Psychologiczna diagnoza kliniczna – etapy postępowania diagnostycznego, a wynik
diagnozy. Pasikowski T., Sęk H. w Psychologia Kliniczna, H. Sęk.

Diagnoza jest rozpoznaniem jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie objawów i znajomości
ogólnych prawidłowości.

Objaw w definicji: ma szerokie znaczenie, nie musi świadczyć o chorobie, chodzi tu o obserwowalny przejaw procesów
i właściwości psychicznych człowieka, jego relacji z otoczeniem i także cech kontekstu społecznego, w którym żyje i
działa.

Diagnozę kliniczną możemy rozumieć dwojako:

• Jako postępowanie diagnostyczne – badanie diagnostyczne, proces diagnozy;
• Jako wynik badania – diagnozę, orzeczenie.

W postępowaniu diagnostycznym wyróżnia się następujące etapy:

1. Stawianie problemu diagnostycznego przez psychologa klinicystę w oparciu o wstępne dane o pacjencie i jego

otoczeniu;

2. Formułowanie hipotez dotyczących prawdopodobnego wyjaśnienia problemu;
3. Weryfikację hipotez za pomocą trafnie dobranych metod – właściwy proces badania;
4. Interpretację wyników i podejmowanie decyzji co do kontynuowania badania (wtedy stawiamy nowe

problemy) lub jego zakończenia

5. Opracowanie wyniku diagnozy – orzeczenia psychologicznego.

PREDIAGNOSTYCZNY ETAP DIAGNOZY:

• na tym etapie zakłada się istnienie ważnych faktów natury psychologicznej. Jest to historia życia pacjenta, jego

doświadczenie (w tym także doświadczenie wyniesione z kontaktów z lekarzem, terapeutą, psychologiem)
oraz jego przekonania, nastawienie, wartości, dążenia i potrzeby;

• wśród tych potrzeb może wystąpić potrzeba kontaktu z psychologiem klinicznym celem uzyskania pomocy:

potrzeba może być uświadamiana w różnym stopniu;

• o tym, jakie dane człowiek wniesie do kontaktu, decyduje także jego stan zdrowia – stan psychofizyczny;
• mieści się tu też motywacja do badania oraz oczekiwania pacjenta.

Podobne cechy charakteryzują także na tym etapie klinicystę:

• wnosi on do diagnozy swoją historię życia, doświadczenie, przygotowanie zawodowe, umiejętności,

preferencja określonych koncepcji psychologicznych itd.

W interakcji diagnostycznej spotykają się więc dwie osoby, które na siebie oddziałują, ustalając pewien typ relacji.

MOTYWACJA PACJENTA DO DIAGNOZY

Pacjent może zgłaszać się dobrowolnie lub podlegać formom nacisku zewnętrznego.

• OSOBA ZGŁASZAJACA SIĘ DOBROWOLNIE:

o Może chcieć rozpoznać swoje zasoby w sytuacji podejmowania trudnych, nowych zadań;
o Może mieć potrzebę lepszego poznania swoich relacji z ważnymi osobami i zrozumienia konfliktów
o Może mieć wątpliwości co do swojej normalności w zakresie rozwoju psychoseksualnego;
o Może potrzebować wsparcia w sytuacji długotrwałego stresu;
o Dobrowolne zgłoszenie może wynikać z regulacji prawnych np. w sytuacji starania się o prawo

posiadania broni

o Osoba zgłaszająca się dobrowolnie przyjmuje POSTAWĘ WSPÓŁDZIAŁAJĄCĄ i podaje prawdziwe dane
o Dobrowolność nie zapobiega jednak pojawieniu się lęku przed badaniem i oceną

OCZEKIWANIA INTERPERSONALNE

Diagnosta może cechować się wysokim lub niskim poziomem OCZEKIWAŃ INTERPERSONALNYCH

o WYSOKI POZIOM OCZEKIWAŃ INTERPERSONALNYCH – powoduje artefakty, diagnosta komunikuje

badanym w sposób nieświadomy, najczęściej za pomocą komunikatów niewerbalnych, swoje
oczekiwanie co do wyniku diagnozy

o NISKI POZIOM OCZEKIWAŃ INTERPERSONALNYCH – diagnosta jest niezależny w sądach, plastyczny,

otwarty na informacje, lepiej monitoruje swoje zachowania i w efekcie w znacznie mniejszym stopniu
zniekształca proces diagnozowania i jego wynik

ZAUFANIE INTERPERSONALNE

Przed rozpoczęciem badania kluczową rolę odgrywa nawiązanie KONTAKTU wstępnego, który w zaawansowanej
formie przyjmuje postać ZAUFANIA INTERPERSONALNEGO.

o Klinicysta wzbudza tym większe zaufanie, im bardziej spostrzegany jest jako kompetentny, umiejący

przejawiać szacunek i bezwarunkowo pozytywny stosunek do pacjenta, im bardziej potrafi zapewnić
poczucie bezpieczeństwa, poszanowania praw człowieka i gwarantuje zachowanie tajemnicy
zawodowej.

o Relacja profesjonalnego zaufania interpersonalnego kształtuje się w toku wymiany informacji oraz w

procesie nawiązywania kontaktu.

o Trudno uzyskać zaufanie interpersonalne w przypadku gdy osoba badana została do psychologa

zgłoszona.

RODZAJE CELÓW I ICH ZNACZENIE DLA POSTĘPOWANIA DIAGNOSTYCZNEGO

 Cele wyznaczają nie tylko rodzaj i zakres zbieranych informacji, ale także pośrednio metody ich zbierania, a

więc rodzaj możliwych do zastosowania metod diagnostycznych.

1. CELE INTERWENCYJNE – diagnoza stanowi tu etap przygotowawczy i pełni służebną rolę wobec nadrzędnego

celu, jakim jest podjęcie intencjonalnej, zaplanowanej aktywności, zmierzającej do pojawienia się u podmiotu
pożądanych zmian.

• Najbardziej charakterystycznym przykładem jest tu diagnoza dla celów terapii (diagnoza poprzedza terapię).

o Cele takiej diagnozy są stopniowe, gdyż chodzi o:

▪ Stwierdzenie i opis występującego u osoby deficytu/dysfunkcji
▪ Określenie drogi, która doprowadziła do stanu aktualnego
▪ Określenie mechanizmów, które mogą doprowadzić do pożądanej zmiany
▪ Sformułowanie planu interwencji

o W takim ujęciu mieścić się będzie nie tylko psychoterapia, ale też takie formy interwencji

psychologicznej jak: rehabilitacja psychologiczna, interwencja kryzysowa, psychoprofilaktyka,
wspomaganie rozwoju osobistego.

• Jednak kategoria diagnozy dla celów interwencji ma jeszcze szerszy zakres, obejmuje bowiem takie formy, w

których oddziaływania interwencyjne są albo odsunięte w czasie, albo odseparowane od działań psychologa
np.: diagnoza neuropsychologiczna wykonywana na prośbę lekarza neurologa, orzecznictwo w postępowaniu
rentowym albo określanie zdolności do odbywania służby wojskowej. W tych sytuacjach mamy do czynienia z
niejawnym procesem interwencji: nie dopuszczamy bowiem do sytuacji w której interakcja właściwości
podmiotu i cech sytuacyjnych mogłaby doprowadzić do rozwoju psychopatologii.

2. CELE SELEKCYJNE – mamy tu do czynienia z szerokim zakresem celów, poczynając od poradnictw zawodowego,

poprzez ocenę przydatności zawodowej lub kwalifikację osób do grup zadaniowych.

• Podstępowanie w tych celach przyjmuje kliniczne formy, jednak cele same w sobie nie są aż tak powiązane z

tradycyjnie pojmowaną domeną zainteresowań klinicystów.

3. CELE STRATEGICZNE – problem badawczy w związku z którym podejmowane są czynności diagnostyczne.

4. SZCZEGÓŁOWE CELE POŚREDNIE:

1) Cele związane z opisem aktualnego stanu osoby badanej. Zakres opisu zależny będzie od głównego celu

(np. jeśli oceniamy deficyty poznawcze pacjenta, nie musimy dokonywać analizy relacji z matką)

2) Cele koncentrujące się na przeszłych doświadczeniach. Poszukiwanie przyczyn stanu obecnego oraz

mechanizmów będących pomostem między przeszłością teraźniejszością. Inaczej mówiąc, zadania te
koncentrują się wokół funkcji eksplanacyjnych.

3) Cele dotyczące przyszłych doświadczeń osoby badanej. Prognozowanie i tworzenie planów interwencji.

CHARAKTERYSTYKA POSTĘPOWANIA DIAGNOSTYCZNEGO

1. FORMUŁOWANIE PROBLEMÓW

• Początek badania to pierwsze spotkanie i nawiązanie kontaktu z pacjentem. Rozmowa koncentruje się na

oczekiwaniach i powodach spotkania z psychologiem.

• W tym czasie pojawia się bardzo ważny element procesu diagnozowania jakim jest problem diagnostyczny.
• Sformułowanie problemu w formie pytania może zostać przekazane z zewnątrz, np. przez instytucję zlecająca

badanie (np. jakie są przyczyny, że Marek jest agresywny w szkole?)

• Gdy do badania zostanie skierowana osoba, co do której np. sąd ma wątpliwości odnośnie jej poczytalności,

wówczas psycholog otrzymuje sformułowany problem w postaci pytania o to, czy w czasie dokonania
zarzucanych mu czynów człowiek miał obniżoną poczytalność.

• Pytania może stawiać współpracujący z psychologiem lekarz.
• Psycholog jednak często sam formułuje problem (nawet jak jest członkiem zespołu, działa niezależnie w roli

konsultanta).

• Lepiej gdy psycholog podejmuje problemy diagnozy całościowej – wykorzystuje wtedy swoją wiedzę z zakresu

psychopatologii i psychologicznych koncepcji zaburzeń, jak i wnosi do współpracy diagnostycznej swoje
specjalistyczne przygotowanie.

• Psycholog powinien też odpowiadać na pytania szczegółowe np. gdy chodzi o ocenę poziomu deterioracji

poznawczej wskutek rozwoju choroby.

• Najważniejsza umiejętnością klinicysty jest umiejętność przeformułowania problemu w duchu nowoczesnej

wiedzy i istniejących metod badania. Przydaje się także umiejętność formułowania problemu i hipotez w
postaci zoperacjonalizowanej.

• Na początku badania stawiamy często nie jedną, ale pewną grupę alternatywnych pytań.

2. STAWIANIE I WERYFIKACJA HIPOTEZ

I.

STAWIANIE HIPOTEZ

Proces stawiania i weryfikacji hipotez może wiązać się z różnymi modelami diagnozowania.

1) MODEL TEORETYCZNO-FUNKCJONALNY – klinicysta posługuje się w momencie stawiania hipotez wiedza

podstawową o funkcjonowaniu psychiki oraz mechanizmach funkcjonowania osobowości zdrowej i
zaburzonej, zawartą w koncepcjach różnych kierunków w psychologii.

• Na przykład: posiadając wiedzę o mechanizmie uzależnienia fizycznego i psychicznego od środków

psychoaktywnych, klinicysta stawia hipotezę, że styl picia klienta wskazuje na fazę przejścia do pełnego
uzależnienia czyli na utratę kontroli nad piciem. Wie, że picie jest formą ucieczki od problemów lub
dostarczania sobie szybkich gratyfikacji. Wie też, że mechanizmy te podtrzymywane są przez odpowiedni
kontekst społeczny np. przez relacje w małżeństwie a uwarunkowania nadużywania mogą sięgać
wczesnodziecięcych doświadczeń.

o Posiadając tę wiedzę, klinicysta zbiera wstępne informacje na temat: stylu życia i picia klienta, jego

środowiska a następnie stawia hipotezy na temat utraty kontroli nad piciem i rodzaju wzmocnienia

jakim jest alkohol, albo też stawia hipotezę, że picie alkoholu jest formą ekspresji autodestrukcyjnych
tendencji osoby w związku z zaburzeniami rozwoju we wczesnym dzieciństwie itd.

2) MODEL KORELACYJNY – diagnosta zachowuje się bardziej operacyjnie.
• Na przykład: gdy psycholog ma za zadanie odpowiedzieć na pytanie, czy dana osoba stanowi zagrożenie w

pracy wymagającej niskiej reaktywności na stymulację, nie tworzy odrębnej teorii ale wie, że w jego zasięgu
ma narzędzia mierzące te cechy temperamentu, które warunkują odporność na silne obciążenia i stawia
hipotezę, ze osoba badana jest nieodporna na silny stres. Wykonuje badanie odpowiednimi narzędziami i
otrzymuje jednostkowy wynik.

o Nie szuka uzasadnienia w dynamice osobowości i mechanizmów kompensacyjnych.

II.

WERYFIKACJA HIPOTEZ

Jest właściwym badaniem. Polega na wybraniu lub skonstruowaniu dostoswanej do hipotez metody weryfikacji.

• Na tym etapie najważniejsze jest zadbanie o zgodność metody z teorią (nie zmierzymy np. mechanizmów

obronnych metodami analizy behawioralnej)

• Na etapie badania klinicysta wykorzystuje w maksymalnym stopniu nie tylko wiedzę o metodach, ale

aktualizuje swoje umiejętności diagnostyczne poprawnego przeprowadzania badania, a po jego zakończeniu
opracowuje i oblicza wyniki.

• Jeśli stosuje kilka metod, dokonuje syntezy wyników i interpretuje je w świetle postawionej hipotezy,

podejmując decyzję, czy uzyskane wyniki pozwalają rozpoznać stan rzeczy.

• Jeśli dane są sprzeczne, stawia kolejne hipotezy, weryfikuje je i dokonuje kolejnej oceny i interpretacji

uzyskanych rezultatów.

• Proces diagnozowania ma więc charakter cykliczny:

• Proces ten nie może przedłużać się w czasie: jest to niezgodne z normami etycznymi.
• Psycholog kliniczny musi zdobyć kompetencje zaplanowania i zorganizowania badań diagnostycznych, kierując

się głównie dobrem pacjenta, etyką, ekonomicznością postępowania.

• Podczas interpretacji testów ważna jest wiedza na temat dobroci stosowanych narzędzi: przedziały ufności.

3. OPRACOWANIE WYNIKU DIAGNOZY I PRZYGOTOWANIE ORZECZENIA

Po zakończeniu badania psycholog wycofuje się z interakcji z pacjentem i wykonuje zadanie poznawcze, analizując
dane, zestawiając je i porównując z teorią. Czasem też konsultuje wyniki badań w gronie specjalistów i opracowuje
różne wnioski.

• Gdy diagnoza jest powiązana z procesem terapii, terapeuta zapisuje przebieg diagnozy. Każdy

z klinicystów/terapeutów ma swoją własną metodę, ale generalnie opracowanie wyniku badania składa się z:

1) Danych wstępnych (ogólne dane o pacjencie, dane o problemie – powód zgłoszenia się, oczekiwania)
2) Opisu aktualnego zachowania i opisu sytuacji
3) Danych biograficznych
4) Danych o środowisku życia i działania z uwzględnieniem różnych sfer (nauka, praca, rodzina)
5) Danych z badań testowych
6) Opisu zaburzenia, hipotetycznego wyjaśnienia jego mechanizmu
7) Wniosków ogólnych i wskazań do interwencji

problem

hipoteza

badanie

werfyikacyjne

wynik

rozpoznanie

wskazania

• Przy tworzeniu opracowywania wyniku warto pamiętać, że powinno ono zawierać:

a) Opis zaburzeń lub/i zdrowia
b) Wyjaśnienie mechanizmów zaburzeń lub/i mechanizmów zdrowi
c) Określenie przyczyn zaburzeń lub przyczyn zdrowia
d) Wnioski i wskazania do interwencji

• Nie da się opracować pełnego programu terapeutycznego bez uwzględnienia pozytywnych cech osoby,

zasobów jednostkowych i środowiskowych.

Diagnoza zaburzeń (objawów, mechanizmów przyczyn)

DIAGNOZA CAŁOŚCIOWA =

Diagnoza zasobów: jednostkowych i środowiskowych

• Diagnoza negatywna: licznik równania
• Diagnoza pozytywna: mianownik równania
• Ta całościowa diagnoza jest konieczna w przypadku gdy ma być podstawą tworzenia programów

profilaktycznych – gdzie ważną rolę odgrywa strategia wzmacniania zasobów. Także w dziedzinie rehabilitacji
i opieki paliatywnej pojawiają się badania nad jakością życia i poczuciem szczęścia, które wymagają odniesienia
do pozytywów z życia człowieka nawet wówczas gdy jego zdrowia fizycznego nie da się poprawić.

4. KOMUNIKOWANIE DIAGNOZY

Klinicysta komunikuje wyniki swoich badań różnym odbiorcom: pacjentowi, innym specjalistom, rodzinie,
instytucjom. Unika stosowania obiegowych etykiet, które wzmagają proces naznaczania badanego.

• Gdy psycholog komunikuje wyniki badań urzędom, powinien napisać orzeczenie także do wglądu pacjenta.

Ważne aby w komunikacie były zarówno pozytywne, jak i negatywne sprawy.

• Komunikat do wglądu pacjenta jest zazwyczaj bardzo ogólny i ściśle odpowiadający na pytanie. Dobrze jest w

komunikacie odnieść się do cech, które można zmienić i na które można oddziaływać.

• Gdy wynik przekazujemy innemu specjaliście – może być to obszerniejsze orzeczenia zawierające opis

zaburzeń, wyjaśnienie wewnętrznych mechanizmów itd. Każda pełna diagnoza zawiera zawsze informacje o
tych zasobach pacjenta, którem można wykorzystać w procesie rehabilitacji/.terapii.

• Komunikowanie diagnozy członkom rodziny powinno uwzględniać życzenia pacjenta i relację jaka zachodzi

między pacjentem a członkiem rodziny.

• JATROPATOGENIA – szkodliwe działanie błędnych form komunikowania diagnozy. Każda informacja może być

jatrogenna gdy zostaje zakomunikowana w nieodpowiedni sposób, ale szczególną ostrożność warto wykazać
gdy komunikujemy informacje zagrażające, niezgodne z oczekiwaniem pacjenta, informacje o stracie które
trzeba zaakceptować lub braku choroby, gdy była oczekiwana. Niekorzystne jest też stosowanie wyrażeń
niejasnych, wieloznacznych, żargonowych.

• Ważne by klinicysta upewnił się czy pacjent rozumie uzyskane informacje.

MODELE PSYCHOLOGICZNEJ DIAGNOZY KLINICZNEJ

1. MODEL NOZOLOGICZNY – jest odwzorowaniem diagnozy lekarskiej.

• Zgodnie z tym modelem klinicysta może odpowiedzieć na pytanie np. „Czy u pana X stwierdza się podwyższone

ryzyko psychopatologii?”

• Psycholog znając ogólnie kierunek badań lekarza i wstępne dane o objawach, wykonuje dodatkowe badanie

psychologiczne aby dostarczyć informacji różnicujących dla diagnozy nozologicznej albo potwierdzić ją.

• Na przykład: psycholog znając prawidłowości z psychopatologii zaburzeń stosuje w wypadku wątpliwości co

do postaci schizofrenii, specyficzne metody badania zburzeń myślenia (wykrywają patologię myślenia u
pacjentów z negatywna i pozytywną postacią tej choroby)

• Psycholog stosuje ten model dla różnicowania zaburzeń psychicznych, wykorzystując MMPI.
• Model ten nie pociąga żadnych działań terapeutycznych ze strony psychologa – jego diagnoza ma charakter

selekcyjny i niekiedy pomocniczy wobec lekarza psychiatry.

ZALETY

WADY

• Możemy obiektywnie ustalić czy występuje

określona postać psychopatologii i jakie ma
nasilenie

• Ograniczenie subiektywizmu, artefaktów i

błędów pomiaru dzięki standaryzowanym
narzędziom

• Stosujemy do celów selekcyjnych – ryzyko

stygmatyzacji i etykiety klasyfikacyjnej

• Model nie służy rozwojowi zawodowemu
• Rzadko kiedy kończy się interwencją pomocną

2. MODEL FUNKCJONALNY – celem takiej diagnozy jest zawsze jakaś forma psychologicznej interwencji

pomocnej.

• Problem zwykle stawia sam pacjent i oczekuje od psychologa wyjaśnienia lub porady
• Jest to diagnoza „dla klienta”
• Gwarantuje maksymalnie podmiotowe podejście do badanego i wymaga zaktualizowania wszystkich

kompetencji psychologa

• Po zakończeniu badania i opracowaniu diagnozy zostaje ona zakomunikowana badanemu wraz z propozycją

podjęcia dalszej współpracy w celach terapii, trenowania umiejętności, zapobiegania problemom

ZALETY

WADY

• Diagnoza „dla klienta”
• Podmiotowe podejście
• Gwarantuje klinicyście wykorzystanie

swoich możliwości oraz szansę na
samodzielność i profesjonalny rozwój

• Zbyt intuicyjne podejście klinicysty
• Nadmierne

zawierzenie

profesjonalnemu

doświadczeniu:

prowadzi

to

do

rutyny

zawodowej i zerwaniu kontaktu z nowoczesną
wiedzą

• Subiektywność diagnozy
• Nadmierna koncentracja na osobie badanej przy

zaniedbaniu kontekstu społecznego

3. MODEL SPOŁECZNY - w znacznie większym stopniu uwzględniony jest kontekst społeczny, zgodnie z

założeniem że społeczeństwo współuczestniczy w tworzeniu diagnozy. Na początku klinicysta styka się z
PROTODIAGNOZĄ.

• Przykładami takich PROTODIAGNOZ mogą być: „rozpoznanie” przez nauczyciela „ucznia trudnego”, „dziecka

zaniedbanego”, „wariata”.

• Diagnoza kliniczna przestaje w tym podejściu być sprawą prywatną i porozumieniem między psychologiem a

pacjentem.

• Osoba zgłaszająca się do psychologa przedstawia swoją wersję problemu, który jest podobny do problemu

wynikającego z protodiagnozy jaką sformułowało społeczeństwo.

• Psychospołeczna diagnoza jest diagnozą „z pacjentem”. Psycholog jest pośrednikiem między społeczeństwem

a pacjentem.

• Diagnoza uwzględnia interes pacjenta ale też interes społeczny rodziny, grupy, szkoły.

• Psycholog często kontaktuje się bezpośrednio ze środowiskiem.
• Uczy się integrować różne spojrzenia na to samo problemowe zachowanie i negocjować między stronami.

ZALETY

WADY

• Zmniejszenie barier informacyjnych między

psychologiem diagnostą a społeczeństwem

• Osłabienie charakteru podmiotowego i

wielka trudność praktycznego realizowania
takiego wzoru

PSYCHOLOGICZNA DIAGNOZA KLINICZNA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

1. DIAGNOZA KLINICZNA GRUPY

Wraz z rozwojem aspektu społecznego w psychologii klinicznej pojawia się konieczność diagnozowania struktury i
funkcjonowania różnych grup i instytucji.

• Ważny jest cel diagnozowania grupy – przedmiotem diagnozy są elementy konstytuujące grupę formalną i

nieformalną, oceniane pod kątem normalności i funkcjonalności grupy, a więc realizowania głównych jej celów
i norm.

• Są to więc: cele i normy grupowe, interakcje w grupie, a przede wszystkim struktura grupowa rozpatrywana w

różnych aspektach.

• Psychologowie poświęcają wiele uwagi analizie struktury komunikacyjnej grupy – oceniając jakie formy

przepływu informacji funkcjonują w grupie i jak te sposoby wpływają na jej spoistość.

• Często opisywana jest spoistość wewnętrzna grupy – istnienie podgrup, ich wzajemne powiązania, obecność

osób izolowanych itp.

• Ocenia się też miejsce i pozycje jakie w grupie zajmują poszczególni jej członkowie oraz jakie pełnią role – kto

jest liderem zadaniowym, emocjonalnym, którzy są dewiantami, szarą eminencją itp.

• Ocenia się też wzajemne interakcje i ich rodzaj oraz wzajemną atrakcyjność członków oraz grupy jako całości.
• Istotny jest też styl kierowania grupą – demokratyczny, czy autokratyczny itp.
• Diagnoza klasy szkolnej: prowadzona pod kątem więzi i współpracy lub rywalizacji, izolacji, poziomu

hierarchiczności struktury, przyjmowanych pozycji itp.

• Grupy nieformalne można oceniać z punktu widzenia: czy są prospołeczne czy patologiczne (sekty).
• Diagnoza dynamiki grupy – zmiany zachodzące w zachowaniu członków, ich interakcjach, pojawianie się i

zanikanie ról.

• Ocena dysfunkcjonalności grupy jest bardzo ważna.

2. EKSPERTYZA PSYCHOLOGICZNA

To rozpoznanie zdarzeń lub sytuacji społecznych ze względu na ich wagę, dotkliwość i potrzebę zmian. Jest więc ona
diagnozą skoncentrowaną na problemie społecznym z uwzględnieniem kontekstu społecznego i jednostkowego.

• Psycholog kliniczny najczęściej wydaje ekspertyzę sądową: badanie jakie zarządza sąd, a jego przedmiotem

jest ocena poczytalności czy wiarygodności świadków, zwłaszcza nieletnich.

• Psycholodzy kliniczni bardzo często otrzymują zamówienia na diagnozy problemu społecznego, np. badania

nad reakcją ludzi na powódź.

• Ekspertyzy mogą stanowić podstawę do tworzenia programów naprawy lub zmian planowanych przez

instytucje.

• Mogą być elementem monitorowania problemów społecznych – poziomu zdrowia i jego zagrożeń.
• Ostatnio pojawiło się zapotrzebowanie na nowy typ badań, które plasują się pomiędzy diagnozami naukowymi

a czysto praktycznymi: są to badania ewaluacyjne.