Pokrewieńst

Pokrewieńst

wo

wo

Na podstawie tekstu Bronisława Malinowskiego

Na podstawie tekstu Bronisława Malinowskiego

„Małżeństwo i pokrewieństwo”

„Małżeństwo i pokrewieństwo”

Pokrewieństwo w kulturze

Pokrewieństwo w kulturze

ludzkiej

ludzkiej

Każda kultura ludzka jest zbudowana na

Każda kultura ludzka jest zbudowana na

swym systemie pokrewieństwa, to znaczy

swym systemie pokrewieństwa, to znaczy

na określonym typie więzi osobistych,

na określonym typie więzi osobistych,

wyrosłych przede wszystkim z prokreacji

wyrosłych przede wszystkim z prokreacji

i życia rodzinnego.

i życia rodzinnego.

Bez głębszego zrozumienia pokrewieństwa

Bez głębszego zrozumienia pokrewieństwa

niemożliwe jest uchwycenie organizacji,

niemożliwe jest uchwycenie organizacji,

sposobu myślenia i ogólnego

sposobu myślenia i ogólnego

charakteru kultury ludzkiej od jej

charakteru kultury ludzkiej od jej

skromnych początków po najwyższy rozwój.

skromnych początków po najwyższy rozwój.

Rodzina jako źródło

Rodzina jako źródło

pokrewieństwa

pokrewieństwa



Pokrewieństwo

Pokrewieństwo

, to więzi łączące

, to więzi łączące

rodziców i dzieci, a także bardziej

rodziców i dzieci, a także bardziej

odległych krewnych;

odległych krewnych;



Typowa rodzina, grupa złożona z

Typowa rodzina, grupa złożona z

matki, ojca i ich potomstwa,

matki, ojca i ich potomstwa,

występuje we wszystkich

występuje we wszystkich

społeczeństwach dzikich,

społeczeństwach dzikich,

barbarzyńskich czy cywilizowanych.

barbarzyńskich czy cywilizowanych.

Wszędzie odgrywa ważną rolę i

Wszędzie odgrywa ważną rolę i

wpływa na całokształt organizacji

wpływa na całokształt organizacji

społecznej i kultury;

społecznej i kultury;



Intymność życia rodzinnego biegnie

Intymność życia rodzinnego biegnie

w społeczeństwie cywilizowanym i

w społeczeństwie cywilizowanym i

dzikim równolegle, pomijając

dzikim równolegle, pomijając

różnice poziomu kultury.

różnice poziomu kultury.



Członkowie rodziny w plemieniu

Członkowie rodziny w plemieniu

krajowców są zwykle tak samo

krajowców są zwykle tak samo

blisko ze sobą związani, jak i w

blisko ze sobą związani, jak i w

społeczeństwie europejskim.

społeczeństwie europejskim.

Sposoby określania

Sposoby określania

pochodzenia

pochodzenia



Pokrewieństwo, pozornie proste, gdy rozważamy

Pokrewieństwo, pozornie proste, gdy rozważamy

je jako więzi wspólnoty wyrosłe z prokreacji i

je jako więzi wspólnoty wyrosłe z prokreacji i

wychowywania potomstwa w rodzinie, staje się

wychowywania potomstwa w rodzinie, staje się

bardziej złożone, gdy badamy jego dalsze

bardziej złożone, gdy badamy jego dalsze

rozgałęzienia w życiu plemiennym.

rozgałęzienia w życiu plemiennym.



Pokrewieństwo nie jest zawsze patriarchalne, nie

Pokrewieństwo nie jest zawsze patriarchalne, nie

zawsze bazuje na uznaniu ważności ojca w

zawsze bazuje na uznaniu ważności ojca w

ustalaniu pochodzenia, ani nie jest uniwersalne

ustalaniu pochodzenia, ani nie jest uniwersalne

jego prawo do sprawowania władzy czy do

jego prawo do sprawowania władzy czy do

przenoszenia swej pozycji,

przenoszenia swej pozycji,

bogactwa czy przywilejów

bogactwa czy przywilejów

na swego syna.

na swego syna.

Matrylinia (prawo

Matrylinia (prawo

macierzyste)

macierzyste)



To system prawny, gdzie matka jest tym rodzicem, w linii

To system prawny, gdzie matka jest tym rodzicem, w linii

którego określa się pokrewieństwo, jej brat jest męską

którego określa się pokrewieństwo, jej brat jest męską

głową rodziny, a dziedziczenie dóbr, następstwo urzędu

głową rodziny, a dziedziczenie dóbr, następstwo urzędu

oraz wszystkie prawa, zobowiązania i przywileje

oraz wszystkie prawa, zobowiązania i przywileje

przechodzą z mężczyzny na dzieci jego siostry.

przechodzą z mężczyzny na dzieci jego siostry.



Relacja między mężczyzną a synem jego siostry nazwana

Relacja między mężczyzną a synem jego siostry nazwana

jest

jest

a w u n k u l a t e m

a w u n k u l a t e m

.

.



„

„

Zasada bilateralnego określania

Zasada bilateralnego określania

pochodzenia:

pochodzenia:

-

-

dotyczy sytuacji, w której

dotyczy sytuacji, w której

pokrewieństwo może być określane zarówno w

pokrewieństwo może być określane zarówno w

linii ojca, jak i matki.

linii ojca, jak i matki.



Unilateralny sposób określania

Unilateralny sposób określania

pokrewieństwa:

pokrewieństwa:

- w danej kulturze nacisk jest położony tylko na

- w danej kulturze nacisk jest położony tylko na

jedną stronę, ojca albo matki.

jedną stronę, ojca albo matki.



Bilateralny aspekt pokrewieństwa nigdy nie uległ

Bilateralny aspekt pokrewieństwa nigdy nie uległ

zatarciu, a unilateralne określanie oznacza tylko

zatarciu, a unilateralne określanie oznacza tylko

mniej lub bardziej ograniczony nacisk na jedną ze

mniej lub bardziej ograniczony nacisk na jedną ze

stron, a nigdy zupełną eliminację drugiej.

stron, a nigdy zupełną eliminację drugiej.

Hipertrofia więzi

Hipertrofia więzi

pierwotnych

pierwotnych



Hipertrofia:

Hipertrofia:

oznacza pokrewieństwo przekraczające

oznacza pokrewieństwo przekraczające

granice rodziny, grupy lokalnej, a czasami nawet

granice rodziny, grupy lokalnej, a czasami nawet

najszerszych kręgów znajomych.

najszerszych kręgów znajomych.



W wielu językach pierwotnych używa się takich

W wielu językach pierwotnych używa się takich

terminów, jak ojciec, matka, brat, siostra itd., nie tylko

terminów, jak ojciec, matka, brat, siostra itd., nie tylko

w odniesieniu do członków swej rodziny, lecz także do

w odniesieniu do członków swej rodziny, lecz także do

klas ludzi, będących w określonym stosunku do

klas ludzi, będących w określonym stosunku do

rodziców, według reguł, które różnią się w zależności

rodziców, według reguł, które różnią się w zależności

od organizacji społecznej. Na przykład w Australii

od organizacji społecznej. Na przykład w Australii

terminy pokrewieństwa idą tak daleko jak istniejące

terminy pokrewieństwa idą tak daleko jak istniejące

stosunki społeczne, a nawet poza nie. To znaczy, że

stosunki społeczne, a nawet poza nie. To znaczy, że

nawet nieznajomy, nigdy przedtem nie spotkany ani

nawet nieznajomy, nigdy przedtem nie spotkany ani

nie widziany, jest uważany za potencjalnie należącego

nie widziany, jest uważany za potencjalnie należącego

do tej czy innej klasy krewnych.

do tej czy innej klasy krewnych.

Klany, połowy i klasy

Klany, połowy i klasy

krewnych

krewnych



Większość plemion pierwotnych nie jest podzielona tylko na

Większość plemion pierwotnych nie jest podzielona tylko na

rodziny, lecz także na większe grupy.

rodziny, lecz także na większe grupy.



Na pewnych terenach plemię rozpada się na połowy.

Na pewnych terenach plemię rozpada się na połowy.

Każda z nich posiada swą nazwę, swe kolektywne poczucie

Każda z nich posiada swą nazwę, swe kolektywne poczucie

jedności, zwykle specjalny mit określający jej charakter i

jedności, zwykle specjalny mit określający jej charakter i

relacje do drugiej połowy

relacje do drugiej połowy

(podział pewnych plemion australijskich na

(podział pewnych plemion australijskich na

połowy Orła i Kruka oraz dwudzielność Indian

połowy Orła i Kruka oraz dwudzielność Indian

wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej).

wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej).



To przepołowienie plemienia łączy się zwykle

To przepołowienie plemienia łączy się zwykle

z zakazem małżeństwa wewnątrz jednej

z zakazem małżeństwa wewnątrz jednej

połowy, tak że mężczyzna z pierwszej musi

połowy, tak że mężczyzna z pierwszej musi

się ożenić z kobietą z drugiej.

się ożenić z kobietą z drugiej.



Sekcje te regulują zawieranie małżeństw i grają wybitną rolę

Sekcje te regulują zawieranie małżeństw i grają wybitną rolę

w życiu ceremonialnym i gospodarczym.

w życiu ceremonialnym i gospodarczym.

Pokrewieństwo

Pokrewieństwo

indywidualne i zbiorowe

indywidualne i zbiorowe



Problem nie tkwi w tym, czy

Problem nie tkwi w tym, czy

pokrewieństwo jest

pokrewieństwo jest

indywidualne czy społeczne,

indywidualne czy społeczne,

lecz w relacji jaka zachodzi

lecz w relacji jaka zachodzi

między tymi aspektami.

między tymi aspektami.



Indywidualne przywileje

Indywidualne przywileje

prawne i własny interes

prawne i własny interes

zazwyczaj dominują, lecz

zazwyczaj dominują, lecz

poczucie wspólnoty,

poczucie wspólnoty,

współpraca, wspólna własność

współpraca, wspólna własność

i wspólna odpowiedzialność są

i wspólna odpowiedzialność są

w pierwotnej sprawiedliwości i

w pierwotnej sprawiedliwości i

organizacji prawnej ważnymi

organizacji prawnej ważnymi

elementami. Wszystkie te

elementami. Wszystkie te

więzi i relacje tak

więzi i relacje tak

indywidualne, jak i zbiorowe

indywidualne, jak i zbiorowe

opierają się na pokrewieństwie

opierają się na pokrewieństwie

i poczuciu pokrewieństwa

i poczuciu pokrewieństwa

Zasada ślubnego

Zasada ślubnego

pochodzenia

pochodzenia



Fizjologiczne ojcostwo,

Fizjologiczne ojcostwo,

spłodzenie dziecka, z reguły nie

spłodzenie dziecka, z reguły nie

wystarcza, a nawet może nie

wystarcza, a nawet może nie

mieć nic wspólnego z ojcostwem

mieć nic wspólnego z ojcostwem

społecznym. Ludy tubylcze mają

społecznym. Ludy tubylcze mają

oczywiście własne poglądy na

oczywiście własne poglądy na

mechanizmy prokreacji (np.

mechanizmy prokreacji (np.

mieszkańcy środkowej Australii,

mieszkańcy środkowej Australii,

niektórzy Melanezyjczycy,

niektórzy Melanezyjczycy,

pewne plemiona afrykańskie)

pewne plemiona afrykańskie)

przypisują ciążę wpływowi

przypisują ciążę wpływowi

duchów).

duchów).



Mechanizm prokreacji jest

Mechanizm prokreacji jest

pojmowany w sposób będący

pojmowany w sposób będący

mieszaniną pewnej wiedzy

mieszaniną pewnej wiedzy

biologicznej i wierzeń

biologicznej i wierzeń

animistycznych.

animistycznych.

Macierzyństwo naturalne

Macierzyństwo naturalne

i socjologiczne

i socjologiczne



Gdziekolwiek próbuje się

Gdziekolwiek próbuje się

spowodować lub zapobiec

spowodować lub zapobiec

poczęciu poprzez rytuały

poczęciu poprzez rytuały

religijne i magiczne, odnoszą

religijne i magiczne, odnoszą

się one zawsze do

się one zawsze do

indywidualnej matki i dziecka.

indywidualnej matki i dziecka.

Matka w czasie ciąży podlega

Matka w czasie ciąży podlega

zwykle różnym tabu, które

zwykle różnym tabu, które

zachowuje indywidualnie i w

zachowuje indywidualnie i w

których ma często udział także

których ma często udział także

jej mąż.

jej mąż.



Po urodzeniu z kolei różne

Po urodzeniu z kolei różne

reguły społeczne, i moralne

reguły społeczne, i moralne

oddzielają matkę od jej męża i

oddzielają matkę od jej męża i

izolują ją z dzieckiem. Kilka

izolują ją z dzieckiem. Kilka

kobiet, które zwykle jej

kobiet, które zwykle jej

towarzyszy, jest jej najbliższymi

towarzyszy, jest jej najbliższymi

krewnymi. Społeczność

krewnymi. Społeczność

nakłada na faktyczną matkę

nakłada na faktyczną matkę

indywidualne ciężary,

indywidualne ciężary,

odpowiedzialność i uczucia.

odpowiedzialność i uczucia.



Poczęcie nie jest pozostawione

Poczęcie nie jest pozostawione

przypadkowi, nawet gdy

przypadkowi, nawet gdy

dozwolone są nieskrępowane

dozwolone są nieskrępowane

stosunki seksualne, lecz musi

stosunki seksualne, lecz musi

ono zajść w obrębie

ono zajść w obrębie

małżeństwa.

małżeństwa.



Społeczeństwo narzuca, że

Społeczeństwo narzuca, że

podstawowy układ

podstawowy układ

pokrewieństwa

pokrewieństwa

ma być indywidualną rodziną

ma być indywidualną rodziną

na bazie indywidualnego

na bazie indywidualnego

małżeństwa.

małżeństwa.

Matka zastępcza

Matka zastępcza



Zastąpienie jednej osoby przez inną — w przypadku

Zastąpienie jednej osoby przez inną — w przypadku

śmierci, choroby lub nieudolności jest jednym z

śmierci, choroby lub nieudolności jest jednym z

podstawowych elementów pierwotnej organizacji, a

podstawowych elementów pierwotnej organizacji, a

zastępowanie to dokonuje się na bazie pokrewieństwa.

zastępowanie to dokonuje się na bazie pokrewieństwa.



W społecznościach

W społecznościach

matrylinearnych

matrylinearnych

naturalną

naturalną

zastępczynią matki jest jej siostra, zwykle najbliższa

zastępczynią matki jest jej siostra, zwykle najbliższa

wiekiem.

wiekiem.



W społecznościach

W społecznościach

matrylokalnych

matrylokalnych

jest ona na miejscu,

jest ona na miejscu,

w

w

patrylokalnych

patrylokalnych

— wzywa się ją, jeśli jest to

— wzywa się ją, jeśli jest to

konieczne, a nawet gdy nie jest potrzebna

konieczne, a nawet gdy nie jest potrzebna

przychodzi z dłuższą wizytą.

przychodzi z dłuższą wizytą.



To, co dotyczy siostry matki, stosuje się także do brata

To, co dotyczy siostry matki, stosuje się także do brata

ojca, który według prawa ojcowskiego jest często

ojca, który według prawa ojcowskiego jest często

uważany za zastępczego ojca. Jego żona byłaby wtedy

uważany za zastępczego ojca. Jego żona byłaby wtedy

zastępczą matką, szczególnie w przypadku adopcji

zastępczą matką, szczególnie w przypadku adopcji

Eliminacja seksu z życia

Eliminacja seksu z życia

codziennego

codziennego



Natężenie emocjonalne, towarzyszące grze miłosnej, zazdrość i

Natężenie emocjonalne, towarzyszące grze miłosnej, zazdrość i

niezgoda, które wzbudza, jak i natrętny i rozpraszający wpływ

niezgoda, które wzbudza, jak i natrętny i rozpraszający wpływ

tych czynników czyni trudnym do pogodzenia życie seksualne z

tych czynników czyni trudnym do pogodzenia życie seksualne z

poważną działalnością. Dlatego wojnie i polowaniu, rolnictwu i

poważną działalnością. Dlatego wojnie i polowaniu, rolnictwu i

handlowi, ceremoniom religijnym i publicznym często towarzyszą

handlowi, ceremoniom religijnym i publicznym często towarzyszą

tabu seksualne.

tabu seksualne.



Życie rodzinne i wszystkie relacje mające swój początek w

Życie rodzinne i wszystkie relacje mające swój początek w

rodzinie, to jest między rodzicami i dziećmi, bratem i siostrą, są

rodzinie, to jest między rodzicami i dziećmi, bratem i siostrą, są

zawsze chronione przed dezorganizującym wpływem seksu przez

zawsze chronione przed dezorganizującym wpływem seksu przez

tabu kazirodztwa. Później, kiedy tubylcze dziecko, wcześnie

tabu kazirodztwa. Później, kiedy tubylcze dziecko, wcześnie

dojrzałe seksualnie, wchodzi w szerszą grupę wiejskiej

dojrzałe seksualnie, wchodzi w szerszą grupę wiejskiej

społeczności i plemienia, we wszystkich jego związkach następuje

społeczności i plemienia, we wszystkich jego związkach następuje

podział zgodnie z zasadą unilateralną.

podział zgodnie z zasadą unilateralną.



Pewne osoby, mężczyźni i kobiety, stają się naturalnymi

Pewne osoby, mężczyźni i kobiety, stają się naturalnymi

towarzyszami w pracy, kwestiach prawnych i duchowych.

towarzyszami w pracy, kwestiach prawnych i duchowych.

Są to jego dalsi krewni i członkowie klanu. Wchodząc w stosunki

Są to jego dalsi krewni i członkowie klanu. Wchodząc w stosunki

między nimi obowiązuje zakaz kazirodztwa. Inna grupa składa się

między nimi obowiązuje zakaz kazirodztwa. Inna grupa składa się

z kobiet, z którymi może się bawić i dawać upust swym miłosnym

z kobiet, z którymi może się bawić i dawać upust swym miłosnym

inklinacjom, oraz z mężczyzn, z którymi wchodzi w relacje mniej

inklinacjom, oraz z mężczyzn, z którymi wchodzi w relacje mniej

lub bardziej przyjaznego współzawodnictwa i wzajemności.

lub bardziej przyjaznego współzawodnictwa i wzajemności.

Charakter rozszerzenia

Charakter rozszerzenia

pokrewieństwa

pokrewieństwa



W okresie pokwitania i później

W okresie pokwitania i później

dziecko uczy się w sposób bardziej

dziecko uczy się w sposób bardziej

bezpośredni i systematyczny zasad

bezpośredni i systematyczny zasad

pokrewieństwa i prawa plemiennego.

pokrewieństwa i prawa plemiennego.

Dokonuje się to przez inicjację i trening

Dokonuje się to przez inicjację i trening

w granicach społeczności lokalnej. Wkrótce

w granicach społeczności lokalnej. Wkrótce

także dokonuje wyboru małżonki zgodnie z

także dokonuje wyboru małżonki zgodnie z

regułami pokrewieństwa rządzącymi małżeństwem

regułami pokrewieństwa rządzącymi małżeństwem

w jego plemieniu.

w jego plemieniu.



Jedna strona tego procesu polega na stopniowym upodobnianiu się

Jedna strona tego procesu polega na stopniowym upodobnianiu się

nowych

nowych

więzi do starych, druga zaś na tworzeniu nowych sfer,

więzi do starych, druga zaś na tworzeniu nowych sfer,

przyjmowania

przyjmowania

nowych funkcji i kształtowaniu nowych więzi. Nawet gdy celowo się

nowych funkcji i kształtowaniu nowych więzi. Nawet gdy celowo się

rozrywa stare więzi, jak w przypadku inicjacji, nowe tworzą się

rozrywa stare więzi, jak w przypadku inicjacji, nowe tworzą się

według ich

według ich

wzoru. W procesie tym każde rozszerzenie prowadzi do

wzoru. W procesie tym każde rozszerzenie prowadzi do

ukształtowania się

ukształtowania się

nowych więzi, a przez to do osłabienia starych, lecz nigdy do ich

nowych więzi, a przez to do osłabienia starych, lecz nigdy do ich

zupełnego wyeliminowania czy pomieszania tych dwu układów

zupełnego wyeliminowania czy pomieszania tych dwu układów

Klan i rodzina

Klan i rodzina



Klan

Klan

różni się od rodziny

różni się od rodziny

nie tylko charakterem

nie tylko charakterem

więzi, lecz także strukturą,

więzi, lecz także strukturą,

która

która

jest rezultatem możliwie

jest rezultatem możliwie

największego rozszerzenia

największego rozszerzenia

więzi pokrewieństwa tylko

więzi pokrewieństwa tylko

w jedną stronę.

w jedną stronę.



Opiera się na

Opiera się na

wyeliminowaniu strony

wyeliminowaniu strony

ojca lub matki z istotnego

ojca lub matki z istotnego

pokrewieństwa.

pokrewieństwa.



Rodzina

Rodzina

zawiera zasadniczo dwie

zawiera zasadniczo dwie

podstawy: męską i żeńską, które

podstawy: męską i żeńską, które

są obecne w procesie prokreacji,

są obecne w procesie prokreacji,

podziale funkcji fizjologicznych i

podziale funkcji fizjologicznych i

socjologicznym zabezpieczeniu.

socjologicznym zabezpieczeniu.



Chociaż klan nie ma charakteru

Chociaż klan nie ma charakteru

reprodukcyjnego, seksualnego czy

reprodukcyjnego, seksualnego czy

rodzicielskiego, nie jest główną

rodzicielskiego, nie jest główną

podstawą i źródłem

podstawą i źródłem

pokrewieństwa, to jednak jego

pokrewieństwa, to jednak jego

związek z rodziną jest rzeczywisty

związek z rodziną jest rzeczywisty

i genetyczny.

i genetyczny.



Klan wyrasta z pokrewieństwa

Klan wyrasta z pokrewieństwa

rodzinnego wokół jednego z

rodzinnego wokół jednego z

rodziców przez uznanie znaczenia

rodziców przez uznanie znaczenia

w procesie i prokreacji

w procesie i prokreacji

wyłącznie jednego rodzica, przez

wyłącznie jednego rodzica, przez

nakazy prawnej solidarności tylko

nakazy prawnej solidarności tylko

z jedną stroną krewnych.

z jedną stroną krewnych.

Wnioski

Wnioski

:

:



pokrewieństwo

pokrewieństwo

określane jest jako więź osobista

określane jest jako więź osobista

oparta na społecznie ujmowanej prokreacji, a także

oparta na społecznie ujmowanej prokreacji, a także

jako szersze więzi wyprowadzone z pierwotnych

jako szersze więzi wyprowadzone z pierwotnych

poprzez proces stopniowego rozszerzania;

poprzez proces stopniowego rozszerzania;



na poziomie dzikości i niższego barbarzyństwa

na poziomie dzikości i niższego barbarzyństwa

trwałość więzi

trwałość więzi

pokrewieństwa nie jest niczym

pokrewieństwa nie jest niczym

ograniczana, stąd rozszerzenia prowadzące do

ograniczana, stąd rozszerzenia prowadzące do

ukształtowania szerszych grup, takich jak

ukształtowania szerszych grup, takich jak

klan,

klan,

połowa czy podział egzogamiczny;

połowa czy podział egzogamiczny;



Seks nie jest głównym wątkiem pokrewieństwa, a w

Seks nie jest głównym wątkiem pokrewieństwa, a w

jego tworzeniu gra jedynie drugorzędną rolę i jest od

jego tworzeniu gra jedynie drugorzędną rolę i jest od

niego oddzielony;

niego oddzielony;



Badanie pokrewieństwa nie ukazuje małego

Badanie pokrewieństwa nie ukazuje małego

znaczenia

znaczenia

rodziny

rodziny

, potwierdza natomiast trwałość jej

, potwierdza natomiast trwałość jej

więzi i ich utrzymywanie się w ciągu życia jednostki

więzi i ich utrzymywanie się w ciągu życia jednostki

jako standardu dla wszystkich szerszych stosunków

jako standardu dla wszystkich szerszych stosunków

społecznych.

społecznych.