r r
Antropologia kulturowa  wyk ad
Wyk ad 1 27.09.2008
W antropologii kulturowej cz owiek jest uznawany jako twórca kultury.
Antropologia => Atropos  logos => nauka o cz owieku jako tworze kultury.
(opisuje kultur , bada, wyja nia ró nice dziedziny aktywno ci cz owieka)
Antropologia zajmuje si wszystkimi aspektami ycia cz owieka.
Antropologia filozoficzna => filozofia cz owieka, kim jest cz owiek jako istota.
W antropologii g ównym terminem jest kultura jako cecha gatunkowa cz owieka ( bardzo szeroko rozumiana 
wszystko, co cz owiek wymy li i zrobi ).
Antropologia zrodzi a si w my lach ewolucjonistycznych w XIX wieku, a pierwsi jej badacze korzystali z bada
zastanych. Pierwsz metod badawcza antropologii by a metoda gabinetowa. (  Z ota ga  J.G.Frazer 13 tomów
opisów mitów, rytua ów ludów z ca ej Europy; autor pisz c t ksi nie wychodzi z biblioteki  uczony
gabinetowy).
Dyfuzjonizm => orientacja przypisuj ca dyfuzji kulturowej szczególne znaczenie w procesie zmiany oraz rozwoju
kultury i badaj ca dzieje i skutki przenikania wytworów kultury z jednych obszarów do drugich.
Mimo ró nych nurtów w dyfuzjonizmie, jego wspólnymi cechami s : uznanie kontaktów mi dzykulturowych za
ówn przyczyn decyduj o dynamice rozwoju kultury, traktowanie kultury jako zbioru elementów tworz cych
kompleksy o odmiennej dla poszczególnych obszarów (area ów, kr gów) kombinacji cech, koncentracja uwagi na
zapo yczeniach, minimalizowanie roli ewolucji kulturowej oraz preferowanie interpretacji historycznej i
geograficznej (zmienno ci kultury w czasie i przestrzeni). Dyfuzjoni ci ujmowali kultur ca ciowo, dystrybutywnie,
maj c na wzgl dzie aspekt geograficzny. By a to odpowied na podej cie ewolucjnistyczne (ujmowanie kultury
cz ciowo). Podstawowym zagadnieniem dyfuzjonistów by a koncepcja kr gów kulturowych oraz zaporzycze
poprzez dyfuzj . Wszelkich podobie stw mi dzy kulturowych upatrywali nie w stadialnym rozwoju kultur lecz w
dyfuzji, zapo yczeniach elementów. Zapo yczenia dokonywa y si na rubie ach kulturowych, w najwi kszym
oddaleniu od centr kr gów kulturowych.
(Muzealnicy oprowadzaj c zwiedzaj cych, brali do r ki przedmioty z dawnych epok typu uk i opowiadali o kulturze
na podstawie tych przedmiotów)
Wyk ad 2 11.10.2008
NAUKI POKREWNE ANTROPOLOGII:
Socjologia
Etnografia => nauka o ludach; nauka wyja niaj ca i tworz ca prawa
Psychologia
Folklorystyka => kultura tradycyjna, wierzenia ludowe, umiej tno ci ludowe, pradawne zwyczaje, ballady,
wierzenia, obrz dy
Religioznawstwo => zajmuje si formami wierze
Geografia => rodowiskowe uwarunkowanie ycia cz owieka
W ANTROPOLOGII WYST PUJ ZWI ZKI POMI DZY:
Kultur a nauk
Kultur a psychicznym systemem cz owieka
Kultur a organizacj ludzkiego my lenia
Ró nymi kulturami, ich opisem i analiz
Kultur a histori
Kultur a organizacjami spo ecznymi
NOWE OBSZARY BADA ANTROPOLOGII:
(Wcze niej bada a spo ecze stwa pierwotne, spo ecze stwa ch opskie)
Kultury miejskie
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Grupy etniczne  mniejszo ci w spo ecze stwach narodowych
Mniejszo ci kulturowe
Migracje i imigracje
Problematyka narodów
Spo eczno ci lokalne
METODY BADAWCZE:
1) Metoda gabinetowa
2) Dyfuzjonizm
3) Badanie terenowe  Malinowski w dwóch pracach  Ogrody koralowe i ich magia oraz  Argonauci
zachodniego Pacyfiku opisa metody bada terenowych:
Przebywanie w badanej spo eczno ci
Obserwacja jawna (uczestnicz ca lub nie)
Obserwacja wspierana wywiadem ( poznanie j zyka badanych)
Tworzenie tablic genealogicznych (na tyle ile pozwala historia)
Wtopienie si w badan spo eczno ci ( ycie codzienne, pogl dy, opinie, obrz dy religijne, folklor)
KULTURA
Natura Kultura
Cechy wrodzone Cechy wyuczone
Zachowania spontaniczne Zachowania dyktowane przez normy
Ca autonomiczna (istnieje) Jest stworzona; zrozumia a poprzez odniesienie do
natury
Kultura Cywilizacja
Uk ad norm, warto ci i idea ów (Mc Iver, Merton) Zespó osi gni technicznych i materialnych cz owieka
(Mc Iver, Merton)
Bogactwo duchowe cz owieka  w ciwo osoby Zespó rzeczy wytworzonych  prawa, religie, ideologie,
wykszta conej ( Tatarkiewicz) ustrój, styl ycia ( Tatarkiewicz)
Definicje Kultury
1) 45r p.n.e. (Cicero) Cultura onimi  uprawa umys u
2) 1871 (Tylor) Kultura, wzgl dnie cywilizacja, wzi ta w najszerszym sensie etnograficznym, jest z on
ca ci zawieraj wiedz , wierzenia, sztuk , moralno , prawo, obyczaje, oraz wszystkie inne zdolno ci i
przyzwyczajenia nabyte przez cz owieka jako cz onka spo ecze stwa.
3) 1900 (Durkheim) Kultura jest zewn trzna wobec cz owieka, który jako element wielopokoleniowej
spo eczno ci jest jej twórc , a jako indywiduum jest jej poddany. Staje si ona wówczas form nacisku.
4) 1931 (Malinowski) Kultura jest zasadniczo aparatem instrumentalnym/systemem instytucji stawiaj cych
cz owieka w po eniu, w którym lepiej radzi sobie z konkretnymi, specyficznymi problemami stoj cymi
przed nim w jego rodowisku w procesie zaspokajania swych potrzeb.
5) 1934 (Ruth) Kultura jest mniej lub bardziej spójnym wzorem osobowym/dzia aniem, upowszechnionym w
spo eczno ci, nabytym w procesie wychowania.
Podstawowe sk adniki kultury wg ywulskiego
Rzeczy  wytwory ludzkiej dzia alno ci
Znaki werbalne i niewerbalne  j zyk, symbole
Zachowania ludzkie  o charakterze spo ecznie ustalonym s realizacj okre lonego wzoru kultury
Warto ci  przedmioty materialne i niematerialne; stanowi ce obiekty spo ecznie wa ne
Normy  prawnie lub zwyczajowo unormowane regu y post powania
Wzory  zespo y postulowanych zachowa
Cechy kultury
Zwi zana z cz owiekiem (twórca, nosiciel, odbiorca)
Zjawisko spo eczne
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Regularna  powtarzalno zjawisk, praw kultury
Zespó zjawisk wyuczonych  kultura nie jest przekazywana biologicznie tylko nabywana w procesie
socjalizacji
Ma charakter czasowy  pojawia si i znika
Ma charakter przestrzenny
System- twór z ony z wielu ró nych elementów wzajemnie ze sob powi zanych
Prawid owa
System adaptacyjny cz owieka do rodowiska
Ma charakter symboliczny
Wyk ad 3 25.10.2008
EWOLUCJONIZM
2 po owa XIX wieku  rozwija si socjologia
Ludzie poszukiwali odpowiedzi na pytanie Dlaczego ludzie s w ró nym punkcie rozwoju?
Odpowied na to pytanie:
Wyja nienie biblijne  li ludzie rozwijaj si z opó nieniem
Z jakiego powodu jeszcze si nie rozwin li?
Za enia ewolucjonizmu:
1. Teza o jedno ci natury ludzkiej  cz owiek wykazuje te same cechy na ca ym wiecie
2. Teza o uniwersalizmie rozwoju kulturowego  rozwój jest atrybutem ka dej kultury, kultura musi si
rozwija , rozwój jest nierównomierny, jedna kultura rozwija si szybciej, druga wolniej.
3. Teza o genetycznej ci ci rozwoju  rozwój ka dej kultury jest uwarunkowany jej stanem wcze niejszym
4. Teza o ukierunkowaniu zmiany kulturowej  rozwój jest jednokierunkowy, ma charakter progresu, od
poziomu ni szego do wy szego
5. Teza o dyferencjacyjnym charakterze zmiany kulturowej - proces rozwoju przebiega od form prostych do
form z onych, a wraz z tym nast puje komplikowanie si ca ego systemu kulturowego
6. Teza o gradualizmie (stadialno ci) rozwoju  stadia wy sze nast puj po ni szych, nie mo na przeskoczy o
dwa, stadia rozwojowe s te same, ka da kultura musi przej przez te same stadia po kolei.
7. Teza o uniwersalizmie rozwoju w d ugich przekrojach czasowych  rozwini cie pkt. 6  kultury rozwijaj si
tak samo w d ugim okresie czasowym, wszystkie zmierzaj do tego samego
8. Metoda porównawcza jako podstawowa procedura badawcza  sposób bada => metoda porównawcza 
przyk ady badanych zjawisk ze wszystkich róde (nawet mity)
9. Poszukiwanie genezy zjawisk  opisuj c dane zjawisko cofamy si do tego, co by o wcze niej, wyja nianie
genetyczne  sk d si wzi o &
10. Kluczowa rola prze ytków kulturowych  elementy z wcze niejszych stadiów kultury, które przetrwa y w
czasach pó niejszych
 Prze ytki to wiadectwa drogi, któr sz a cywilizacja wiata Tylor
Ewolucjoni ci chcieli odtworzy histori ludzko ci
Badacze:
Badania rodziny i pokrewie stwa:
Jakub Bachofen (1815-1871)
Das Muterrecht (Prawo Macierzyste)
Wa ne poj cia: pierwotny promiskuityzm  pierwotny bez ad p ciowy  heteryzm;
matriarchat  gynaikokracja  rz dy kobiet, tu powsta o ma stwo (zabezpieczenie praw kobiet i
dzieci);
patriarchat  rz dy facetów
J.F. McLeman (1827-1881)
Primitive Marriage (Primitywne ma stwo)
wa ne terminy:
Endogamia  prawo nakazuj ce zawieranie ma stw w obr bie swojej grupy
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Egzogamia  prawo zakazuj ce zawierania ma stw w obr bie swojej grupy
ma e narody pierwotne
totemizm  wiara w pochodz ce od zwierz cego lub ro linnego przodka bóstwa  poci ga a za sob
podzia na klany z nakazem egzogamii
John Lubbock (1834-1913)
Pocz tki cywilizacji, stan pierwotnego cz owieka i obyczaje dzikich wspó czesnych 1873
Wa ne terminy: Ma stwo przez porwanie  poszukiwanie on poza swoj grup i naj atwiej by o
porwa kobiet i usankcjonowaniem tego by lub
Henty L. Morgan (1818-1881)
Liga Irokezów, System pokrewie stwa w rodzinie ludzkiej
Jako nieliczny prowadzi badania terenowe, w ród Irokezów i nie tylko
Pokrewie stwo jest faktem spo ecznym a niekoniecznie biologicznym
Podzia rozwoju ludzko ci na 3 okresy:
Dziko ci
Barbarzy stwa
Cywilizacji
Podzia rozwoju ludzko ci J.T. Thomsen`a
Epoka kamienia
Epoka br zu
Epoka elaza
Henry Maine (1822-1888)
Ancient Law
Rodzina patriarchalna to forma powszechna, badanie przej cia od form ustrojowych opartych na
pokrewie stwie do form opartych na organizacji terytorialnej.
Badani form my lenia
E.B. Tylor (1832-1917)
Cywilizacja pierwotna 1871
Definicja terminu kultury!!!
Badania nad animizmem  wg Tylora to najwcze niejsza forma wierze religijnych; prapocz tkiem ka dej
religii jest animizm
kuwada  kiedy kobieta rodzi dziecko, to m czyzna udaje porób i  rodzi kamie , potem wszyscy
gratuluj m czy nie porodu (no po prostu debilizm & )
Stosowa badania ilo ciowe
J. Lubbock
The Origin of Civilisation
Etapy rozwoju religii:
Ateizm  fetyszyzm  totemizm  szamanizm  ba wochwalstwo  religie moralistyczne
Fetysz  czczenie przedmiotu
Szamanizm  po rednik mi dzy lud mi a bóstwami
Ba wochwalstwo  antropomorfizm
Religie moralistyczne  najwy szy etap rozwoju religii
J.G. Frazer (1854-1941)
ota Ga , Totemizm i Egzogamia, Folklor w Starym Testamencie
Wa ne: magia  religia  nauka  jako trzy etapy rozwoju my lenia ludzkiego
Koncepcja TABU jako negatywnej magii- powstrzymywanie si od pewnych czynno ci, co do których
istnieje przekonanie o ich sakralno ci, b nieczysto ci
Tabu  zakaz dotykania bogów (z polinezyjskiego)
Adolf Bastian (1826-1905)
Twórca etnologii niemieckiej
Wa ne poj cia:
idee elementarne  idee wyst puj ce wsz dzie na ca ym wiecie, wiadcz o jedno ci natury ludzkiej
Idee ludowe  realizuj si na danym terenie
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Wyk ad 4 8.11.2008
Krytyka ewolucjonizmu:
Pustka geograficzna
Spekulacje na temat pocz tku ludzko ci niepoparte realnym materia em
W spo ecze stwie istnieje te regres, którego ewolucjoni ci nie uwzgl dniali
Jednostk pojmowali jako istot irracjonaln z pomini ciem aspektu woli i emocji
Niewiele miejsca po wi cali jednostce
Obrona ewolucjonizmu:
Wskazywano na to, e ewolucjonizm by pierwszym systemem w antropologii
Stworzy wewn trzne prawa ewolucji kultury
Wprowadzi szereg terminów (fetyszyzm, totemizm itp.), które wesz y do s ownika antropologii
Zas ugi w badaniu wymieraj cych kultur pozaeuropejskich
DYFUZJONIZM
E.B. Tylor  Dyfuzjonizm jako termin
F. Ratzel  twórca dyfuzjonizmu jako kierunku
Geograf niemiecki, interesowa si wp ywem rodowiska geograficznego na rodowisko kulturowe
Pogl dy:
Cz owiek jest z natury ma o twórczy, ale istniej 2 czynniki wp ywaj ce na rozwój kultury:
rodowisko geograficzne
Maj ce miejsce w przesz ci kontakty miedzy ró nymi spo eczno ciami, powodowa y ró ne zapo yczenia,
przenoszenie elementów z jednej do drugiej kultury
L. Frobenius  Kontynuator Ratzela,
Stworzy koncepcj kr gów kulturowych  poszczególne elementy kultury wyst puj cznie
Dyfuzjoni ci przypisuj du rol dyfuzji  przenikaniu si elementów kultury w skutek migracji, wojen, misji, handlu
itp.
Dyfuzja pierwotna  dany element rozpowszechnia si pomi dzy cz onkami kultury
Dyfuzja wtórna  dana kultura przekazuje dany element do innych kultur
Dyfuzja bezpo rednia  dwie kultury spotykaj si ze sob i wymieniaj elementami
Dyfuzja po rednia  dany element przenosi si do grupy trzeciej
Za enia dyfuzjonizmu:
1. Rozwój odbywa si poprzez zapo yczenia, antropolog powinien okre li dynamik kontaktów
mi dzykulturowych
2. Kultura jest zbiorem elementów, a nie ograniczon ca ci czy systemem, który jest wewn trznie
powi zany
3. Dystrybutywne uj cie kultury
4. Odrzucenie w ogóle ewolucjonizmu jako pr du my lowego
F. Ratzel
Bada wp yw rodowiska geograficznego na kultur ludzk  szczególnie materialn (narz dzia, przedmioty, stroje,
piramidy, grobowce itp.)
Bada :
Kontakty mi dzy lud mi
sto zaludnienia
Szko y dyfuzjonistyczne:
1. Wczesna Szko a Historyczna
F. Graebner, B. Ankerman
2. Szko a niemiecko - austriacka
W. Schmiolt, W. Kappers
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
3. Dyfuzjonizm angielski
E. Smith, W. Perry
4. Szko a ameryka ska
F. Boas, C. Wissler
Ad. 1,2 - Niemieccy dyfuzjoni ci zwracali uwag na migracje i przenoszone z ni kultury, dyfuzja w skali wiatowej.
Nie brali pod uwag adnych innych, oprócz dyfuzji, rodków rozwoju kultury. Próby odtworzenia kontaktów
mi dzynarodowych. Oparcie si na elementach kultury materialnej  muzea
Greabner  podobie stwo istnieje nie tylko pomi dzy poszczególnymi elementami kultury, ale równie mi dzy
zespo ami i kompleksami kulturowymi  kr gi kulturowe
Kryterium formy  dotyczy podobie stwa mi dzy obiektami, je li podobie stwo nie wynika w sposób oczywisty z
warunków zewn trznych czy cech materia u, wtedy na pewno jest wynikiem dyfuzji
Kryterium ilo ciowe  mówi o liczbie daj cych si wyró ni podobie stw w obr bie jednego area u kulturowego  im
wi cej podobnych cech, tym wi ksze prawdopodobie stwo, e dwie kultury si spotka y.
Ad. 3  Dzieci S ca W. Perry  nurt heliocentryczny  cze i wiara w s ce
Ad. 4 -
Boas:
Badacz terenowy
Badacz powinien bada wszystkie elementy kultury
Ka da kultura mo e by zrozumiana w kategoriach kultury nieistniej cej
Ludy niepi mienne maj bardzo d ug kultur przekazywan mow  kultury oralne
Relatywizm kulturowy!!!!  (Boas jest twórc ) wszystkie warto ci s wzgl dne, nie ma uniwersalnych
kulturowych norm, ka da kultura jest wa na dla siebie samej!!!
Badanie historii
Wissler:
Area kulturowy  (twórc jest Wissler) szereg podobnych elementów kultury
Wyk ad 5 15.10.2008
Wyk ad 6 21.11.2008
Wyk ad 7 6.12.2008
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Wyk ad 8 20.12.2008
DURKHEIM
wiadomo zbiorowa  (E. Durkheim) wytwór spo eczny powi zany z przesz ci , obejmuj cy wspólne zwyczaje,
wiezenia, tematy i inne cechy, które wyrastaj w toku interakcji pomi dzy cz owiekiem a spo ecze stwem
Prymat spo ecze stwa nad jednostk  spo ecze stwo jest wobec jednostki zewn trzne, jego istnienie jest
warunkiem ucz owieczenia, narzuca ono jednostce wzory dzia ania i sposoby my lenia.
Przemiany wi zi w spo ecze stwie
1. Wi mechaniczna  w spo ecze stwie pierwotnym
2. Wi o charakterze organicznym  w spo ecze stwie rozwini tym z silnie zaznaczonym podzia em pracy
2 typy praw w 2 typach spo ecze stw:
1. Prawo karne  dla osób naruszaj cych normy
2. Prawo ma charakter kooperacyjny  prawo ma na celu przywrócenie poprzedniego stanu rzeczy, je li zosta
naruszony
1) Spo eczno ci odznaczaj si komunizmem dóbr, oparciem na tradycji, dominacj religii, brak podzia u pracy
2) Daleko posuni ty podzia pracy, ka dy w takim spo ecze stwie wype nia funkcje brakuj ce innym, ludzie
uzupe niaj si wzajemnie
M. Mauss  ucze Durkheima
L`Annee Sociologique (1896-1913) (1923-1924) (Roczniki Socjologiczne)
Szkic o darze, O niektórych formach klasyfikacji, Zarys ogólnej teorii magii, O niektórych formach pos ugiwania si
cia em
Prymat spo ecze stwa
Ca ciowy fakt spo eczny  aspekt spo eczny, historyczny i fizjopsychologiczny; trzeba rozpatrywa zjawiska
ca ciowo w pe ni; ca kowite fakty spo eczne uciele niaj si w do wiadczeniu jednostkowym.
Ró ne sposoby przejawiania si tego, co jest religijne, prawne i gospodarcze
CFS obejmuje ró ne momenty historii indywidualnej jednostki (narodziny, dzieci stwo & )
CFS ma ró ne formy ekspresji; pocz wszy od zjawisk fizjologicznych poprzez zjawiska u wiadamiane i
nieu wiadamiane
A von Gennep
Rytua y przej cia  sk ada si z serii przej z jednego statusu do drugiego, ka de z przej sk ada si z rytua ów, które
maj wspomóc cz owieka w kryzysowych momentach ycia
Rytua y przej cia w Polsce:
Chrzest
Pasowanie na ucznia
Oczepiny
Rytua y przej cia w ksi ce:
Obrz dy separacji (oddzielenia)
Obrz dy przej cia (celebracja zmiany)
Obrz d w czenia (agregacji, afirmacja nowego statusu i w czenie jej do ycia spo ecznego)
F. Boas (1858  1942)
Stworzy a ameryka sk antropologi
Umys cz owieka pierwotnego, Sztuka pierwotna, Rasa, j zyk, kultura, Kwakiult  podr cznik j zyków Indian
ameryka skich
Psychologiczna geneza tradycji kulturowej  postawy odczucia indywidualne s wspó tworzone przez kultur
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Boas by determinist kulturowym  kultura determinuje nasz sposób postrzegania wiata
zyk umo liwia kategoryzacj wiata zewn trznego
Uczyni zró nicowanie kulturalne podstawowym zadaniem antropologii
Pogl dy Boasa:
1. Ka de zjawisko powinno by rozpatrywane w aspekcie historycznym
2. Koncentracja na konkretnych kulturach i konkretnych ludach, a nie na ca ej ludzko ci
3. Propozycja bada interdyscyplinarnych  antropologia to badanie tak e archeologiczne, antropologii
fizycznej, indeks cyfaliczny
4. Lepiej bada ma y obszar przestrzeni, zagadnie
5. Dalszym celem bada jest stworzenie teorii kultury
Ludzie ze szko y Boasa: (mieli wspólny styl uprawiania antropologii)
Clark Wissler  teoria area ów kulturowych
A.L. Kroeber
A. Goldenveiser
Robert Lowie
Edward Sapier
Ruth F. Benedict
Melville J. Herskawitz
Wp yw => Margaret Mead, Ralf Lintm -> Szko a kultury i osobowo ci
Cechy szko y Boasa:
Antropologia kultury
Wszyscy s badaczami terenowymi
badanie Indian ameryki pn
Wszyscy odrzucali ewolucjonizm
Relatywizm kulturowy  kultura nie jest norm
Pos annictwo antropologii  nauka zaanga owana, kszta tuj ca ludzi
Nauka historyczna
Badania konkretnych kultur bez budowy teorii ogólnych
Kultura  zbiór odmiennych cech, a antropolog ma je zarejestrowa i opisa
Integracja poszczególnych rysów i cech  poj cie wzoru kulturowego
Nakierowanie na tematyk psychologiczn
Psychologizm  patrzenie na kultur z punktu widzenia jednostki, bo kultura istnieje w ludzkich
osobowo ciach
Wyk ad 9 i 10 24.01.2009
Szko a Kultury i Osobowo ci -> Szko a Boasa
1922r.  Malinowski opublikowa Argonautów zachodniego Pacyfiku, co zapocz tkowa o FUNKCJONALIZM
Funkcjonalizm  kultura istnieje g ównie przez jednostk
Szko a Kultury i Osobowo ci
I. Ruth Benedict
II. Abram Kardiner
III. Ralph Linton
IV. Margaret Mead
Co decyduje o tym, e cz onkowie poszczególnych kultur wykazuj podobie stwa psychologiczne?
Co sprawia, e kultury charakteryzuj si wewn trzn spójno ci ?
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Na podstawie tych pyta powsta y 4 obszary zainteresowa szko y kultury i osobowo ci:
1. Problem integracji kultury i tzw. Wzoru kulturowego
2. Problem technik wychowawczych i tzw. Enkulturacji oraz reperkusje w yciu spo ecznym
3. Problem powszechnego lub przewa aj cego typu osobowo ci w danej kulturze
4. Problem jednostki nienormalnej i jej kulturowych uwarunkowa
Ad. I
Ruth Benedict
Autorka Wzoru kulturowego- stanowisko determinizmu kulturowego
Wzór kulturowy  (rozumiany ró norako) w ciwa danemu spo ecze stwu orientacja psychologiczna
Wzór kulturowy (wg Ruth)  konstelacja psychologiczna kszta tuj ca typow osobowo spo eczn danej grupy;
kultura koncentruje si wokó jednego celu i realizacji naczelnej zasady, która jej przy wieca. Zasada ta przejawia si
poprzez dzia ania i wytwory spo eczne.
Ad. II
Abram Kardiner
Prof. Psychoanalizy
 Czy mo emy mówi o typowych osobowo ciach charakterystycznych dla poszczególnych kultur?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi; sformu owa Podstawow Struktur Osobowo ci  zespó w asno ci cz owieka
wytworzonych w wyniku do wiadcze z dzieci stwa, wykorzystywanych pó niej przy tworzeniu folkloru czy religii.
Wprowadzi poj cie Instytucji Pierwotnych, które wytwarzaj Osobowo Podstawow , która przejawia si w
Instytucjach wtórnych (kultura, praw itp.) wp ywa na nie, czy si z nimi.
Instytucja  ustalony sposób my lenia lub zachowania, który mo na przekaza , spotyka si z powszechn akceptacj ,
a naruszenie lub odst pstwo powoduje zak ócenie w yciu jednostkowym b grupowym.
Instytucje pierwotne wp ywaj na Osobowo pierwotn , która ma wp yw na Instytucje Wtórne
Ad. III
Ralph Linton
Badacz terenowy  ucze Kardinera
 W jaki sposób jednostki adaptuj si do poszczególnych pozycji w obr bie systemu spo ecze stw?
Jednostka nie zna i nie musi zna ca ci swojej kultury, dlatego te nie wyra a wszystkich cech tej kultury.
Ka de spo ecze stwo dzieli cz onków na ró ne kategorie, którym odpowiadaj ró ne sektory. Z ka z tych kategorii
zwi zane s inne oczekiwania.
Uczestnictwo jednostki w kulturze uwarunkowane jest przez jej miejsce w kulturze spo ecznej czyli przez jej status 
osobowo statusowa.
Zbiorowo wp ywa na jednostk nie tylko dlatego, e ona uczestniczy w kulturze, ale dlatego, e zbiorowo ma
ró ne oczekiwania pod adresem cz onków w zale no ci od ich statusu. Funkcjonowanie spo ecze stwa zale y
zarówno od osobowo ci podstawowej kszta towanej w dzieci stwie, jak i od adaptacji do wyznaczonych iom pozycji
w strukturach spo ecznych.
Kultura  konfiguracja wyuczonych zachowa i ich rezultatów, w których elementy sk adowe s podzielone i
przekazywane przez cz onków danego spo ecze stwa. Ma aspekt jawny  konkretne, dotykalne, bezpo rednio
podlegaj ce opisowi zachowania i aspekt ukryty  stany psychiczne, których jednostka nie jest wiadoma i ich
istnienie jest interferowane z zachowaniem.
Ad. IV
Margaret Mead
Enkulturacja  proces, w wyniku którego kultura przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Trwa ca e ycie, co
odró nia go od socjalizacji trwaj cej w okresie dzieci stwa.
3 typy kultury:
1. Postfiguratywna  starsi s przewodnikami dla dzieci
2. Konfiguratywna  dzieci i rodzice ucz si od siebie nawzajem, zmiany nast puj w tym samym czasie 
charakterystyczna dla spo ecze stw przemys owych
3. Prefiguratywna  dzieci s przewodnikami rodziców
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Wk ad Szko y Kultury i Osobowo ci
1. Wprowadzenie problematyki psychologicznej do antropologii
2. Wk ad do rozwoju psychiatrii poprzez pokazywanie, e to co jest norma w jednej kulturze, nie musi by
norma w innej
3. Zastosowanie metody mi dzykulturowych bada poznawczych
4. Postulat relatywizmu kulturowego spowodowa dowarto ciowanie wielu pozaeuropejskich kultur
5. Wprowadzenie nowych definicji  wzór kulturowy, instytucje p[pierwotne i wtórne
6. Brak wspólnej p aszczyzny do porównywania ró nych kultur.
FUNKCJONALIZM
Funkcjonalizm  kultur trzeba traktowa ca ciowo i systemowo i wyja niaj c zjawiska kulturowe trzeba si
odwo ywa do ich funkcji.
Malinowski, R.Frith, S.F. Nadel, H. Wilson, E. Leach, E. Evan-Pritchard, A. Waligórski, K.Dobrowolski, J. Obr bski
3 Za enia funkcjonalizmu:
1. Kultura jest ca ci , aby pozna i zrozumie jaki element musimy pozna ca systemu kulturowego
2. Zjawiska wyja niamy odwo uj c si do funkcji
Funkcja  rola, jak dane zjawisko odgrywa w systemie kultury czy te sposób w jaki jest powi zane z innymi
elementami kultury (Malinowski)
Funkcja  rola, jak dane zjawisko odgrywa w ca ci ycia spo ecznego; sposób, w jaki to zjawisko przyczynia
si do utrzymania ci ci strukturalnej systemu
3. Badania empiryczne to jeden z podstawowych warunków nowej antropologii
Funkcjonalizm to system stabilno ci
ZYK
Edward Sapier
zyk  system znaków s cych do komunikacji, znaki maj charakter symboliczny
Funkcje j zyka:
Komunikacyjna
Integracyjna
Socjalizacyjna
Akumulacyjna kultury
zyk jest czynnikiem rozwoju jednostkowego
Stanowi wska nik osobowo ci jego u ytkownika
Ferdynand de Sausure
zyk jest struktur
Ferdynand odró ni 2 zjawiska:
Lang  j zyk jako system  abstrakcyjny zespó regu , przejawia si w mowie
Parole  mowa
W ka dym akcie j zykowym jest co znacz ce  signifiant i znaczone  sinifice
Trójk t Ogdena  Richardsa
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Istnieje jaki termin i desygnat, czy je poj cie my l
Termin symbolizuje poj cie dotycz ce desygnatu, który jest przywi zany do terminu
Czy symbolizuje pos ugiwanie si j zykiem jest aspektem kultury czy aspektem umys u?
Struktura umys u wyznacza granice j zyka i jego formy  gramatyka generatywna (Noan Chomsky)
Nie mo na badac j zyka bez zrozumienia rodowiska kulturowego w jakij j zyk funkcjonuje.
Zrozumienie kultury nie jest mo liwe bez rozpoznania obyczajów j zykowych danej spo eczno ci.
Benjamin Lee Whorf
Hipoteza Sapiera  Whorfa:
1. Teza determinizmu j zykowego
2. Teza relatywizmu j zykowego
Teza 1 j zyk jest tworem spo ecznym
Jako system lingwistyczny, w którym si wychowujemy i my limy, kszta tuje nasz obraz widzenia wiata
Teza 2 wobec ró nic pomi dzy systemami j zykowymi, które s odbiciem tworz cych je odmiennych rodowisk,
ludzie my cy w tych j zykach inaczej postrzegaj wiat.
Mentalizm j zykowy  j zyk pozwala pozna umys , procesy psychiczne, które nie zawsze ujawniaj si w postaci
zachowania mog by poznane za pomoc s ów.
Utarte wzorce j zykowe s przekazywane drog wiadom .
Nie ma uniwersalnych zasad j zykowych.
My lenie nie jest spraw j zyka, a j zyków.
STRUKTURALIZM
Claude Levi  Strauss
Struktura stosunków elementów do ca ci
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B