Świeca Jerzy, Między realizmem a utopią. Świadomościowo - ideologiczne i polityczne
przesłanki pokoju i demokracji na przełomie XX i XXI wieku oraz ich historyczne
uwarunkowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998

SPIS TREŚCI PLIKU:
1. Ogólne wiadomości.
2. Demokracja a pokój.
3. Mieszanie logosu i mythosu w polityce.
4. O samej wojnie.
5. Wrogość, stereotypy oraz sposoby ich zwalczania.
6. Średniofalowe oraz długofalowe badania nad pokojem.
7. Źródła destabilizacji .
8. Podział stref konfliktów
a) po 1945 r.
b) przewidywania na przyszłość
9. Kręgi cywilizacyjne (Samuela P. Huntingtona)
10. Czy na pewno?
_____________________
1. OGÓLNE WIADOMOŚCI
Pojęcie pokoju negatywnego - pokój to stan, kiedy nie ma wojny.
Pojęcie pokoju pozytywnego -

polemologia - socjologia wojny

Przeciwstawne kierunki metodologiczne:
1. Polemologia
2. Peace research
- perspektywa średniofalowa
- perspektywan długofalowa

2. DEMOKRACJA A POKÓJ
"Powiązanie pokoju z demokracją w dzisiajszym świecie (u schyłku drugiego tysiąclecia i
postzimnowojennym układzie sił) wydaje się zabiegiem metodologicznym w pełni
uzasadnionym w politologii, prawie, historii. Stwierdzenie, że państwa demokratyczne na
ogół nie prowadzą ze sobą wojen, jest przyjmowane dość powszechnie, choć z rozmaitymi
zastrzeżeniami."
Między realizmem a utopią. Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju
i demokracji na przełomie XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red.
Jerzego Świecy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 9

3. MIESZANIE LOGOSU I MYTHOSU W POLITYCE
"Największe konflikty powstały z utopijnych wizji 'doskonałego ustroju'; z imperialnej woli
uszczęśliwienia nim pozostałych narodów w regionie czy też w skali globalnej".
Między realizmem a utopią. Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju
i demokracji na przełomie XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red.
Jerzego Świecy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 9

"W im większym zakresie doktryny i ideologie zawierają wartości abstrakcyjne, a nie

konkretnohistoryczne (zjawiskowe), tym bardziej utrudniają budowanie pokoju w drodze
zawierania rzetelnych kompromisów."
Między realizmem a utopią. Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju
i demokracji na przełomie XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red.
Jerzego Świecy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 10
____
"Mit zjawia się tedy tam, gdzie zawodzi racjonalne myślenie. Mit jest racjonalizacją samej
akcji pozbawionej 'zorientowania wobec sytuacji', jej 'naginania' do założonego z góry celu.
Ideologia - jeśli ma być skutecznym narzędziem polityki - bo polityka nieskuteczna
przestaje być polityką - orientuje się zawsze na sytuację: tu i teraz, ale zarazem na dającą się
przewidzieć przyszłość."
F. Ryszka, Nauka o polityce. Rozważania metodologiczne, Warszawa 1984, s. 166

"Tymczasem ideologia i polityka, najbardziej nawet prawidłowe i 'zorientowane na
sytuację', nie będą skuteczne, jeśli nie znajdą zwolenników, chcących się zaangażować w
ich wcielanie w życie.Właśnie do zjednywania współwyzmawców staje sie konieczny mit
społeczno - polityczny."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Szymon Hrebenda, Mityczne
aspekty ideologii [w:] Między realizmem a utopią. Świadomościowo - ideologiczne i
polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie XX i XXI wieku oraz ich
historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy, Wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego, Katowice 1998, s.57
____

"Zagadnienia władzy, w konkretnie prezentowanym przypadku - władzy charyzmatycznej
(w ujęciu Webera) i na przykładzie przejściowego okresu Sędziów (w starożytnym Izraelu),
uzupełnia obraz wieloczłonowej struktury: porządku - ładu - pokoju, znajdujący się w
opracowaniu A. Kochanowskiej."
Między realizmem a utopią. Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju
i demokracji na przełomie XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red.
Jerzego Świecy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 10

4. O SAMEJ WOJNIE
"Wojna jest zjawiskiem najbardziej spektakularnym wśród faktów społecznych, gdyż
przejście od jednego okresu w dziejach narodów do drugiego jest skutkiem szerokich zmian,
których źródłem prawie zawsze jest ona sama"
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 22

"Podstawowym czynnikiem wojny jest nienawiść charakterystyczna dla ludu; kolejnym -
gra prawdopodobieństwa i ryzyka cechująca strategów, następnym - fakt, że wojna wyrasta
z jakiejś sytuacji politycznej i stanowi rezultat jakiegoś politycznego zamiaru".
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca Metodologiczne

aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 23

"Coraz częściej toczono wojny, by nie dopuścić do eskalacji konfliktu".
[z przypisu: R. Aron podaje jako przykład takiej strategii wojnę koreańską w latach 1950 -
1953]
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 23
5. WROGOŚĆ, STEREOTYPY ORAZ SPOSOBY ICH ZWALCZANIA
"Dociekanie na temat źródeł (czy praźródeł) konfliktów wewnętrznych i
międzynarodowych sprowadzają się do określenia odpowiedzialności za nie elit i narodów,
które osiągnęły dany stan świadomości (pełen uprzedzeń, stereotypów, wrogości) lub też nie
wypracowały na czas struktur i gwarancji pokojowych."
Między realizmem a utopią. Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju
i demokracji na przełomie XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red.
Jerzego Świecy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 9

"Przeciwdziałanie się im [stereotypom - J.G.] jest realne jedynie pod warunkiem posiadania
strategii politycznej służącej niszczeniu psychologicznych 'murów' uprzedzeń. Opinia
publiczna może to dzieło zarówno współtworzyć, jak i blokować. Sama dyplomacja to
zaledwie ostateczne i tylko techniczne wykonawstwo procesu pokojowego. Jest on dziełem
realizmu politycznego i zaprzeczeniem ideologicznej utopii."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 23

"Proces pokojowy jest (...) ściśle powiązany ze stanem świadomości politycznej, której
zewnętrznym wyrazem są doktryny i idee myśli społeczno - politycznej. Łączy się z
posiadaniem strategii społeczno - politycznej służącej burzeniu psychologcznych 'murów'
uprzedzeń, stereotypów, nieufności. Koncentrowanie się więc na samych rokowaniach
dyplomatycznych jest zatem poważnym niedostatkiem w myśleniu na temat realnego
osiągnięcia pokoju. Kategoria 'proces pokojowy' staje się elementem łączącym
średniofalowe peace research z ich opcją długofalową."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 30

6. ŚREDNIOFALOWE I DŁUGOFALOWE BADANIA NAD POKOJEM

"W średniofalowych badaniach nad pokojem skupiono się na umożliwieniu

ludziom przeżycia w okresie 'zimnej wojny', która w każdej chwili mogła przekształcić się
w realną konfrontację wojenną. W badaniach tych opierano się na negatywnym pojęciu
pokoju jako braku wojny. Koncentrowano się na przyczynach i następstwach kryzysów
międzynarodowych i wypracowaniu prakseologii pokoju bez prób zmiany systemu
międzynarodowego. Kontrola zbrojeń, zmniejszenie ich wyścigu, pośredniczenie i
komunikacja w trakcie jego trwania, usuwanie źródeł jego napięć, pośrednicząca rola
organizacji międzynarodowych (...) oraz dyplomacja prewencyjna - to główne zadania tych
badań.

W długofalowych badaniach nad pokojem skupiano się na najgłębszych

uwarunkowaniach wojny i pokoju, i czasami idealistycznie zmierzano do zbudowania
społeczeństwa pokojowego. Ich przedmiotem mogły być analizy odnoszące się do
politycznych oraz gospodarczych interesów podtrzymujących system odstraszania,
problematyka wychowania dla pokoju, model gospodarki bez zbrojeń, kształt systemów
pokojowych."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 28 - 29

"Choć w ramach długofalowych badań nad pokojem proces pokojowy należy postrzegać
jako rodzaj pojednania, przekształcenia istniejącego modelu stosunków międzynarodowych
i zmiany mentalności ludzi wskutek wychowania dla pokoju, demokracji i poszanowania
prawa, to średniofalowe badania skłaniają do docenienia ROLI DYPLOMACJI. Pozwala
ona stronom w konflikcie na wycofanie się z honorem i godnością (wszelkie urazy mogą
spowodować przerastanie kryzysu w stan chronicznej, trudnej do opanowania
długotrwałości. W tym uzyskanym czasie (jest to druga po bezkolizyjnym wycofaniu się
stron z sytuacji konfliktowej zdobycz rokowań dyplomatycznych) można opracować
metody służące rozwiązaniu głównych problemów stanowiących bazę sprzeczności, sporów
i kryzysów."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 30

"Dyplomacja pozwala ujrzeć podstawową wartość inicjatyw wewnętrznych i zrozumieć, że
rozwiązania narzucone przez zwycięzców rzadko, jeśli w ogóle, regulują te problemy.
Tylko same strony konfliktu (międzynarodowego czy też wewnętrznego) potrafią najlepiej
zidentyfikować własne potrzeby i rozwinąć techniki ich zaspokojenia. Owe aspiracje mogą
być przełożone na język inicjatyw pokojowych, programów negocjacyjnych oraz znaleść
głębsze uzasadnienie doktrynalno - ideowe. Słabość dzisiejszych badań nad pokojem polega
u schyłku wieku XX na tym, że nie niosą one jednej zdecydowanej odpowiedzi na
podstawowe pytania odnoszące się do przyczyn konfliktów między grupami społecznymi,
różnic między rokowaniami a łagodzeniem konfliktów czy też osiągalności i efektywności
technik regulacji problemów konfliktogennych."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.

Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 31

"Sytuacja światowa na przełomie wieków ułatwia pogodzenie przeciwstawnych kierunków
metodologicznych polemologii oraz peace research. Punktem wyjścia musi być analiza
aktualnych oraz potencjalnych konfliktów zarówno w wymiarze krajowym jak i
międzynarodowym, oraz opracowanie sposobów ich rozwiązywania. Świat znalazł się w
okresie przebudowy strukturalnej, a wyniki analiz długofalowych badan nad pokojem
przestały należeć do faktów określanych mianem pacyfizmu i utopii. Rozgrywające się
konflikty międzynarodowe i wewnętrzne będą jednak wymagały stosowania sprawdzonych
metod procesu pokojowego (głównie testowanych w regionie bliskowschodnim). Strategie
długofalowe (przebudowa struktur globalnych i regionalnych) muszą być uzupełniane
technikami procesu pokojowego. Dalsze utrzymywanie podziałów metodologicznych
pomiędzy zwolennikami peace research i polemologii, a w ramach opcji pierwszej - między
badaczami średnio - i dlugofalowej perspektywy, staje się niepożądane i anachroniczne w
świetle wyzwań, które świat stawia przed nami na przełomie tysiącleci."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 34 - 35

7. ŹRÓDŁA DESTABILIZACJI
"Do źródeł (...) destabilizacji należą zwykle: 1) dysproporcje regionalne (w rozwoju
społeczno - gospodarczym), a także między grupami społeczno - zawodowymi; 2)
znajdowanie się mniejszości (narodowych, religijnych, politycznych) w opresji; 3)
zalewanie rynków krajów rozwijających się kosztowną bronią (w tym bronią masowej
zagłady); regionalne dążenie do niezależności od zewnętrznych (pozaregionalnych) centrów
dyspozycji."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 30

"Wiele sporów regionalnych komplikowanych jest o wymiar terytorialny. Powstaje więc dla
badaczy procesu pokojowego problem: czy przeciwstawienie się terytorialno - politycznemu
status quo, które uważane jest za niesprawiedliwe i uderzające w najgłębsze interesy
określonego państwa (ruchu), zawsze powinno być traktowane jako agresja? Czy oprócz
działań militarnych, które byłyby zdefiniowane jako agresja, realnie można coś uczynić, by
zmienić powszechnie akceptowane status quo? Spór o granice zwykle komplikuje
możliwość wystąpienia poglądów rewizjonistycznych, a strony spoza ścisłej strefy konfliktu
mogą czerpać nawet legitymizację władzy ze status quo. Czy więc zawsze strona
naruszająca status quo jest agresorem? Czy status quo można zmienić dzięki procesowi
pokojowemu?"
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.

Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 31

8. PODZIAŁ STREF KONFLIKTÓW
a) Po 1945 r.
"Po 1945 roku w związku z emancypacją Trzeciego Świata, a także dwubiegunowym
(amerykańsko - radzieckim) układem sił 'fronty agresywności' skoncentrowały się na
obszarach: 1) północnoafrykańskim (pomiędzy Czarną Afryką centralną a islamską Afryką
Północną); 2) południowoafrykańskim (pomiędzy Czarną Afryką centralną a białą Afryką
Południową); 3) północnoamerykańskim (pomiędzy Ameryką Północną białą Ameryką
Środkową); 4) południowoamerykańskim (bardzo złożony i przebiegający przez Amerykę
Południową); 5) chińskim (front ten otacza Chiny); 6) wschodnioazjatyckim (front od
Australii do Japonii przebiegający przez archipelagi i półwyspy Azji Południowo -
Wschodniej; 7) afroazjatyckim (to front pomiędzy arabskim światem islamskim a innymi,
białymi narodami - od Gibraltaru do Indii); 8) wschodnioeuropejskim (obszar ten tworzy
front między krajami cywilizacji zachodniej a krajami postsocjalistycznymi); 9)
północnoirlandzkim (wokół północnej Irlandii). Terroryzm i ruchy regionalistyczne
spowodowały wyodrębnienie się od początku lat siedemdziesiątych frontu obejmującego
Europę Zachodnią."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 32

b) Przewidywania na przyszłość
"Być może nie gospodarka i ideologia, lecz cywilizacja będzie wyznaczać przyszłe wielkie
konflikty. Koncepcje BOUTHOULA i HUNTINGTONA są zgodne co do głównej osi
przyszłych konfliktów, choć Bouthoul zawsze mocniej akcentował konieczność rozwoju
struktur pokojowych po okresach intensywnej destrukcji. Różnice między cywilizacjami są
zasadnicze, gdyż obejmują język, historię, kulturę, tradycję i przede wszystkim religię. (...)
Są one [cywilizacje - J.G] wytworem wielu stuleci i nieprędko znikną. Prawdopodobnie
jeszcze w dwóch pierwszych dekadach XXI w. nafta pozostanie głównym surowcem
energetycznym i większość kryzysów będzie dotyczyć aktywności państw związanej z
potrzebą zdobycia dostępu do jej światowych złóż. Zderzenie cywilizacji jest odpowiedzią
na wojnę nad Zatoką Perską (1990 - 1991), na wojny plemienne na obszarach byłego ZSRR
oraz w Bośni i Hercegowinie."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 32 - 33

9. KRĘGI CYWILIZACYJNE (Samuela P. Huntingtona)
"Huntington wymienia siedem kręgów cywilizacyjnych, na których styku tworzą się 'fronty
wrogości'. Są nimi: 1) zachodni - protestancki i katolicki (obejmujący Europę Zachodnią i
Środkową oraz Amerykę Północną); 2) chiński (nazywa go konfucjańskim, wskazując na to,

że Chiny zmarłego Deng Xiaopinga jeszcze takiej pozycji nie mają); 3) japoński; 4)
muzułmański (obejmujący kraje arabskie, Pakistan, Turcję, 'napędzany' fundamentalizmem
muzułmańskim i wyżem demograficznym - źródłem 'ludzi zbędnych'); 5) hinduistyczny; 6)
słowiańsko - prawosławny (obejmujący Rosję, Bułgarię, Grecję, Serbię, część Białorusi i
Ukrainy, graniczący z kręgiem muzułmańskim i na Syberii - z konfucjańskim); 7)
latynoski."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 33

10. CZY NA PEWNO?
"Rozprzestrzenienie się demokracji stworzonej przez świat zachodni jest przecież
powiększeniem się strefy pokoju, a obecność Europy i USA w stosunkach globalnych
oznacza eliminację przemocy w skali międzynarodowej".
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 34

"W pewnych regionach pojawiają się substytuty należącego do przeszłości zagrożenia
postzimnowojennego, jak fundamentalizm muzułmański i wyrastający częscto z niego
terroryzm".
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 34

_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-

"Większa część tych grup zawodowych klasy średniej zatraciła historyczną równowagę
między uduchowieniem a wartościami materialnymi (do której nawoływał już Platon,
wskazując na konieczność równowagi między 'gimnastyką' a 'muzyką' - aktywności w
służnie muz). Wskutek tej dewiacji nastąpiła ateizacja niektórych społeczeństw. Rodowód
klasy średniej analizowanej przez wybitnych starożytnych (Arystotelesa, Polibiusza,
Cycerona) jest więc stary i nie stanowi bynajmniej indywidualnego osiągnięcia epoki
nowożytnej."
Historyczne i ideologiczno - świadomościowe ujęcie pokoju. Jerzy Świeca, Metodologiczne
aspekty polemologii i peace research u schyłku XX wieku, [w:] Między realizmem a utopią.
Świadomościowo - ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie
XX i XXI wieku oraz ich historyczne uwarunkowania; pod red. Jerzego Świecy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 28

_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-