Leki rozszerzające

oskrzela

Podstawą unerwienia płuc u człowieka są

cholinergiczne włókna nerwowe układu

przywspółczulnego, przewodzone przez

nerw błędny. Przekaźnikiem pobudzenia

jest acetylocholina, która oddziałuje na

receptory muskarynowe znajdujące się w

komórkach mięśniówki gładkiej oskrzeli i

gruczołów śluzowych, prowadząc do

skurczu oskrzeli i wydzielania śluzu.

Unerwienie cholinergiczne obejmuje

przede wszystkim duże i średnie

oskrzela, ale receptory muskarynowe

znajdują się również w obwodowych

drogach oddechowych. U ludzi

stwierdzono obecność trzech różnych

rodzajów receptorów muskarynowych w

drzewie oskrzelowym: M1, M2, M3.

Leczenie lekami rozszerzającymi oskrzela jest

zasadniczą formą terapii chorych na POChP i ma na

celu zmniejszenie objawów choroby oraz poprawę

wydolności wysiłkowej. Głównym działaniem tych

leków jest rozszerzenie mięśni gładkich w drzewie

oskrzelowym i poprawa drożności centralnych i

obwodowych oskrzeli. Istotna ich rola polega

również na zmniejszeniu rozdęcia płuc. Inne

korzystne działania leków rozszerzających oskrzela

polegają na poprawie oczyszczania rzęskowego,

poprawie siły mięśni oddechowych i działaniu

przeciwzapalnym. Istnieją trzy grupy leków

rozszerzających oskrzela o odmiennym mechanizmie

działania.

Leki antycholinergiczne

Mechanizmy działania. U chorych na POChP

przeważającą rolę w odwracalnej składowej

obturacji oskrzeli odgrywa wzmożone napięcie

ich mięśni gładkich, zależne od układu

przywspółczulnego. z tego względu leki

blokujące jego działanie (antycholinergiki)

zostały uznane za leki pierwszego wyboru w

leczeniu bronchodilatacyjnym u takich chorych.

Dodatkowym działaniem tej grupy leków,

zwiększającym drożność oskrzeli, jest

ograniczenie wydzielania śluzu, bez zmiany jego

lepkości oraz zapobieganie nocnemu skurczowi

oskrzeli związanemu z przewagą aktywności

układu cholinergicznego w nocy.

Leki antycholinergiczne, oddziałują

zarówno na duże, jak i obwodowe
oskrzela. Są one niewybiórczymi
antagonistami, oddziałując zarówno
na receptory M2, jak M1 i M3.

Leki antycholinergiczne są podobnie

skuteczne jak sympatykomimetyki w

rozszerzaniu oskrzeli, zarówno w stabilnej,

jak i zaostrzonej POChP. Działanie

rozszerzające oskrzela jest proporcjonalne

do dawki leku, a ponieważ leki te nie

wchłaniają się przy stosowaniu miejscowym

(w inhalacji), dawkę można znacznie

zwiększać bez obawy wystąpienia objawów

ubocznych.

Działanie leków antycholinergicznych jest

wolniejsze niż sympatykomimetyków (szczyt

działania po 30-60 minutach), ale

długotrwałe (6-8 godzin). Te właściwości

predysponują je do regularnego stosowania.

Objawy uboczne. Działania niepożądane, które

mogą wystąpić przy stosowaniu leków

antycholinergicznych, to: paradoksalny skurcz

oskrzeli (zazwyczaj wynikający z działania nośników

leku), gorzki smak, jaskra (przy dostaniu się leku do

gałki ocznej). Wyjątkowo rzadko występują objawy

ogólne, takie jak: suchość w ustach, zatrzymanie

moczu, zaparcia.

Ciekawostka!

Prowadzone są badania nad nowym lekiem

antycholinergicznym, bromkiem tiotropium,

charakteryzującym się długotrwałym działaniem

(przez 24 godziny), wybiórczo oddziałującym na

receptory M1 i M3.

Przykładowe leki

antycholinergiczne:

• Ipratropium bromide
• Lek łączony Ipratropium bromide +

fenoterol

• Oxitropium bromide

Leki

sympatykomimetycz

ne (betamimetyki)

Mechanizmy działania. Leki sympatykomimetyczne

stanowią bardzo istotną grupę leków rozszerzających oskrzela.

Ich stosowanie wiąże się z szybkim rozkurczem oskrzeli i

poprawą kliniczną. Do niedawna były uważane za leki

pierwszoplanowe w leczeniu chorych na POChP. Istnieje kilka

mechanizmów działania tej grupy leków. Doprowadzają one do

rozszerzenia oskrzeli przez pobudzenie receptorów ß2

znajdujących się na powierzchni mięśni gładkich.

Dodatkowym mechanizmem jest oddziaływanie na układ

przywspółczulny. Pobudzenie receptorów beta w zwojach

parasympatycznych doprowadza do zahamowania uwalniania

acetylocholiny i zmniejszenia napięcia drzewa oskrzelowego.

Ponadto leki te hamują uwalnianie mediatorów reakcji

alergicznej i poprawiają oczyszczanie rzęskowe. Działania nie

ograniczają się do płuc, ale dotyczą również układu krążenia.

Betamimetyki zwiększają frakcję wyrzutową serca oraz

obniżają naczyniowy opór płucny.

Zasady stosowania betamimetyków. W zasadzie

powinno się stosować leki selektywnie pobudzające
receptory ß2, dzięki czemu można uzyskać rozkurcz
oskrzeli, a jednocześnie zmniejszyć objawy uboczne
występujące przy stosowaniu tej grupy leków.

Pomimo, że dostępne są postaci doustne i dożylne

betamimetyków, tę grupę leków powinno się stosować
w inhalacjach - za pomocą kieszonkowych inhalatorków
ciśnieniowych (MDI), inhalatorków proszkowych (DPI)

Działanie tej grupy leków rozszerzające oskrzela

wzrasta wraz ze zwiększaniem ich dawki. Jednak takie
postępowanie jest związane z wyraźnym nasileniem
objawów ubocznych. z tych powodów, najczęściej
proponowanym sposobem podawania krótko
działających ß2 mimetyków jest stosowanie ich w razie
potrzeby, a nie - w sposób regularny

Objawy niepożądane. Najczęściej występujące objawy

niepożądane przy stosowaniu ß2 mimetyków, to:
drżenie mięśniowe będące wynikiem pobudzenia
receptorów ß2 mięśni szkieletowych, tachykardia (w
wyniku pobudzenia receptorów ß2 przedsionków lub
reakcji na obwodowe działanie wazodilatacyjne),
zaburzenia rytmu serca, hipokaliemia, zaburzenia
gospodarki węglowodanowej, hipoksemia (wynikająca z
jednoczesnego rozszerzenia oskrzeli i naczyń płucnych i
wystąpienia miejscowego zaburzenia stosunku
wentylacji do przepływu).

Przykładowe leki:
• Salbutamol, lek krótko działający
• Fenoterol lek krótkodziałający
• Salmeterol, lek długodziałający
• Formoterol, Lek długodziałający o szybkim początku

działania

Metyloksant

yny

Mechanizm działania. Teofilina należy do grupy

metyloksantyn i chociaż od ponad 70 lat jest używana
w leczeniu chorych na astmę i na POChP, nie ustalono
dokładnego, molekularnego mechanizmu jej działania.

Działanie teofiliny, rozkurczające mięśnie gładkie

oskrzeli, jest mniejsze niż podczas stosowania ß2
mimetyków, jednak dodanie jej do innych leków
rozszerzających oskrzela u chorych na POChP
wyraźnie wzmaga działanie rozkurczowe. Stosowanie
teofiliny zwiększa wydolność wysiłkową chorych na
POChP, pomimo braku poprawy spirometrycznej.
Postulowanym mechanizmem jej działania jest
zmniejszenie "pułapki powietrznej" w obwodowym
drzewie oskrzelowym, dzięki czemu pacjenci
odczuwają wyraźną poprawę subiektywną i mniejszą
duszność.

Istotnym działaniem teofiliny jest poprawa wentylacji płuc

przez pobudzenie ośrodka oddechowego oraz poprawę
kurczliwości mięśni oddechowych.

Objawy niepożądane. Po przekroczeniu poziomu

terapeutycznego teofiliny może dojść do wystąpienia
objawów ubocznych, takich jak zaburzenia żołądkowe,
nudności i wymioty, bóle głowy, niepokój, drżenie,
bezsenność, zaburzenia rytmu serca, napady padaczkowe, a
nawet nagłe zgony. Objawy te jednak mogą również wystąpić
przy dawkach mieszczących się w zakresie terapeutycznym.

Teofilina jest zalecana do stosowania jako lek trzeciej

kolejności u tych chorych na POChP, u których nie uzyskuje
się dostatecznej poprawy przy stosowaniu antycholinergików
i betamimetyków. Ma korzystne działanie u chorych
mających duszność nocną.

Teofilinę można stosować dożylnie, doodbytniczo oraz

doustnie. z wyboru stosuje się wolno wchłaniające się

preparaty mikrokrystaliczne, tabletki o przedłużonym

działaniu (retard) do stosowania 2 x dziennie lub long 1 x

dziennie. Dawkę należy ustalać indywidualnie.

Przykładowe leki:
• Teofilina(postaci doustne)
• Teofilina(postać dożylna)

Łączne stosowanie leków rozszerzających oskrzela

Leki antycholinergiczne, ß2-sympatykomimetyki oraz

teofilinę można stosować łącznie. Ponieważ najczęściej

stosowane dawki pojedynczych leków rozszerzających

oskrzela są niedostateczne, podanie kilku leków o różnym

mechanizmie działania zwiększa rozszerzenie oskrzeli.