadający się jako nawóz zarówno na polu

jak i w przydomowym ogródku.
Owce są bardzo odporne na warunki utrzymania. Typy użytkowania owiec (rys.15)

Rys. 15. Rodzaje typów użytkowych owiec

Pogłowie owiec w naszym kraju regularnie maleje od 1986 roku. Jedyną szansą dla

owczarstwa jest poprawa rozrodu i chów jagniąt rzeźnych.

Hodowla koni

Znaczenie gospodarcze koni zmieniało na przestrzeni wieków. Jedną z ważnych zalet

koni jako siły pociągowej jest ich przydatność do pracy na złych drogach, w głębokim błocie,
śniegu, na mokradłach oraz w górach. Szczególnie cenne są konie pociągowe używane do
zrywki drzewa w górach. W 1991 roku najwięcej koni było w Polsce, ich liczba wynosiła 939
tys. sztuk. W roku 1995 w naszym kraju było już tylko 635 tys. koni. Największy spadek
pogłowia koni nastąpił w ostatnim dziesięcioleciu.

Typy użytkowania owiec

Użytkowanie mięsne

Użytkowanie mleczne

Użytkowanie wełniste

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Typy użytkowe koni

Rys. 16. rodzaje typów użytkowych

Typ wierzchowy; konie tego typu charakteryzuje jędrność tkanek, lekka budowa, długie

linie, zwłaszcza partii przodu i zadu przy stosunkowo krótkim grzbiecie. Kończyny dość
długie o sprzyjających szybkiemu biegowi proporcjach. Usposobienie bardzo żywe, niekiedy
nawet nerwowe. W obrębie omawianego typu możemy wyróżnić podtypy:

−

spacerowy– jazda rekreacyjna,

−

ujeżdżeniowy– jazda na czworoboku,

−

skaczący – skoki przez przeszkody,

−

wszechstronny.
Typ pociągowy; w obrębie tego typu możemy wyróżnić trzy podtypy:

−

ciężkie pociągowe,

−

pospiesznorobocze,

−

lekkie zaprzęgowe.
Typ wszechstronnie użytkowy; są to konie przystosowane do jazdy pod siodłem i do

zaprzęgu.

Typ juczny, są to małe krępe konie używane do przenoszenia ciężarów w górach.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz typy użytkowe świń?
2. Jakie cechy scharakteryzują rasę wielką białą polską?
3. Jakimi paszami żywimy świnie?
4. Jakie cechy posiada rasę puławską?
5. Jakie znaczenie mają krzyżówki międzyrasowe świń?
6. Czym scharakteryzuje się typ nieśny kur/
7. Jakie cechy scharakteryzują typ mięsny kur?
8. Jakie jaja nadają się do wylęgu?
9. Czym scharakteryzują się lęgi naturalne i sztuczne?
10. Jakie są parametry analizy biologicznej lęgów?

Typy użytkowe

koni

Typ wierzchowy

Typ pociągowy

Typ

wszechstronnie

użytkowy

Typ juczny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj wyboru jaj do wylęgu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać optycznej oceny jaj,
2) prześwietlić jaja,
3) dokonać analizy badań,
4) zapisać wyniki,
5) dokonać prezentacji wyników.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz odpowiedzi,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

lampa do prześwietlania jaj,

−

waga.

Ćwiczenie 2

Określ typy użytkowe świń znajdujących się w gospodarstwie rolnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać oględzin cech anatomicznych świń,
2) porównać z opisem znajdującym się w poradniku dla ucznia,
3) zapisać wyniki w arkuszu,
4) zaprezentować wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

świnie w chlewni.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać typy użytkowe świń?





2) rozpoznać typy użytkowe kur ?





3) wybrać jaja do wylęgu?





4) nasadzić kwokę na jaja?





5) ocenić pokrój świni?





6) wybrać kurczęta do dalszego chowu?





7) wymienić mierniki nieśności kur?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. tylko

jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi, nawet poprawnej, bez uzasadnienia
nie będzie uznane.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Świnie tej rasy stanowią największy udział w ilości świń w naszym kraju

a) wielka biała polska.
b) puławska.
c) złotnickie.
d) duroc.

2. Udział loch rasy wbp ilości loch w naszym kraju wynosi

a) 40%.
b) 30%.
c) 53%%.
d) 21%%.

3. Rasa ta powstała w XX wieku wyniku krzyżowania miejscowej świni

ostrouchej z importowanymi berkszyrami, rasą tą jest
a) duroc.
b) hampshire.
c) wielka biała polska.
d) puławska.

4. Jakiego typu użytkowego jest złotnicka pstra:

a) mięsnego.
b) mięsno–słoninowego.
c) słoninowego.
d) słoninowo–mięsny.

5. Schemat, locha A x knur B = potomstwo F

1

na tucz przedstawia

a) dwufazowym 2 ras.
b) jednofazowe.
c) dwufazowym 3 ras.
d) dwufazowym 4 ras.

6. Tucznik bekonowy powinien ważyć:

a) 84–95 kg.
b) 110–120 kg.
c) 60–70 kg.
d) 54–62 kg.

7. Tucznik rasy bekonowej powinien być w wieku

a) 11–12 miesięcy.
b) 6–7 miesięcy.
c) 4–5 miesięcy.
d) 13–15 miesięcy.

8. W naszym kraju najbardziej pożądaną wagą przy tuczu mięsnym jest waga

a) 80 kg.
b) 75 kg.
c) 110 kg.
d) 90 kg.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

9. Typ użytkowy kur nieśny ma kształt

a) rombu.
b) trójkąta.
c) kwadratu.
d) prostokąta.

10. Świnie ze względu na sposób odżywiania uznaje się za

a) roślinożerne.
b) mięsożerne.
c) wszystkożerne.
d) odżywiają się zielonkami.

11. Maksymalną nieśność kur uzyskujemy jeżeli okres użytkowania wynosi

a) 24 miesięcy.
b) 32 miesięcy.
c) 20 miesięcy.
d) 10 miesięcy.

12. Wydajność rzeźna świń waha się między

a) 10 do 20%.
b) 30 do 35%.
c) 76 do 82%.
d) 15 do 30%.

13. Liczba prosiąt odsadzonych od lochy rocznie powinna wynosić

a) 14.
b) 16.
c) 17.
d) 20.

14. Najlepsze wyniki tuczu kur otrzymujemy krzyżując rasy

a) leghorn x kornisz.
b) łajtrok x kornisz.
c) leghorn x łajtrok.
d) sussex x leghorn.

15. W systemie ekstensywnym użytkowania kury same wyszukują sobie do

a) 20% paszy.
b) 30% paszy.
c) 40% paszy.
d) 85% paszy.

16 Masa jaj wylęgowych powinna wynosić

a) 40–45 g.
b) 54–65 g.
c) 70–75 g.
d) 40–45g.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

17. Mięsność tusz powinna wynosić

a) 20%.
b) 30%.
c) nie mniej niż 53%.
d) 42%.

18. Koń charakteryzujący się; jędrnością i suchością tkanek, lekką budową, długą linią,

kończynami dość długimi, które sprzyjają dużej szybkości to
a) typ pociągowy.
b) typ wierzchowy.
c) typ juczny.
d) typ wszechstronnie użytkowy.

19. Głębokość komory w jaju przechowywanym przez tydzień powinna wynosić

a) 1 mm.
b) 1,5 mm.
c) 2 mm.
d) 3 mm.

20. Kształt kwadratu mają kury typu użytkowego

a) nieśnego.
b) mięsnego.
c) ogólnoużytkowy.
d) bojowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Prowadzenie produkcji zwierzęcej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedzi

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

6. LITERATURA

1. Chachułowa J. (red.): Hodowla zwierząt. PWRiL, Warszawa 1996
2. Jamroz D.: Żywienie zwierząt i paszoznawstwo fizjologiczne i biochemiczne podstawy

żywienia zwierząt. PWN, Warszawa 2001

3. Langenfeld M.: Aparat trawienny zwierząt. AR, Kraków 1991
4. Manikowski W., Weinder S. (red.): Biochemia kręgowców. PWN, Warszawa 1998
5. Truchliński J., Wójcik S.: Przewodnik do ćwiczeń z biochemii i z elementami fizyki. AR,

Lublin 1993