Dziecko w szpitalu –

środowiskowe

aspekty zagrożeń

J.G.

1rok Praca socjalna

Hospitalizację można ocenić jako sytuację trudną dla dziecka

i zagrażającą jego funkcjonowaniu i rozwojowi fizycznemu i

psychicznemu w przypadkach, które klasyfikują się jako:



Przypadki pozbawienia dziecka, w wyniku choroby i pobytu

w szpitalu, możliwości zaspokojenia zewnętrznych potrzeb

dziecka.



Przypadki przeciążeń emocjonalnych i fizycznych dziecka,

do których dochodzi w wyniku często powtarzających się

zabiegów leżących na pograniczu możliwości dziecka.



Przypadki poczucia zagrożenia związanego ze zwiększonym

prawdopodobieństwem naruszenia cenionej przez dziecko

wartości (np. życia i zdrowia, poczucia własnej wartości).



Przypadki utrudnień wynikających ze zmiany

dotychczasowych (zwykłych) warunków wykonywania

czynności (np. brak ulubionych przedmiotów)

Hierarchia

szpitalna



Wśród składników środowiska szpitalnego za
najbardziej odpowiedzialny za stwarzanie
sytuacji zagrożeń funkcjonowania i rozwoju
dziecka uznać należy strukturę szpitalnych
stosunków społecznych. Modelowy charakter
owych relacji odzwierciedlałby układ
koncentryczny (szprychowy), sytuujący
dziecko w centrum ukierunkowanych na niego
oddziaływań dorosłych. Układ ten
gwarantowałby odczucie prawdziwości
twierdzenia o służebności wszystkich osób
dorosłych wobec potrzeb dziecka i
odpowiadałby podmiotowemu jego
traktowaniu.

W rzeczywistości na taki schemat wzajemnych więzi i
oddziaływań nakłada się silnie shierarchizowana struktura
szpitalnych stosunków służbowych. Dziecko, a także jego
rodzice często sytuują się na samym dole tej społecznej
drabiny ważności. Doświadczenia przedmiotowości
traktowania związanego z kultywowaniem przez służby
medyczne społecznego statusu wynikają również ze
zjawiska określanego w literaturze mianem profesjonalnej
regresji. Sprowadza się ono do utraty przez
profesjonalistów zdolności słuchania pacjentów,
uwzględniania ich problemów i racji, a także weryfikacji
własnych sądów i zaleceń – uznawanych za nieomylne.
Konsekwencją braku elementów wspólnoty w leczeniu
przez uzgadnianie jego celów i znaczenia z dzieckiem jest
zablokowanie jego poczucia współodpowiedzialności za
własny stan zdrowia. Ograniczenie zaś możliwości wpływu
na własną sytuację życiową powoduje w rezultacie
sprzeciw, bunt, wywołuje złość i agresję pacjenta
zwrócone przeciwko leczeniu.

Skutki

dezorganizacji

kontaktów dziecka z

rodzicami

W czasie pobytu w szpitalu kontakt z rodzicami staje się
podstawową potrzebą sygnalizowaną przez dziecko.
Rozstanie z najbliższymi potęguje stan zagrożenia,
wywołany chorobą i koniecznością pozostania poza
domem, sprawia też, że lęk staje się dominującym
odczuciem dziecka. Nieuchronnie prowadzi to do nasilenia
reakcji obronnych, a także do strukturalnych zaburzeń
rozwoju: fizycznego, umysłowego i społeczno –
emocjonalnego.
Decyzje rozstrzygające sprawę kontaktów rodzinnych w
szpitalu podejmowane są odgórnie przez dyrektorów lub
ordynatorów klinik w sposób świadczący często o
głębokiej ignorancji problemu. Oprócz zakazu wstępu
rodziców, zezwala się czasem na pobyt codzienny, ale
przez godzinę lub dwie, czy też w gorszej wersji godzinę
lub dwie, dwa lub trzy razy w tygodniu.
Tego rodzaju kompromisy nie rozwiązują jednak problemu.
Przede wszystkim wprowadzają silny antagonizm
pomiędzy profesjonalistów a rodziców.

Wychowawcze

problemy obecności

rodziców w szpitalu

Otwieranie szpitali dla rodzin uznaje się za wielki sukces
wszystkich, którzy o to walczyli. Nie jest to jednak tak, że
wyrażenie zgody na stały pobyt rodziców w szpitalu rozwiązuje
wszystkie problemy. W dalszym ciągu problemem zostaje
samotność dzieci kierowanych do szpitali odległych od
rodzinnego domu. Ich rodziców bowiem w większości przypadków
nie stać na zorganizowanie i opłatę pobytu poza domem.
Zasadniczą również sprawą jest fakt, że szpitalne relacje rodzice
– dzieci nie są w żadnym przypadku odwzorowaniem ich
domowych wzajemnych ustosunkowań i metod wychowawczych.
Jedną z przyczyn tego zjawiska jest niespełnianie przez
opiekunów oczekiwań dziecka. Dziecko spodziewa się różnych
form obrony. Tymczasem często już na wstępie spotyka się z
ogromnym rozczarowaniem: bez protestu najbliższych zostaje
zmuszone do poddania się wstępnym badaniom w gabinecie
zabiegowym. Oceniane zostaje to jako zdrada, na którą pacjenci
reagują płaczem lub złością, a nawet agresją. W rezultacie
rodzice pozwalają dziecku na wszystko, albo też wstydząc się
jego zachowań, wymagają natychmiastowego zahamowania
reakcji, nie akceptowanych przez otoczenie. Utrwala to u
rodziców poczucie bezsilności, u personelu zaś uczucie niechęci
wobec dziecka i jego opiekunów.

U swoich najbliższych dziecko chciałoby także widzieć
odbierane na co dzień poczucie pewności, siły, ważności.
Tymczasem oczekiwania te bardzo często mijają się z
rzeczywistością, w której rodzice ujawniają swoją
bezsilność a towarzyszące im napięcie i lęk o zdrowie i
życie przenoszą na dziecko.
Towarzyszy temu odczuwana i postrzegana przez dzieci
niska pozycja rodziców, której przejawami są m. in.:
- stały niedosyt informacji o stanie zdrowia dziecka
i możliwościach pomocy oraz trudności w ich uzyskaniu,
- konieczność stałego dostosowywania się rodziców,
nawet do nie akceptowanych dotychczas norm i zasad,
- brak wpływu na spełnienie życzeń dziecka,
- poczucie bezradności i niemocy,
- podporządkowywanie się przekazywanym w formie
pretensji i wymagań zaleceniom.
Na opisane relacje nakłada się charakterystyczny fakt, że
obecność rodziców często dystansuje pracowników
szpitala od dzieci. Odnosi się to zarówno do
niepożądanych zachowań dziecka, jak i codziennego z nim
kontaktu.

Relacje

rówieśnicze w

szpitalu

Źródłem negatywnych doświadczeń emocjonalnych i
społecznych dziecka w czasie hospitalizacji może stać się
także grupa rówieśnicza. Choroba i warunki szpitalne
silnie modyfikują sposób wzajemnych oddziaływań i
charakter relacji rówieśniczych.
W literaturze podkreśla się zjawisko eliminowania z
towarzystwa dzieci ospałych, apatycznych, lękliwych,
które to cechy mogą być współzależne z chorobą i
pobytem dziecka w szpitalu.
Z praktyki wynika, że wspominana eliminacja z punktu
widzenia dziecka jest podwójnie obciążająca. Przybierać
może bowiem różnego rodzaju formy przemocy
psychicznej, stosowanej przez dzieci emocjonalnie
silniejsze (straszenie zabiegami, zmuszanie do
wykonywania upokarzających usług i zachowań,
wywołujących represje personelu).

Przedstawione zależności dowodzą, że osiągnięcie
terapeutycznego efektu pobytu dziecka w szpitalu
wymaga przede wszystkim współpracy i wzajemnego
szacunku wszystkich opiekunów oraz samego dziecka.

Bibliografia:



T. Pilch, I. Leparczyk: „Pedagogika społeczna”,
Warszawa 2003