Obowiązki i

odpowiedzialność stron

stosunku pracy

Obowiązki i odpowiedzialność stron stosunku pracy

• Z czego wynika ochrona praw

pracownika?

• Czy pracownicy oprócz praw mają obowiązki?

• Czy pracodawca ma głównie

obowiązki wobec pracowników?

• Czy pracodawcy również przysługuje ochrona

w postaci odpowiednich środków prawnych?

Z czego wynika ochrona praw pracownika?

• Jednym z podstawowych celów

prawa pracy jest ochrona
pracownika, ponieważ jest on
słabszym ogniwem w strukturze
zatrudnienia.

Z czego wynika ochrona praw pracownika?

• Swoboda umów i równość stron

leżące u podstaw
cywilnoprawnego stosunku
zobowiązaniowego nie mają
zastosowania w prawie pracy ze
względu na możliwość
nadużywania swobody umów
przez stronę silniejszą.

Z czego wynika ochrona praw pracownika?

• Ochrona życia i zdrowia

pracownika przed czynnikami
niebezpiecznymi i szkodliwymi w
środowisku pracy.

Z czego wynika ochrona praw pracownika?

Stworzenie pracownikowi
optymalnych warunków pracy z
punktu widzenia ergonomii,
fizjologii i psychologii pracy.

Czy pracodawcy również przysługuje ochrona?

• Ustawa chroni także interesy

pracodawców, ponieważ ich
działalność jest niezbędna dla
rozwoju gospodarki, a zwłaszcza
służy tworzeniu i zachowaniu
miejsc pracy.

Czy pracodawcy również przysługuje ochrona?

• Niepożądane zachowania pracownika

mogą niekorzystnie wpływać na
interesy (dobra) pracodawcy, np.
niegospodarność pracownika,
nieefektywność wykonywanej pracy,
brak dbałości, niesumienność i
niestaranność przy wykonywaniu
poleconych zadań;

Czy pracodawcy również przysługuje ochrona?

• Podejmowana przez pracownika

działalność konkurencyjna, oraz czyny z
kategorii konkurencji nieuczciwej mogą
godzić w interesy pracodawcy.

Czy pracodawcy również przysługuje ochrona?

• Pracownicy mają dostęp do

pewnych informacji (wiadomości,
danych), które mogą okazać się
niebezpiecznym narzędziem
zagrażającym pozycji i interesom
pracodawcy.

Obowiązki i odpowiedzialność stron

stosunku pracy

konkluzje:

• Obowiązki jak i prawa stron stosunku pracy są wzajemnie

powiązane, przy czym ze względu na asymetrię ról, w których

pracownik i pracodawca występują, nie są one tożsame.

• W stosunkach pracy, pracodawca i pracownik działają nie tylko

w swoim własnym interesie, ale zobligowani są również do

działania w interesie i na rzecz drugiej ze stron.

• W odróżnieniu od stosunków cywilnoprawnych, gdzie podmiot

zobowiązany wykonuje wszystkie zlecone mu zadania starannie,

troska o dobro jego zleceniodawcy nie jest przedmiotem jego

obowiązku. (społeczny charakter stosunku pracy)

• Równowagę pomiędzy zaspokojeniem potrzeb ekonomicznych

pracodawcy, a ochroną pracownika, jego możliwościami

zarobkowania i rozwojem zawodowym osiąga się najczęściej

poprzez formułowanie obowiązków i praw stron stosunku pracy.

Zakres obowiązków pracowniczych

Art. 100. k.p.

§ 1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i

starannie oraz stosować siędo poleceń przełożonych, które

dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa

lub umową o pracę.

§ 2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:

1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
2) przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie

pracy porządku,
3) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny

pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,
4) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz

zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby

narazić pracodawcę na szkodę,
5) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
6) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia

społecznego.

Zakaz konkurencji

Art. 101

1

k.p.

§ 1. W zakresie określonym w odrębnej umowie,

pracownik nie może prowadzić działalności

konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też

świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na

innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego

taką działalność (zakaz konkurencji).

§ 2. Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek

naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji

przewidzianego w umowie, może dochodzić od

pracownika wyrównania tej szkody na zasadach

określonych w przepisach rozdziału I w dziale

piątym.

Zakaz konkurencji

Art. 101

2

.

§ 1. Przepis art. 101

1

§ 1 stosuje się odpowiednio, gdy pracodawca i

pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji,

których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,

zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.

W umowie określa się także okres obowiązywania zakazu

konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi

od pracodawcy, z zastrzeżeniem przepisów § 2 i 3.

§ 2. Zakaz konkurencji, o którym mowa w § 1, przestaje obowiązywać

przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa

przewidziana w tym przepisie, w razie ustania przyczyn

uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z

obowiązku wypłaty odszkodowania.

§ 3. Odszkodowanie, o którym mowa w § 1, nie może być niższe od 25%

wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem

stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania

zakazu konkurencji; odszkodowanie może być wypłacane w

miesięcznych ratach. W razie sporu o odszkodowaniu orzeka sąd

pracy.

Pisemna forma umowy o zakazie konkurencji

Art. 101

3

. k.p.

Umowy, o których mowa w art. 1011 § 1 i w art. 1012 §
1, wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej.

Obowiązki pracodawcy

Obowiązki informacyjne pracodawcy
Art. 94. k.p. Pracodawca jest obowiązany jest obowiązany w

szczególności:

1)

zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich

obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych

stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami,

Art. 94

1

k.p. Pracodawca udostępnia pracownikom tekst przepisów

dotyczących równego traktowania w zatrudnieniu w formie

pisemnej informacji rozpowszechnionej na terenie zakładu

pracy lub zapewnia pracownikom dostęp do tych przepisów w

inny sposób przyjęty u danego pracodawcy.

Art. 94

2

k.p. Pracodawca

jest obowiązany informować pracowników w

sposób przyjęty u danego pracodawcy o możliwości zatrudnienia w

pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy, a pracowników

zatrudnionych na czas określony - o wolnych miejscach pracy.

Obowiązki pracodawcy

Obowiązek właściwej organizacji pracy

Art. 94. k.p. Pracodawca jest obowiązany w

szczególności:

2) organizować pracę w sposób zapewniający pełne

wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez

pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i

kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości

pracy,

2a) organizować pracę w sposób zapewniający

zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy

monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,

4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz

prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w

zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

Obowiązki pracodawcy

•

Obowiązek zwalczania przejawów dyskryminacji
Art. 94. k.p. Pracodawca jest obowiązany jest

obowiązany w szczególności:

2b) przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w

szczególności ze względu na płeć, wiek,

niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość,

przekonania polityczne, przynależność związkową,

pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną,

a także ze względu na zatrudnienie na czas określony

lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym

wymiarze czasu pracy,

9) stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny

pracowników oraz wyników ich pracy,

10) wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad

współżycia społecznego.

Obowiązki pracodawcy

• Obowiązek wypłaty wynagrodzenia
Art. 94. k.p. Pracodawca jest obowiązany jest obowiązany w

szczególności:

5) terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie.

Art. 282 k.p.

Kto, wbrew obowiązkowi:
1) nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę

lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo
uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny
pracownika, wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia
bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych
potrąceń, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.

Obowiązki pracodawcy

• Obowiązek ułatwiania podnoszenie kwalifikacji

zawodowych pracowników oraz sprzyjanie
przystosowaniu do należytego wykonywania pracy

Art. 94. k.p. Pracodawca jest obowiązany jest

obowiązany w szczególności:

6) ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji

zawodowych,

7) stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po

ukończeniu szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe
lub szkoły wyższej warunki sprzyjające przystosowaniu
się do należytego wykonywania pracy,

Obowiązki pracodawcy

• Obowiązek zaspokajania potrzeb socjalnych

Art. 94. k.p. Pracodawca jest obowiązany jest
obowiązany w szczególności:

8) zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne

potrzeby pracowników,

Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. zakładowym funduszu
świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996 r. nr 70, poz. 335
ze zm.)

Obowiązki pracodawcy

• Obowiązek prowadzenia i przechowywania

dokumentacji pracowniczej

Art. 94. k.p. Pracodawca jest obowiązany jest

obowiązany w szczególności:

9a) prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze

stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników,

9b) przechowywać dokumentację w sprawach związanych

ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników w
warunkach niegrożących uszkodzeniem lub
zniszczeniem,

Przepisy o odpowiedzialności

materialnej pracowników za

szkodę wyrządzoną

pracodawcy

Pracownik, który wskutek niewykonania lub
nienależytego wykonania obowiązków
pracowniczych wyrządził pracodawcy szkodę,
ponosi w stosunku do pracodawcy
odpowiedzialność materialną (art. 114 k.p.).
Odpowiedzialność tę ponosi jednak tylko za
szkodę wyrządzoną w granicach rzeczywistej
straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za
normalne następstwa swojego działania lub
zaniechania, z którego szkoda ta wynikła (art.
115 k.p.).

• W art. 114 i art. 115 k.p. wskazane zostały

przesłanki odpowiedzialności materialnej

pracownika:

- powstanie szkody w majątku pracodawcy,
- niewykonanie lub nienależyte wykonanie

obowiązków pracowniczych,

- wina pracownika,
- normalny związek przyczynowy miedzy

działaniem pracownika, a niewykonaniem lub

nienależytym wykonaniem obowiązków

pracowniczych,

- bezprawność działania lub zaniechania

pracownika

.

• Przepisy art. 115 i art. 122 k.p.

stanowią, iż pracownik ponosi
odpowiedzialność w granicach
rzeczywistej straty pracodawcy za
szkodę wyrządzoną nieumyślnie i
w pełnej wysokości za szkodę
wyrządzoną umyślnie.

• Przepis Art. 120 k.p. reguluje sytuację,

gdy za szkodę popełnioną przez

pracownika odpowiedzialność ponosi

pracodawca. Dzieje się tak, gdy

poszkodowanym jest osoba trzecia, a

szkoda powstała w związku z

wykonywaniem obowiązków

pracowniczych. Wówczas stratę, której

doznała osoba trzecia, naprawia

pracodawca.