Geneza i najważniejsze założenia

prawa żywnościowego

Marcin Kozłowski

Główny Inspektorat Weterynarii

Puławy, 24 października 2009 roku

2

Akty Prawne Unii Europejskiej:

• Traktaty

• Rozporządzenia

• Dyrektywy

• Decyzje

Akty Prawne w Polsce

• Konstytucja RP

• Ustawy

• Rozporządzenia

• Umowy międzynarodowe

Instrukcje GLW oraz wytyczne GIW

Prawo krajowe Państwa Członkowskiego nie może być mniej

restrykcyjne od prawa Unijnego.

3

PRAWO ŻYWNOŚCIOWE –geneza

Ważniejsze wydarzenia decydujące o potrzebie zmiany prawa

dot. żywności

• 1985 – pierwsze przypadki BSE w Anglii

• 1986 – wybuch elektrowni w Czarnobylu

/skażone

produkty podstawowe/

• 1999 – dioksyny w łańcuchu pokarmowym w Belgii

/pasze dla drobiu i trzody/

• 2000 – epidemia pryszczycy w Anglii przywleczona z

Indii w żywności

4

Biała Księga Żywności

Bruksela, 12 stycznia 2000 rok

Nadrzędne cele nowego prawa żywnościowego:

• Zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia

publicznego i bezpieczeństwa konsumenta;

• Zapewnienie, że ustawodawstwo oparte będzie na

naukowych podstawach, racjonalnych dowodach i

ocenie ryzyka, a nie innych czynnikach np. politycznych;

• Zapewnienie jednolitych przepisów dla całej Unii

Europejskiej, w celu stworzenia wolnego przepływu

towarów w ramach wspólnego rynku;

• Zapewnienie konkurencyjności przemysłu europejskiego

i tym samym zwiększenie jego perspektyw

eksportowych.

5

Przedsiębiorstwa sektora spożywczego

Właściwe władze

Rozporządzenie (WE) nr 178/2002

Prawo żywnościowe

Rozporządzenie (WE) nr 882/204

Ogólne zasady kontroli urzędowych

Rozporządzenie (WE) nr 854/2004

Szczegółowe zasady kontroli urzędowych w

odniesieniu do żywności

pochodzenia zwierzęcego

Rozporządzenie (WE) nr 852/2004

Ogólne zasady higieny

Rozporządzenie (WE) nr 853/2004

Szczegółowe zasady higieny w

Odniesieniu do żywności

pochodzenia zwierzęcego

Rozporządzenie (WE)

Nr 2075/2005

Trichinella

Rozporządzenie (WE)

Nr 2074/2005

Pozostałe środki wykonawcze

Rozporządzenie (WE)

Nr 2073/2005

Kryteria mikrobiologiczne

6

Nowe rozporządzenia „pakietu higienicznego”
zapoczątkowały zmianę w podejściu do polityki
higieny żywności

„Pakiet” miał za zadanie uprościć istniejące
prawodawstwo dotyczące bezpieczeństwa żywności,
uczynić je bardziej przejrzystym poprzez:

1) wydatne zmniejszenie liczby aktów prawnych

regulujących wymagania związane z higieną żywności;

2) oddzielenie poszczególnych obszarów tj. zdrowie

publiczne, zdrowie zwierząt, kontrole urzędowe;

3) skupienie się bardziej na celach jakie mają być osiągane

przez producentów żywności zamiast określania

szczegółowych wymagań technicznych.

Elastyczność

W rozporządzeniach przewidziano wiele
możliwości adaptacji wymagań technicznych dla
zakładów, w zależności od charakteru
prowadzonej działalności i stosowanych
technologii przez producentów, ale przy
zachowaniu zasady, że nie spowoduje to
negatywnego wpływu na jakość zdrowotną
produkowanej żywności, co musi być

potwierdzone przez kontrole urzędowe.

8

Zmniejszenie

liczby aktów prawnych

4

akty bazowe -

rozporządzenia PEiR

3

rozporządzenia KE

uszczegóławiające akty

podstawowe i określające

środki do ich wdrożenia

4

rozporządzenia KE

ułatwiające płynne

przejście ze starego

reżimu prawnego do

nowego

17

rozporządzeń

zmieniających akty

bazowe i

uszczegóławiające

W sumie

152

stare akty

prawne UE dot. higieny

żywności

zostały

uchylone:

17

- wraz z wejściem w

życie pakietu

higienicznego (dyrektywa

2004/41/WE i

rozporządzenie

852/2004)

133

- przez akty prawne

wdrażające

2

- przez decyzję Komisji

2006/766/WE

Organizacja kontroli urzędowych w Polsce

regulowana przez pakiet 4 głównych Instrukcji

GLW:

1) dot. zatwierdzania i rejestracji zakładów,

2) dot. określenia częstotliwości kontroli zakładów

na podstawie analizy ryzyka,

3) dot. metodologii urzędowych kontroli,

4) dot. monitoringu pozostałości i substancji

niedozwolonych.

9

Zintegrowane podejście

Zintegrowane podejście

do bezpieczeństwa żywności

do bezpieczeństwa żywności

Zebrane doświadczenia pokazały, że szereg poważnych

zagrożeń dla bezpieczeństwa żywności miało swoje

początki na etapie produkcji pierwotnej.

Część z tych zagrożeń zostało spowodowanych m.in.

niewłaściwą paszą podawaną zwierzętom.

Stąd też powstała koncepcja podejścia

zintegrowanego

nadzoru „od pola do stołu”

.

Łańcuch pokarmowy

Nadzór i identyfikowalność na każdym etapie

Produkcja

Produkcja

pierwotna

pierwotna

Transport

Transport

Pr

Pr

odukcja

odukcja

Transport

Transport

i

i

przechowywani

przechowywani

e

e

Dystrybucja

Dystrybucja

Konsument

Konsument

ostateczny

ostateczny

Artykuł 1 rozporządzenia (WE) nr 852/2004

• główna odpowiedzialność za bezpieczeństwo żywności spoczywa

na przedsiębiorstwie sektora spożywczego;

• zapewnienie bezpieczeństwa żywności w ramach całego łańcucha

żywnościowego, począwszy od produkcji podstawowej;

• bezpieczeństwo żywności zamrożonej zachowane poprzez

utrzymanie łańcucha mrożeniowego;

• odpowiedzialność przedsiębiorstwa sektora spożywczego poprzez

procedury oparte na zasadach HACCP wraz z zastosowaniem
dobrej praktyki higieny;

• ustanowienie kryteriów mikrobiologicznych i wymogów kontroli

temperatury opartych na naukowej ocenie ryzyka;

• żywność przywożona podlega takim samym normom jak żywność

produkowana we Wspólnocie.

Zastosowanie w odniesieniu do wszystkich etapów produkcji,

przetwarzania i dystrybucji żywności oraz do wywozu.

13

Struktura Inspekcji Weterynaryjnej

Prezes Rady Ministrów
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Departament
Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii

FVO SANCO

Warszawa Dublin Bruksela

-------------------------------------------------------------------------------------------

--------------

Główny Lekarz Weterynarii

(centralny organ administracji rządowej)

Graniczny Lekarz Weterynarii Wojewódzki Lekarz Weterynarii

Powiatowy Lekarz Weterynarii

podmioty nadzorowane

14

Organy Instancji według KPA

(nadzór weterynaryjny)

podmioty nadzorowane

Powiatowy Lekarz Weterynarii

(organ I instancji)

Wojewódzki Lekarz Weterynari

(organ I lub II instancji)

Graniczny Lekarz Weterynarii

Główny Lekarz Weterynarii

(centralny organ administracji rządowej)

Analiza ryzyka w planowaniu urzędowych

kontroli zakładów

Marcin Kozłowski

Główny Inspektorat Weterynarii

Puławy, 24 października 2009 roku

Analiza ryzyka w planowaniu urzędowych

kontroli zakładów

• Proces analizy zagrożeń i analizy ryzyka w

„nowym podejściu” WE.

• Wykorzystanie analizy ryzyka w urzędowej

kontroli

• Częstotliwość kontroli zakładów na podstawie

przeprowadzonej analizy ryzyka

16

Elementy systemu bezpieczeństwa żywienia na poziomie

krajowym

• Ustawy żywieniowe, polityka żywieniowa, przepisy i standardy.

• Instytucje ze ściśle określonymi obowiązkami przeprowadzania

kontroli żywności i zarządzania zdrowiem publicznym.

• Potencjał naukowy.

• Zintegrowane metody zarządzania.

• Inspekcja i certyfikacja.

• Diagnostyka i laboratoria analityczne.

• Wyznaczanie norm.

• Infrastruktura i wyposażenie.

• Struktura i możliwości monitorowania.

• Obserwacja problemów zdrowia ludzi związanych ze spożyciem.

• Zdolność do reagowania w sytuacji awaryjnej.

• Szkolenia.

• Informacja publiczna, edukacja i komunikacja.

Zmiana czynników globalnych oddziaływujących

na krajowy system bezpieczeństwa żywności

• Rosnąca intensywność międzynarodowego handlu.

• Rozwój międzynarodowych i regionalnych instytucji oraz wynikające

z tego zobowiązania prawne.

• Rosnąca złożoność rodzajów żywności i źródeł geograficznych.

• Intensyfikacja i industrializacja rolnictwa oraz produkcji zwierzęcej.

• Wzmożona ilość podróży i turystyka.

• Zmiana wzorców przetrzymywania żywności.

• Zmiana wzorców dietetycznych i preferencji w procesie

przygotowywania żywności.

• Nowe metody przetwarzania żywności.

• Nowe rodzaje żywności i nowe technologie rolnicze.

• Rosnąca odporność bakterii na antybiotyki.

• Zmiana interakcji człowiek/zwierzę z możliwością przenoszenia

chorób.

Przykłady zagrożeń występujących w żywności

•

Zagrożenia biologiczne

•

Bakterie powodujące infekcje

•

Organizmy wytwarzające toksyny

•

Pleśnie

•

Parazyty

•

Wirusy

•

Priony

•

Zagrożenia chemiczne

•

Toksyny występujące w naturze

•

Dodatki do żywności

•

Pozostałości pestycydów

•

Pozostałości leków weterynaryjnych

•

Zanieczyszczenia środowiska

•

Zanieczyszczenia chemiczne pochodzące z opakowań

•

Alergeny

•

Zagrożenia fizyczne

•

Metal, wypełniacze maszyn

•

Szkło

•

Biżuteria

•

Kamienie

•

Odłamki kości

Zasady kontroli żywności, które zwiększają wymagania

w stosunku do krajowych władz

• Rosnące wpływ nauki jako podstawowej zasady kierującej rozwojem

standardów bezpieczeństwa żywności.

• Przeniesienie podstawowej odpowiedzialności za bezpieczeństwo

żywności na przemysł.

• Przyjęcie metody od produkcji do konsumpcji przy kontroli żywności.

• Przekazanie przemysłowi większej elastyczności we wdrażaniu kontroli.

• Zapewnienie opłacalności i skuteczności rządowym funkcjom

kontrolnym.

• Rosnąca rola konsumentów w podejmowaniu decyzji.

• Uznanie potrzeby rozszerzonego monitoringu żywności.

• Epidemiologiczne cechy środków żywności.

• Przyjęcie bardziej “zintegrowanej” metody pracy z pokrewnymi

sektorami (takimi jak zdrowie zwierząt i roślin).

• Przyjęcie analizy ryzyka jako głównej dyscypliny poprawiania

bezpieczeństwa żywności

21

Analiza ryzyka i pojęcia związane z analizą

ryzyka

Analiza ryzyka

proces składający się z trzech

powiązanych elementów:

- ocena ryzyka

- zarządzanie ryzykiem

- informacja o ryzyku /komunikacja/

22

Analiza ryzyka i pojęcia związane z analizą

ryzyka

Ocena ryzyka (proces wsparty

naukowo)

• identyfikacja zagrożenia
• charakterystyka zagrożenia
• oszacowanie narażenia (np. konsumentów

)

23

Analiza ryzyka i pojęcia związane z analizą

ryzyka

Zarządzanie ryzykiem

• Zapobieganie i kontrola ryzyka w oparciu o

ocenę ryzyka i innych prawnie
uzasadnionych czynników

Ogólna struktura zarządzania ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem – działania wstępne

•

rozpoznanie problemu dotyczącego bezpieczeństwa żywienia;

•

zdefiniowanie charakteru ryzyka;

•

wyznaczenie celów zarządzania ryzykiem;

•

zadecydowanie o potrzebie oceny ryzyka;

•

ustalenie polityki zarządzania ryzykiem;

•

zlecenie oceny ryzyka, jeśli to konieczne;

•

rozważenie wniosków z oceny ryzyka;

•

uszeregowanie zagrożeń, jeśli to konieczne.

Monitorowanie i korygowanie

•

monitorowanie wyników kontroli;

•

korygowanie kontroli tam, gdzie jest to wskazane.

Rozpoznanie i wybór opcji zarządzania ryzykiem

•

identyfikacja możliwych opcji;

•

ocena każdej opcji;

•

wybór najbardziej odpowiedniej opcji.

Realizacja decyzji zarządzania ryzykiem

•

potwierdzenie metody kontroli, tam, gdzie to konieczne

•

wdrożenie wybranej metody kontroli;

•

weryfikacja tego wdrożenia.

25

Analiza ryzyka i pojęcia związane z analizą

ryzyka

Informacja o ryzyku

• Wymiana informacji i opinii pomiędzy

oceniającymi ryzyko, zarządzającymi
ryzykiem, konsumentami,
przedsiębiorstwami (na każdym etapie
produkcji żywności) i środowiskami
naukowymi podczas procesu analizy ryzyka

Informacje, która mogą być zawarte

w charakterystyce ryzyka - przykłady

• Początkowe stwierdzenie problemu

dotyczącego bezpieczeństwa żywności.

• Opis zagrożenia i żywności, której ono dotyczy.
• Jak i gdzie owo zagrożenie przedostało się do

żywności.

• Które produkty żywnościowe stanowią

zagrożenie dla konsumentów, ile tych

produktów jest spożywanych w różnych

populacjach.

Informacje, która mogą być zawarte

w charakterystyce ryzyka – przykłady

• Częstość, rozpowszechnienie i poziom występowania zagrożeń

w żywności.

• Rozpoznanie prawdopodobnego ryzyka na podstawie dostępnej

literatury naukowej.

• Wartości narażone na ryzyko (zdrowie, gospodarka, kultura

itd.).

• Rozpowszechnianie się ryzyka (kto je tworzy, kto odnosi z

niego korzyści, i/lub kto je szerzy).

• Charakterystyka produktu/zagrożenia, który może wpłynąć na

dostępność i wykonalność danej opcji zarządzania ryzykiem.

• Obecnie stosowane praktyki zarządzania ryzykiem w

podobnych przypadkach, w tym istniejące normy prawne.

Informacje, która mogą być zawarte

w charakterystyce ryzyka - przykłady

• Publiczny odbiór możliwego ryzyka.
• Informacje o możliwych do zastosowania środkach

kontrolnych.

• Wstępne wskazanie pytań, na które ocena ryzyka

mogłaby (a na które nie mogłaby) dać odpowiedź.

• Wstępne rozpoznanie istotnych luk w danych

naukowych, które mogą uniemożliwić lub

ograniczyć ocenę ryzyka.

• Konsekwencje zarządzania ryzykiem w kategoriach

międzynarodowych umów (np. Porozumienie SPS).

29

Zagrożenie

Zespół przeprowadzający analizę ryzyka

Komunikacja

Zespół zarządzający ryzykiem Naukowcy

media

Producenci Konsumenci

Obowiązki zarządzających ryzykiem odnośnie

zamawiania i wspierania oceny ryzyka

• Zapewnienie, że wszystkie aspekty zlecania i prowadzenia oceny

ryzyka są

odpowiednio udokumentowane i przejrzyste.

• Wyraźne przekazanie oceniającym ryzyko celów i zakresu oceny

ryzyka, polityki oceny ryzyka, formy pożądanych danych

wyjściowych.

• Zapewnienie odpowiednich środków i wyznaczenie realistycznego

terminu.

• Zachowanie “funkcjonalnego podziału” między oceną ryzyka a

zarządzaniem ryzykiem w takim stopniu, w jakim jest to możliwe.

• Zapewnienie, że zespół oceniający ryzyko posiada odpowiednie

doświadczenie, nie występują w nim konflikty interesów ani nie jest

stronniczy.

• Usprawnienie skutecznej, wielokrotnej komunikacji z oceniającymi

ryzyko w trakcie całego procesu

.

31

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii

Nr GIWhig-500-11/07

z dnia 14 sierpnia 2007 r.

w sprawie określenia, na podstawie

analizy ryzyka, częstotliwości kontroli

podmiotów sektora spożywczego

objętych urzędowym nadzorem

Inspekcji Weterynaryjnej

32

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii

Zakres instrukcji:

Postępowanie powiatowych i wojewódzkich

lekarzy weterynarii przy ustalaniu profilu

ryzyka w zakładach objętych urzędowym

nadzorem i określenie częstotliwości

kontroli na podstawie analizy ryzyka

Cel instrukcji:

Ujednolicenie postępowania powiatowych i

wojewódzkich lekarzy weterynarii przy

określaniu częstotliwości kontroli w

zakładach objętych urzędowym nadzorem

33

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii

Uzyskanie profilu ryzyka

I.

Cechy zakładu

II.

Produkcja

III.

Produkty

IV.

Zabezpieczenie higieny produkcji

V.

Kontrola wewnętrzna

VI. Zarządzanie zakładem i kompetencje

34

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii

Stopnie ryzyka

• bardzo niski
• niski
• średni
• wysoki

35

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii

I. Cechy zakładu

1. Lokalizacja zakładu
2. Struktura i układ pomieszczeń (data

budowy

lub znaczącej modernizacji)
3. Maszyny, urządzenia, sprzęt, instalacje

36

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii

II.

Produkcja

1. Wielkość i zakres
2. Wielkość obsługiwanego rynku

37

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii

III.

Produkty

1. Rodzaj działalności
2. Kategorie produktów
3. Pochodzenie surowców

38

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii

IV.

Zabezpieczenie higieny produkcji

1.

Higiena pracowników

2. Jakość wody, mycie i dezynfekcja
3. Zwalczanie szkodników
4. Gospodarka odpadami

39

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii

V.

Kontrola wewnętrzna

1.

Procedury

2. Realizacja procedur

40

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii

Klasyfikacja zakładów na podstawie ryzyka

a częstotliwość kontroli

• Zakład o bardzo niskim ryzyku
kontrola 1 x 2 lata

• Zakład o niskim ryzyku
kontrola 1 x 12

miesięcy

• Zakład o średnim ryzyku
kontrola 1 x 6 miesięcy

• Zakład o wysokim ryzyku
kontrola 1 x 3 miesiące

41

Dziękuję za uwagę

Kontrole urzędowe w zakładach

produkujących środki spożywcze pochodzenia

zwierzęcego

Marcin Kozłowski

Główny Inspektorat Weterynarii

Puławy, 24 października 2009 roku

Kontrole urzędowe w zakładach

produkujących środki spożywcze

pochodzenia zwierzęcego

• Rozporządzenie 882/2004 jako podstawa prawna

w zakresie metodologii urzędowej kontroli

• Metodologia urzędowych kontroli (urzędowe

kontrole i audyty)

• Listy kontrolne SPIWET dla zakładów,

urzędowych lekarzy weterynarii oraz PLW

43

44

AUDYT

KONTROLA

oznacza weryfikację,

diagnozowanie, badanie,

rewizję

oznacza proces oceny

stanu rzeczywistego do

wzorca

kładzie nacisk na

przyczyny

skupia się na objawach

działanie zapobiegawcze,

analiza ryzyka

działanie post factum

Audyt

wewnętrzny

Kontrola

wewnętrzna

Proces

Korekta

Korekta

procesu

procesu

Naprawa

Naprawa

procesu

procesu

Audyt

zewnętrzny

Korekta

Korekta

procesu

procesu

Kontrola

zewnętrzna

Naprawa

Naprawa

procesu

procesu

Zależność pomiędzy

audytem i kontrolą

46

Minimalna częstotliwość kontroli zakładów – określona dla
zakładów w poszczególnych kategoriach ryzyka (1/2l,1/rok,

2/rok,4/rok)

nie dla konkretnych rodzajów działalności, brak określonej
częstotliwości kontroli przez WLW postępowania PLW w
stosunku do nadzorowanych zakładów – wyjątek nowo zatwierdzane
zakłady (kontrola w ciągu m-ca).

Instrukcja dot. metodologii kontroli wdraża jednolite
procedury kontroli w odniesieniu do:
- podmiotów sektora spożywczego (zatwierdzanych,

rejestrowanych)

- osób wyznaczonych przez PLW do wykonywania czynności

urzędowych,

- organów Inspekcji Weterynaryjnej (audyt wewnętrzny).

47

Organizacja kontroli urzędowych w Polsce regulowana przez

pakiet

3 głównych Instrukcji GLW:
1) dot. zatwierdzania i rejestracji zakładów,
2) dot. określenia częstotliwości kontroli zakładów na

podstawie analizy ryzyka,

3) dot. metodologii urzędowych kontroli.

Przygotowanie ww. instrukcji wynika z postanowień

rozporządzenia 882/2004 - kontrole urzędowe

przeprowadzane regularnie, z

częstotliwością odpowiadającą zagrożeniu związanemu z
danym zakładem, zgodnie z udokumentowanymi procedurami.

48

Definicje

Definicje

„podmiot nadzorowany”

zakład podlegający zatwierdzeniu lub

rejestracji, ale też organ IW (PLW, WLW) lub osoba wyznaczona

„kontrola kompleksowa”

– wg harmonogramu kontroli PLW, WLW lub

GLW; obejmująca całokształt wymagań zawartych w przepisach dla
danej działalności. Wyjątek – kontrole podmiotów

rozpoczynających

działalność związane z zatwierdzeniem lub rejestracją zakładu);

„kontrola doraźna”

–

poza harmonogramem kontroli, obejmująca

weryfikację części wymagań (w związku z niezgodnościami stwierdzonymi

podczas kontroli kompleksowej, stałej, RASFF, skargą, poleceniem GLW,

WLW, eksportem KT, itp.)

„kontrola sprawdzająca”

–przeprowadzana z urzędu lub na wniosek

kontrolowanego zakładu, w celu sprawdzenia wykonania zaleceń

pokontrolnych;

„kontrola stała”

prowadzone przez ulw podczas trwania procesów

produkcyjnych, np. w rzeźni podczas całego procesu uboju;

„osoba odpowiedzialna”, „osoba uprawniona do kontroli”, „lista kontrolna

SPIWET”

49

Cel instrukcji:

- ujednolicenie postępowania i sposobu dokumentowania

kontroli zarówno zakładów, jak i organów IW oraz osób
wyznaczonych do czynności urzędowych,

- porównywalność wyników kontroli prowadzonych w różnych

regionach kraju,

- równe traktowanie podmiotów nadzorowanych, większa

wiarygodność kontroli,

- optymalizacja inspekcji, lepsze wykorzystanie zasobów

ludzkich,

- umożliwienie oceny ogólnej skuteczności , koordynacji

pomiędzy urzędami właściwymi oraz wewnątrz urzędów

właściwych.

50

Przygotowanie do kontroli:

1) ustalenie jej zakresu (kontrola kompleksowa, wycinkowa –

doraźna),

2) dane dotyczące aktualnie prowadzonej działalności przez

kontrolowany podmiot,

3) analiza wyników wcześniejszych kontroli,
4) analiza wyników badań, posiadanych informacji o podmiocie

nadzorowanym, wydanych wcześniej decyzji,

5) ustalenie składu zespołu kontrolnego/ wyznaczenie osoby

upoważnionej,

6) przygotowanie ubioru ochronnego, sprzętu umożliwiającego

pobieranie i transport ew. próbek, oraz dokonywanie pomiarów i

dokumentacji faktograficznej,

7) sprawdzenie legitymacji, odznaki identyfikacyjnej, upoważnienia,
8) przegląd przepisów, norm dot. pobierania próbek.

51

Zasady dotyczące przeprowadzania urzędowych kontroli:

- odp. kwalifikacje zawodowe, wiedza,
- brak konfliktu interesów,
- możliwość dostępu do wszystkich pomieszczeń, instalacji i

dokumentów, możliwość przeprowadzenia kontroli każdego

etapu produkcji, przetwarzania, dystrybucji;

- kontrola kompleksowa, audyt – wcześniejsze powiadomienie,
- dokonanie czynności kontrolnych niezbędnych do zapewnienia

realizacji celu i zakresu kontroli,

- protokół z kontroli zgodny z formularzami list kontrolnych

SPIWET,

- znajomość prawa, instrukcji i norm np. dot. pobierania próbek,
- w przyp. określonych porozumieniami podejmowanie kontroli

z innymi organami kontrolnymi

52

Techniki kontroli:

• sprawdzenie

– badanie dowodów, czy

określone wymagania zostały spełnione

• monitorowanie

– prowadzenie zaplanowanej

sekwencji obserwacji i pomiarów

• inspekcja

– badanie wszelkich aspektów

pasz, żywności, zdrowia i dobrostanu

zwierząt w celu weryfikacji zgodności z

wymaganiami prawnymi

• pobieranie próbek do badań laboratoryjnych

53

Urzędowe kontrole zakładów powinny uwzględniać:

-

wizualną inspekcję otoczenia, pomieszczeń i wyposażenia

zakładu;

-

wizualną inspekcję stanu higienicznego zakładu;

-

wizualną inspekcję higieny personelu;

-

pobieranie i analizę próbek;

- kontrolę bezpośrednią odpowiedniego przechowywania oraz
identyfikacji surowców, półproduktów, produktów gotowych,

a także wszelkich dodatków do żywności oraz ich

oznakowania;

-

kontrolę bezpośrednią materiałów opakowaniowych oraz

artykułów przeznaczonych do kontaktu z żywnością;

-

sprawdzenie procedur i kontrolę bezpośrednią

odpowiedniego przechowywania oraz stosowania środków

służących do mycia i dezynfekcji, czyszczenia i konserwacji;

54

- sprawdzenie wartości wykazywanych lub zapisanych przez

przyrządy pomiarowe zakładu;

- sprawdzenie dokumentacji;
- sprawdzenie i badanie obowiązujących w zakładzie

wewnętrznych systemów zapewnienia i kontroli jakości

(GMP), przestrzegania zasad higieny (GHP), stanu

wdrożenia systemu HACCP;

- monitorowanie wymaganych wartości i norm w trakcie

procesu produkcyjnego;

- uzyskiwanie ustnych lub pisemnych informacji od

pracowników zakładu oraz osób odpowiedzialnych;

- weryfikację bieżących odczytów wartości zapisanych przez

przyrządy pomiarowe podmiotu nadzorowanego

dokonywaną przy użyciu przyrządów i urządzeń, będących

w dyspozycji osoby uprawnionej do kontroli.

55

Dokumentacja kontroli

1)

sporządzana zgodnie z rozporządzeniem MRiRW w

sprawie trybu i sposobu wykonywania kontroli

przez pracowników IW;

2) obejmuje: protokół kontrolny (listy kontrolne

SPIWET), kopie dokumentów potwierdzone za

zgodność, wyniki badań pomiarów, zdjęcia, filmy,

oświadczenia, wyjaśnienia złożone w trakcie

kontroli, zastrzeżenia kontrolowanego do ustaleń

kontroli;

3) oznakowana i przechowywana w sposób łatwy do

zidentyfikowania

56

Działania pokontrolne w przypadku stwierdzenia niezgodności:

- decyzje nakazujące np. usunięcie uchybień,
- nałożenie kar pieniężnych w przypadkach określonych prawem

(decyzja administracyjna),

-

kontrole sprawdzające,

-

egzekucja administracyjna.

Przy określeniu terminów usunięcia stwierdzonych uchybień powinno
się brać pod uwagę:

1) bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo konsumentów,
2) możliwość szerzenia się chorób ludzi lub zwierząt,
3) wpływ na dobrostan zwierząt,
4) istotny wpływ na prawidłowe zagospodarowanie UPPZ (I,II),
5) uchybienia dot. identyfikacji zwierząt,
6) Proponowane przez podmiot terminy zakończenia działań

naprawczych w przypadku uchybień innych niż wymienione w pkt

1-5

57

Metodologia audytu

• Audyt zewnętrzny

(audytowanie procedur

zakładowych w myśl art. 4 ust. 4
rozporządzenia 854/2004) w ramach
ogólnych zadań kontroli urzędowych.

• Audyt wewnętrzny

– audyt kontroli

urzędowych w celu sprawdzenia zgodności z
prawem paszowym i żywnościowym oraz
regułami dotyczącymi dobrostanu i zdrowia
zwierząt (art. 4 ust. 6 rozporządzenia
882/2004).

58

Audyt wewnętrzny

• Audyt dokonywany przez WLW lub GLW

zaliczany jest do typu audytu wewnętrznego

tj. stosowanego w celach wewnętrznych

przez Inspekcję Weterynaryjną.

• Regulacja zawarta w Decyzji Komisji

2006/677/WE z dnia 29 września 2006r.

określającej wytyczne ustanawiające

kryteria przeprowadzania audytów zgodnie z

rozporządzeniem 882/2004

59

Zasady prowadzenia audytu

• postępowanie etyczne obejmujące zaufanie i dyskrecję

audytora,

• staranność, w tym posiadanie odpowiednich

kompetencji,

• niezależność obejmującą wolność od uprzedzeń, konfliktu

interesów

• obiektywizm, czyli wyciąganie wniosków wyłącznie w

oparciu o weryfikowalne dowody

60

Wymagania dla audytora

• posiadanie aktualnej wiedzy dotyczącej

- technik audytu,

- systemów jakości oraz bezpieczeństwa żywności,

- funkcjonowania podmiotu np. technologii produkcji

• posiadanie umiejętności komunikacji

interpersonalnej,

• postępowanie systematyczne i logiczne podczas

prowadzenia audytu.

61

Przygotowanie do audytu

• określenie zakresu audytu,

• przygotowanie programu audytu,

• przygotowanie „listy kontrolnej”- Ważne jest aby „lista kontrolna”

pozwalała na opisową rejestrację stwierdzanych faktów

• otrzymanie i przeanalizowanie procedur podmiotu mających związek z

zakresem audytu,

• uzgodnienie daty i czasu audytu jego zakresu oraz kontaktu z osobą

odpowiedzialną,

• przeanalizowanie list kontrolnych z poprzednich audytów,

• zgromadzenie prawodawstwa, kodeksów praktyki lub przewodników

dotyczących zakresu audytu.

62

Prowadzenie audytu

• zorganizowanie spotkania otwierającego,
• dokonanie przeglądu procedur objętych audytem,
• wybranie i dokonanie np. oceny krytycznych

punktów kontroli,

• obserwacja realizacji procedur, działań

stosowanych przez podmiot, zapisów i
dokumentacji (rejestrów),

• dokonanie zestawienia zaobserwowanych faktów,
• przeprowadzenie spotkania zamykającego.

63

Spotkanie otwierające

• przedstawienie osób biorących udział w

audycie,

• potwierdzenie zakresu audytu,
• objaśnienia używanych kryteriów oceny,
• potwierdzenia niejawności

dokonywanych obserwacji,
dokumentowania i wniosków,

• przedstawienia programu audytu.

64

Trójkąt audytu

• obserwacja,

• zadawanie pytań,

• sprawdzenie instrukcji roboczych,

procedur

65

„Lista kontrolna”

• informacje udzielane przez osoby

zatrudnione w zakładzie,

• ocena zapisów lub prowadzonej

dokumentacji,

• szczegóły dotyczące działalności,
• niezgodności,
• obszary nie poddane ocenie.

66

Spotkanie zamykające

• podziękowania dla pracowników

• ponowne przedstawienie zakresu audytu,

• zaprezentowanie wstępnych ustaleń - najważniejsze

punkty,

• ocena wdrożenia zasad funkcjonowania podmiotu

(ocena funkcjonowania systemów np. HACCP)

• opis obszarów niezgodnych z wymaganiami,
• opis obszarów, które muszą być odpowiednio

przypisane konkretnym czynnościom naprawczym,

• omówienie czasu potrzebnego do dokonania korekt,

• omówienie dalszych kroków, które powinny być

podjęte.

67

Postępowanie po audycie

• przekazanie raportu z opisem niezgodności,

• opis obszarów, które powinny być ponownie przeanalizowane,

• przekazanie przez podmiot w określonym czasie, dowodów w

formie pisemnej w celu udowodnienia podjętych działań (np.
przeanalizowane plany, procedury, zapisy),

• ponowna analiza dowodów przez audytora,

• podjęcie decyzji o konieczności ponownego audytu z zakresu

objętego audytem.

68

Sprawozdawczość i procedury weryfikacyjne:

Konieczna zmiana rozdziału X Instrukcji (w zakresie
sprawozdawczości) i dostosowanie go do decyzji

Komisji

w sprawie wytycznych dla PC odnoszących się do
przygotowania rocznego sprawozdania
dotyczącego zintegrowanego wieloletniego planu

kontroli

(KPK) przewidzianego w rozporządzeniu 882/2004

69

Proces zestawienia i analizy danych

pochodzących z kontroli wykonywany
w celu opracowania rocznego
sprawozdania może ułatwić PC
przegląd skuteczności ich systemów
kontrolnych oraz może przyczynić się
do rozwoju i ciągłego doskonalenia
ich systemów kontroli.

70

PC przedkładają Komisji sprawozdanie zawierające informacje o:

1)

Kontrolach urzędowych

przeprowadzonych przez PC

zgodnie z artykułem 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004

oraz krajowymi planami kontroli;

2)

Ogólnej zgodności

z prawem paszowym i żywnościowym,

zasadami zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt;

3)

Audytach

przeprowadzanych zgodnie z art. 4 ust. 6

rozporządzenia (WE) nr 882/2004 + p

odsumowanie

ogólnej skuteczności

systemu kontroli;

4)

Działaniach zapewniających skuteczność

realizacji

krajowych planów kontroli;

5)

Poprawkach

do krajowych planów kontroli

71

1) Informacje dot. kontroli

-

kontrole urzędowe przeprowadzone zgodnie z planem,

-

realizację założeń w zakresie liczby, częstotliwości lub charakteru

kontroli urzędowych ustalone w KPK,

-

analizę stosownych czynników łagodzących i /lub czynników

przyczyniających się do niezrealizowania planu,

-

kontrole urzędowe doraźne (w tym specjalne działania kontrolne

poświęcone wybranemu zagadnieniu),

-

krótkie wyjaśnienie powodu, dla którego przeprowadzono

nieplanowe kontrole urzędowe,

-

kontrole urzędowe, w przypadku których pojawiło się wyraźne

odstępstwo od KPK z uwagi na nieprzewidziane okoliczności

zwłaszcza wtedy, gdy przeniesiono na nie środki z planowych

kontroli urzędowych (vide HPAI),

-

w przyp. kontroli odnoszących się do zdrowia zwierząt omawiana

sekcja rocznego sprawozdania powinna zawierać wyniki kontroli

dot. monitorowania i zwalczania chorób, w tym przeprowadzone w

celu weryfikacji lub określenia stanu zdrowia zwierząt w związku z

określoną chorobą.

72

2) Ogólna zgodność

Roczne sprawozdanie powinno zawierać opis,
w jaki sposób oceniana była w okresie
sprawozdawczym ogólna zgodność z prawem
paszowym i żywnościowym, zasadami zdrowia
zwierząt i dobrostanu zwierząt podmiotów
prowadzących działalność w sektorze paszowym i
spożywczym oraz innych producentów i
podmiotów gospodarczych związanych z tymi
sektorami

73

2) Częstotliwość i rodzaj niezgodności

Roczne sprawozdanie powinno zawierać:

•

opis lub definicje zastosowanej klasyfikacji;

•

klasyfikację niezgodności pod względem ich rodzaju;

•

opis rodzajów i liczbę zidentyfikowanych przypadków

niezgodności

•

jaka była częstotliwość niezgodności w różnych

sektorach?

•

Jakiego rodzaju niezgodności występowały, tzn. czy były

one związane wymaganiami strukturalnymi, operacyjnymi

czy dotyczącymi produktu końcowego?

•

czy niezgodności te pojawiały się w różnych miejscach

łańcucha paszowego żywnościowego czy też pojawiały się

tylko w produkcji pierwotnej lub w innym dalszym etapie

łańcucha, itp…..

74

2) Przyczyny niezgodności:

•

brak świadomości, niewiedza ze strony
podmiotów działających w sektorach spożywczym
i paszowym oraz przyczyny tego stanu rzeczy;

•

niejasne, nieprecyzyjne przepisy,

•

przyczyny ekonomiczne – koszty;

•

niewystarczające narzędzia i / lub zasoby mające
służyć egzekwowaniu wymogów;

•

brak skutecznych i / lub proporcjonalnych i / lub
odstraszających sankcji.

75

3) Audyty wewnętrzne

• stopień, w jakim został zrealizowany

program audytu opracowany przez właściwy

urząd;

• stopień, w jakim została osiągnięta ogólna

zgodność z zaplanowanymi ustaleniami dla

kontroli przeprowadzanych przez właściwe

urzędy;

• wnioski dotyczące ogólnej skuteczności

kontroli urzędowych;

• wnioski dotyczące ogólnej stosowności

systemu kontroli dla realizacji celów.

76

4)

Działania zapewniające skuteczność

realizacji

KPK:
decyzje administracyjne nakazujące usunięcie

nieprawidłowości;

•

decyzje administracyjne dot. ograniczeń i zakazów

wprowadzenia na rynek, importu, eksportu lub

wykorzystywania paszy, żywności i zwierząt;

•

decyzje administracyjne nakazujące wycofanie z

rynku lub zawieszające działalność zakładów w

sektorze paszowym lub spożywczym;

•

grzywny i inne kary finansowe;

•

zgłoszenia naruszeń prawa do organów ścigania

(sankcje karne).

77

4) Działania zapewniające skuteczne działanie służb

kontrolnych

•

nowe, zaktualizowane lub poddane przeglądowi

procedury;

•

inicjatywy szkoleniowe;

•

zapewnienie dodatkowych środków;

•

przeniesienie istniejących środków zgodnie z przeglądem

priorytetów;

•

specjalne inicjatywy kontrolne;

•

zmiany w organizacji lub zarządzie urzędów właściwych;

•

nowe prawodawstwo;

•

zawieszenie lub wycofanie delegacji w przypadku

organów kontroli

78

5) Poprawki do KPK:

•

uwzględniające nowe prawodawstwo;

•

uwzględniające pojawienie się nowych chorób
lub innych zagrożeń dla zdrowia;

•

znaczące zmiany w strukturze, zarządzie i
działaniu urzędów właściwych;

•

znaczące zmiany w sektorze rolno-spożywczym;

•

odkrycia naukowe;

•

wyniki audytów przeprowadzonych zgodnie z
art. 4 ust. 6 rozporządzenia (WE) nr 882/2004

;

79

Dziękuję za uwagę