1 prof. Janusz Heller, Wykłady z MAKROEKONOMII 9-12
Wykład 9-12
Determinanty1 dochodu narodowego2
1. Podstawy teoretyczne
2. Pojęcie i mechanizm równowagi
3. Funkcja konsumpcji
4. Równowaga w uproszczonym modelu gospodarki
5. Mno\
nik
6. Równowaga w rozwiniętym modelu gospodarki
Literatura, pytania i problemy
Proponowane tematy prac licencjackich i magisterskich w Katedrze Makroekonomii z tego tematu:
" Uwarunkowania zmian tempa wzrostu gospodarczego w Polsce
" Wzrost gospodarczy w Polsce w okresie transformacji systemowej
" Poziom rozwoju gospodarczego Polski na tle innych krajów europejskich
" Wzrost i rozwój gospodarczy w Polsce
" Wpływ integracji europejskiej na wzrost gospodarczy w Polsce
" Wpływ eksportu na wzrost gospodarczy w Polsce
" Popyt wewnętrzny jako czynnik wzrostu PKB
Celem wykładu jest zasygnalizowanie i prezentacja głównych problemów, które
decydują o poziomie dochodu narodowego w krótkim okresie.3 Zagadnienia, które są
przedmiotem wykładu nale\
ą do jednych z trudniejszych w teorii ekonomii. Są one bowiem
ró\
nie postrzegane i odmiennie interpretowane w zale\
ności od zało\
eń metodologicznych
oraz podstaw ideologicznych.
1. Podstawy teoretyczne
Punktem wyjścia do rozwa\
ań na ten temat jest wyjaśnienie pojęcia produkcja
potencjalna.
Produkcja potencjalna jest to wielkość produkcji, którą teoretycznie mo\
na wytworzyć
w gospodarce, gdyby racjonalnie wykorzystać wszystkie czynniki produkcji, tj. zasoby pracy,
kapitału i ziemi.
Rozmiary produkcji potencjalnej zale\
ą od wielkości zasobów czynników produkcji
występujących w gospodarce oraz od efektywności ich wykorzystania. Inaczej mówiąc
warunkiem wzrostu tej produkcji jest wzrost wspomnianych zasobów oraz poprawa
efektywności ich wykorzystania.
Produkcja faktyczna oznacza produkcję rzeczywiście wytworzoną w gospodarce. W
gospodarce rynkowej, w której produkty wytwarzają przedsiębiorstwa nastawione na zysk, jej
poziom wyznaczony jest przez mo\
liwości opłacalnej sprzeda\
y.
1
Słowo  determinanty zostało tu u\
yte w znaczeniu  wyznaczniki lub  przyczyny kształtowania .
2
Wykład ten opracował J. Heller, głównie w oparciu o: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii,
Wydawnictwo Naukowe PWN, wydanie II, poprawione, Warszawa.
3
Treścią wykładu są przyczyny kształtowania rozmiarów produkcji w skali całej gospodarki, a więc głównego
czynnika decydującego o wielkości: produktu krajowego brutto, produktu narodowego brutto oraz dochodu
narodowego. Nie są natomiast analizie poddawane czynniki ró\
nicujące te trzy kategorie ekonomiczne. Stąd w
treści wykładu są one u\
ywane zamiennie.
 Przy odpowiednio wysokim popycie na towary produkcja faktyczna mo\
e osiągnąć
poziom produkcji potencjalnej, co oznacza pełne wykorzystanie czynników produkcji. Jeśli
popyt na towary jest ni\
szy, co jest zjawiskiem niemal powszechnym w gospodarce
rynkowej, to produkcja faktyczna jest ni\
sza od produkcji potencjalnej. Zasoby czynników
produkcji nie są wówczas w pełni wykorzystane.
Agregatowy popyt to łączna ilość towarów, jaką nabywcy decydują się zakupić w
danych warunkach.
Agregatowa poda\
to łączna ilość towarów, jaką producenci decydują się wytworzyć
w danych warunkach i dostarczyć na rynek
Agregatowy popyt zale\
y przede wszystkim od dwóch czynników: od ogólnego
poziomu cen towarów i od wysokości dochodów ludności (jako wskaz
nik tych dochodów
mo\
na przyjąć dochód narodowy na 1 mieszkańca). Kierunek wpływu obydwu czynników
jest identyczny, jak wpływ cen i dochodów na popyt na pojedynczy towar.
Agregatowy popyt jest więc malejącą funkcją ogólnego poziomu cen i rosnącą
funkcją dochodów ludności
Agregatowa poda\
zale\
y przede wszystkim od trzech czynników:
od zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania;
od ogólnego poziomu cen;
od kosztów produkcji ponoszonych przy wytwarzaniu towarów.
Wielkość zasobów czynników produkcji i efektywność ich wykorzystania wyznaczają
maksymalne rozmiary agregatowej poda\
y, odpowiadającej produkcji potencjalnej. Im
większe są te zasoby oraz im wy\
sza jest efektywność ich wykorzystania, tym wy\
sze są
maksymalne rozmiary agregatowej poda\
y. W krótkim okresie, a taki tu analizujemy, zasoby
czynników produkcji nie ulegają istotnym zmianom. Mo\
na więc powiedzieć, \
e ich poziom
jest z góry określony. Przy danym poziomie zasobów czynników produkcji głównymi
2
czynnikami decydującymi o rozmiarach agregatowej poda\
y stają się więc: ogólny poziom
cen i koszty produkcji. Zarówno poziom cen, jak i koszty produkcji, to dwa główne czynniki
decydujące o opłacalności produkcji. Wzrost opłacalności produkcji, który mo\
e być
efektem zwiększenia cen lub spadku kosztów produkcji (albo obydwu czynników
występujących łącznie), powoduje wzrost agregatowej poda\
y. Natomiast spadek
opłacalności produkcji, który mo\
e być efektem obni\
enia cen lub wzrostu kosztów
produkcji (albo obydwu czynników występujących łącznie), powoduje spadek agregatowej
poda\
y.
Agregatowa poda\
jest więc rosnącą funkcją ogólnego poziomu cen i malejącą funkcją
kosztów produkcji.
Faktyczne rozmiary produkcji (dochodu narodowego) ustalają się w wyniku
wzajemnego oddziaływania agregatowego popytu i agregatowej poda\
y.
Jak wyznacza się faktyczne rozmiary dochodu narodowego mo\
na prześledzić na
podstawie analizy przebiegu krzywych agregatowego popytu (APp) oraz agregatowej poda\
y
(APd). Dla uproszczenia zakładamy jednak, \
e krzywa agregatowego popytu (APp) ukazuje
jedynie zale\
ność od ogólnego poziomu cen. Natomiast pomija w ogóle drugi czynnik, a
mianowicie wysokość dochodów ludności. Mo\
na więc powiedzieć, \
e krzywa ta określa
łączne ilości towarów, jakie nabywcy decydują się zakupić przy poszczególnych poziomach
ich cen.
To samo dotyczy krzywej agregatowej poda\
y (APd), która określa jedynie zale\
ność od
ogólnego poziomu cen. Natomiast pomija w ogóle zasoby czynników produkcji wraz z
efektywnością ich wykorzystania oraz koszty produkcji. Inaczej mówiąc krzywa ta określa
łączne ilości towarów, jakie producenci decydują się wytworzyć i dostarczyć na rynek przy
ró\
nych poziomach cen.
Kształt krzywej agregatowego popytu (APp) nie budzi istotnych kontrowersji w
literaturze. Przedstawiciele ró\
nych kierunków i teorii przyjmują na ogół, \
e krzywa ta opada,
co oznacza, \
e przy ni\
szych poziomach cen wielkości agregatowego popytu są wy\
sze.
Ilustracją przebiegu tej krzywej (APp) jest rysunek 1., gdzie jako miarę łącznej ilości towarów
przyjęto dochód narodowy. Uzasadnienie takiego przebiegu krzywej jest oczywiste: przy
3
ni\
szych poziomach cen towarów mo\
liwości ich zakupu przez nabywców są wy\
sze, stąd te\

agregatowy popyt wzrasta.
Rys. 1.
Krzywe agregatowej poda\
y i agregatowego popytu  stanowisko kompromisowe
y
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
PWN, wydanie II, poprawione. Warszawa, s. 351.
Kształt krzywej agregatowej poda\
y (APd) wywołuje ostre spory w teorii ekonomii.
Formułowane są w tej kwestii ró\
ne poglądy, które implikują w konsekwencji odmienne
stanowiska odnoszące się do determinantów dochodu narodowego. Wyró\
niamy w tej kwestii
dwa krańcowe stanowiska. Ekstremalne stanowisko neoklasyczne, zakładające pionową
krzywą agregatowej poda\
y oraz ekstremalne stanowisko keynesistowskie, zakładające
poziomy przebieg krzywej w typowej sytuacji gospodarczej. Wyró\
nić mo\
na równie\

stanowisko kompromisowe, nawiązujące do obu krańcowych ujęć, choć zakładające ich
łagodniejsze wersje.
Według stanowiska kompromisowego krzywa agregatowej poda\
y ma kształt zgodny z
krzywą (APd) na rys. 1. Na rysunku zaznaczono linię pionową przerywaną przy dochodzie
narodowym odpowiadającym produkcji potencjalnej (Yp), a więc produkcji wytworzonej przy
pełnym wykorzystaniu czynników produkcji. Krzywa agregatowej poda\
y jest dosyć płaska
a\
do osiągnięcia poziomu produkcji potencjalnej. Taki kształt krzywej wynika z tego, \
e w
warunkach niepełnego wykorzystania czynników wytwórczych produkcja jest wysoce
elastyczna względem popytu. Konsekwencją wzrostu popytu na towary jest w tej sytuacji
przede wszystkim wzrost produkcji (dochodu narodowego), któremu towarzyszy niewielki
4
wzrost cen towarów. Sytuacja zmienia się gdy czynniki produkcji są w pełni wykorzystane i
produkcja osiąga poziom produkcji potencjalnej (Yp na rys. 1.). Produkcja staje się wówczas
mało elastyczna względem popytu. Wzrost popytu na towary powoduje przede wszystkim
wzrost cen towarów, natomiast produkcja wzrasta w niewielkim stopniu. Na rys. 1. znajduje
to wyraz w bardzo stromym przebiegu krzywej APd po przekroczeniu poziomu produkcji
potencjalnej Yp.
Zgodnie z ekstremalnym stanowiskiem neoklasycznym, krzywa agregatowej poda\
y
jest pionowa (prosta APd na rys. 2.) i odpowiada poziomowi produkcji potencjalnej (Yp). Taki
kształt krzywej wynika z neoklasycznego przekonania o doskonałej giętkości cen (czyli
szybką zmianę cen na zmianę warunków rynkowych, szczególnie popytu i poda\
y), a więc
du\
ej skuteczności działania mechanizmów rynkowych. Dzięki giętkim cenom i skutecznym
mechanizmom rynkowym stany nierównowagi na rynku czynników produkcji i na rynku
towarowym są  zdaniem neoklasyków  szybko likwidowane i w rezultacie faktyczna
produkcja ustala się na poziomie odpowiadającym pełnemu wykorzystaniu czynników
produkcji (Yp na rys. 2.). W tej sytuacji zmiany agregatowego popytu na towary nie pociągają
za sobą zmian faktycznej produkcji. Jak wynika z rys. 2., zmiany agregatowego popytu,
znajdujące wyraz w przesunięciu krzywej APp, powodowałyby jedynie zmiany ogólnego
poziomu cen ( w dół lub w górę od poziomu Pe na rys. 2.). Zmiana rozmiarów produkcji
wymaga w tych warunkach zmiany wielkości zasobów czynników produkcji lub zmiany
efektywności ich wykorzystania.
Rys. 2.
Krzywe agregatowej poda\
y i agregatowego popytu  ekstremalne stanowisko
neoklasyczne
y
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
PWN, wydanie II, poprawione. Warszawa, s. 352.
5
Keynesiści odrzucają przekonanie neoklasyków o doskonałej giętkości cen i du\
ej
skuteczności działania mechanizmów rynkowych. Ich zdaniem, mechanizmy rynkowe i
le\
ące u ich podstaw zmiany cen nie są w stanie zagwarantować produkcji w pełni
wykorzystującej czynniki wytwórcze. Ponadto zało\
enie giętkości cen, a w szczególności
giętkości płac w dół, jest mało realistyczne we współczesnym świecie, w którym du\
ą rolę
odgrywają związki zawodowe, przeciwstawiające się obni\
kom płac. Z tych powodów
keynesiści zakładają w swoich analizach  lepkie (tj. mało elastyczne) ceny, a w krańcowym
przypadku  nawet ceny sztywne. Dla takiego ekstremalnego stanowiska charakterystyczna
jest krzywa agregatowej poda\
y podobna do krzywej APd na rys. 3. Krzywa ta jest
całkowicie płaska a\
do osiągnięcia poziomu produkcji potencjalnej Yp (w punkcie B).
Oznacza to, i\
przy tym samym poziomie cen (Pe na rys. 3.) producenci gotowi są wytworzyć
i dostarczyć na rynek więcej towarów, o ile tylko zagwarantowany jest ich zbyt. Gdy
produkcja faktyczna osiąga poziom produkcji potencjalnej (krzywa agregatowego popytu
znajduje się w poło\
eniu AP'p na rys. 3.), wówczas krzywa agregatowej poda\
y ma kształt
pionowej linii prostej. Oznacza to, \
e dalsze zwiększanie popytu (na rys. 3. znajdowałoby ono
wyraz w przesunięciu krzywej AP'p do góry) powoduje nie wzrost produkcji, lecz wzrost cen.
Keynesiści nie wierzą jednak, \
e samoczynne mechanizmy rynkowe są w stanie
zagwarantować stabilizację popytu na poziomie odpowiadającym potencjalnej produkcji.
Uwa\
ają, \
e agregatowy popyt ustala się na poziomie ni\
szym, odpowiadającym produkcji
przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji. Na rys. 3. sytuację taka ilustruje krzywa
APp, która le\
y na lewo od krzywej AP'p, odpowiadającej pełnemu wykorzystaniu
czynników produkcji.
Rys. 3.
Krzywe agregatowej poda\
y i agregatowego popytu  ekstremalne stanowisko
keynesistowskie
y
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
PWN, wydanie II, poprawione. Warszawa, s. 353.
6
Z zaprezentowanych ekstremalnych stanowisk wyłaniają się dwie odmienne koncepcje
czynników determinujących faktyczny dochód narodowy.
Zgodnie ze stanowiskiem neoklasycznym, faktyczny dochód narodowy określony jest przez
zasoby czynników produkcji i efektywność ich wykorzystania. To podejście nazywa się
poda\
owym, gdy\
determinantów dochodu narodowego upatruje się w czynnikach
określających maksymalne rozmiary poda\
y.
Według stanowiska keynesistowskiego, faktyczny dochód narodowy zdeterminowany
jest przez wielkość agregatowego popytu na towary. Podejście to nazywamy popytowym, ze
względu na akcentowanie popytowych determinantów dochodu narodowego.
Obydwa stanowiska mo\
na pogodzić w tym sensie, \
e opisują gospodarkę funkcjonującą
w innych warunkach i rozpatrują kwestię determinantów dochodu narodowego w innym
horyzoncie czasu.
W podejściu poda\
owym opisywana jest gospodarka w warunkach pełnego
wykorzystania czynników produkcji oraz akcentuje się analizy długookresowe.
W podejściu popytowym opisywana jest gospodarka w warunkach niepełnego
wykorzystania czynników produkcji i akcentuje się analizy krótkookresowe.
2. Pojęcie i mechanizm równowagi
Równowaga na rynku towarów oznacza sytuację, w której nabywcy chcą kupić
dokładnie taką ilość towarów, jaką się w gospodarce wytwarza. W sytuacji równowagi łączne
zamierzone (planowane) wydatki na towary są równe wielkości produkcji tych towarów.
7
Rys. 4.
Równowaga przy stałym poziomie agregatowego popytu
y
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
PWN, wydanie II, poprawione. Warszawa, s. 355.
Planowane przez nabywców łączne wydatki na towary nie zawsze są równe produkcji
towarów. Wydatki te mogą być większe lub mniejsze od wytwarzanej produkcji.
Nierównowaga pojawia się więc wówczas, gdy zamierzone (planowane) wydatki na towary
nie są równe wielkości produkcji tych towarów. Stan nierównowagi mo\
e zostać
zlikwidowany albo przez zmiany produkcji, albo przez zmiany popytu, albo te\
przez
kombinację zmian obu wielkości.
Linia 45� pokazuje jakie powinny być rozmiary dochodu narodowego i agregatowego
popytu, aby na rynku towarów była zachowana równowaga. CD  to nadwy\
ka poda\
y nad
popytem  wymusza ograniczanie produkcji, a AB  nadwy\
ka popytu nad poda\
ą  zachęca
do wzrostu produkcji.
3. Funkcja konsumpcji
Dochody gospodarstw domowych mogą być przeznaczone na wydatki konsumpcyjne
lub na oszczędności.
Y dochód narodowy = C wydatki konsumpcyjne + S oszczędności
Pierwszym czynnikiem determinującym wielkość wydatków i oszczędności jest poziom
dochodów.
Wpływ dochodów na wielkość wydatków konsumpcyjnych (a tym samym równie\
na
oszczędności) mo\
na scharakteryzować trzema alternatywnymi hipotezami.
A./ Hipoteza dochodu absolutnego  Keynes
8
Wielkość wydatków konsumpcyjnych zale\
y od poziomu bie\
ących dochodów
uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe, przy czym gdy dochody te wzrastają, wydatki
konsumpcyjne równie\
wzrastają, ale ich udział w dochodzie jest w miarę wzrostu dochodów
coraz mniejszy (tab. 1.).
B./ Hipoteza dochodu relatywnego  Duesenberry
Wysokość wydatków konsumpcyjnych poszczególnych osób w istotnej mierze zale\
y
od standardu \
ycia ich znajomych i sąsiadów. Gdy dochody jakiegoś gospodarstwa
domowego zmniejszają się w porównaniu z dochodami znajomych i sąsiadów (maleją więc
dochody relatywne), gospodarstwo to będzie starać się utrzymać standard konsumpcji na
poziomie standardu swojego otoczenia, gdy zaś jego dochody absolutne i relatywne
wzrastają, znajdzie to niewielkie odzwierciedlenie we wzroście wydatków konsumpcyjnych.
C./ Hipoteza dochodu permanentnego  Friedman
Wydatki konsumpcyjne zale\
ą nie od dochodu bie\
ącego, lecz od tzw. dochodu
permanentnego, tj. przeciętnego dochodu, jaki jednostka spodziewa się uzyskać w ciągu
całego \
ycia.
Drugim, obok dochodów, podstawowym czynnikiem determinującym wysokość
wydatków konsumpcyjnych jest wielkość nagromadzonego majątku (bogactwa).  Pigou
Zgodnie z tą hipotezą, wzrost realnej wartości majątku posiadanego przez gospodarstwa
domowe powoduje  przy innych czynnikach nie zmienionych  wzrost wydatków
konsumpcyjnych, a jego spadek  zmniejszenie tych wydatków. Zmiana wydatków
konsumpcyjnych spowodowana zmianą realnej wartości majątku nazywa się w literaturze
efektem majątkowym lub efektem bogactwa.
Ad. A./ Powracając do hipotezy dochodu absolutnego  Keynes  rozwa\
amy bli\
ej
kształtowanie się wydatków konsumpcyjnych przyjmując hipotezę dochodu absolutnego.
Interesujący jest tu charakter związku między wydatkami konsumpcyjnymi a bie\
ącymi
dochodami. Związek ten określamy mianem funkcji konsumpcji. W skali
makroekonomicznej funkcja ta pokazuje poziom zamierzonych łącznych wydatków
konsumpcyjnych przy ró\
nych poziomach dochodu narodowego.
9
Tab. 1.
Wydatki konsumpcyjne i oszczędności a dochód narodowy
(w mld zł)
Dochód narodowy Wydatki Oszczędności
(Y) konsumpcyjne (S)
(C)
0 10 - 10
10 18 - 8
20 26 - 6
30 34 - 4
40 42 - 2
50 50 0
60 58 2
70 66 4
80 74 6
90 82 8
100 90 10
110 98 12
y
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii. Wydawnictwo
Naukowe
PWN, wydanie II, poprawione. Warszawa, s. 367.
Związki między wydatkami i oszczędnościami a dochodem narodowym mo\
na
scharakteryzować czterema cechami.
Po pierwsze, przy stosunkowo niskim poziomie dochodu (na przykładzie  poni\
ej 50)
wydatki konsumpcyjne są wy\
sze od dochodu. Mo\
na to tłumaczyć tym, \
e na swoje
potrzeby ludzie biedni muszą wydawać więcej ni\
zarabiają, finansując wydatki z
zaciąganych po\
yczek. Oszczędności są wówczas ujemne. W skali makroekonomicznej
sytuacja taka oznacza finansowanie bie\
ącej konsumpcji z długu zagranicznego.
Po drugie, po przekroczeniu pewnego poziomu dochodu (na przykładzie  po
przekroczeniu 50) wydatki konsumpcyjne są ni\
sze od dochodu, co oznacza, \
e część
dochodu przeznaczana jest na oszczędności.
Po trzecie, przy wy\
szych poziomach dochodu wydatki konsumpcyjne są wy\
sze, ale
ich udział w dochodzie jest coraz ni\
szy.
Stosunek wydatków konsumpcyjnych do dochodu narodowego ( C/Y ) nazywamy
przeciętną skłonnością do konsumpcji. Mówi ona, jaka część dochodu przeznaczana jest na
konsumpcję.
Po czwarte, wraz ze wzrostem dochodu wzrastają równie\
wydatki konsumpcyjne. W
naszym przykładzie wzrostowi dochodu o 10 mld zł towarzyszy wzrost wydatków
10
konsumpcyjnych o 8 mld zł. Stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu
dochodu nazywamy krańcową skłonnością do konsumpcji.
ksk = "C/"Y
ksk  krańcowa skłonność do konsumpcji
"C  przyrost wydatków konsumpcyjnych
"Y  przyrost dochodu narodowego
W naszym przykładzie krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 0,8
ksk = 8/10, czyli 0,8.
Wielkość ta mówi, jaka część przyrostu dochodu przeznaczona jest na wydatki
konsumpcyjne.
Graficzną ilustrację funkcji konsumpcji przedstawiono na rys. 5.
Rys. 5.
Funkcja konsumpcji
y
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
PWN, wydanie II, poprawione. Warszawa, s. 360.
Wykresem funkcji konsumpcji jest linia prosta. Liniowy charakter funkcji wynika z
przyjętego zało\
enia, \
e zmiana dochodu narodowego o pewną wielkość (np. o 10 mld zł)
pociąga za sobą jednakowe zmiany wydatków konsumpcyjnych (w naszym przykładzie o 8
mld zł) w całym obszarze zmian dochodu. Jest to funkcja rosnąca, gdy\
wzrost dochodu
powoduje wzrost wydatków konsumpcyjnych. Prosta ilustrująca funkcję konsumpcji przecina
oś pionową przy C = 10 (rys. 5), co oznacza, \
e istnieją pewne wydatki konsumpcyjne o
charakterze autonomicznym (wynoszące 10 mld zł), niezale\
ne od poziomu dochodu (dochód
11
wynosi wówczas 0). Nachylenie tej prostej zale\
y od stosunku przyrostu zmiennej odło\
onej
na osi pionowej do odpowiadającego mu przyrostu zmiennej odło\
onej na osi poziomej.
Stosunek ten (wynoszący 0,8) nazywamy krańcową skłonnością do konsumpcji,
czyli nachylenie prostej ilustrującej funkcję konsumpcji zale\
y od krańcowej
skłonności do konsumpcji. Przy wy\
szej skłonności prosta jest bardziej pionowa i odwrotnie
 przy ni\
szej krańcowej skłonności do konsumpcji  bardziej płaska.
Równolegle z konsumpcją występują oszczędności, które stanowią nie skonsumowaną
część dochodu narodowego. Zmiany oszczędności są ściśle związane ze zmianami wydatków
konsumpcyjnych. W związku z tym czynniki determinujące wydatki konsumpcyjne są
równocześnie determinantami oszczędności. W analizie ograniczamy się więc  podobnie jak
w przypadku wydatków konsumpcyjnych  do wpływu dochodu na oszczędności (na
podstawie danych z tabeli 1).
Funkcja oszczędności określa poziom zamierzonych oszczędności przy ró\
nych
poziomach dochodu narodowego.
Rys. 6.
Funkcja oszczędności
y
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
PWN, wydanie II, poprawione. Warszawa, s. 362.
Zaprezentowana funkcja oszczędności jest funkcją rosnącą. Na rys. 6 wy\
szym poziomom
dochodu narodowego towarzyszą wy\
sze oszczędności. Nale\
y jednak podkreślić, \
e udział
oszczędności w dochodzie, w miarę wzrostu dochodu jest coraz wy\
szy. Z danych tabeli 1
wynika, \
e:
przy dochodzie narodowym 60 mld zł  udział oszczędności wynosi  3,3%;
12
   70 mld zł    5,7%;
  80 mld zł    7,5%;
  90 mld zł    8,9%;
  100 mld zł    10%.
Stosunek oszczędności do dochodu narodowego ( S/Y ) nazywamy przeciętną
skłonnością do oszczędzania. Wynika z niej jaką część dochodu narodowego przeznacza się
na oszczędności. Przeciętna skłonność do oszczędzania wzrasta w miarę wzrostu dochodu.
Nachylenie prostej ilustrującej funkcję oszczędności (rys. 6) zale\
y od stosunku przyrostu
zmiennej odło\
onej na osi pionowej do przyrostu zmiennej odło\
onej na osi poziomej.
Stosunek ten nazywamy krańcową skłonnością do oszczędzania.
kso = "S/"Y
kso  krańcowa skłonność do oszczędzania
"S  przyrost oszczędności
"Y  przyrost dochodu narodowego
W naszym przykładzie krańcowa skłonność do oszczędzania wynosi 0,2
kso = 2/10, czyli 0,2.
Wielkość ta mówi, jaka część przyrostu dochodu przeznaczona jest na oszczędności.
4. Równowaga w uproszczonym modelu gospodarki
Punkt 4 z
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii, Wydawnictwo
Naukowe PWN, wydanie II, poprawione, Warszawa, s. 364 - 370.
Rys. 7.
Funkcja agregatowego popytu
y
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
PWN, wydanie II, poprawione. Warszawa, s. 366.
13
Rys. 8.
Poziom dochodu narodowego w stanie równowagi
y
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
PWN, wydanie II, poprawione. Warszawa, s. 368.
Rys. 9.
Poziom dochodu narodowego w stanie równowagi  równość inwestycji i oszczędności
y
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
PWN, wydanie II, poprawione. Warszawa, s. 370.
5. Mno\
nik
6. Równowaga w rozwiniętym modelu gospodarki
Punkty 5-6 z
ródło: Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii, Wydawnictwo
Naukowe PWN, wydanie II, poprawione, Warszawa, s. 370 - 384.
14
Literatura
Milewski R. 2002. /red. naukowa/. Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, wydanie II, poprawione,
Warszawa.
Pytania i problemy ogólne
1. Determinanty dochodu narodowego - podstawy teoretyczne
2. Pojęcie i mechanizm równowagi
3. Czynniki determinujące wielkość wydatków konsumpcyjnych
4. Równowaga w uproszczonym modelu gospodarki
5. Mno\
nik
6. Równowaga w rozwiniętym modelu gospodarki
Pytania i problemy szczegółowe
1. Produkcja potencjalna i faktyczna
2. Agregatowy popyt i agregatowa poda\
oraz czynniki określające ich wielkość
3. Krzywe agregatowej poda\
y i agregatowego popytu  stanowisko kompromisowe
4. Krzywe agregatowej poda\
y i agregatowego popytu  ekstremalne stanowisko neoklasyczne
5. Krzywe agregatowej poda\
y i agregatowego popytu  ekstremalne stanowisko keynesistowskie
6. Neoklasyczne i keynesistowskie determinanty dochodu narodowego
7. Równowaga przy stałym poziomie agregatowego popytu
8. Hipoteza dochodu absolutnego  Keynes
9. Hipoteza dochodu relatywnego  Duesenberry
10. Hipoteza dochodu permanentnego  Friedman
11. Hipoteza nagromadzonego majątku (bogactwa)  Pigou
12. Funkcja konsumpcji
13. Przeciętna i krańcowa skłonność do konsumpcji
14. Funkcja oszczędności
15. Przeciętna i krańcowa skłonność do oszczędzania
16. Funkcja agregatowego popytu
17. Poziom dochodu narodowego w stanie równowagi  równość inwestycji i oszczędności
18. Mno\
nik. Wzrost inwestycji a wzrost dochodu narodowego w stanie równowagi
19. Mno\
nik inwestycyjny
20. Równowaga inwestycji i oszczędności
21. Mno\
nik wydatków rządowych
22. Mno\
nik podatkowy
23. Mno\
nik zrównowa\
onego bud\
etu
24. Krańcowa skłonność do importu
Tabela 1
Wzrost PKB w latach 1990-2005
Poziom PKB
średnia roczna stopa
w 2005 roku
Kraj wzrostu PKB w
proc. 1990-2005
1989 = 100
Polska 2,7 153
Czechy 1,2 121
Słowacja 1,6 128
Węgry 1,4 125
Słowenia 1,7 131
Estonia 1,1 119
UE-15 2,4 139
y
ródło: Rawicki R., Mimo sukcesów do czołówki nam daleko,
 Rzeczpospolita 6.09.2006.
15
Tabela 2
Relatywny poziom rozwoju w Polsce i wybranych krajach UE
PKB na 1 mieszkańca, Polska = 100
Kraj 1980 1989 1992 2000 2004 2005
Polska 100 100 100 100 100 100
Niemcy 237 279 350 239 222 217
Francja 234 268 320 243 224 218
W. Brytania 201 256 291 240 239 232
Irlandia 164 195 252 269 282 276
średnia dla UE-15 215 262 316 234 222 216
(-46,5) (-38) (-32) (-43) (-45) (-46)
y
ródło: Rawicki R., Mimo sukcesów do czołówki nam daleko,  Rzeczpospolita
6.09.2006.
Tabela 3
Relatywny poziom rozwoju w Polsce i wybranych krajach EŚW
PKB na 1 mieszkańca, Polska = 100
Kraj 1980 1989 1992 2000 2004 2005
Polska 100 100 100 100 100 100
Czechy 160 197 194 136 145 145
Węgry 146 146 140 113 122 124
Słowacja 155 155 137 101 106 108
Słowenia 194 194 176 156 162 162
Estonia 142 142 114 88 104 110
y
ródło: Rawicki R., Mimo sukcesów do czołówki nam daleko,  Rzeczpospolita
6.09.2006.
16