BEZROBOCIE

BEZROBOCIE

Bezrobocie

• Charakter problemu

• Skutki bezrobocia

• Podstawowe definicje

• Rodzaje bezrobocia

• Przyczyny bezrobocia

• Bezrobocie w Polsce

• Polityka państwa wobec

bezrobocia

Bezrobocie – charakter problemu

Bezrobocie – jeden z najpoważniejszych

problemów współczesnego świata.

• Bezrobocie to:

problem ekonomiczny
problem społeczny
problem polityczny

Ekonomiczny – niewykorzystany zasób,
nierówności, niewłaściwa selekcja.

Społeczny

–

wykluczenie,

brak

perspektyw.

Polityczny – konflikty społeczne,
radykalizacja nastrojów.

Skutki bezrobocia

Makroekonomiczne:

Makroekonomiczne:



Straty produkcji

Straty produkcji

(produkcja potencjalna a

(produkcja potencjalna a

rzeczywista)

rzeczywista)



Obciążenie budżetu

Obciążenie budżetu

państwa z tytułu zasiłków

państwa z tytułu zasiłków



Straty we wpływach

Straty we wpływach

podatkowych budżetu

podatkowych budżetu

państwa

państwa

Mikroekonomiczne:



Utrata dochodów z
pracy



Praca jako wymiar
egzystencji ludzkiej



Niezaspokojone
aspiracje życiowe



Zjawisko frustracji i
degradacji społecznej
(źródło patologii)

Ludność ogółem

ludność w wieku

produkcyjnym L

p

Ludność w wieku

nieprodukcyjnym L

np

Aktywni zawodowo

– zasoby siły

roboczej S

r

Bierni zawodowo; uczący

się, renciści, wykonujący

pracę niepłatną w domu

Bezrobotni B

Zatrudnieni Z

Zasoby siły roboczej –

Zasoby siły roboczej –

grupa ludzi w wieku produkcyjnym, zdolnych i gotowych
podjąć pracę wg ogólnych warunków na rynku pracy

Wskaźnik aktywności zawodowej =

zasoby siły roboczej / ludność w wieku

produkcyjnym

Wskaźnik zatrudnienia =

zatrudnieni / ludność w wieku

produkcyjnym

Stopa bezrobocia = bezrobotni / zasoby siły

roboczej

Ludność w wieku produkcyjnym:
- granice wieku: np. 18-59, 18-64;
powyżej 15 lat; powyżej 16 lat

Bierni zawodowo:
- uczący się w systemie dziennym
- renciści
- wykonujący pracę nieodpłatną w
gospodarstwie domowym
- przebywający w więzieniu, zakładach
zamkniętych

Aktywni zawodowo (zasoby siły
roboczej):
- zatrudnieni (pracujący)
- bezrobotni

Bezrobotni

zarejestrowani:



osoby w wieku
produkcyjnym;



nie mające prawa do
renty lub emerytury



nie posiadające
gospodarstwa rolnego



nie prowadzące
działalności
gospodarczej



nie pobierające
zasiłku (innego niż dla
bezrobotnych)

Bezrobotni wg BAEL

(osoby, które spełniają

jednoczenie 3 warunki):



w okresie badanego

tygodnia nie pracowały



aktywnie poszukują

pracy



są gotowe podjąć pracę

w badanym lub

następnym tygodniu

Naturalna stopa bezrobocia

Naturalna stopa bezrobocia

- minimalny procent siły roboczej , który nie
znajduje zatrudnienia z powodu strukturalnych
problemów gospodarki i przechodzenia między
poszczególnymi miejscami pracy

Luka PNB to różnica między potencjalnym PNB a
rzeczywistym PNB w danym okresie

Prawo Okuna – dla każdego wzrostu rzeczywistej stopy

bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia, luka

PNB powiększa się o 3%.

Luka PNB = -3 (U – U

*

)

gdzie:

U – rzeczywista stopa

bezrobocia

U

*

-

naturalna

stopa

bezrobocia

Czynniki determinujące sytuację na

Czynniki determinujące sytuację na

rynku pracy

rynku pracy



Skala aktywności gospodarczej



Postęp techniczny



Struktura gospodarki



Koniunktura



Regulacje prawne



Zakres i rola sektora publicznego



Demografia (m.in. model rodziny)



Wzorce kulturowe



Poziom dochodów



Poziom wykształcenia



…

Bezrobocie frykcyjne – wynika z niedoskonałości
rynku: zbyt wolnych przystosowań popytu i podaży,
niepełnej informacji, ciągłego tworzenia i
likwidowania miejsc pracy.

Jest to bezrobocie niemożliwe do całkowitego zlikwidowania!

Bezrobocie – typy (rodzaje)

Bezrobocie strukturalne – niedostosowanie
struktury popytu na prac i podaży pracy pod
względem:
-kwalifikacyjnym
-zawodowym
-regionalnym
Wynika np. z likwidacji całych branż.

Bezrobocie koniunkturalne – wynikające z

okresowego spadku aktywności ekonomicznej.

• Bezrobocie technologiczne -„rezerwowa armia
pracy”
(K.Marks) (?)

•

Bezrobocie

równowagi

(bezrobocie

naturalne):
niedoskonałości rynku.
(Typy

bezrobocia

równowagi:

frykcyjne

i

strukturalne)

• Bezrobocie nierównowagi (nadwyżka globalnej
podaży
pracy nad globalnym popytem na pracę):
- ujęcie neoklasyczne: bezrobocie dobrowolne
(usztywnianie się płac)
- ujęcie keynesowskie: bezrobocie przymusowe
(niewystarczający popyt na towary)

Przyczyny bezrobocia:

199

199

7

7

199

199

8

8

199

199

9

9

200

200

0

0

200

200

1

1

200

200

2

2

Stopa

Stopa

bezrobocia

bezrobocia

w %

w %

10,3

10,3

10,4

10,4

13,1

13,1

15,1

15,1

17,5

17,5

18,1

18,1

Bezrobocie w

Polsce

Zwalczanie bezrobocia

Pasywna polityka

Pasywna polityka

państwa

państwa



Pomoc finansowa

Pomoc finansowa

dla bezrobotnych

dla bezrobotnych

(zasiłki,

(zasiłki,

jednorazowe

jednorazowe

odszkodowania)

odszkodowania)

Aktywna polityka państwa

Aktywna polityka państwa



Stymulowanie wzrostu

Stymulowanie wzrostu

popytu na siłę roboczą

popytu na siłę roboczą



Ograniczanie podaży siły

Ograniczanie podaży siły

roboczej

roboczej



Poprawa funkcjonowania

Poprawa funkcjonowania

rynku pracy

rynku pracy

Aktywna polityka państwa

Aktywna polityka państwa

Polityka

zatrudnienia:



Roboty publiczne



Pośrednictwo pracy



Redukcja czasu
pracy



Wcześniejsze
emerytury



Inkubatory
przedsiębiorczości

Polit.

makroekonomiczna:



Stymulowanie popytu
globalnego poprzez
wzrost wydatków
rządowych



Zmniejszanie
obciążeń fiskalnych



Polityka monetarna
(stopy %, podaż
pieniądza)

ZATRUDNIENIE

ZATRUDNIENIE

I WYDAJNOŚĆ PRACY

I WYDAJNOŚĆ PRACY

A WZROST PKB

A WZROST PKB

Wzrost gospodarczy

Wzrost gospodarczy

Najczęściej stosowanym miernikiem wzrostu

gospodarczego jest roczna stopa wzrostu
PKB (Y)

Y

t-1

Y

t

– Y

t-1

* 100%

SWYt
=

• określa roczny procentowy przyrost produktu
krajowego

Wzrost gospodarczy ma swoje źródło w

zwiększaniu

nakładów

czynników

produkcji:

– Pracy (zasoby siły roboczej kraju)

– Kapitału rzeczowego (zainwestowane

rzeczowe środki produkcyjne)

– Ziemi (zasoby naturalne)

– Technologii

(społeczna

wiedza

o

metodach i sposobach produkcji).

Wzrost nakładów pracy w warunkach
stałości kapitału i technologii prowadzi do
wzrostu produkcji.

 źródła wzrostu zatrudnienia: wzrost
liczby

ludności,

wzrost

udziału

zatrudnionych w ogólnej liczbie ludności

nakłady pracy zależą od: czasu pracy,
liczby

zatrudnionych,

współczynnika

aktywności zawodowej

kapitał ludzki: wiedza + umiejętności
(wzrost

poziomu

wykształcenia,

podnoszenie kwalifikacji, doświadczenie
zawodowe)

Krańcowa produktywność pracy wyraża
stosunek przyrostu produktu (ΔY) do
przyrostu nakładów pracy

• wskazuje o ile jednostek wzrośnie
produkt, jeśli nakłady pracy wzrosną o
jednostkę (nakłady kapitału bez zmian)

•

w warunkach gospodarki rynkowej

podmioty gospodarcze podporządkowują
się prawu malejących przychodów

Czynniki wzrostu gospodarczego

– ujęcie elementarne:

Y = Z × W

gdzie: Y – PKB

Z - zatrudnienie
W - wydajność pracy

Zatrudnienie

Zatrudnienie

Kto to jest „zatrudniony”?

Zatrudnieni:

1. pracownicy najemni

2. samozatrudnieni

3. właściciele gospodarstw

rolnych

Jak obliczyć liczbę zatrudnionych?
Liczba osób zatrudnionych czy liczba
etatów?
Przeliczenie liczby osób zatrudnionych w
niepełnym wymiarze czasu pracy na „pełne
etaty”.

Zatrudnienie to wielkość zasobowa!

Z jakiego momentu (dnia) podawać stan
(liczbę) zatrudnienia?

-stan na koniec roku
-średnia liczba zatrudnionych w roku

PKB jest wielkością strumieniową!

W formule: Y =

Z × W

trzeba

uwzględniać

zatrudnienie

średnioroczne.

Zatrudnienie

Zatrudnienie

Zatrudnienie - czynniki determinujące

Zatrudnienie - czynniki determinujące

strona podażowa:
- struktura

demograficzna

- poziom dochodów
- czynniki kulturowe
- długość okresu

kształcenia,
służby wojskowej

strona popytowa:

strona popytowa:

- technologie

- technologie

- struktura kosztów

- struktura kosztów

produkcji

produkcji

- stan koniunktury

- stan koniunktury

(obecny i

(obecny i

oczekiwany)

oczekiwany)

- regulacje prawne

- regulacje prawne

Wydajność pracy w skali makro- i
mikroekonomicznej.

Y = Z × W

- w tej formule „W” to tzw. społeczna
wydajność pracy, czyli wydajność w
skali makro.

Wydajność pracy

Wydajność pracy

Wydajność pracy to wskaźnik obliczony poprzez
podzielenie wielkości strumieniowej (np. PKB) przez
wielkość zasobów (np. liczbę zatrudnionych –
średnioroczną).

Wydajność pracy ma wymiar czasowy

– można

obliczać ją jedynie dla okresów (godzinowa, dzienna,
miesięczna, kwartalna, roczna wydajność pracy).
Decyduje o tym wielkość strumieniowa w liczniku.
W mianowniku może być liczba zatrudnionych
(pracujących) lub liczba godzin pracy:
• w pierwszym przypadku będziemy mieli wydajność
pracy 1
zatrudnionego (pracującego) w danej jednostce
czasu pracy;
• w przypadku drugim będziemy mieli wydajność
pracy

godzinową,

dzienną,

miesięczną,

kwartalną, roczną wszystkich zatrudnionych
(pracujących).

Wydajność pracy – problemy

Wydajność pracy – problemy

pomiaru

pomiaru

Wydajność

pracy

na

szczeblu

mikroekonomicznym zależy m.in. od:

- technicznego uzbrojenia pracy
- technologii
- organizacji pracy
- kwalifikacji
- motywacji

Wydajność pracy -

Wydajność pracy -

determinanty

determinanty

Na szczeblu makroekonomicznym
wydajność pracy zależy ponadto od:

- struktury produkcji
- różnic w wydajności pracy w

poszczególnych

sektorach

• wzrost nakładów kapitałowych prowadzi
do

wzrostu

produkcji

przy

każdym

ustalonym poziomie pracy;

• wyposażeniu pracy w kapitał towarzyszy
jednoczesny wzrost wydajności pracy;

Jeżeli wzrost PKB jest głównie wynikiem
wzrostu
wydajności pracy nazywamy go wzrostem
intensywnym.

Wzrost PKB a wzrost

Wzrost PKB a wzrost

zatrudnienia i wzrost

zatrudnienia i wzrost

wydajności pracy

wydajności pracy

Jeżeli wzrost PKB jest głównie wynikiem
wzrostu
zatrudnienia nazywamy go wzrostem
ekstensywnym.

Tempo

Tempo

wzrostu PKB

wzrostu PKB

Tempo

Tempo

wzrostu

wzrostu

zatrudnienia

zatrudnienia

*

*

Tempo

Tempo

wzrostu

wzrostu

wydajności

wydajności

pracy

pracy

1995

7,0

1,3

5,7

1996

6,0

2,3

3,7

1997

6,8

2,9

3,9

1998

4,8

-0,2

5,0

1999

4,1

-1,6

2,5

2000

4,0

-3,3

7,3

2001

1,0

-3,2

4,2

2002

1,4

-2,0

3,4

* Tempo wzrostu liczby pracujących