13 Wykonywanie koronek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Helena Zieńko

Wykonywanie koronek
311[42].Z4.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Teresa Pruciak
mgr inż. Bożena Wilbik

–

Hałgas

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Helena Zieńko

Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[42].Z4.03
Wykonywanie koronek, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
włókienniczych wyrobów dekoracyjnych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Koronki szydełkowe

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2 Koronki klockowe

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Koronki siatkowe

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Obróbka wykończeniowa koronek

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wykonywaniu koronek,

a także ułatwi Ci wybranie odpowiedniej techniki do jej wykonania.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i testów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła
informacji. Obejmuje on również:

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

ćwiczenia, które zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych
do realizacji,

−

sprawdzian postępów.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela/instruktora

o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

4. Sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań testowych, którego pozytywny wynik

potwierdzi nabycie przez Ciebie umiejętności i wiadomości z zakresu tej jednostki
modułowej.

5. Literaturę.

Jednostka modułowa

Wykonywanie koronek,

której treści teraz poznasz, jest jednym

z modułów koniecznych do zapoznania się z procesem dokonywania napraw i konserwacji
wyrobów rękodzieła ludowego z elementami haftów i koronek (rys.1).

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.1. Schemat układu jednostek modułowych

311[42].Z4.04

Dokonywanie napraw i konserwacji

wyrobów rękodzieła ludowego
z elementami haftów i koronek

Moduł 311[42].Z4

Technologia wykonywania haftów

i koronek

311[42].Z4.03

Wykonywanie koronek

311[42].Z4.02

Wykonywanie haftów

311[42].Z4.01

Dobieranie, materiałów, narzędzi,

przyborów i metod do wykonywania

haftów i koronek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej Wykonywanie koronek,

powinieneś umieć:

−

dobierać narzędzia i przybory do prac koronkarskich,

−

scharakteryzować rodzaje koronek,

−

dobierać surowce do wykonywania koronek,

−

określać ilość surowców do wykonania danego wyrobu,

−

rozróżniać podstawowe ściegi szydełkowe,

−

dobierać sposoby przenoszenia wzorów,

−

zastosować zasady wykonywania koronki klockowej,

−

rozpoznawać określone techniki koronkarskie,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz wymaganiami ergonomii,

−

zastosować podstawowe sploty koronkarskie,

−

zastosować podstawowe ściegi szydełkowe,

−

dobrać materiały do wykonywania koronek,

−

dobrać sprzęt i przybory do wykonywania koronek,

−

związać nitkę węzłem koronkarskim,

−

nawinąć nici na klocki określonymi sposobami,

−

wykonać koronki klockowe,

−

wykonać koronki gipiurowe,

−

zachować właściwe proporcje między splotami zapełniającymi i ażurami podczas
wytwarzania koronek,

−

zastosować zasady obróbki wykończeniowej koronek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Koronki szydełkowe

4.1.1. Materiał nauczania

Szydełkowanie to jedna z najstarszych technik koronkarskich. Łatwa do nauczenia,

gdyż lista ściegów podstawowych jest dość krótka, a dopiero ich powtarzanie w nieskończonej
możliwości kombinacji daje najrozmaitsze wzory. Podstawowe ściegi wykonywane szydełkiem
jak łańcuszek, półsłupek, słupek poznałeś w module 311[42].Z3.01 Dobieranie materiałów,
narzędzi i metod do wykonywania rękodzielniczych wyrobów dziewiarskich i musisz wrócić
pamięcią do już znanych sposobów wykonywania podstawowych ściegów.

Zasady

rozpoczynania pracy szydełkiem

a) przed przystąpieniem do szydełkowania należy starannie dobrać odpowiednią grubość

szydełka,

b) sprawdzić na próbce trafność doboru nie tylko szydełka, ale i grubość nici do wyrobu,

który chcemy otrzymać,

c) utworzyć pętlę i wyciągnięć z niej pierwsze oczko (rys.2),
d) wykonywanie kolejnych oczek zgodnie ze wzorem wyrobu.

Rys.2. Tworzenie pętli i wyciąganie z niej pierwszego oczka [4, s.57]

Inne sploty wykorzystywane w koronkach szydełkowych

Pikotki szydełkowe

Ozdobą robót szydełkowych i innych robót ręcznych są pikotki, które mają zastosowanie

przy wykończaniu gotowego wyrobu.

Rys.3. Pikot na słupach [4, s.59]

Pikotki na słupkach (rys.3) rozpoczyna się od przerobienia 7 oczek w powietrzu, po czym
należy 1 oczko przerobić w czwarte oczko łańcuszka, 1 słupek potrójny w pierwsze z siedmiu
oczek łańcuszka, a następnie *1 pikotek z czterech oczek w powietrzu zamknąć jednym oczkiem
przerobionym, 1 słupek potrójny w drugi z trzech narzutów słupka potrójnego * – powtarzać.
Następne pikotki tworzy się ściegami opisanymi między gwiazdkami(*).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Elementy koronek szydełkowych – listki

Przed przystąpieniem do wykonywania listków musimy przygotować lub odrysować wzór

listka (rys.4), który jest dostępny w różnych opracowaniach.

Rys.4. Wzór listka [2, s.132]

Listeczki wykonuje się ze słupków, które wbijamy za jedną nitkę. Sposób wykonania listeczków
widać na rys.5.

Rys.5. Etapy tworzenia listka [2, s.133]

Wykonanie:

a) na 25 oczkach łańcuszka jako podstawie przerobić 23 słupki, do pierwszego oczka

3 słupki do odwrócenia robótki i znów z drugiej strony słupki, ale już tylko 20 (rys.5a),

b) rząd drugi – zrobić powrotnie 20 słupków, w łuku 1 słupek, 1 oczko łańcuszka, 1 słupek

i z powrotem 20 słupków,

c) rząd 3 – 20 słupków, na łuku zrobić 1 słupek, 1 oczko łańcuszka, 1 słupek i z drugiej strony

już tylko 17 słupków (rys.5b),

d) wrócić z powrotem i robić jeszcze 3 razy do półłuku, przy czym skrócić rzędy o 3 słupki,

ale poszerzyć ich liczbę w łuku,

e) na koniec listeczki wykończyć łukami, które łączymy z kostkami z 3 słupków nawijanych

i rzędem słupków z pikotkami (rys.6c).

Serwetki
Serwetka „Płatek śniegu” składa się z 7 motywów, które łączymy w ostatnim rzędzie.

Wykonanie serwetki:

a) na kółku z 8 oczek łańcuszka robić 6 słupków nawijanych, między nimi 4 oczka łańcuszka.
b) następnym rzędzie wykonać pod każdy łuk 4 słupki podwójnie nawijane, ale między nimi

środkiem – 1 pikotkę z 4 oczek łańcuszka. Między czwórkami słupków zrobić
4 oczka łańcuszka.

c) w rzędzie trzecim wykonać grupę 4 słupków podwójnie nawijanych pod łuk; między

grupami – 11 oczek łańcuszka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

d) w ostatnim, czwartym rzędzie zrobić 4 słupki nawijane do słupków poprzedniego rzędu,

potem 8 oczek łańcuszka, słupek do szóstego oczka łańcuszka poprzedniego rzędu i znów
8 oczek łańcuszka.

e) na koniec serwetkę wykończyć 4 rzędami par słupków podwójnie nawijanych i między nimi

6 –

8 oczek łańcuszka. Aby uzyskać kształt sześcioramiennej gwiazdy, czyli płatka śniegu,

robić w łuku dwie pary słupków pod jeden łuk i w dolnym łuku łączyć dwie pary bez oczek
łańcuszka (jak widać na rys.6).

Rys.6. Serwetka „Płatki śniegu” [2 s.131]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są narzędzia pracy niezbędne są do szydełkowania?
2. Jaka jest kolejność czynności przy szydełkowaniu?
3. Jakie obowiązują zasady przy doborze nici i narzędzi do wykonywania koronek

szydełkowych?

4. Co należy zrobić, aby wykonać łańcuszek, półsłupek, słupek i pikot?
5. Jak wykonać listek element koronki szydełkowej?
6. Jak wykonać serwetkę?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj pikotki na słupkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.1.1,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do opisu wykonania pikotu,
4) wykonać 20cm długości odcinek składający się z pikotek na słupkach,
5) sprawdzić poprawność wykonania (w razie trudności skorzystać z pomocy nauczyciela),
6) zaprezentować wykonany wyrób,
7) ocenić poprawność i estetykę wyrobu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komplet szydełek,
– nici,
– pudełko, koszyczek, w którym przechowuje się nici,
– nożyczki,
– opis wykonania pikotki lub materiał 4.1.1,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj listek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt. 4.1.1,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do opisu wzoru,
4) wykonać 5 listków krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność pracy,
5) zaprezentować wykonane listki,
6) ocenić poprawność i estetykę wyrobu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komplet szydełek,
– nici,
– opis wzoru,
– pudełko, koszyczek, w którym przechowuje się nici,
– nożyczki,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj serwetkę „Płatki śniegu”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt. 4.1.1,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do opisu wykonania serwetki,
4) wykonać serwetkę krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność pracy,
5) zaprezentować wykonaną serwetkę,
6) ocenić poprawność i estetykę wykonanego wyrobu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komplet szydełek,
– nici, nożyczki,
– pudełko, koszyczek, w którym przechowuje się nici,
– opis wykonania serwetki,
– literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) dobrać surowce i narzędzia do wykonania koronek?

¨ ¨

2) wykonać podstawowe sploty koronek szydełkowych?

¨ ¨

3) wykonać pikotki na słupkach?

¨ ¨

4) wykonać listki?

¨ ¨

5) wykonać serwetkę?

¨ ¨

6) wykonać łączenie elementów koronki?

¨ ¨

7) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Koronki klockowe

4.2.1. Materiał nauczania

Klasyfikacja koronek klockowych

Koronki klockowe dzieli się ze względu na ilość parek:

a) małoparkowe – do wykonania, których wystarczy nawet kilka par klocków. Należą

do nich przede wszystkim koronki Brukselskie, Weneckie, Duchesse oraz tasiemkowe
słowiańskie.

b) wieloparkowe – do ich wykonania potrzebujemy od kilkunastu do nawet kilkuset par

klocków. Torchon, Cluny, Malines, Flamandzkie.

Według struktury – koronki klockowe dzielą się na:

a) jednolite (straight lace/continuous lace) – w trakcie wykonywania koronki przez cały czas

używamy tej samej ilości parek. Tasiemkowe słowiańskie, Weneckie, Beds, Cluny, Torchon,
Maltańskie, Buck Point, Mechlin, Chantily, Lille, Bayeux, Blonde.

b) elementowe (free lace/part lace) – koronka jest wykonywana etapami, a poszczególne

jej elementy są robione różną ilością par klocków.Brukselskie, Duchesse, Milanese, Honiton,
Idrja, Bobowskie, Zakopiańskie.

Biorąc pod uwagę tło (motyw przewodni) wyróżniamy trzy podstawowe typy koronek:

a) Gipiurowe (guipure laces) – ich podstawowe elementy to: łańcuszki, listki (również

kwadratowe), wąska tasiemka brzegowa wewnątrz koronki, a na zewnątrz ażurowe ząbki
wykonywane splotem łańcuszka i ozdobione pikotkami. W koronkach gipiurowych
nie występuje siateczka, a ich struktura jest ażurowa i bardzo delikatna.

b) Tasiemkowe (tape laces) – charakteryzują się fantazyjnie ułożonymi tasiemkami,

które są wykonane splotem płócienkowym lub siekanką. Wypełnienia stanowią listki,
warkoczyki z pikotkami oraz proste łączenia wykonane okręcaniem nitek.

c) Siateczkowe (mesh ground laces) – ten typ koronki wykonywany jest na wzorze

charakterystycznej siateczki, która stanowi tło dla pozostałych elementów dekoracyjnych.
Siateczka może przybierać różne kształty: kwadraty, gwiazdki i groszki (charakterystyczne
dla koronek Torchon), jak też kształt plastru miodu w tle koronek typu Buck Point. Główne
elementy koronek siateczkowych stanowią ząbki, pajączki i kostki.

Kolejność czynności przy wytwarzaniu koronek

Czynności wstępne. Po ustawieniu wałka na podstawce napina się tekturę. Wykonujemy

to w ten sposób, że wbijamy szpilki na rogach tektury, chwytamy nimi tkaninę pokrowca
okrywającego wałek i końce ich wpinamy w tekturę, a potem w wałek. Czynność tę wykonuje
się

najpierw

dwóch

rogach,

później,

dokładnym

wygładzeniu

tektury

i sprawdzeniu, czy ściśle przylega do wałka, na dwóch pozostałych. Jest to czynność ważna
i musi być wykonana starannie, gdyż źle naciągnięta tektura (nieprzylegająca ściśle do wałka)
powoduje chwianie się szpilek, co utrudnia pracę i zniekształca wzór. Na przypiętą tekturę
nakładamy rysunek wykonany na klace, prawą stroną do tektury, aby w czasie pracy ocierające
się o niego nitki nie zacierała wzoru i same się nie brudziły. Wielkość kalki z odrysowanym
wzorem musi pokrywać się z wielkością tektury, aby brzegi jej nie wystawały poza tekturę,
w przeciwnym razie nitki będą w czasie pracy rozdzierać kalkę, niszcząc wzór.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obliczanie par klocków. Ważnym etapem w przygotowaniach do wykonywania koronki

jest obliczanie par klocków potrzebnych do wykonania wzoru. Ta czynności wymaga
znajomości techniki klockowej, gdyż liczba par zależy od rodzaju splotów, jakie chcemy
zastosować.

Nawijanie nici. Po obliczeniu par i sprawdzeniu – przystępujemy do nawijania nici

na klocki. Tę czynność wykonujemy na specjalnym kołowrotku (rys.4), który skraca czas
nawijania.

Rys.4. Kołowrotek [4, s. 71]

Klocki można nawijać również ręcznie, co zabiera więcej czasu i wymaga dużej wprawy.

Ręcznie można nawijać klocki dwoma sposobami. Pierwszy sposób polega na tym,
że na szpuleczkę klocka trzymanego w prawej ręce kładzie się nitkę, przytrzymuje ją kciukiem
prawej ręki, a następnie wykonując klockiem ruchy okrężne (w prawą stronę), nawija
się odpowiednią ilość nici.

Drugi sposób polega na wykorzystaniu przy nawijaniu nici np. oparcia krzesła, poręczy,

nogi stołu. Klocek ujmuje się ręką prawą i wykonuje na nim kilka nawinięć pierwszym
sposobem. Teraz przekłada się klocek z nitką przez przedmiot pomocniczy np. nogę stołu, i lewą
ręka wyciąga nić równolegle do nitki trzymanej wraz z klockiem ręce prawej (rys.5).

klocek

noga krzesła

nić

Rys.5. Ręczne nawijanie nici na klocki [4, s. 71]

Trzema palcami ręki lewej zaczepia się nitkę wychodzącą od klocka. Trzymany w prawej

ręce klocek odwraca się o 180º tak, aby w miejscu, gdzie przedtem była szpuleczka, znalazł
się uchwyt klocka. Jednocześnie wykonuje się lewą ręką obrót, aby zwrócić ją dłonią ku sobie.
W ten sposób wokół palców lewej ręki tworzy się pętelka. Końce uchwytu klocka wkłada
się w tę pętelkę i odwraca klocek do pozycji wyjściowej (o 180º, szpuleczka klocka znów
jest z lewej strony). Po wykonaniu tych czynności widzimy, że nitka idąca od nogi stołu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w kierunku ręki prawej tworzy jedno owinięcie wokół uchwytu klocka (tuż przy szpuleczce).
Po naprężeniu nitki klocek utrzymuje swoją poziomą pozycję. Ujmujemy klocek prawą ręką tak,
aby nitka dochodząca do klocka znajdowała się między wskazującym i środkowym palcem
prawej ręki. Wystarczy teraz mocne naprężenie nitki trzymanej w lewej ręce i lekkie popychanie
klocka palcami ręki prawej, aby następowało równe i szybkie zapełnienie szpuleczki. Lewą
i prawą ręką na przemian wykonuje się ruchy poziome (od siebie i do siebie), w których wyniku
następuje wydłużenie nitki i nawijanie jej na klocek.

Przy nawijaniu nici obowiązują zasady:

1. Nitki układać trzeba na szpulki możliwie daleko od uchwytu, aby w czasie pracy nie były

narażone na dotykanie palcami i brudzenie.

2. Muszą być nawinięte gładko, bez pętelek, co ułatwia odwijanie się nitki w czasie pociągania

za klocek przy wykonywaniu koronki.

3. Po skończeniu nawijania zabezpiecza się koniec nitki przed zsuwaniem specjalną pętelką

zakładaną na szpuleczkę.

4. Ważne

jest

nawijanie

odpowiedniej

ilości

nici

klocki.

Przyjętą

zasadą:

nawinąć na klocki trzy razy więcej nici niż wynosi droga parki we wzorze.
Na parki przechodzące (przerabiające) zawsze nawijać należy więcej nici niż na inne pary
tego samego wzoru.

5. Klocki nawija się parami tj. nawija się je z dwóch końców odciętej uprzednio nitki,

a następnie od razu zakłada na szpilki wpięte we zwór i przerabia.

6. Odkładanie par gdziekolwiek jest niedopuszczalne, gdyż nitki mogą się poplątać,

co utrudnia pracę, a rozplątywanie zabiera cenny czas.

Wykonywanie koronek klockowych polega na celowym splątywaniu nici w różnych

kierunkach.

Sposoby manipulowania, charakterystyczne dla techniki klockowej:

1. Skręt – polega na przekładaniu prawego klocka nad lewym w tej samej parze klocków,

trzymanych w jednej ręce. Kręcenie wykonuje się zawsze w lewo (rys.6a).

2. Skrzyżowanie –

wykonuje się, trzymając w obu rękach po parze klocków i krzyżując nitki

wewnętrzne (zawsze na wierzchu znajduje się nitka lewa).Czasem wykonuje
się skrzyżowanie kilkoma parami jednocześnie, wówczas każdą parę traktuje
się jak jedną nitkę (rys.6b).

3. Wymiana – zwana również przejściem, polega na zamienianiu klocków środkowych

z trzymanych 2 par, ale jest poprzedzona kręceniem. Jest to, więc wymiana klocków,
które z zewnątrz przez skręt przechodzą do wewnątrz (rys.6c).

Rys.6. Sposoby manipulowania klockami: a) kręcenie, b) skrzyżowanie, c) wymiana [1, s.131]

Ważnym elementem przy wykonywaniu koronek klockowych jest wykonanie węzła

koronkarskiego sposób pokazano na rys.7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.7. Węzeł koronkarski [7, 4, s.53]

Sploty

Warkoczyk robi się dwoma parami klocków (rys.8a). Po umocowaniu dwiema szpilkami

na wałku dwóch par klocków wykonuje się jeden skręt i jedno skrzyżowanie, znów skręt
i skrzyżowanie itd. Przy tej pracy można się łatwo nauczyć manipulowania klockami.

Warkoczyk z pikotkami – często chcąc ozdobić brzeg koronki, wykonuje się pikotki

za pomocą odpowiednio ustawionych szpilek. Na warkoczyku można robić dowolnie pikotki
z jednej strony lub z obu stron. Na rys.8b przedstawiono warkoczyk z pikotkami dwustronnymi.
Wykonuje się go tak jak zwykły warkoczyk, tzn. dwiema parami klocków,
raz skręt, raz skrzyżowanie, z tym, że w odpowiednim miejscu wbija się szpilkę i przed
zrobieniem skrętu tworzy zewnętrzną nitką pikotek dookoła szpilki. Należy zwrócić uwagę,
że pikotki z lewej strony warkoczyka są wykonane od strony lewej ku prawej z nitką
na wierzchu, a z prawej strony nitkę przeprowadza się pod spodem. Układ ten musi
być bezwzględnie utrzymany, jeśli pikotki mają być w równych odstępach.

Rys.8. Warkoczyki [5, s.134]

Płócienko na przęsełkach wykonuje się, umocowując na dwóch szpilkach po trzy pary

klocków (rys.9a). Szpilki do rozpoczęcia pracy umocowuje się w punktach A i B, zwracając
uwagę, aby punkt B był wyżej (rys.9b). Kolejność par klocków liczy się od strony lewej
ku prawej wykonywanie zaczyna się od par drugiej i trzeciej. Najpierw okręca się dwa razy
drugą parę, nie ruszając trzeciej, krzyżuje pary drugą i trzecią oraz robi przejście.
Przy 1 skręcie prawa nitka powinna znajdować się zawsze na wierzchu, a przy skrzyżowaniu
nitkę lewej pary klocków zarzuca się na prawą. Następnie krzyżuje się pary trzecią i czwartą,
wykonuje przejście, krzyżuje pary czwartą i piątą, znów wykonuje przejście, dwa razy okręca
pary piątą i szóstą, krzyżuje oraz robi przejście. Po wbiciu szpilki w punkcie 1 okręca się raz
piątą parę, okręca dwa razy szóstą parę, krzyżuje, robi przejście, nie poruszając czwartej pary,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skręca dwa razy piątą parę, krzyżuje, robi przejście, krzyżuje pary trzecią i czwartą, robi
przejście, krzyżuje pary drugą i trzecią, robi przejście, okręca dwa razy pary pierwszą i drugą,
krzyżuje oraz robi przejście. Po wbiciu szpilki w punkcie 2 okręca się dwa razy pierwszą parę,
okręca raz drugą parę, krzyżuje i robi przejście. Dalej postępuje się tak jak na początku,
tj. okręca się dwa razy drugą parę itd.

Rys.9. Płócienko z przęsęłkami [5, s.134]

Płócienko (rys.10a) wykonuje się przyczepiając na trzech szpilkach w punktach a, b, c

(rys.10b) po dwie pary klocków. Licząc faktyczną kolejność par klocków od lewej strony
ku prawej, postępuje się w następujący sposób: skrzyżować pary pierwszą i drugą, przejście*,
skrzyżować pary drugą i trzecią, przejście (przypomina się, że przejście składa się ze skrętu
i skrzyżowania, w skręcie prawy klocek przechodzi nad lewym, w skrzyżowaniu – lewy
nad prawym), skrzyżować pary trzecią i czwartą, przejście, skrzyżować pary czwartą i piątą,
przejście, skrzyżować pary piątą i szóstą, przejście, umieścić szpilkę w punkcie 1, nie skręcać
piątej pary, zrobić jeden skręt szóstej pary, skrzyżować pary piątą i szóstą, przejście, skrzyżować
pary czwartą i piątą, przejście, skrzyżować pary trzecią i czwartą, przejście, skrzyżować pary
drugą i trzecią, przejście, skrzyżować pary pierwszą i drugą, przejście, umieścić szpilkę
w punkcie 2, skręt pierwszej pary bez poruszenia drugiej, skrzyżować pary pierwszą z drugą,
przejście. Dalej skrzyżować pary drugą oraz trzecią itd. (jak wyżej od *).

Rys.10. Płócienko [5, s.136]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Siekanka (rys.11) – wykonujemy ją w podobny sposób jak warkoczyk, czyli okręcając

zewnętrzne nitki a następnie krzyżując wewnętrzne. Różnica polega na tym, że dla wszystkich
nitek osnowy mamy jedna nitkę wątku.

a) b) c)

Rys.11. Splot siekanka [7]

Rys.12.

Oznaczanie splotów klockowych: a) płócienko,

b) warkoczyk z pikotkami, c) siekanka, d) ażurek [4, s.75]

Sploty na rysunkach roboczych oznaczamy schematycznie – sposób pokazano na rys.12.

Zasady wykonania koronki klockowej gipiurowej

Koronka klockowa gipiurowa należy do najprostszych koronek wieloparkowych

jednolitych. Wykonywane są dużą liczbą par i cały wzór jednocześnie. Na wzory składają
się proste układy geometryczne (prostokąty, kwadraty, koła). Cechą charakterystyczną
tej koronki jest rytm wzoru polegający na powtarzaniu się prostych układów, w których sploty
zwarte występują na przemian ze splotami ażurowymi (np. płócienko, listki, warkoczyki,
siekanka, warkoczyk, płócienko itp.) Są to koronki grube oryginalne. Wykonuje się je z nici
lnianych, zarówno w kolorze naturalnym, jak i barwionym na różne kolory pastelowe. Koronki
klockowe gipiurowe to najczęściej serwetki i serwety w kształcie kół, kwadratów, prostokątów
czy elips.

Koronka w kształcie koła (rys.13)

– zwykle koronka taka biegnie po obwodzie tkaniny,

która wypełnia środek wyrobu. Koronka taka tworzy szersze lub węższe koliste zamknięte
pasmo. Tworzą się, więc dwa jej obwody – wewnętrzny krótszy i zewnętrzny dłuższy.
Wykonując taka koronkę pamiętać należy, że liczba podpięć szpilkami a zewnętrznym
i wewnętrznym obwodzie jest taka sama. Logiczne, więc jest, że odległości między wpinanymi
szpilkami na obwodzie zewnętrznym są większe niż między szpilkami wpinanymi na obwodzie
wewnętrznym. Taki układ podpięć pozwala na promieniste w stosunku do środka koła układanie
pary przechodzącej. Rzutuje to na projektowanie wzorów do gipiurek klockowych. Wewnętrzną
część wzoru niezależnie od kształtu wyrobu wykańcza się zwykle tzw. dróżką. Może być ona
wykonana z trzech (dróżka ozdobna) lub większej liczby par (dróżka ozdobna). Powstaje
ze skręceń i przerobień splotem płóciennym pary przechodzącej z parami biegnącymi brzegami
i środkiem dróżki. Wykonując koronkę, należy pamiętać o systematycznym i kolejnym
przerabianiu wszystkich par, o dokładnym naciąganiu i prowadzeniu pary przechodzącej zgodnie
z promieniem koła.

Rys.13. Serwetka gipiurowa – Koło [4, s.76]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Łączenie koronki

Po wykonaniu całego wzoru następuje łączenie koronki tj. wiązanie par klocków. Wykonuje

się to, wbijając szydełko w pętelkę po usuniętej szpilce (z miejsca rozpoczynania wzoru),
a następnie przeciągając nitkę z odpowiedniej pary przez utworzoną na szydełku pętelkę.
Obie nitki wiążą się mocno, dociągając supeł. Wszystkie pary wiążemy w ten sam sposób,
po czym odcinamy klocki. Jeśli splot w miejscu wiązania jest gęsty (np. płócienko), to nitki
odcina się blisko węzła, gdyż wiązanie łatwo jest ukryć w gęstym splocie. Jeśli koronka
jest w miejscu wiązania rzadka, należy odciąć nieco dłuższe nitki i za pomocą igły niewidocznie
ukryć węzły w splocie. Całkowicie wykonaną koronkę zdejmuje się z wałka, usuwając najpierw
szpilki przytrzymujące tekturę, a następnie cały wyrób razem z tekturą przykłada
się do twardego podłoża (końcami szpilek) i naciska kilkakrotnie tak, aby szpilki przesunęły
się ku górze. Usuwając szpilki, ostrożnie wyciąga się je po kilka sztuk, unikając wyciągania zbyt
dużej ich liczby na raz, gdyż może to zniekształcić wzór.

Koronka klockowa torchon

Torchon (czyt. torszą) – najbardziej popularny typ koronki opartej na kwadratowej

siateczce (linie wzoru przecinają się pod kątem 45

). Istnieje kilka rodzajów siateczki: kwadraty

pojedyncze lub podwójnie przerabiane na łączeniach, gwiazdki oraz groszki. Charakterystyczne
elementy koronek Torchon, to ząbki (rys.14a), pajączki (rys.14b), kostki oraz zygzaki robione
splotem płócienkowym lub siekanką.

Rys.14. a) Koronka brzeżna torchon

b) wstawka torchon-pajączki [4, s.83]

Koronki torchon zaliczane są do koronek wieloparkowych jednolitych. Wykonuje się je dużą
liczbą par i cały wzór jednocześnie, schodząc ukosami od brzegu do brzegu koronki,
która ma kształt taśmy, wstawki lub koronki brzeżnej. Wszystkie motywy występujące
w tej koronce są podporządkowane kratce. Są to, więc kwadraty, romby, trójkąty, zygzaki itp.
Wzory projektuje się na papierze milimetrowym lub kratkowanym.

Ścieg torchon (rys.15a) wykonuje się następująco: Umocować po dwie pary klocków

w punktach a, b, c, d, e (rys.15b). Skręcić raz pary drugą i trzecią, skrzyżować, umieścić szpilkę
w punkcie1, przejście, skręcić pary pierwszą i drugą, skrzyżować, umieścić szpilkę
w punkcie 2, przejście skręcić pary czwartą i piątą, skrzyżować, umieścić szpilkę w punkcie 3,
przejście, skręcić pary trzecią i czwartą, skrzyżować, umieścić, szpilkę w punkcie 4, przejście,
skręcić pary drugą i trzecią, skrzyżować, umieścić szpilkę w punkcie 5, przejście, skręcić pary
pierwszą i drugą, skrzyżować, umieścić szpilkę w punkcie 6, przejście, skręcić raz pary szóstą
i siódmą, skrzyżować, umieścić szpilkę w punkcie 7, przejście, skręcić pary piątą i szóstą,
skrzyżować, umieścić szpilkę w punkcie 8, przejście, skręcić pary czwartą i piątą, skrzyżować,
umocować szpilkę w punkcie 9, przejście, skręcić pary trzecią i czwartą, skrzyżować,
umocować szpilkę w punkcie 10, przejście, skręcić pary drugą i trzecią skrzyżować, umocować
szpilkę w punkcie 11, przejście, skręcić pary pierwszą i drugą, skrzyżować, umocować szpilkę
w punkcie 12, przejście, skręcić pary ósmą i dziewiątą, skrzyżować, umocować szpilkę
w punkcie 13, przejście, skręcić pary siódmą i ósmą, skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie
14, przejście, skręcić pary szóstą i siódmą, skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 15,
przejście, skręcić pary piątą i szóstą, skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 16, przejście,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skręcić pary czwartą i piątą, skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 17, przejście, skręcić
pary trzecią i czwartą, skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 18, przejście, skręcić pary
drugą i trzecią, skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 19, przejście, skręcić pary pierwszą
i drugą, skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 20, przejście, * skręcić pary dziewiątą
i dziesiątą, skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 21, przejście, skręcić pary ósmą
i dziewiątą, skrzyżować, umocować szpilkę punkcie 22, przejście, skręcić pary siódmą i ósmą,
skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 23, przejście, skręcić pary szóstą i siódmą,
skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 24, przejście, przejście, skręcić pary piątą i szóstą,
skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 25, przejście, skręcić pary czwartą i piątą,
skrzyżować, umocować szpilkę punkcie 26, przejście, skręcić pary trzecią i czwartą,
skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 27, przejście, skręcić pary drugą i trzecią,
skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 28, przejście, skręcić pary pierwszą i drugą,
skrzyżować, umocować szpilkę w punkcie 29, przejście* – powtarzać dalej.

Rys.15. Ścieg torchon [5, s.137]

Siateczka torchon, zwykła (rys.16) – wykonuje się ją, robiąc kolejno kręcenie obu par

kolejnych, a następnie wpinając szpilkę w środek płócienka. Powtarzanie tych czynności daje
w efekcie cieniutką, o delikatnych ukośnych oczkach siatkę.

Rys.16. Zwykła siateczka torchon – rysunek roboczy [4, s.79]

Siateczka groszkowa (rys.17) – wykonuje się ją wg tych samych zasad i tak samo

manewrując klockami jak przy zwykłej siateczce torchon. Różnica polega na tym, że prowadzi
się po ukosie po dwie pary równoległe do siebie, ale każdą oddzielnie. Tworzą się, więc miejsca
gęściej zarobione i puste pola o kształcie okrągłym, od czego pochodzi nazwa „ groszkowa’’.

Rys.17. Rysunek roboczy podwójnej siateczki torchon [4, s.81]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Siateczka w gwiazdki (rys.18) – ciekawą odmianą tła w koronce torchon jest tło

w gwiazdki. Powstaje ono z przerobień na zmianę: w jednym ukosie stosuje się podpięcia
w każdej kratce wzoru, w drugim – szpilkę wbija się, w co drugą kratkę. Otrzymuje się wówczas
na przemian rząd mniejszych i większych otworków układających się w bogatą siateczkę
przypominającą swym wyglądem sześcioramienną gwiazdkę.

Rys.18. a) Rysunek roboczy siateczki w gwiazdki

b) siateczka w gwiazdki [4, s.81]

Ząbek piórkowy – wykonanie ząbka polega na wprowadzeniu – zgodnie ze wzorem – pary,

którą na brzegu koronki wykonuje się zygzak ułożony w kształt ząbka. Zygzak
ten przytrzymywany jest przez pary schodzące ukośnie od brzegu przeciwnego do ząbków
na brzegu.

Pajączek – wykonanie pajączka rozpoczyna się od kilkakrotnego przekręcania par

tworzących jego nóżki, a następnie przerobienia splotem płócienkowym. Przerobienie
to podtrzymuje się podpięciem szpilki w jego środku. Po wpięciu szpilki nie przerabia
się już tych par, lecz rozpoczyna manewrowanie klockami po lewej i prawej stronie pajączka,
włączając splotem płóciennym kolejne jego nóżki. Dwie pierwsze pary wprowadzone
do pajączka prowadzi się jego brzegiem. Pozostałe- przeprowadza się płócienkiem z jednej
strony ciałka pajączka – na drugą. Po wykonaniu pierwszej części (połowy) pajączka należy
wyjąć szpilkę z jego środka i przez pociągnięcie par ku dołowi dokładnie wszystko wyrównać,
po czym wbić szpilkę ponownie w ten sam punkt. Drugą część pajączka rozpoczyna
się od przerobienia dwóch par (po obu stronach szpilki). Po wyprowadzeniu ich ze środka
podpina się je na bokach pajączka. Pary te będą tworzyć nóżki wychodzące od środka
na zewnątrz. Ostatnie dwie pary przerabia się płócienkiem i wówczas następuje zamknięcie
ciałka pajączka. Pajączki są bardzo efektowną ozdobą koronki torchon

Koronka klockowa słowiańska

Słowiańska koronka klockowa, zwana jest również tasiemkową, a zawdzięcza swą nazwę

temu, że wzór jej stanowią różnej szerokości płócienkowe tasiemki układające
się w skomplikowane, misterne wzory. Idrija – słoweńska koronka tasiemkowa charakteryzującą
się motywami roślinnymi wypełnianymi na siateczce. Koronki tasiemkowe słowiańskie
zaliczane są do koronek małoparkowych jednolitych. Oznacza to, że wzór wykonywany
jest w całości i stosunkowo niewielką liczbą par klocków. Układ tasiemek zachowuje ciągłość
i rytm w całym wyrobie (np. serwecie rys.19), a występuje zawsze na tle połączeń tworzących
siateczkę we wzorze, który przeważnie jest symetryczny. Ciągły układ tasiemek jest możliwy
dzięki wprowadzeniu kątów i kryć jako rozwiązań technologicznych bardzo charakterystycznych
dla tej koronki. Tło w koronce słowiańskiej stanowi organiczną całość z tasiemkowymi
motywami głównymi. Oznacza to, że zgodnie ze wzorem poszczególne pary albo tworzą tło,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

albo wraz z innymi tworzą rysunek motywów głównych, czyli że te same pary przechodzą od tła
do motywów i na odwrót. Bywa jednak i tak, że tło, które łączy poszczególne motywy
tasiemkowe tworzące wzór koronki słowiańskiej, dorabiane jest oddzielnie.

Rysunek przygotowuje się na kalce technicznej, tuszem (rys.20) – podobnie jak do koronek

klockowych gipiurowych. Gotowy rysunek przypina się do tektury umocowanej uprzednio
na wałku i zaczyna pracę od rozmieszczenia nawiniętych par klocków zgodnie ze wzorem.

Rys.19. Koronka słowiańska [4, s.84]

Rys.20. Projekt koronki słowiańskiej [4, s.85]

Zasady wykonania koronki klockowej słowiańskiej

Tasiemki. Motywy tasiemkowe są zwykle splotem płóciennym. Brzeg tasiemki

może być gładki lub pętelkowy. Przy brzegu gładkim (rys.21) podpięcie szpilką par następuje
przed dwoma ostatnimi parami, (brzeżną i przechodzącą), przy czym przechodząca para
pozostaje na samym brzegu, a brzeżna zajmuje jej miejsce.

Rys.21. Tasiemka z brzegiem gładkim [4, s.86]

Jeżeli wykonuje się tasiemkę z brzegiem pętelkowym (rys.22), to podpięcie parki

przechodzącej następuje po przerobieniu splotem płóciennym wszystkich par osnowy,
po czym parka przechodząca zawraca przy szpilce w kierunku przeciwnego brzegu tasiemki.
W punktach podpięć szpilek tworzą się pętelki i od nich pochodzi nazwa „ brzeg pętelkowy”.

Rys.22. Tasiemka z brzegiem pętelkowym [4, s.86]

Dla wzbogacenia tasiemek na ich brzegach lub w środku wykonuje się mereżkę (rys.23c).

Na brzegu powstaje ona w wyniku przekręcania pary przechodzącej: przed ostatnią parą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z osnowy, jeśli brzeg jest pętelkowy, lub przed, dwoma, jeśli brzeg tasiemki jest gładki. Mereżka
w środku tasiemki powstaje na tej samej zasadzie. Może być jedna lub, w tasiemkach szerszych,
może być ich dwie lub trzy.

Rys.23. Rysunek roboczy tasiemek słowiańskich: a) z brzegiem gładkim, b) z brzegiem pętelkowym,

c) z mereżkami na brzegach [4, s.87]

Ponieważ wzór w koronce słowiańskiej zbudowany jest zwykle z jednej wijącej się taśmy

zachodzi konieczność zawracania i załamywania jej zgodnie z budową wzoru. Wykonywanie
takich motywów tasiemkowych we wzorze możliwe jest dzięki wprowadzeniu kątów i kryć.

Rozwiązanie techniczne kątów. Tasiemka w koronkach, słowiańskich może tworzyć kąty

ostre, proste i rozwarte.

Wykonywane jest w następujący sposób

a) po przekątnej w danym kącie wyznacza się liczbę par tworzących osnowę w tasiemce

– pomniejszoną o jedną parę (przechodzącą),

b) po dojściu zwykłym splotem płóciennym do wewnętrznego kąta załamania tasiemki

rozpoczyna się odkładanie po jednej parze na każdym z oznaczonych uprzednio punktów.
Odkładanie par wykonuje się aż do rogu tasiemki, kiedy pozostają już tylko dwie pary: para
brzeżna i para przechodząca. Po przerobieniu obu tych par i umieszczeniu podpięcia szpilki
na zewnątrz kąta – następuje odwrócenie czynności,

c) za każdym nowym przejściem parą przechodzącą od brzegu tasiemki do jej środka następuje

kolejne dodawanie odłożonych uprzednio par, postępuje się tak aż do ponownego włączenia
wszystkich par tworzących tasiemkę na całej jej szerokości,

d) jeśli w tasiemce występuje mereżka, należy wykonać ją do naroża (kąta), a następnie

załamać pod odpowiednim kątem. W kątach ostrych, mniej rozchylonych, rozmieszczenie
szpilek po przekątnej będzie rzadsze niż w kątach prostych lub rozwartych, gdzie występują
one gęściej przy jednakowej szerokości tasiemki,

e) po wykonaniu całego kąta należy usunąć szpilki wpięte po jego przekątnej

i wyrównać nitki przez kolejne dociąganie wszystkich par tworzących osnowę płócienka.

Rozwiązywanie techniczne kryć. Układ taśm w koronce słowiańskiej może być falisty

i wówczas należy w umiejętny sposób rozmieszczać podpięcia szpilek na obu brzegach tasiemki.
Liczba podpięć (szpilek) na obu brzegach falistej taśmy jest taka sama, jednakże na łukach
zewnętrznych (większych) szpilki rozmieszczane będą rzadziej, a na łukach wewnętrznych
(mniejszych) gęściej. Przy takim rozwiązaniu należy dokładnie naciągnąć parę przechodzącą
w płócienku tak, aby układała się w tasiemce promieniście do środka koła, którego częścią
są wykonywane łuki. Pary tworzące osnowę w tych tasiemkach prowadzić należy po łukach,
aby nie dopuścić do powstania gęściejszych lub rzadszych miejsc w tasiemce, lecz aby w miarę
możliwości zachować jednolitą gęstość.

Innym, trudniejszym sposobem rozwiązania kryć w tasiemce jest zbieranie wszystkich

podpięć z łuku zewnętrznego na jedną szpilkę. Wykonanie takiego krycia wymaga od koronkarki
dużej staranności i dokładności, zwłaszcza w prowadzeniu par osnowy, które powinny
być równo rozmieszczone, nieściągnięte do środka koła. Prowadzenie pary przechodzącej
powinno być idealne w stosunku do środka koła, którego połową jest krycie. Na łuku krycia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

należy szpilki rozmieścić tak, aby zbyt duże odległości między nimi nie spowodowały zbytniego
rozrzedzenia tasiemki. W środku krycia każde przerobienie parką przechodzącą przytrzymywane
jest albo za pomocą szydełka (wyjmujemy szpilkę z pierwszego podpięcia, z powstałego
otworka wyciągamy szydełkiem pętelkę z jednej nitki pary przechodzącej, a drugą nitkę
z tej pary wkładamy w tę pętelkę i mocno dociskamy), albo też nie podpinamy szpilkami,
lecz kręcimy na brzegu parę przechodzącą i zawracamy do łuku zewnętrznego. W środku krycia
przy takim rozwiązaniu gromadzi się duża liczba nitek, które należy wyrównywać
przez pociąganie par osnowy po każdym przerobieniu.

W koronkach tasiemkowych występuje inny jeszcze sposób rozwiązywania kryć. Polega

on na nakładaniu jednej tasiemki na drugą w miejscu, gdzie we wzorze tasiemki te przecinają
się ze sobą. Oznacza to, że w punktach przecięć koronka ma podwójną grubość. Wykonuje
się to następująco. Po dojściu splotem płóciennym do miejsca przecięcia się tasiemek wykonuje
się drugą, wierzchnią tasiemkę, przyłączając za pomocą szydełka parę przechodzącą do brzegów
tasiemki, która już została wykonana. Takie rozwiązanie technologiczne pozwala na utrzymanie
ciągłości par tworzących wzór główny w całym wyrobie.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak dzielimy koronki klockowe?
2. Jakie przybory stosujemy do wykonywania koronek klockowych?
3. Jakimi splotami wykonujemy koronki klockowe?
4. Jakie znasz sposoby manipulowania klockami?
5. W jaki sposób przygotujemy rysunek roboczy koronki?
6. W jaki sposób nawijamy nitki na klocki?
7. Jakie sploty wykorzystywane są w koronce klockowej torchon?
8. Jakie sploty wykorzystywane są w koronce klockowej gipiurowej?
9. Jaki element jest podstawą koronki torchon?
10. Jakie motywy występują w koronkach klockowych?
11. Jak wykonuje się koronkę klockową słowiańską?
12. W jaki sposób wykonujemy podstawowe sploty koronek klockowych?
13. W jaki sposób wykonujemy ścieg torchon?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj splot płócienko, splot koronki klockowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z zasadami przygotowania wałka koronkarskiego,
3) zapoznać się z zasadami nawijania nitek na klocki koronkarskie,
4) wykonać nawijanie nitek na klocki,
5) sporządzić rysunek roboczy splotu płócienka,
6) przypiąć wzór, szpilkami na wałek koronkarski wg zasad podanych w materiale nauczania

pkt.4.2.1,

7) wykonać węzeł koronkarski,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8) wykonać manipulowanie klockami w zależności od wymagań splotu,
9) zapoznać się zasadami wykonywania płócienka,
10) wykonać 10 cm koronki splotem płócienka,

11) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
12) ocenić estetykę, dokładność splotu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw klocków drewnianych,
– poduszka z podstawką, zwana wałkiem,
– szpikulec,
– szpilki nierdzewne,
– zestaw nici,
– kalka techniczna,
– tekturka,
– przybory rysunkowe,
– opis sposobu wykonania,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj warkoczyk splot koronki klockowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) nawinąć nitki na klocki,
3) sporządzić rysunek roboczy splotu warkoczyka,
4) przypiąć wzór, szpilkami na wałek koronkarski wg zasad podanych w materiale nauczania

pkt.4.2.1,

5) wykonać węzeł koronkarski,
6) zapoznać się zasadami wykonywania warkoczyka,
7) wykonać 10 cm koronki splotem warkoczyka,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) ocenić estetykę, dokładność splotu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj tasiemkę słowiańską z brzegiem pętelkowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować rysunek roboczy tasiemki słowiańskiej z brzegiem pętelkowym,
3) zapoznać się z zasadami wykonania tasiemki z brzegiem pętelkowym,
4) nawinąć ręcznie nici na klocki,
5) przygotować wałek z rysunkiem roboczym,
6) oznaczyć szpilkami zakres wzoru,
7) wykonać 10 cm tasiemki,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) ocenić estetykę, dokładność wykonania tasiemki słowiańskiej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

Wykonaj koronkę gipiurową o prostym, geometrycznym wzorze.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować rysunek roboczy koronki gipiurowej,
3) zapoznać się z zasadami wykonania koronki gipurowej,
4) nawinąć ręcznie nici na klocki,
5) przygotować wałek z rysunkiem roboczym,
6) oznaczyć szpilkami zakres wzoru,
7) wykonać koronkę gipiurową,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) ocenić estetykę, dokładność wykonania koronki gipiurowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw klocków drewnianych,
– poduszka z podstawką, zwana wałkiem,
– szpikulec,
– szpilki nierdzewne,
– zestaw nici,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– kalka techniczna,
– tekturka,
– przybory rysunkowe,
– rysunek roboczy,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Wykonaj siateczkę zwykłą torchon.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować rysunek roboczy koronki torchon,
3) zapoznać się z zasadami wykonania siateczki zwykłej,
4) nawinąć ręcznie nici na klocki,
5) przygotować wałek z rysunkiem roboczym,
6) oznaczyć szpilkami zakres wzoru,
7) wykonać siateczkę torchon,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) ocenić estetykę, dokładność wykonania siateczki torchon.

Wyposażenie stanowiska pracy:

Wykonaj serwetkę wg własnego wzoru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować rysunek roboczy fragmentu wzoru serwetki,
3) zapoznać się z zasadami wykonania siateczki zwykłej,
4) nawinąć ręcznie nici na klocki,
5) przygotować wałek z rysunkiem roboczym,
6) oznaczyć szpilkami zakres wzoru,
7) wykonać serwetkę poznaną techniką koronkarską,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) ocenić estetykę, dokładność wykonania wyrobu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

Wykonaj bransoletkę wg wzoru na zdjęciu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować rysunek roboczy fragmentu wzoru bransoletki,
3) zapoznać się z zasadami wykonania koronki torchon,
4) nawinąć ręcznie nici na klocki,
5) przygotować wałek z rysunkiem roboczym,
6) oznaczyć szpilkami zakres wzoru,
7) wykonać bransoletkę poznaną techniką koronkarską,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) ocenić estetykę, dokładność wykonania wyrobu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw klocków drewnianych,
– poduszka z podstawką, zwana wałkiem,
– szpikulec,
– szpilki nierdzewne,
– zestaw nici,
– kalka techniczna,
– tekturka,
– przybory rysunkowe,
– zdjęcie,
– literatura z rozdziału 6.

Rys. 24.

Wzór bransoletki [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania koronek klockowych?

¨ ¨

2) dobrać przybory i narzędzia do wykonywania koronek klockowych?

¨ ¨

3) dobrać surowce do wykonywania koronek klockowych?

¨ ¨

4) podzielić koronki klockowe wg typów?

¨ ¨

5) podzielić koronki klockowe wg struktury?

¨ ¨

6) omówić sposób nawijania nici na klocki?

¨ ¨

7) wykonać węzeł koronkarski?

¨ ¨

8) wykonać podstawowe sploty koronek klockowych?

¨ ¨

9) wykonać podstawowe sploty koronek gipurowych?

¨ ¨

10) wykonać podstawowe sploty koronek torchon?

¨ ¨

11) wykonać podstawowe sploty koronek słowiańskich?

¨ ¨

12) zastosować poznane sploty do wykonania małych form użytkowych?

¨ ¨

13) zastosować poznane sploty torchon do wykonania form użytkowych?

¨ ¨

14) wykorzystać oznaczenia splotów w rysowaniu rysunków roboczych?

¨ ¨

15) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Koronki siatkowe

4.3.1. Materiał nauczania

Siatki wiązane należą do najstarszych koronek. Siatki wykonuje się z nici mocnych,

najlepiej nici lnianych, konopnych, kordonków, przędzy perłowej lub lacetu. Nitka powinna
być dobrze skręcona. Do wykonywania koronki siatkowej potrzebna jest iglica metalowa
lub drewniana, wałeczek, sztabka.

Technika wiązania oczek

Przed przystąpieniem do wykonania siatki należy poznać sposób wiązania nitek. Łączy

się je za pomocą węzłów, które należy robić na brzegach siatki. Przy wykonywaniu siatki
przeznaczonej na wyroby o większych wymiarach łączy się nitki w miejscu, w którym
przypadnie węzeł ściągający pętlę.

Węzeł tkacki

Węzeł ten i sposób jego wiązania pokazano na rys.25 ważne jest nauczenie się pierwszej

fazy powstawania węzła (rys.25a). W celu związania nitki należy ująć ją w dwa palce prawej
ręki i położyć na wskazującym palcu lewej ręki (początkiem nitki w dół). Następnie owinąć raz
nitką palec tak, aby prawa ręka z nitką znalazła się powyżej ręki lewej. W wyniku tego ruchu
na palcu wskazującym lewej ręki znajdą się dwie położone obok siebie nitki, które należy
przytrzymać dużym palcem lewej ręki. Następnie środkowym palcem lewej ręki zsunąć nitkę
znajdującą się z tyłu palca wskazującego, uzyskując w ten sposób krążek, pod który podkłada
się nitkę trzymaną w prawej ręce. Podłożoną nitkę przytrzymać wraz z krążkiem dużym palcem
lewej ręki, puszczając lekko początek nitki. Daje to układ nitki pokazany na rys.25a. Dalsze
czynności wykonuje się w sposób pokazany na rys.25 b, c, d, e.

Rys.25. Wiązanie węzła tkackiego: a) robienie pętli, b) przewlekanie pętli, c) przeciąganie przez pętle obcej nitki

d) zaciskanie pętli, e) gotowy węzeł [6, s.8]

Po silnym ściągnięciu węzła należy wystające nitki krótko obciąć, a sam węzeł pokręcić w lekko
zwilżonych palcach dla nadania mu kształtu owalnego. Wykończony w ten sposób węzeł jest
prawie niewidoczny.

Węzeł krzyżowy

Węzeł pokazany na rys.26 jest mniej, skomplikowany. Główną jego zaletę stanowi

to, że jest mniejszy (bardziej okrągły) i nie rozwiązuje się. Sposób otrzymania węzła
krzyżowego pokazano na rys.26a.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.26. Wiązanie węzła krzyżowego a) sposób przewlekania nitki b) gotowy węzeł [6, s.9]

Lewa strona koronki siatkowej, na której umieszcza się węzły powinna wyglądać prawie
tak samo jak prawa; w tym celu należy nauczyć się chowania węzłów, tj. łączenia nitek
w miejscach najmniej widocznych. Węzeł powinien znajdować się nie tam, gdzie „wypadł”,
lecz w miejscu, w którym najłatwiej będzie go ukryć.
Wiązanie oczek

Niezależnie od przeznaczenia siatki, sposób wiązania węzłów jest zawsze jednakowy.

Przystępując do wiązania oczek, należy z grubej, mocnej nitki zrobić pętlę pomocniczą
i zaczepić ją w sposób pokazany na rys.27.

Rys.27. Przyrządy do wykonywania siatki: a) poduszka, b) deseczka [6, s.9]

Na pętli pomocniczej należy następnie umocować nitkę i przystąpić do wiązania oczek

za pomocą węzłów.

Do prawej ręki wziąć igliczkę, którą trzyma się trzema palcami (małym, serdecznym

i środkowym), do lewej zaś – sztabkę, i trzymać ją w dwóch palcach (dużym i wskazującym)
w taki sposób, aby dolny brzeg opierał się o palec środkowy.

Z kolei prawą ręką zarzucić nitkę na wierzch sztabki, przeprowadzając ją następnie

pod palcem serdecznym do tyłu i w górę, po czym przytrzymać ją kciukiem lewej ręki na sztabce
tak, jak to widać na rys.28a.

Rys.28. Wiązanie oczek: a) zaczepienie nitki, b) przewlekanie nitki przez pętlę, c) regulowanie naprężenia nitki,

d) gotowy początek siatki [6, s.10]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Po odrzuceniu nitki w górę przeprowadza się ją za czterema palcami (wskazującym,

środkowym, serdecznym i małym) ku przodowi. Następnie ujmuje się igliczkę za dolny koniec
i przesuwa ją w kierunku, który pokazuje cienka kreska na rys.28b, po czym ujmuje
ją za koniec górny i ciągnie ku dołowi do siebie, uwalniając przy tym nitkę spod kciuka lewej
ręki. Przy wykonywaniu tego ruchu reguluje się nitkę palcami znajdującymi się pod sztabką
(rys.28c).

Następnie należy wycofać najpierw palec środkowy i serdeczny z mniejszej pętli, ciągle

regulując napięcie nitki małym palcem. Potem wycofać mały palec i dociągnąć nitkę tak mocno,
aby sztabka dochodziła do pętli pomocniczej. W ten sposób tworzy się nową pętlę zakończoną
węzłem, który powinien znajdować się na górnym brzegu sztabki. Pętla ta jest pierwszym
oczkiem rozpoczętej siatki. Dla nabrania wprawy należy kilkakrotnie powtórzyć wiązanie
węzłów (jeden obok drugiego), aby oczka były równe (rys.28d).

Kształt siatki

Kształt siatki uzyskuje się przez dodawanie i odejmowanie oczek w odpowiednich rzędach.

Koronkę siatkową wykonuje się od strony lewej do prawej, odwracając ją zawsze na końcu
każdego rzędu.

Siatka kwadratowa

Siatka o kształcie kwadratu jest stosowana na serwety kwadratowe i okrągłe. Resztki

pozostałe po wycięciu serwety okrągłej można również wykorzystać na narożniki, wstawki
do kapy, małe serwetki itp. Wycerowując na nich drobne wzory.
Rząd I. Po zrobieniu dwóch oczek na pętli pomocniczej odwraca się koronkę i wyjmuje sztabkę,
następnie sztabkę podkłada się pod nitkę tak jak przy wykonywaniu oczka pierwszego
(w pierwszym rzędzie).
Rząd II. Oczko pierwsze w pierwszym rzędzie traktuje się tak jak pętlę pomocniczą, wykonując
na nim 1 węzeł. Na następnym oczku wykonuje się 2 węzły. Mając 3 oczka – odwrócić robótkę.
Rząd III. W rzędzie tym i wszystkich następnych należy zawsze na ostatnim oczku zrobić
2 węzły.

Początek wiązania siatki o oczkach jest pokazany na rys.29a; w ten sposób rozszerza

się robótkę, otrzymując kształt trójkąta (rys.29b).Gdy przyprostokątna, tj. jeden z boków trójkąta
zaczynający się przy pętli pomocniczej, będzie miała (po rozszerzeniu siatki) długość boku
zaplanowanego kwadratu (tła), wówczas zaczyna się zwężać robótkę w następujący sposób:
jeden rząd przerabia się bez dodawania oczek, w następnych zaś odejmuje po jednym oczku,
tzn. zawsze 2 ostatnie oczka każdego rzędu należy wiązać razem jednym węzłem (rys.29c),
jak gdyby były jednym oczkiem. Zmniejszając w ten sposób liczbę oczek w poszczególnych
rzędach dochodzi się do miejsca, w którym zostaną tylko 2 oczka. Oczka te zawiązuje się razem
i odcina nitkę.

Rys.29. Wykonanie siatki kwadratowej: a) początek, b) dodawanie oczek, c) sposób przewlekania igliczki [6, s.12]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Siatka prostokątna

Siatkę w kształcie prostokąta (na firankę, serwetę itp.) rozpoczyna się w taki sam sposób

jak kwadratową. Gdy jeden z boków trójkąta (zaczynający się przy pętli) osiągnie
po rozszerzeniu siatki szerokość firanki, wówczas zaczyna się z jednej strony trójkąta
odejmować oczka, z drugiej zaś dodawać w niżej opisany sposób:
Rząd I. Na każdym oczku zrobić po jednym węźle, a na ostatnim – 2 węzły (jak poprzednio).
Rząd II. Na każdym oczku zrobić po jednym węźle, a 2 ostatnie oczka związać razem jednym
węzłem (rys.29c) tak, aby stanowiły 1 oczko. W ten sposób zmniejsza się ilość oczek.
Rzędy I i II powtarzać (na zmianę) tak długo, dopóki wydłużający się w jedną stronę bok robótki
nie uzyska długości boku firanki. Wówczas należy zwężać siatkę na obu brzegach,
tzn. na końcu każdego rzędu wiązać po 2 oczka razem jednym węzłem (rys.29c). Zwężając
systematycznie robotę, uzyskuje się w końcu 2 oczka, które trzeba związać razem i odciąć nitkę.
Zrobiona w ten sposób siatka jest pokazana na rys.30.

Rys.30. Wiązanie siatki prostokątnej [6, s.13]

Siatka trójkątna

Siatka o kształcie trójkąta jest potrzebna do wykonania drobnych elementów, którymi zdobi

się bieliznę pościelową, poduszki, kapy do wózka dziecięcego itp.

Rys.31. Wiązanie siatki trójkątnej (robienie ósemek) [6, s.13]

Wykonanie siatki trójkątnej rozpoczyna się tak samo jak siatki kwadratowej,

jest ona właściwie pierwszą częścią robionego kwadratu. Gdy prawy bok trójkąta (od pętli)
będzie miał o 1 oczko mniej od potrzebnej ilości oczek według schematu, wówczas przerabia
się jeszcze jeden rząd bez dodawania oczka na jego końcu i obcina nitkę. Oczka ostatniego rzędu
trójkąta są nieco większe; aby były równe, należy podczas łączenia ich z materiałem robić
z nich ósemki (rys. 31).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakich przyborów używamy do wykonania koronki siatkowej?

W jakich kształtach geometrycznych wykonuje się siatki?

3. Jakie znasz sposoby wiązania węzłów?
4. Od czego zależy wielkość oczka siatki?
5. Gdzie wykorzystywane są, do czego służą koronki siatkowe?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj łączenie nitek węzłem tkackim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym wiązania węzła tkackiego,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) przygotować nici,
4) przeanalizować schemat wiązania węzła tkackiego,
5) wykonać 20 próbek węzła tkackiego,
6) ocenić jakość wykonania węzłów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

grube nici najlepiej siatkarskie,

−

schemat wiązania węzła tkackiego,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj łączenie nitek węzłem tkackim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) przygotować nici,
3) przeanalizować schemat wiązania węzła krzyżowego,
4) wykonać 20 próbek węzła krzyżowego,
5) ocenić jakość wykonania węzłów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

grube nici najlepiej siatkarskie,

−

schemat wiązania węzła krzyżowego,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj siatkę w kształcie kwadratu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym wykonywania siatki kwadratowej,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) określić wymiary wyrobu,
4) przeanalizować schemat wykonywania siatki kwadratowej,
5) wykonać siatkę wg założonych wymiarów,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić jakość wykonania siatki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

nici,

−

opis wykonania siatki kwadratowej,

−

przybory,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj siatkę w kształcie trójkąta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym wykonywania siatki trójkątnej,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) określić wymiary wyrobu,
4) przeanalizować schemat wykonywania siatki trójkątnej,
5) wykonać siatkę wg założonych wymiarów,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić jakość wykonania siatki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

nici,

−

opis wykonania siatki trójkątnej,

−

przybory,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Wykonaj siatkę w kształcie prostokąta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym wykonywania siatki prostokątnej,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) określić wymiary wyrobu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) przeanalizować schemat wykonywania siatki prostokątnej,
5) wykonać siatkę wg założonych wymiarów,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić jakość wykonania siatki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

nici,

−

opis wykonania siatki prostokątnej,

−

przybory,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) podać rodzaje kształtów geometrycznych koronek siatkowych?

¨ ¨

2) wykonać węzeł tkacki?

¨ ¨

3) wykonać węzeł krzyżowy?

¨ ¨

4) wykonać siatkę w kształcie kwadratu?

¨ ¨

5) wykonać siatkę w kształcie trójkąta?

¨ ¨

6) wykonać siatkę w kształcie prostokąta?

¨ ¨

7) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Obróbka wykończeniowa koronek

4.4.1. Materiał nauczania

Na czym polega wykończanie

Ważną częścią pracy jest prawidłowe i staranne wykończenie koronki. Każda nitka musi

być na bieżąco umiejętnie umocowana w koronce i obcięta po spełnieniu swego zadania.
Dowiązywanie i obcinanie (zakończenie) nitek musi być bardzo starannie wykonane,
gdyż w koronce, w której tło jest przeźroczyste, szczególnie widoczne są wszystkie węzły,
łączenia nitki i zgrubienia. Wszystkie supełki i końce nitek muszą być ukryte w najgęściejszych
splotach koronek. Lewa strona koronki powinna w zasadzie być taka sama jak prawa
lub niewiele tylko odbiegać od niej. Niejednokrotnie w wyrobach takich jak firanki, kapy,
narzuty, zasłony, obrusy itp. stosuje się wykończanie brzegów. Najczęściej są to frędzle
dołączone szydełkiem, wykonane z nitek pozostawionych przy wyrobach lub doszyte różnej
grubości i długości, które można kupić jako wyrób gotowy w sklepach z pasmanterią. Oprócz
frędzli stosuje się wykończanie brzegów frędzlami, itp. Przy wyrobach koronkarskich takich
jak, serwety, dodatki konfekcyjne itp. brzegi koronek wykończa się ząbkami dzierganymi
o różnej grubości, wielkości i kształcie. Przy większości wyrobów koronkowych brzeg koronki
jest integralna częścią wzoru i wykonany jest razem z koronką (np. koronki klockowe).
Właściwe wykończanie koronek następuje po wykonaniu całego wyrobu, a polega na praniu,
usztywnianiu i prasowaniu. Oczywiście każdy rodzaj koronek ma specyficzne cechy,
które wpływają na dobór sposobu wykończania danego wyrobu. Zależy to również
od jego zastosowania.

Pranie i odplamianie

Nowe koronki czyste i estetycznie wykonane, nie wymagają prania, koronki używane trzeba

w miarę potrzeby odświeżać. Koronki pierze się w łagodnych środkach piorących. Nie należy
do wybielania używać środków żrących, gdyż mogą uszkodzić koronkę, nie należy też długo
moczyć koronek w środkach piorących. Wyroby koronkarskie pierzemy ręcznie, nie trąc,
lecz przepłukując. Sploty koronkowe są wystarczająco luźne, aby w czasie przepłukiwania
usunięte zostało z nich zabrudzenie. Po wypraniu płuczemy koronkę w podobny sposób,
kilkakrotnie zmieniając wodę, aż będzie całkowicie czysta. Ostatnie płukanie wykonuje
się w chłodnej wodzie. Wyroby koronkarskie mocniej zabrudzone należy gotować. W tym celu
bierzemy wodę z rozpuszczonymi płatkami mydlanymi. Koronkę (serwetę, kołnierz lub bieżnik)
okręcamy wokół butelki napełnionej do ½ wysokości piaskiem i zamkniętej, zaszywamy końce
i wstawiamy do gotowania na ½ do 1 godz. Płucze się nie zdejmując koronki z butelki.

Jeśli koronka, co zdarza się rzadko, ulegnie poplamieniu, przystępujemy do wywabiania

plam jak najszybciej, dobierając środki w zależności od rodzaju substancji, z której plama
powstała. Ponieważ surowcami do wyrobu koronek najczęściej są nici lniane i bawełniane,
pamiętać należy, że środki utleniające, takie jak soda i chlorek uszkadzają te rodzaje włókien
– należy, więc z nimi postępować ostrożnie.

Najczęściej spotykane są plamy z różnych rodzajów tłuszczów. Usuwanie polega na praniu

w gorącej wodzie z mydłem.

Plamy z różnych napojów (kawa, herbata, wino, piwo) usuwa się polewając świeże, jeszcze

mokre plamy gorącą wodą. Natomiast stare (już suche) plamy usuwa się, nacierając gliceryną,
a następnie spłukując czystym spirytusem.

Plamy z przypalenia żelazkiem usuwa się za pomocą wody utlenionej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plamy z tuszu i długopisów usuwa się tamponem zamoczonym w spirytusie lub acetonie.

Natomiast plamy z atramentu wywabia dobrze kwaśne mleko. Stare plamy z atramentu można
usunąć sokiem z cytryny. Po przeprowadzeniu wywabiania należy wyrób uprać.

Palmy z soków owocowych są najtrudniejsze do wywabiania. Najczęściej wywabia

się je roztworem alkoholu i wody w stosunku 3:1, a następnie pociera tamponem zamoczonym
w wodzie utlenionej i suszy się na słońce.

Plamy z rdzy usuwa skutecznie gorący roztwór 5 – procentowego kwasu szczawiowego

i następnie płukanie w wodzie z dodatkiem amoniaku. Obie czynności należy powtórzyć
kilkakrotnie.

Plamy

parafiny

stearyny

usuwa

się,

zeskrobując

lub

wykruszając,

w miarę możności dokładnie, a następnie przykrywając bibułką i prasując ciepłym żelazkiem.
Bibułkę należy zmienić kilkakrotnie, aż do całkowitego wywabienia plamy. Roztopiona parafina
przechodzi również pod spód koronki i dlatego należy pod wyrób podłożyć zapasowy
prasownik, aby nie zabrudzić koca. Po wywabieniu miejsca, w którym znajdowały się plamy
potrzeć szmatką umoczona w benzynie. Na koniec odplamiania wskazane jest pranie wyrobów
dla całkowitego usunięcia zabrudzenia.

Usztywnianie i prasowanie

W pracowni koronkarskiej powinno znajdować się stanowisko do prasowania

odpowiadające wszystkim wymogom bhp. Wyroby koronkowe zwykle są niewielkie
i nie wymagają dużego stołu. Należy go nakryć niezbyt miękkim kocem, a następnie kawałkiem
lnianego płótna.

Do usztywnianie koronek używa się najczęściej mąki ryżowej lub ziemniaczanej,

z której otrzymuje się przeźroczysty krochmal o dowolnej konsystencji.

Są trzy sposoby usztywniania wyrobów koronkowych. Pierwszy stosuje się do koronek

nowych i czystych. Na przygotowany do prasowania stół nakłada się koronkę prawą stroną
do dołu (lewą do góry), a następnie dokładnie formuje zgodnie z kształtem wyrobu.
Od dokładnego naciągnięcia i uformowania koronki na kocu zależy jej wygląd. Gdy brzegi
koronki są fantazyjnie wystrzępione lub mają dużo pikotów, można je dodatkowo przypiąć
szpilkami do koca. Tak przygotowany wyrób usztywnia się, pocierając zgodnie z konstrukcją
wzoru gazą umoczoną w krochmalu. Gazę należy nieco wycisnąć, aby usunąć nadmiar
krochmalu, który może zatykać ażurki w koronce. Całość wyrobu nakrywa się sucha gazą
i prasuje (przez gazę dobrze widoczne są wszystkie sploty koronki), nie przesuwając żelazkiem,
lecz unosząc i przykładając je do koronki. Po wysuszeniu koronki gazę należy zdjąć
i przeprasować ponownie po lewej stronie aż do całkowitego wysuszenia. Koronek z grubych
nici lnianych nie krochmali się, lecz układa lewą strona do góry, nakrywa mokrą zaparzaczkę
i prasuje gorącym żelazkiem.

Sposób drugi odnosi się do koronek starych niewielkich rozmiarów. Mokrą, wypraną

koronkę moczy się w krochmalu i rozkłada na białym płótnie lewą stroną na wierzch, a następnie
postępuje jak w przykładzie pierwszym. Koronki większych rozmiarów należy po praniu
wysuszyć, rozpinając na kocu, a następnie dopiero krochmalić i prasować, usuwając kolejno
wpięte szpilki.

Trzeci sposób usztywnia dotyczy wyrobów dużych, takie jak kapy, firanki czy obrusy.

Postępuje się tu nieco inaczej. Wyprany i wysuszony wyrób naciągamy na ramę lub krosno,
a następnie cały zwilżamy dokładnie krochmalem (gazą zamoczoną w krochmalu).
Po wykonaniu tej czynności należy igłą lub szydełkiem „poprawić” kierunki przesuniętych
przy zwilżaniu nitek, a także usunąć zatykający otworek nadmiar krochmalu. Wyschnięty
na krosnach wyrób nie wymaga prasowania. Jest sztywny, wyrównany i gładki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega obróbka wykończeniowa koronek?
2. Jak prawidłowo pierze się koronki?
3. Po której stronie prasuje się koronki?
4. Jak usuwa się plamy z koronek?
5. W jaki sposób usztywnia się koronki?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj kąpiel piorącą i wypierz serwetkę koronkową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania rozdz.4.4.1,
2) zorganizować stanowisko pracy,

przygotować środki piorące,

4) uprać serwetkę,
5) wypłukać serwetkę,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

serwetka koronkowa,

−

środki piorące,

−

naczynia do prania,

−

woda,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź proces usztywniania koronki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym techniki usztywniania, rozdz. 4.4.1,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) przygotować surowce do usztywniania,
4) przygotować krochmal,
5) wykonać usztywnienie koronki,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić jakość usztywnienia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

koronka,

−

mąka ziemniaczana,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

miska,

−

wrzątek,

−

łyżka do mieszania,

−

zimna woda,

−

instrukcja usztywniania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj prasowanie koronek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym prasowania koronek, rozdz. 4.4.1,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) określić temperaturę prasowania,
4) uprasować koronkę,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) ocenić jakość uprasowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

koronki,

−

żelazko,

−

stół do prasowania,

−

zaparzaczka,

−

opis postępowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź proces odplamiania koronki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym odplamiania, rozdz. 4.4.1,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) określić środek odplamiający,
4) przeprowadzić proces odplamiania,
5) uprać koronkę,
6) uprasować koronkę,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) ocenić jakość odplamienia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

koronki,

−

środki odplamiające,

−

środki piorące,

−

naczynia do prania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

woda,

−

żelazko,

−

stół do prasowania,

−

zaparzaczka,

−

opis postępowania przy odplamiania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić elementy obróbki wykończeniowej?

¨ ¨

2) wykonać pranie koronek?

¨ ¨

3) wykonać odplamianie?

¨ ¨

4) wykonać usztywnianie koronek?

¨ ¨

5) wykonać prasowanie koronek?

¨ ¨

6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania: otwarte, z luką

i wielokrotnego wyboru.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom podstawowy,

II część – poziom ponadpodstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

I część

1. Aby zapewnić wyrobom koronkarskim czysty, ładny wygląd należy:

a) zapewnić dopływ świeżego powietrza,

b) ustalić odpowiednie oświetlenie,

c) ręce myć możliwie często,

d) konserwować narzędzia pracy.

2. Do wykonania koronki szydełkowej oprócz ściegu łańcuszka wykorzystasz:

a) płócienko, warkoczyk,

b) słupki, półsłupki, pikotki,

c) półsłupki, mereżki, pikotki,

d) wstawki, płócienko, siekankę.

3. Do wykonania koronki klockowej wykorzystasz następujące sploty:

a) płócienko, warkoczyk,

b) słupki, półsłupki, pikotki,

c) półsłupki, mereżki, pikotki,

d) wstawki, płócienko, siekankę.

4. Z nici lnianych otrzymasz koronkę:

a) klockowa,

b) gipiurową,

c) torchon,

d) idrie.

5. Do wykonania koronki szydełkowej służy:

a) czółenko,

b) klocki,

c) iglice,

d) szydełko.

6. Klocki nawija się……………. tj. nawija się je ………………. końców odciętej uprzednio

nitki, a następnie od razu zakłada na szpilki wpięte we wzór i przerabia.

7. Ręcznie można nawijać nici na klocki:

a) jednym sposobem,

b) dwoma sposobami,

c) trzema sposobami,

d) czterema sposobami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Gęstość otrzymanego splotu koronkarskiego uzależniona jest od …………………….. nici

i …………………. par klocków użytych do wykonania danej wielkości koronki.

9. Czynność pokazana na rysunku to:

a) tworzenie pętli i wyciąganie z niej pierwszego oczka jednym sposobem,

b) kierunek nawijania nitki,

c) wykonywanie tasiemki

d) wykonywanie siatki kwadratowej.

10. Rysunek przedstawia sposób wykonania:

a) pierwszego oczka,

b) węzła koronkarskiego,

pętli,

d) tasiemki.

11. Sposoby manipulowania klockami przy wykonywaniu koronek:

a) kręcenie, skrzyżowanie, wymiana,

b) płócienko, warkoczyk, przejście,

c) mereżka, muszelka, łańcuszek,

d) wiązanie, siateczka, relief.

12. Określ elementy obróbki wykończeniowej koronek.

13. Wiązanie oczek w koronce siatkowe odbywa się za pomocą:

a) węzła tkackiego i krzyżowego,

b) węzła rybackiego i krzyżowego,

c) węzła tkackiego i ściągającego,

d) węzła koronkarskiego i krzyżowego.

14. Po której stronie powinno się prasować koronki:

a) nie ma to znaczenia,

b) po lewej stronie koronki,

c) po prawej stronie koronki,

d) nie prasuje się.

II część

15. Zaproponuj sposób usunięcia plam z parafiny i stearyny.

16. Narysuj schematyczne oznaczanie splotów w rysunku roboczym:

a) płócienka,

b) warkoczyka z pikotkami,

c) siekanki,

d) ażurku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Narysuj fragment siatki trójkątnej.

18. Zaprojektuj rysunek roboczy wzoru koronki gipiurowej.

19. Przedstaw fragment wzoru koronki wg własnego pomysłu.

20. Narysuj sposoby manipulowania klockami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie koronek

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Numer

pytania

Odpowiedź

Punktacja

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18.

19.

20.

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Dziewanowska J, Turska J.: Hafty i koronki. WPLiS, Warszawa 1959
2. Izakovicova M.(red): Zręczne ręce – tkactwo, technika klockowa, haftowanie, makrama,

szydełkowanie, roboty na drutach. Wydawnictwo Watra, Warszawa 1986

3. Kotecka I.: Album splotów szydełkowych tunezyjskich. Wydawnictwo Watra, Warszawa

1985

4. Steczek M.: Koronkarstwo. Zakład Wydawnictw CZSR, Warszawa 1980
5. Turska J.: Koronki ręczne. Wydawnictwo Kultura Życia Codziennego, Warszawa 1969
6. Tuszyńska W.: Roboty siatkowe. Wydawnictwo Watra, Warszawa 1973

Spis adresów internetowych zamieszczonych w materiale nauczania.
Podane adresy aktualne na dzień 25.04.2006r.
7. www.koronki.art.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
13 Wykonywanie zabiegow zdobnic Nieznany (2)
13 Wykonywanie prac związanych z utrzymaniem czystości
13 Wykonywanie roznego typu zla Nieznany
13 Wykonywanie kamiennych eleme Nieznany
13 Wykonywanie izolacji termicznych elementów sieci i urządzeń ciepłowniczych
13 Wykonywanie naprawy silników samochodowych
13 Wykonywanie uslug kusnierski Nieznany
13 Wykonywanie zabiegow zdobnic Nieznany (2)
13 Wykonywanie różnych rodzajówmasażu leczniczego
13 Wykonywanie manewrów taborem kolejowym
13 Wykonywanie odlewów gipsowych
13 Wykonywanie konserwacji i napraw trzonów kuchennych
13 Wykonywanie konserwacji i napraw trzonów kuchennych
13 Wykonywanie stałych leków recepturowych

więcej podobnych podstron