Cechy populacji
biologicznej

POPULACJA



POPULACJA – zespół osobników
jednego gatunku żyjącego na danym
terenie w określonym czasie.
Osobniki tworzące populację mogą
się swobodnie krzyżować i dawać
płodne potomstwo, między
osobnikami zachodzi wymiana genów

CECHY POPULACJI



Struktura przestrzenna



Stosunki liczbowe



Liczebność,



Zagęszczenie



Rozrodczość



Śmiertelność



Struktura wiekowa



Struktura płciowa

STRUKTURA PRZESTRZENNA
POPULACJI

TERYTORIUM OSOBNICZE (REWIRY) AREAŁ

ZASIĘG

W obrębie areału osobniki wykazują specyficzny

rozkład przestrzenny – rozmieszczenie

Wyróżnia się 3 podstawowe typy rozmieszczenia

przestrzennego osobników:



równomierne



losowe



skupiskowe

TYPY ROZMIESZCZEŃ

Równomierne



bardzo rzadkie w przyrodzie, obserwuje się
je w populacjach o ostrej konkurencji
(kaktusów o wodę), u zwierząt
wykazujących stały lub okresowy
terytorializm, np. tygrysy



w biocenozach sztucznych, np. sadzona na
polu kapusta, sadzonki drzew w szkółce
leśnej

TYPY ROZMIESZCZEŃ

Losowe



przypadkowe - występuje duża
nieregularność występowania osobników,
w przyrodzie rzadko spotykane, np.
przedstawiciele planktonu roślinnego w
toni wodnej, większość pająków

TYPY ROZMIESZCZEŃ

Skupiskowe



najczęściej spotykane w przyrodzie, takie rozmieszczenie
ułatwia wyszukiwanie pokarmu, opiekę nad potomstwem,
wzajemne ostrzeganie przed niebezpieczeństwem i
solidarną obronę



Minusem takiego rozmieszczenia jest konkurencja o wodę,
przestrzeń życiową, światło, pokarm



np. owady społeczne – mrówki, pszczoły, termity, mszyce,
antylopy, kolonie nietoperzy ,dęby ,mniszek lekarski

STOSUNKI LICZBOWE

LICZEBNOŚĆ



to liczba osobników składających się na daną

populację, nigdy nie jest wartością stałą, np.

liczba karpi w stawie



gwałtowny wzrost liczebności w populacji

nazywamy gradacją

ZAGĘSZCZENIE



liczba osobników przypadająca na

określoną jednostkę powierzchni lub

objętość środowiska, np.500 sosen/ha, 4mln

rozwielitek/dm3

STOSUNKI LICZBOWE

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA LICZEBNOŚĆ

ROZRODCZOŚĆ

Rozrodczość populacji zależy od dwóch czynników:



maksymalna rozrodczość populacji – teoretyczna zdolność
do wydawania potomstwa w warunkach idealnych, bez
działania czynników ograniczających



opór środowiska – suma biotycznych i abiotycznych
czynników, które nie pozwalają gatunkowi osiągnąć
maksymalnej liczebności, np. niedobór jakiegoś pierwiastka,
obecność drapieżników i pasożytów



istnienie oporu środowiska powoduje, że w warunkach
naturalnych obserwujemy rozrodczość rzeczywistą



rozrodczość rzeczywista (ekologiczna)

Rozrodczość maksymalna – opór środowiska = rozrodczość
rzeczywista

ŚMIERTELNOŚĆ

Śmiertelność zależy od dwóch czynników:



śmiertelność minimalna – to ubywanie
osobników żyjących w warunkach idealnych ze
starości



śmiertelność ekologiczna (rzeczywista) – to
ubywanie osobników w warunkach naturalnych z
uwzględnieniem wpływu czynników
ograniczających

KRZYWE PRZEŻYWANIA



krzywa wypukła (a)



krzywa wklęsła (b)



krzywa esowata (c )



krzywa schodkowata (d)



krzywa jednostajnie
nachylona (e)

KRZYWE PRZEŻYWANIA



A krzywa wypukła – na początku (tj. we wczesnym okresie życia)
śmiertelność niska, a duża śmiertelność wśród osobników starszych np.
człowiek, koń, słoń



B krzywa wklęsła – (odwrotność krzywej wypukłej) dotyczy organizmów
wydających na świat liczne potomstwo, z których dużo umiera na początku
życia np. ryby, płazy, pasożyty – tasiemiec, buk



C krzywa esowata – dwa okresy w życiu związane z większą śmiertelnością
– na początku życia i w czasie starzenia się, , większość gryzoni i ssaków
kopytnych, np. ptaki (wróbel)



D krzywa schodkowata – przeżywalność zmienia się w kolejnych stadiach
życiowych, wiele okresów zwiększonej śmiertelności np. owady (podczas
licznych linień larw, przepoczwarzania, przechodzenia w imago)



E krzywa jednostajnie nachylona – charakterystyczna dla  populacji
sztucznych, śmiertelność nie ma związku z wiekiem np. stułbia hodowana w
akwarium

PRZYROST NATURALNY

przyrost naturalny –
różnica między
rozrodczością i
śmiertelnością wskazuje na
aktualny stan
demograficzny populacji



przyrost naturalny może

zostać zilustrowany za
pomocą krzywej wzrostu
populacji

STRUKTURA WIEKOWA



określa udział w populacji osobników w różnych
grupach wiekowych (młodych, dojrzałych i
starych)



przedstawić ją można graficznie za pomocą
piramid wieku

PIRAMIDY WIEKU:



rozwijająca się



ustabilizowana



wymierająca

Graficzne przedstawienie

struktury wiekowo - płciowej



Rozwijająca się:



Ustabilizowana



Wymierająca

STRUKTURA PŁCIOWA



jeżeli w czasie obliczania struktury
wiekowej populacji uwzględnimy
liczebność osobników różnej płci,
mówimy wówczas o ustaleniu
struktury płciowej

ZADANIE DOMOWE



zad. 9, str. 393 w podręczniku



zad. 10, str. 393 w podręczniku