r r
ANTROPOLOGIA KULTUROWA - WYK ADY
Wyk ad 1 Antropologia kulturowa - przedmiot i zakres.
Jest to nauka o cz owieku, filozofia cz owieka.
W Europie dzieli si ona na kilka odr bnych dziedzin (ró nych ga zi nauki):
- antropologia fizyczna(wchodzi w sk ad biologii)
- antropologia filozoficzna (wchodzi w sk ad filozofii)
- antropologia spo eczna i kulturowa (wchodzi w sk ad nauk spo ecznych takich jak socjologia
i nauki o kulturze. Antropologia ta pokrywa si cz ciowo z etnologi i etnografi )
Etnografia - zajmuje si opisem (jakiej ) kultury
Etnologia  dokonuje opisu kultury inaczej studia teoretyczno-wyja niaj ce
Antropologia  opisuje kultur , wyja nia i bada zjawiska innych dziedzin nauki (ekonomii,
geografii, polityki, socjologii)
Socjologia kultury  zajmuje si kultur spo ecze stw cywilizowanych, nowoczesnych (czyli
kultur symboliczn )
Zadania antropologii kultury : - analiza podobie stw i ró nic kulturowych, analizowanie
logicznej organizacji kultury.
Geneza antropologii spowodowa a jej rozbicie na antropologi spo eczn i kulturow .
Antropologia spo eczna wywodzi si z tradycji socjologicznych . Bada ona spo eczny wymiar
rzeczywisto ci , zasady budowy struktury spo ecznej i prawa reguluj ce jej funkcje.
Antropologia kultury bada kultur a przede wszystkim warto ci, symbole i postawy.
Wspó cze nie uwa a si , e ten podzia jest nieuzasadniony bo kultura i spo ecze stwo to
ca , bo bada je nale y ca ciowo, czyli holistycznie. Taka tendencja istnieje w Europie,
w Ameryce istnieje tylko antropologia kultury.
E. Leach (czyt. Licz) powiedzia tak:  antropologia jest badaniem systemu ró norodno ci
ludzkiej . Dlaczego mówimy i dzia amy w tak wielu odmiennych j zykach? Konieczne jest
odkrycie ogólnej gramatyki kultury  tzn. dlaczego ludzie s zarazem tak podobni a tak
odmienni.
Antropologia kultury 1
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Do niedawna antropologia bada a tylko spo eczno ci niewielkie, przedpi mienne,
niecywilizowane. DO XIX wieku zajmowano si tylko badaniem kultury europejskiej i st d
wzi o si zainteresowanie innymi kulturami.
Nowoczesna antropologia zrodzi a si na pocz tku XX w, a jej geneza si ga po owy
XIX w. Dlaczego?
1. Nast pi wtedy rozwój nauk a w szczególno ci nauk przyrodniczych, pojawi a si praca
Darwina  O pochodzeniu gatunku .
2. Rewolucja techniczna, która poci gn a za sob rozwój techniki, co poci gn o rozwój
geograficzny.
Tak zrodzi a si antropologii i przyj a za enie, e kultura europejska jest tylko jednym ze
sposobów ycia ludzi, ale s jeszcze inne.
Antropologia orzek a, e nie ma kultur lepszych i gorszych, s kultury ró ne.
Wszyscy wywodzimy si z tych samych róde .
Antropolodzy zarzucali innym naukowcom pochopno w formu owaniu tez opartych tylko na
kulturze europejskiej. Trzeba bra pod uwag inne kultury eby oceni ludzko .
Antropologia interesowa a si spo ecze stwem pierwotnym, prostym. Dlaczego? Bo to one
dostarczaj najlepszej wiedzy do poznania zró nicowania kulturowego. A dlaczego s takie
w tym dobre? Bo s ma e i odizolowane od kultury europejskiej.
Pocz tkowo antropolodzy byli zdumieni wielo ci kultur i opisywano je w najprostszy sposób
ich ycie.
Potem zacz to interesowa si subiektywnym aspektem zjawisk kulturowych, tzn. interpretacje
asnej kultury przez ich uczestników.
Antropologia zajmuje si nowym przedmiotem bada  akulturacj , czyli przemianami
w spo ecze stwie pierwotnym pod wp ywem zderzenia si z cywilizacj zachodni .
Antropologia w sposób ca ciowy patrzy na cz owieka i jego kultur . Dlaczego?
1. Bo zajmuje si wszystkimi specyficznymi ludzkimi aspektami ycia cz owieka (aspektami:
spo ecznym, kulturowym, psychologicznym, fizycznym),
2. Bo spo ecze stwa ma e by y na tyle ma e e mo na by o ka dy aspekt cz owieka zbada .
Opisywano techniki produkcji, wytwory materialne, kontrole spo eczne, obrz dowo ,
sztuk , wiedz o przyrodzie, typ fizyczny danej zbiorowo ci, czyli wszystkie te aspekty
którymi .....
Antropologia to ca ciowo nauka o cz owieku.
Antropologia kultury 2
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Wyk ad 2. Ca ciowe ujmowanie cz owieka i kultury
Przedmiotem bada w antropologii kultury jest KULTURA
Wiedza o kulturze nie jest jasna i cis a, dlatego e istnieje wiele definicji kultury uznanych
i u ywanych w wiecie. Ka da dziedzina wiedzy o cz owieku na swój sposób formu uje
(definiuje) poj cie kultury. Nie ma jedno ci co do jednego poj cia kultury.
Termin kultura pojawi si ju w staro ytno ci. Pierwotne znaczenie to  uprawa czyli
przekszta cenie jakiego naturalnego stanu rzeczy na stan lepszy, udoskonalony, czyli bardziej
yteczny.
Pole o wysokiej kulturze agralnej  dobrze przygotowane pole.
Kultura by a rozumiana jako narz dzie zaspokojenia ludzkich potrzeb.
Cycero u terminu kultura w sensie metaforycznym i filozofi nazwa  kultur ducha , czyli
upraw ducha.
Poj cie to w staro ytno ci by o selektywne i warto ciuj ce (kultura obejmowa a tylko korzystne
dla praktyki narz dzia (urz dzenia) i wynalazki  uznane zasady post powania w kr gu
kulturowym  to co pozytywnie oceniano).
Spopularyzowane zosta o na prze omie XVII i XVIII wieku w literaturze niemieckiej. Najpierw
za spraw Samuela Pufendorfa (filozof prawa)  kultura to ogó wynalazków, sztuk, urz dze
wprowadzonych przez cz owieka zw aszcza instytucje polityczne i zasady sprawiedliwo ci,
reguluj ce ludzkie dzia ania w my wskaza rozumu.
Racjonalistyczne pojmowanie kultury (rozum decyduje co nazywamy kultur ), selektywne
i warto ciuj ce (zjawiska pozytywnie oceniane).
Prze om w pojmowaniu kultury pojawi si w pismach Jochana Hawdera  idea: ka dy lud na
ziemi posiada jak kultur , stanowi ogniwo cucha obejmuj cego ca y wiat. Nie ma
spo eczno ci bez kultury. Nie ma kultur lepszych i gorszych, s kultury ró ne. Wszystko jest
kultur co cz owiek tworzy. Kultura to sposób przystosowania si cz owieka do warunków bytu
(sposób zaspokajania ludzkich potrzeb).
Kultura rekompensuje fizyczne niedostatki cz owieka w walce o byt. Jako organizm ywy nie
jeste my najsilniejszym organizmem ywym, jako jedyny jest zdolny do wytworzenia kultury.
Jedn z pierwszych naukowych definicji kultury by a definicja stworzona w 1871 r. przez
Edwarda Tylor a (profesor antropologii)  definicja kultury opisowej  kultura lub cywilizacja
jest to z ona ca obejmuj ca wiedz , wierzenia, sztuk , prawo, obyczaje oraz wszystkie
inne zdolno ci i nawyki nabyte przez cz owieka jako cz onka spo ecze stwa (definicja
wyliczaj ca).
Antropologia kultury 3
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Inny przyk ad antropologicznego ujmowania kultury  Stefan Czarnowski (polski socjolog) 
kultura jest to zobiektywizowany dorobek wspólny szeregowi grup spo eczny i dzi ki swej
obiektywno ci zdolny rozszerza swój zasi g w czasie i przestrzeni. Ta definicja mówi
o kategorii zjawisk tworz cych kultur . Kultura jakiego narodu tworz wytwory cz owieka
zobiektywizowane, zaakceptowane i uznane przez wi kszo (nale do wszystkich). Ka dy
cz owiek ma swoj osobist kultur , ale to co zrobi mie ci si zawsze w obr bie kultury grupy.
Wspó czesna etnologia i antropologia za wspólny wynik kultury uznaje ludzkie dzia ania
podejmowane bardzo szeroko.
Ralph Linton  definicja kultury  kultura jest konfiguracj wyuczonych zachowa i ich
rezultatów, których elementy s podzielone i przekazywane przez cz onków danego
spo ecze stwa.
W 1952 r.  dwaj ameryka scy antropolodzy, Alfred Kloeber i Klaud Kluckhow spróbowali
podsumowa ró ne definicje kultury znajduj ce si w pi miennictwie naukowym. Doszukali si
150 ciu definicji kultury i spróbowali je uporz dkowa . Kilka kategorii definicji:
- definicje genetyczne  wskazuj na ród a kultury, na przeciwie stwo natura-kultura
- definicje historyczne  k ad nacisk na rol dziedziczenia tradycji (kultura to zbiorowy
dorobek ró nych grup ludzkich)
- definicje psychologiczne  k ad nacisk na psychologiczne podstawy kultury  uczenie
si , na ladownictwo  psychologiczne mechanizmy przyswajania kultury)
- definicje dysprubutywne  ujmuj kultur jako odr bne ca ci, tworz ce systemy, ale
nie zamkni te, ca y czas dokonuje si wymiana, dystrybujca. Mówi si o kulturach a nie o
jednej kulturze.
- definicje normatywne  k ad nacisk na modele, wzory, zasady warto ciowania jako
elementy kultury
- definicje wyliczaj ce  nigdy nie obejmuj ca ci kultury ludzkiej.
Antropolodzy i socjolodzy podj li próby uogólnienia ró nych definicji kultury. Antonina
osowska (w Polsce)  socjolog i antropolog  definicja szeroka, antropologiczna, opisowa.
Kultura jest to wzgl dnie zintegrowana ca obejmuj ca zachowania ludzi, przebiegaj ce wg
wspólnych dla zbiorowo ci spo ecznej wzorów, wykszta conych i przyswajanych w toku
interakcji oraz zawieraj ca wytwory takich zachowa .
Istota kultury.
Kultura jest wyuczona. Musimy nauczy si jej w procesie wychowania i socjalizacji. Nie jest
dana cz owiekowi, nabywamy j w toku ycia.
Antropologia kultury 4
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Uj cie szerokie (antropologiczne) kultury obejmuje ró norodne zjawiska, przedmioty b ce
wytworami i obiektami ludzkiej dzia alno ci, same dzia ania, stany psychiczne cz owieka
(postawy, dyspozycje, nawyki).
1. Kultura jest zjawiskiem spo ecznym, czyli nie mo na jej analizowa w oderwaniu od grupy
spo ecznej (spo ecze stwa). Nie istnieje poza grup spo eczn . Kultura ka dego
spo ecze stwa jest mocno zró nicowana  nie ma jednolitego modelu kultury.
2. Kultura jest zjawiskiem symbolicznym, tzn. jest wyuczon dziedzin ludzkiego zachowania,
jest przekazywana z pokolenia na pokolenie drog tradycji i poprzez ró ne formy
symboliczne (najwa niejsz form symboliczn jest j zyk). Prawie wszystkie wytwory
ludzkie maj charakter znakowy  u atwiaj komunikacj mi dzy lud mi (wyznaczaj
zasady, normy przyj te w danej grupie spo ecznej)
3. Kultura jest rzeczywisto ci historyczn , tnz. e jest historycznie przekszta caj si
rzeczywisto ci spo eczn
4. Kultura ma charakter instrumentalny, czyli jest wtórnym sztucznym rodowiskiem
wytworzonym przez cz owieka w celu zaspokojenia jego potrzeb.
5. Kultura jest powi zan ca ci (obowi zuj cy kanon)  ka dy element kultury pe ni
okre lon funkcj w jej ca ci a rozpatrywany w izolacji nie ma znaczenia.
6. Kultura jest zjawiskiem psychologicznym  odniesionym do jednostki, jednostkowym.
Kultura jest faktem zarówno zbiorowym jak i jednostkowym, tzn. e kultura jest bytem
ponad osobowym, ale jej ostatecznym ród em jest jednostka. Ca y ponad jednostkowy byt
oddzia uje na jednostk .
Wyk ad 3,4,5. Pierwsze systemy teoretyczne na gruncie antropologii.
Wspó cze nie antropologia nazywana by a etnologi .
Antropologia jest jedn z najlepiej rozwijaj cych si nauk spo ecznych o biologii cz owieka.
Geneza i rozwój kultury ludzkiej (ludzko )  sposób ycia ludzi, realizacja wzorów.
Antropologia stawia pytanie o genez i rozwój ludzko ci.
Punkt wyj cia  kultura to swoisty atrybut ludzko ci, tylko ona wyodr bnia gatunek ludzki ze
wiata zewn trznego. Poza tym niczym si nie ró nimy. Cz owiek wytworzy sobie kultur , aby
zapewni sobie odr bno rodowiska.
Rozwój ludzko ci  rozwój kultury.
Antropologia kultury 5
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Interesowano si rozwojem ca ej kultury lub dziedzinami, dzia ami (badano religi , magi ,
wiedz , rodzin , kultur materialn , gospodark , sztuk ).
Zadaniem antropologii by a rekonstrukcja rozwoju ludzko ci. Taki obraz antropologii
ukszta towali jej pierwsi twórcy reprezentuj cy EWOLUCJONIZM (I-wszy system teoretyczny
na gruncie antropologii).
EWOLUCJONIZM
Antropologia zrodzi a si na gruncie fascynacji teori ewolucji. Prawa ewolucji odpowiadaj
prawom ewolucji kultury.
Tezy ewolucjonizmu:
- cz owiek wykazuje zawsze te same cechy psychiczne, niezale nie od rasy, epoki historycznej
czy rodowiska, a do wiadczenie ludzkie post puje tymi samymi drogami. (zasada o jedno ci
rozumu ludzkiego  Adolfa Bastiana). Wszyscy jeste my tacy sami i mamy takie same
mo liwo ci rozwoju, ale na innym etapie historycznych. Kultury rozwijaj si tak samo (kultury
pierwotne  wiadectwo rozwoju kultury europejskiej).
Tezy rozwoju kultury:
- kultury rozwijaj si poprzez nast puj ce po sobie stadia takie same dla wszystkich
spo ecze stw.
- ka da kultura istnieje dzi ki swojemu rozwojowi, ka kultur mo na scharakteryzowa
przez jej rozwój. .
- Rozwój ka dej z kultur uwarunkowany jest jej stanem wcze niejszym (teza o genetycznych
rozwoju kultury) .
- Teza o progresywnym rozwoju  rozwój o post pach kultur przebiega od form ni szych do
wy szych.
- Ka da z kultur rozwija si równolegle do innych, niezale nie od ró nic czasowych.
Podstawowe tezy ewolucjonizmu.
Johann Bachofen (1815-1887), Henry Morgan (1818-1881)  bada w terenie, Adolf Bastian
(1826-1905), James John Frazer (1854-1941), John Lubbock (1834-1913), Edward Taylor
(1832-1917)  I-wszy profesor antropologii, najs ynniejszy ewolucjonista.
Kierunek ten zak ada , e motorem rozwoju ludzko ci jest naturalna wynalazkowo cz owieka
(ró ne grupy ludzkie mog dokona takich samych wynalazków).
Antropologia kultury 6
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Podstawowe znaczenie przywi zywano do analizy prze ytków kulturalnych  takie elementy
kultury jak praktyki, zwyczaje, wierzenia, które cho w ciwie dla wcze niejszych etapów
rozwoju przetrwa y w pó niejszych stadiach w formie zmodyfikowanej (relikty).
Etnologia z zakresu kultury materialnej  przyk ady: eliwne poid a dla koni  wykorzystywane
jako kwietnik (odtwarza si dzieje kultury materialnej charakterystycznej dla wcze niejszego
rozwoju).
Bastian   cz owiek w historii  teza o jedno ci psychicznej cz owieka  dzi ki tej jedno ci
istniej idee elementarne (wspólne dla wszystkich ludzi) i idee wtórne (ludowe)  odró niaj
kultury. Zró nicowanie kulturowe  zró nicowanie idei ludowych.
Bachofen   prawo macierzyste  I-wsze studium rozwoju rodziny i systemu pokrewie stwa
jako systemu spo ecznego (odkry matriarchat  w adza i dziedziczenie w r kach kobiet).
Stadia rozwoju rodziny  (heteryzm  ca a grupa stanowi a jedn wielk rodzin , matriarchat 
pochodzenie i maj tek dziedziczone w r kach kobiet, patriarchat  w adza i dziedziczenie w lini
skiej).
Morgan  bada plemi irokezów,  systemy powinowactwa i pokrewie stwa w rodzinie
ludzkiej . Przeprowadzi badania ankietowe  Spo ecze stwo pierwotne. Schemat rozwoju
rodziny . Rozwój wg Morgana odbywa si drog powolnego gromadzenia do wiadcze .
Dokonuje si dzi ki odkryciom i wynalazkom, zapewniaj cych zaspokojenie ludzkich potrzeb.
Najwa niejsze s 3 czynniki rozwoju: I  umiej tno mówienia, II  pos ugiwanie si
narz dziami, III  powstanie i rozwój instytucji spo ecznych.
Postulowa ledzenie dwóch linii rozwojowych  wynalazków i instytucji.
Wyró ni 3 stadia rozwoju ludzko ci:
1. dziko
stopie ni szy, redni i wy szy.
2. barbarzy stwo
3. cywilizacja
Lubbock   Pocz tki cywilizacji, stan pierwotny cz owieka i obyczaje dzikich wspó czesnych 
ewolucjonizm ma zawsze charakter progresywny. Istnienie matriarchatu  obali . Stadia
rozwoju religii: ateizm, fetyszyzm, totemizm, szamanizm, antropomorfizm, stadium bez nazwy
 kiedy bóstwo staje si twórc natury, religia staje si moralno ci (religia i moralno ).
Tylor   Badania nad wczesn histori gatunku ludzkiego i rozwój cywilizacji ,  Kultura
pierwotna, badania nad rozwojem mitologii, filozofii, religii, sztuki i zwyczajów (obyczajów) ,
 Cywilizacja pierwotna . Po wi ci swoje studia animizmowi. Animizm to wiara w dusz i duchy.
Nauka o duszach i innych jestestwach nadprzyrodzonych (minimalistyczna definicja religii).
Wyró ni 3 stadia rozwoju religii : animizm, politeizm (wielobóstwo), monoteizm
(jedynobóstwo  judaizm, islam, chrze cijanizm). Stworzy teori prze ytku kulturowego.
Antropologia kultury 7
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Frazer   Z ota ga  studium magii i religii  charakterystyka religii pierwotnej. Stadia
rozwoju spo ecznego.
Schemat religii:
1. magia  wiat wodzony jest przez ponadludzkie si y, znane czarownikom
2. religia  wiat kontrolowany jest przez istot nadludzk , do której cz owiek mo e zwraca
si o pomoc
3. wiatopogl d naukowy  cz owiek zdaje sobie spraw ze swoich mo liwo ci dzi ki metodom
logiczno-naukowym.
Jego tezy ewolucjonizmu okaza y si przebrzmia e. Korzysta z materia ów w tpliwej jako ci,
korzysta z relacji innych osób (misjonarze, handlarze, kupcy). By znacz cym etapem
w rozwoju antropologii. By to I-wszy system teoretyczny.
Ewolucjonizm to te koncepcja rozwoju kultury. Pokaza , e zjawiska spo eczne mo na
traktowa tak jak przyrodnicze.
Na gruncie ewolucjonizmu po raz pierwszy pojawi y si pewne terminy, pol cia (obowi zuj ce
do dzi ). Ewolucjonizm to pierwsze opisy kultur egzotycznych, które pojawi y si w nauce.
Wiele koncepcji ewolucjonizmu wzbudzi o opozycje.
DYFUZJONIZM  opozycja wobec ewolucjonizmu.
To historyczny kierunek w antropologii, cel  pytanie o przesz i drogi rozwoju kultur
ludzkich, I-wsza faza postewolucjonistyczna. Szko a kulturowo-hostoryczna.
Ferdynand Ratzel, Leo Frobenius, Fritz Graebner, Wilhelm Schmidt, Smith, Perry.
Zanegowali tez , e mechanizmem rozwoju cz owieka jest wynalazkowo . O rozwoju decyduje
DYFUZJA  rozprzestrzenianie si elementów kulturowych, przenikanie elementów z jednej
kultury do drugiej.
Teza Ratzela  podobie stwa mi dzy elementami ró nych kultur musz by wynikiem dawnych
kontaktów i migracji. Mówi a si o rozprzestrzenianiu si elementów kulturowych, nast pcy
ca ych kompleksów kulturowych.
 Powstanie kultur afryka skich
Kilka szkó :
- wczesna szko a historyczna  Graebner, Ankermann
- szko a niemiecko-austriacka  Schmidt, Koppers
- szko a angielska  Smith i Perry
- dyfuzjonizm ameryka ski
Antropologia kultury 8
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Smith i Perry   Dzieci s ca . Pocz tek  kultura staro ytnego Egiptu. Cz owiek natury
wcze niej zamieszkiwa . Egipcjanie rozprzestrzeniali swoj kultur .
Szko a kulturowo-historyczna  badania historyczne (analizowano zbiory muzealne).
Kultura by a zbiorem elementów badanych z osobna.
Koncepcja kr gów kulturowych (szko a niemiecko-austriacka) 
kr g kulturowy  zespó zjawisk powi zanych funkcjonalnie.
Schmidt  w druj i wywieraj swój wp yw nie tylko poszczególne elementy kulturowe lub
ma e ich grupy lecz takie ca e zamkni te w sobie kompleksy kulturowe. Taki kompleks
obejmuje wszystkie potrzebne kategorie ludzkiej kultury, tzn. ekologi , gospodark ,
spo ecze stwo, obyczaje, religi . Mia y si przenosi w wiecie i by zapo yczane ca e zasoby
ycia.
Zawsze istnia o kilka kultur zasadniczych, które rozprzestrzenia y si w ca ym wiecie.
Dyfuzjonizm  koncepcja m odsza od ewolucjonizmu.
Ralf Linton  rozwój kultury  umiej tno przenoszenia wzorów z innych kultur.
Dyfuzja decyduje o charakterze kultur.
FUNKCJONALIZM (nowoczesna antropologia).
FUNKCJONALIZM  od niego zaczyna si nowoczesna antropologia. Powsta w latach 20-stych
XX wieku. Zrodzi si w Wielkiej Brytanii za spraw B. Malinowskiego i A. Radcliffe-Brown.
Pocz tek funkcjonalizmu wi e si z ksi Malinowskiego  Argonauci zachodniego Pacyfiku .
Podstawowe za enia funkcjonalizmu:
1. sprzeciw wobec propozycji ewolucjonistycznych jako spekulatywnych
2. punktem wyj cia i doj cia ka dego antropologa powinien by teren; podstaw pracy
antropologa powinny by badania empiryczne czyli badania terenowe.
Malinowski zaproponowa monografi jako najw ciwsz metod dla antropologii (1884-1942).
1922 r.  ksi ka  Argonauci zachodniego Pacyfiku , 1929 r.   ycie seksualne dzikich w pn-
zach Malanezji , 1935 r.   Ogrody koralowe i ich magia , 1944 r.   Szkice z teorii kultury
(podsumowanie jego teorii kultury).
A. Radcliffe-Brown (1881  1955)  prof. uniwersytetu, prezes królewskiego instytutu
antropologii w Londynie. Prowadzi badania na wyspach Andama skich w pobli u Indii.
Antropologia kultury 9
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Koncepcje Malinowskiego i Radcliffe-Brown a ró ni y si ale mo na mówi o wspólnych cechach
tych teorii:
1) za enie o rozstrzygaj cym znaczeniu bada empirycznych dla teorii antropologicznej.
2) Za enie o holistycznym charakterze zjawisk spo ecznych i kulturowych.
Kultura i spo ecze stwo stanowi niepodzieln ca . Ka de zjawisko kulturowe musi by
rozpatrywane w ramach tej ca ci.
R.-B. twierdzi , e przedmiotem antropologii powinna by struktura spo eczna. Malinowski
 instytucje kulturowe.
3) za enie o funkcjonalnych charakterze zjawisk spo ecznych i kulturowych.
Wszelkie zjawiska spo eczne i kulturowe spe niaj okre lone funkcje w ramach systemu,
w którym istniej . Ich sens mo na zrozumie poprzez te funkcje.
R.-B. twierdzi , e nie ma istotnych ró nic mi dzy antropologi spo eczn a socjologi .
Antropologia bada struktury pozaeuropejskie, a socjologia europejskie.
Przedmiotem bada antropologii powinien by system spo eczny. Kultura powinna by
traktowana tylko jako charakterystyka tego systemu.
System spo eczny i struktura spo eczna (2 terminy)  uto samia ze sob te terminy.
Jego koncepcj nazwano FUNKCJONALIZMEM STRUKTURALNYM.
Struktura spo eczna
Mo na bada zachowania i produkty zachowa z przesz ci. Podmioty zachowa wraz ze
stosunkami spo ecznymi mi dzy mini tworz struktur spo eczn (powi zania mi dzy
elementami kultury). Struktur tworz interpretacje relacji pomi dzy podmiotami zachowania.
Opis struktury mo liwy jest dzi ki opisowi i analizie zachowa ludzkich. Je eli dojdziemy do
tego jak zachowuj si ludzie  poznamy struktur spo eczn .
Organizacja spo eczna  zwi zana jest z dynamicznym aspektem systemu spo ecznego, z jego
dzia aniem. Struktura zwi zana jest ze statecznym aspektem, z dynamiczn organizacj .
Organizacja to uporz dkowanie dzia ze wzgl du na role spo eczne ludzi.
Funkcja to sposób w jaki dzia ania ludzkie przyczyniaj si do utrzymania ci ci systemu.
Aby system spo eczny funkcjonowa musz zosta spe nione 3 podstawowe warunki [wymogi
funkcjonalne]:
1. Istnienie pewnego stopnia funkcjonalnej zgodno ci, czyli odpowiedniej solidarno ci
pomi dzy cz onkami spo ecze stwa w celu zapewnienia jej ci ci.
Antropologia kultury 10
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
2. Konstrukcja norm spo ecznych w ten sposób aby nie mog y powsta nierozwi zywalne
konflikty spo eczne.
3. Istnienie dzia ludzkich, których funkcja polega na utrzymaniu ci ci systemu
spo ecznego. Te dzia ania to instytucje spo eczne.
Instytucja spo eczna  jest to zestandaryzowany sposób zachowania (uj ty w normy, zasady).
Mówi o trzech rodzajach bada spo ecznych:
1. morfologia spo eczna  badanie budowy systemu spo ecznego, podobie stwa i ró nic
mi dzy systemami, klasyfikacja struktur.
2. fizjologia spo eczna  badania nad dzia aniem systemu spo ecznego (w jakim kierunku)  jak
mo liwe jest istnienie systemu spo ecznego, jak funkcjonuje ten system, jakie mechanizmy
przyczyniaj si do utrzymania tego systemu?
3. badania nad zmian systemu spo ecznego  trzeba uwzgl dni proces zmiany, nic nie stoi
w miejscu. Uwzgl dnienie czynnika czasu. Ka da struktura spo eczna ma swoj
niepowtarzaln histori . Badania synchroniczne i asynchroniczne.
2 typy zmiany spo ecznej:
- zmiana w strukturze spo ecznej
- zmiana struktury spo ecznej
ad 1) forma strukturalna (zr by, filary systemu) pozostaje niezmieniona, a zmiany oznaczaj
ponown adaptacj , przystosowanie antropologia instytucjonalna do zmieniaj cych si wzorów zachowania; antropologia kulturowa
do zmieniaj cych si norm i warto ci>.
Ad 2) zmiana typu struktury albo wyniku wewn trznego rozwoju albo bod ców z zewn trz.
Zmiana endogenna i egzogenna.
Endogenna  ewolucja spo eczna która prowadzi do restrukturyzacji (wewn trzne przemiany)
Egzogenna - wywo ywanie dzia aniem czynników z zewn trz (na podstawie dyfuzji).
Tak istnieje i trwa system spo eczny wg R.-B.
Teza, e nie maj racji ewolucjoni ci i dyfuzjoni ci  zmiany kultury poprzez wewn trzn
ewolucj i zewn trzn dyfuzj .
Antropologia kultury 11
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Funkcjonalizm  kultura jako narz dzie zaspokojenia ludzkich potrzeb.
Funkcjonalizm Malinowskiego  rozpocz si od krytyki, polemiki z ewolucjonizmem
i dyfuzjonizmem.
Przyj za enie, e kultura stanowi niepodzieln ca . Twierdzi , e kultur nale y bada
empirycznie jako niepodzieln ca .
Podstawowym zadaniem antropologii powinno by ukazanie mechanizmów rz dz cych
wspó czesnymi strukturami, a nie rekonstrukcja struktur minionych (spo ecze stwa pierwotne
wspó cze nie istniej ce).
Zarzucano mu ahistoryzm (nie zwraca uwagi na histori ).
Brak rzetelnych materia ów o minionych kulturach.
Kultura  jest integraln ca ci s zaspokojeniu ludzkich potrzeb (ca a kultura ma
spe nia okre lone funkcje). Kultura jest systemem rzeczy, dzia , postaw, w którym ka da
cz istnieje jako rodek do celu.
Mówi o 2 uwarunkowaniach ycia ludzkiego:
- biologiczne
- kulturowe
Cz owiek poddany jest determinizmowi biologicznemu i kulturowemu  biologizm.
Zaspokajanie potrzeb ludzkich odbywa si zawsze przy pomocy kultury a nie w sposób
naturalny.
Cz owiek nie yje tylko chlebem, ale przede wszystkim chlebem.
Najpierw musz by zaspokojone podstawowe, biologiczne potrzeby a pó niej potrzeby
wy szego rz du.
3 grupy potrzeb:
- potrzeby podstawowe (I-go rz du)  potrzeby biologiczne  te które decyduj
o przetrwaniu organizmu  metabolizm; reakcja kulturowa  zapewnienie organizmowi
rodków do metabolizmu; reprodukcja gatunków; bezpiecze stwo organizmu.
- Potrzeby II-go rz du  potrzeby pochodne
- Potrzeby III-go rz du  potrzeby integratywne
Ka dej potrzebie odpowieda jaka reakcja kulturowa. Na ka nasz potrzeb kultura reaguje
w okre lony sposób.
Potrzeby pochodne  spo eczne (funkcjonowanie ludzi w grupie spo ecznej)  produkcja
narz dzi i dóbr konsumpcyjnych, reakcja kulturowa  system gospodarczy; potrzeba
Antropologia kultury 12
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
kodyfikacji i regulacji zachowa , reakcja kultury  system kontroli spo ecznej; transmisja
kultury, reakcja kultury  socjalizacja (kulturowo uwarunkowany sposób wprowadzania
cz owieka w kultur ), organizacja zbiorowego dzia ania, organizacja polityczna danej grupy.
Potrzeby integratywne  potrzeby intelektualne, które realizuj nast puj ce reakcje kulturowe:
wiedza, religia, magia, etyka, moralno i sztuka  kultura symboliczna (ma realizowa nasze
potrzeby).
Te potrzeby s uniwersalne i wszystkie musz by spe nione aby cz owiek poprawnie rozwija
si .
Potrzeba  to system warunków w ludzkim organizmie w uk adzie kulturowym i w relacji ich
obu do naturalnego rodowiska co jest wystarczaj ce i konieczne dla przetrwania grupy i
organizmu.
W organizmie pojawia si okre lony warunek np. g ód, w kulturze musz by narz dzia jego
zaspokojenia, a rodowisko naturalne musi nim umo liwi jej zaspokojenie.
Najmniejsz cz ci systemu kulturowego jest INSTYTUCJA.
Poprzez instytucje zaspokajane s potrzeby ludzkie
2 definicje instytucji:
1. jest to zorganizowany system dzia ludzkich
2. s to ludzie realizuj cy te dzia ania
Reakcje kulturowe s mo liwe dzi ki instytucjom. Instytucje kulturowe maj charakter
uniwersalny. W ka dym systemie spo ecznym s takie same instytucje, które zaspokajaj
potrzeby.
Instytucje maj swoist  ka da sk ada si z 6 elementów. Karta czyli zespó warto ci
umo liwiaj cych zorganizowanie si ludzi; personel  grupa ludzi wraz z podzia em
obowi zków i autorytetów; normy  wymagane umiej tno ci od tych ludzi, zwyczaje, normy
prawne obowi zuj ce cz onków instytucji; substrat materialny  narz dzia i urz dzenia jakimi
dysponuje grupa ludzi którzy wykonuj zadania; dzia alno  konkretne i rzeczywiste objawy
dzia alno ci instytucji; funkcja instytucji  w ciwy rezultat 0 zorganizowanej dzia alno ci
(ró ny od karty).
Malinowski sam bada spo eczno ci pierwotne na wyspach Trobrianda. Lata 30-ste badania w
Afryce na podstawie których  nowy schemat bada  badania nad problematyk zmiany
kulturowej. Teoria kontaktu kulturowego  przemiany jakie zachodz w spo ecze stwach
pierwotnych s wynikiem zderzenia kulturowego (modernizacja, westernizacja). W wyniku
zderzenia nast puj cych procesów zapo yczenia elementów kulturowych  powsta a nowa
rzeczywisto kulturowa. Teoria ta mia a t umaczy przemiany modernizacyjne w krajach
przedindustrialnych.
Antropologia kultury 13
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
W wyniku kontaktu kulturowego tworz si nowe instytucje kulturowe lub modyfikacja
istniej cych lub odrzucenie dawnych instytucji.
Wyró ni sekwencj zmiany wywo anej kontaktem :
1. kultura pierwotna poddana oddzia ywaniu innej kultury
2. kompleks cywilizacji europejskiej, industrialnej
3. proces zmiany
3 aspekty kontaktu kulturowego.
Przedmiotem bada nad kontaktem kulturowym  jest kultura pierwotna i jej stan przed
kontaktem. Kontakt kulturowy polega na wytr ceniu systemu kulturowego ze stanu pierwotnej
równowagi  konsekwencj jest zmiana potrzeb (a to oznacza zmian instytucji).
W jego szkicach z teorii kultury  odpowiada na pytania  czym i z czego sk ada si kultura?
Jeden z jej sk adników to aspekty funkcjonalne (gospodarka, wychowanie, ustrój polityczny,
ad spo eczny, prawo, magia, religia, sztuka, wiedza, rekreacja). S to reakcje kulturowe, które
zaspokajaj potrzeby. Wszystkie te aspekty s przenikni te przez podstawowe czynniki kultury
(substrat materialny, organizacja, j zyk). Aspekty i czynniki kultury we wzajemnym
powi zaniu tworz zr by struktury systemu kulturowego. Struktur t mo na pozna poprzez
scharakteryzowanie jakiej spo eczno ci pod wzgl dem: przebieg ycia jednostki, ycie
zbiorowe w skali plemiennej ca ej spo eczno ci, ycie grupowe w skali domowej, lokalnej,
zdj cie demograficzne (mapa demograficzna) oraz analiza zewn trznych czynników, potrzeby
biologiczne cz owieka, rodowisko, rasa, historia, kontakty kulturowe.  model kultury (ten
schemat)  jago zrealizowanie daje klasyczny, antropologiczny opis jakiej kultury.
Systemowe i funkcjonalne uj cie kultury  oryginalno Malinowskiego.
Zbudowa koncepcj antropologii funkcjonalnej.
Kultura jest aparatem funkcjonalnym spe niaj cym ludzkie potrzeby.
Wyk ad 6,7. Antropologia ameryka ska.
Nazywana by a antropologi kulturow w przeciwie stwie do europejskiej antropologii
spo ecznej.
Podstawow kategori badawcz sta a si kultura, a przede wszystkim postawy, znaczenia,
warto ci.
Antropologia kultury 14
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Twórc nowoczesnej antropologii ameryka skiej jest F. Boas. Zbudowa antropologi od
podstaw. W czy si w polityk , walczy o autonomi uniwersytetów, o czysto nauki.
Uniwersytety maj same ustali programy badawcze, niezale ne od uk adów politycznych.
Boas pod koniec XIX wieku  badania empiryczne na po udniowym wybrze u USA (Indian).
 Indianie Kwakiukiu . Bada na Syberii.
Uwa , e podstaw dla antropologii powinny by badania empiryczne (badania w terenie).
Twierdzi , e kultura powinna by badana w szerszym kontek cie zjawisk przyrodniczych (czyli
geograficznych), ekonomicznych, politycznych.
Wyznaczy 3 kierunki bada :
1. relacja cz owiek  natura
2. cz owiek  cz owiek
3. wiadomo cz owieka ( wiadomo ciowy psychiczny aspekt kultury  indywidualne reakcje
jednostek na zdarzenia kultury, ich indywidualna interpretacja  prawda psychologiczna 
jak twórcy i uczestnicy kultury s postrzegani.
Ten nurt zaowocowa powstanie nowej szko y na gruncie antropologii   Kultura i osobowo 
Boas  twórca zasady relatywizmu kulturowego  ka da z kultur rozwija si na swój w asny
sposób, a nie wg jednolitych praw.
Zaprzeczy tezie ewolucjonistów (wszystkie kultury rozwijaj si w ten sam sposób).
Ka z kultur nale y bada w relacji do niej samej (nie ma kultury stanowi cej wzór
odniesienia).
Badane w USA tzw. ma histori , tzn. histori poszczególnych kultur a nie kultury
ogólnoludzkiej.
Jego uczniowie ten postulat realizowali.
I-szym z najwybitniejszych uczniów Boas a by Wissler  koncepcja area ów kulturowych. To
area (przestrze ) obejmuje podobne do siebie kultury pod ró nymi wzgl dami. Przestrze
gdzie zachodzi a i zachodzi dyfuzja kulturowa (zapo yczenia elementów kulturowych).
Zaproponowa koncepcj area ów kulturowych w celu unowocze nienia ekspozycji muzealnych.
Stwierdzi , e podstaw powinien by podobny sposób zdobywania po ywienia oraz historyczny
fakt dyfuzji.
Area skupia podobne do, ale wyró nia fakt dyfuzji.
Ka dy area kulturowy posiada swoje centrum, tj. najstarszy punkt tego area u. Tam rodz si
nowe elementy kultury. Z centrum rozprzestrzeniaj si na reszt area u.
Im dalej od centrum tym starsze s te elementy. Z centrum elementy kultury rozprzestrzeniaj
si na reszt area u ( na zasadzie fali rozchodz cych si po wrzuceniu kamienia do wody).
Antropologia kultury 15
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Najsilniejsze  bli ej centrum, najs absze  najdalej.
Istnia o kilka zasadniczych kultur z których tworzono area y.
Boas zmar w 1941 roku. Nie stworzy teorii antropologicznej. Jego stanowisko by o
ateoretyczne, nie stworzy teorii antropologii, pisa monografie  nie chcia dokonywa
uogólnie . Wyznaczy drogi rozwoju antropologii ameryka skiej i jej drogi rozwoju.
1-sz z uczennic Boas a by a R. Benedict.
Boas  relatywizm kulturowy (1858  1442)
W latach 40-stych  w Europie antropologia zacz a si zbli do socjologii (antropologia
spo eczna). USA  antropologia kulturowa  kultura.
Boas  cis metody  propozycja jak w naukach cis ych.
Stanowisko ateoretyczne. Niezale ne podej cie do materia u. Twórca antropologii
ameryka skiej od pocz tku, od nowa.
Whistler  area y kulturowe.  yj tam podobne do siebie kultury (dyfuzja kulturowa). Area 
centrum (powstaj tam najnowsze elementy kultury).
Koncepcje kultury w antropologii ameryka skiej.
Po Boas ie uczniowie podj li dalsze badania nad kultur .
Koncepcja Kroeber a  przej po Boas ie przewodnictwo w antropologii ameryka skiej.
Zorganizowa jeden z najsilniejszych o rodków antropologicznych.
 Istota kultury (najwa niejsze dzie o . Opublikowa 532 prace. (ur. 1876) Uko czy
Uniwersytet Columbia  mgr literatury. Zapisa si na seminarium antropologiczne kulturowy>.
Antropologia  to pewna postawa my lowa. Twierdzi , e kultury nie musz by traktowane
jako centra rywalizuj cych ze sob lokalnych patriotyzmów, ale mog by badane jako
zjawiska przyrodnicze metodami nauk przyrodniczych. (precyzja w badaniu, obiektywizm,
traktowanie badanej kultury jako faktów w badaniu naukowym).
1901 roku  doktorat.
1911 rok  samodzielny profesor antropologii. Z jego inicjatywy powsta o Ameryka skie
Towarzystwo Antropologiczne (1917 r  I-szy prezes).
1960 rok  zmar w Pary u.
Oddzia ywanie kilku kierunków prac badawczych  jego zainteresowania:
- etnologia  prekursor technik bada terenowych (bezpo rednio, cz sto uczestnicz
obserwacj badanych spo eczno ci). Napisa prace  O podstawowych obszarach
Antropologia kultury 16
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
kulturowych  by o 6 takich obszarów podstawowych oraz 506 podrz dnych. Rozwin
koncepcj area ów kulturowych. Szuka powi za tych obszarów z naturalnym
rodowiskiem (determinacja dla kultury).
- Etnolingwistyka  prekursor metod statystyki leksykograficznej. Opracowa listy
podstawowych s ów danego j zyk lub dialektu i poddawa je operacjom statystycznym.
Stworzy okre lon szko w tym zakresie.
- Archeologia  chcia zrekonstruowa prehistori Ameryki. Prekursor nowoczesnych technik
wykopaliskowych, które sam zastosowa w Meksyku i Peru.
Mniejsze znaczenie dla niego mia a antropologia fizyczna. Odkrycia teoretyczne  koncepcje
kultury.
Podstawy koncepcji Kroeber a  pyta o istot kultury (o najogólniejsze cechy kultury jako bytu
ciwego tylko spo eczno ciom ludzkim; pyta o to co ludzi ró ni od wiata przyrody); by o to
pytanie o konkretne sk adniki, zawarto ró nych kultur (co kultury ró ni mi dzy sob ?).
4 podstawowe za enia koncepcji Kroeber a:
1) Kultura ma charakter autonomiczny  wiat ma z on niejednolit budow , dzieli si na
wzgl dnie izolowane klasy zjawisk, którymi rz dz swoiste prawid owo ci. 1 z takich klas
zjawiskowych jest KULTURA. Kultura rz dzi si swoimi prawami  jest autonomiczna. Te
klasy zjawisk s hierarchicznie uporz dkowane. S to poziomy na dole nieograniczony,
ograniczony (fauna, flora), psychiczny, spo eczno-kulturowy, ponadpsychiczny. Inni
uczniowie Boas a  kultura w oderwaniu od psychicznego poziomu nie istnieje (brak
psychicznych w ciwo ci).
2) Kultura ma charakter ca ciowy. Stanowi swoist ca , z on z powi zanych
wzajemnie elementów, ale nie jest prost sum swoich elementów (zasada holizmu). Ka dy
element kultury nale y wi c interpretowa w odwo aniu do szerszej struktury ca ciowej
kultury. Ca ciowe struktury  typowe dla danej kultury (uj w badaniu)  powtarzaj ce
si zwi zki zdarze i zjawisk. Nie mo na tylko wyliczy elementów sk adaj cych si na
kultur .  Konfiguracja wzrostu kultury  przedstawi ró ne kultury  prawid owo ci
charakterystyczne dla ka dej kultury.
3) Kultura ma charakter historyczny  wyst puje w okre lonym miejscu i czasie a jej
charakter zale y od zewn trznych czynników ( rodowisko geograficzne, struktura
demograficzna ludno ci, ustrój polityczny i spo eczno-gospodarczy, wydarzenia polityczne
czy elementarne kl ski  czynniki, które decyduj o kulturze. Kroeber  nie chodzi tylko o
oddzia ywanie rodowiska, o kszta cie kultury decyduje te przesz  trzeba ustali
wszystkie poprzedzaj ce etapy rozwojowe.
4) Zjawiska kulturowe s zró nicowane przestrzennie i czasowo, to oznacza e ka de zjawisko
powinno by rozumiane i oceniane tylko z punktu widzenia kultury do której nale y. adnej
Antropologia kultury 17
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
kultury nie mo na ocenia przy pomocy standardów w ciwych dla innej kultury. Badaj c
jak kultur trzeba si uwolni od tendencji oceniania zjawisk kultury wg w asnej kultury.
Cz owiek poza kulturowy 0 nie ocenia wg swojej kultury (warto ciowanie).
R. Lowie  badania nad Indianami. Unika teoretyzowania. Omawianie kultur które bada .
Inni ucznioweie Boas a : Spier, Goldenweiser, Benedict, Sapir i Mead.
Boas zainicjowa nurt  kultura i osobowo .
Przedstawiciel R. Linton (1893-1953)  kontynuator Boas a ale nie ucze . Prowadzi badania
empiryczne w Polinezji na Markizach, badania na Madagaskarze, w Afryce wschodniej.
Interesuje si psychologi i socjologi .
 Stadium cz owieka  1933 r  wydano je  podejmuje problemy nowej orientacji w
antropologii  problem zwi zku kultury i osobowo ci [ The Study of Man ].
Badanie kultury wymaga podej cia antropologa, psychologa i socjologa (intersubiektywne
podej cie do badania). Tak zrodzi si nurt kultury i osobowo ci. Lata 30-ste i 40-ste szczytowy
rozwój tego kierunku. Najwa niejsza jest relacja mi dzy kultur a jednostk ludzk , czyli
cz owiekiem jako reprezentantem, uczestnikiem i twórc kultury.
Kultura realizowana jest w yciu jednostek. Wyja ni kultur to wyja ni jej realizacj w
indywidualnych biografiach uczestników ycia spo ecznego.
Uznanie bada terenowych jako podstawy antropologii.
Pojawiaj si prace Lintona z zakresu kultury i osobowo ci; wspó pracowa z psychoanalitykiem
Kardinerem. Psychoanaliza  du a rola w rozwoju bada nad zwi zkiem kultury i osobowo ci.
1936  Kardiner organizowa seminarium antropologiczne, gdzie wspó pracowa z Lintonem.
Analizowa tam materia badawczy wykorzystuj c analizy antropologiczne i psychologiczne.
Abraham Kardiner podzieli instytucje na dwie kategorie: na pierwotne i wtórne. Instytucje s
to sposoby ludzkiego post powania, my lenia, wierzenia i odczuwania.
Pierwotne instytucje  s odpowiedzialne za formowanie si postaw osobowo ci ludzkiej.
Dzia aj w okresie niemowl ctwa i wczesnego dzieci stwa. Wi si z procesem t umienia
pop dów pierwotnych. S to praktyki socjalizacyjne jakie ka da grupa wytworzy a aby
przygotowa ich do ycia w spo ecze stwie i kulturze.
Wtórne instytucje  umo liwiaj przystosowanie jednostki do otoczenia, umo liwiaj
zaspokajanie ludzkich potrzeb (religia, rytua y, folklor, mitologia, systemy tabu  to co pozwala
odnale si nam w grupie.
Instytucje kultury wp ywaj na nasz osobowo .
Antropologia kultury 18
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B