1

ARBITRAŻ METODĄ

NIWELACJI KOSZTÓW

RYZYKA SPORU

„ ... Spory nie trwałyby długo, gdyby brak

słuszności był tylko po jednej stronie ... „

François de La Rochefoucauld

Wykład IX

2

CO TO JEST ARBITRAŻ

GOSPODARCZY?

Nowoczesny, ale posiadający długą
tradycję tryb rozstrzygania spraw
cywilnych

(gospodarczych)

przez

osoby (arbitrów) stosownie do zasad
(proceduralnych jak i materialnych),
na

wybór

których

strony

mają

bezpośredni lub pośredni wpływ.

arbitraż  sąd polubowny

3

WARUNKI ROZSTRZYGANIA

SPRAWY W RAMACH

ARBITRAŻU

•

strony stosunku prawnego muszą na to wyrazić
zgodę w formie zawarcia umowy zwanej zapisem na
sąd polubowny

•

forma postanowienia zawartego w umowie dotyczącej
innego stosunku prawnego (umowie głównej) - klauzula
arbitrażowa

•

umowy o poddanie pod rozstrzygnięcie sądu
polubownego sporu już istniejącego - tzw. kompromis

•

skutki prawne umowy zawartej w formie klauzuli
arbitrażowej lub kompromisu

•

przyznanie sądowi polubownemu kompetencji do
rozstrzygania sporu objętego umową,

•

wykluczenie sądownictwa państwowego

4

ZAKRES DOPUSZCZALNOŚCI

ARBITRAŻU

• ustawodawstwo każdego z państw, posiadających

regulacje dotyczące sądownictwa polubownego, określa
dziedziny, w jakich spory mogą być, a w jakich nie,
rozstrzygane w drodze arbitrażu – zagadnienie łączące
się z koncepcją tzw. porządku publicznego.

• precyzyjnie określenie jakie kategorie spraw mogą być

rozstrzygane przez sądy polubowne => traktowanie
orzeczeń arbitrażowych jak wyroków sądów państwowych

• w Polsce jako zasadę przyjmuje się, że strony mogą

poddać pod rozstrzygnięcie arbitrażu (sądu
polubownego) wyłącznie spory o charakterze
majątkowym z wyjątkiem sporów o alimenty i sporów
wynikających ze stosunku pracy.

5

ARBITRAŻ KRAJOWY A

ARBITRAŻ MIĘDZYNARODOWY

• arbitraż - głównie sposób rozstrzygania sporów w

handlowych stosunkach międzynarodowych.

• arbitraż międzynarodowy - oddanie sporu pod

rozstrzygnięcie arbitrażu w każdej sytuacji, gdy strony
sporu nie są podmiotami prawnymi tego samego
państwa

• arbitraż krajowy – rozstrzyganie sporu między

podmiotami prawnymi tego samego państwa.

• zagraniczny sąd arbitrażowy - decyduje siedziba bądź

miejsce orzekania sądu.

• sąd krajowy orzeka w sprawach międzynarodowych,

kiedy podmiot polski i podmiot zagraniczny dokonają
zapisu na sąd polubowny, który orzekał będzie w Polsce.

6

MIĘDZYNARODOWA

UZNAWALNOŚĆ POSTANOWIEŃ

ARBITRAŻOWYCH

• Protokół o klauzulach arbitrażowych z

dnia 24.09.1923 o uznawaniu ważności

zapisu i klauzuli arbitrażowej (Polska

ratyfikowała 21.05.1931 – Dz. U. z 1931, nr

84, poz. 648)

• Konwencja Nowojorskiej o uznawaniu,

wykonywaniu

zagranicznych

orzeczeń

arbitrażowych z 1958 roku ( Dz. U. z 1962,

Nr 9, poz. 242)

• Konwencja Genewska o międzynarodowym

arbitrażu handlowym z 1961 roku ( Dz. U. z

1969 r., Nr 40, poz. 271)

7

PRZYKŁADOWE KLAUZULE

ARBITRAŻOWE część I

I.

Klauzula podstawowa:

•

wersja polska:

" Wszelkie spory wynikające z umowy lub w związku z

nią, włączając w to sprawy związane z jej ważnością

lub wypowiedzeniem będą ostatecznie rozstrzygane

przez ...., zgodnie z jego Regulaminem.„

•

wersja angielska:

" All disputes arising out of this contract or relating to

this contract including its validity or termination

shall be finally settled by ... in accordance with its

Rules"

8

PRZYKŁADOWE KLAUZULE

ARBITRAŻOWE część II

I. Klauzule uzupełniające:

wyraźne określenie w celu uniknięcia trudności i wydatków prawa

właściwego dla ich umowy, liczby arbitrów, miejsca i języka postępowania

arbitrażowego.

• wersja polska:
" Prawem właściwym dla tej umowy jest prawo .... Sad arbitrażowy składał się

będzie z.......................( jednego lub trzech) arbitrów."

 W przypadku trzyosobowego zespołu arbitrów można dodać sposób wybierania

arbitrów:

"... dwóch z nich wyznaczonych będzie przez strony umowy. Nastepnie dwaj

arbitrzy wybiorą superarbitra. Miejscem arbitrażu będzie ... Językiem

postępowania arbitrażowego będzie język. ..."

• wersja angielska:
" This contract shall be governed by the law of ...The arbitration court shall be

composed of ... ( a sole or three ) arbitrator (s) ... two of them shall be

appointed by the Parties of the contract. Then two arbitrators shall appoint

superarbitrator. The place of arbitration shall be ...The language ( s) to be

used in the arbitral proceedings shall be ..."

9

PODSTAWOWE CECHY

ARBITRAŻU

GOSPODARCZEGO część I

• dobrowolność arbitrażu

•nikt nie może być zmuszony do zawarcia zapisu na sąd

polubowny,

•strony mogą swobodnie określić zarówno arbitraż, który

wybierają bądź ustanawiają do rozstrzygnięcia ewentualnych

sporów mogących między nimi wyniknąć, jak i określić zasady

(proceduralne i materialne), jakie będą przed arbitrażem

obowiązywać.

•kompetencja sądu arbitrażowego do rozpoznania sporu wynika

z umowy między stronami.

• Sądy arbitrażowe nie są sądami państwowymi a sędziowie sądów

państwowych nie mogą być arbitrami w sądach polubownych.

•sądy ad hoc,
•sądy instytucjonalne powoływane zazwyczaj przy izbach

przemysłowo handlowych i wówczas nazywane są stałymi sądami

arbitrażowymi (polubownymi).

•regulaminy stałych sądów polubownych zachowują generalną

zasadę kształtowania składu orzekającego sądu przez strony,

ograniczając ją, co najwyżej do ograniczenia możliwości wyboru

arbitrów (lub superarbitra) z listy arbitrów prowadzonej przez

sąd.

1
0

PODSTAWOWE CECHY

ARBITRAŻU GOSPODARCZEGO

część II

• jednoinstancyjność postępowania arbitrażowego

– jeżeli strony w zapisie na sąd polubowny (w klauzuli arbitrażowej) inaczej się nie

umówią, postępowanie arbitrażowe jest jednoinstancyjne,

– od orzeczenia arbitrażowego nie przysługuje odwołanie (apelacja) do wyższej

instancji.

– założenie, że skoro strony mają wpływ na ukształtowanie składu orzekającego sądu

polubownego (sądu arbitrażowego) to procedura ta stanowi wystarczające

zabezpieczenie interesów stron, które z góry godzą się wykonać orzeczenie

arbitrażowe wydane przez arbitrów, do których mają zaufanie.

– procedury umożliwiające sądom państwowym pewną kontrolę nad orzeczeniami

arbitrażowymi.

– sądy państwowe - jeżeli orzeczenia arbitrażowego strona przegrana dobrowolnie nie

wykona - stwierdzają prawomocność orzeczenia arbitrażowego oraz nadają takiemu

orzeczeniu klauzulę wykonalności.

• zrównanie na mocy przepisu prawnego orzeczenia arbitrażowego z wyrokiem

sądu państwowego

– po spełnieniu odpowiedniej procedury (polegającej na uzyskaniu klauzuli

wykonalności orzeczenia arbitrażowego) orzeczenie arbitrażowe traktowane jest tak

jak wyrok sądu państwowego

– może być egzekwowane przez komornika

1
1

ZALETY ARBITRAŻU

część I

•

Oszczędność czasu i pieniędzy.

•

w porównaniu z sądami państwowymi postępowanie

jest znacznie tańsze.

•

przy umowie na sąd ad hoc, strony same określają

wynagrodzenie arbitrów.

•

stałe sądy arbitrażowe posiadają własne reguły i tabele

wpisów sądowych

•

zazwyczaj wpisy znacznie niższe niż w sądach

państwowych (wyjątkowo przy bardzo niskich

wartościach przedmiotu sporu mogą być wyższe), w

niektórych stałych sądach arbitrażowych wpisy sądowe

wynoszą określony ułamek (70% lub 50%) wpisu, jaki

strona uiściłaby przed sądem państwowym.

•

postępowanie arbitrażowe jest jednoinstancyjne i

strony nie są narażone na koszty kolejnych instancji.

1
2

ZALETY ARBITRAŻU część II

•

Szybkość postępowania

•

proces arbitrażowy oparty jest w większości stałych sądów

arbitrażowych na zasadzie pisemności.

•

sądy arbitrażowe i ich składy orzekające są znacznie mniej obciążone

niż sądy państwowe a proces arbitrażowy kończy się najczęściej na

pierwszej rozprawie lub w ogóle bez wyznaczania rozprawy.

•

Poufność postępowania

•

akta spraw sądowych w sądach państwowych są dostępne wyłącznie

stronom i ich pełnomocnikom, ale sama rozprawa w sądzie

państwowym jest z zasady jawna

•

sam fakt toczenia się sprawy w sądzie jest obwieszczany zawsze na

wokandzie sądowej.

•

Kompetencja składu orzekającego i autorytet arbitrażu

•

do składu orzekającego sądu polubownego (arbitrażu

gospodarczego) strony mogą powołać specjalistów z dziedziny, której

spór dotyczy.

•

nie ma wymogu, aby arbitrzy byli prawnikami (nieliczne regulaminy

stałych sądów arbitrażowych ograniczają się do wymogu, aby

superarbiter był prawnikiem).

1
3

ZALETY ARBITRAŻU część

III

•

Jednoinstancyjność postępowania arbitrażowego

•

sąd arbitrażowy jest w zasadzie jednoinstancyjny - zależy to od woli

stron,

•

orzeczenie jest ostateczne, nieodwołalne.

•

jedyną możliwością jego wzruszenia jest skarga o uchylenie wyroku

sądu polubownego, którą składa się do sądu państwowego.

•

Wykonalność orzeczenia arbitrażowego

•

Wyrok sądu polubownego działającego w Polsce jest tytułem

egzekucyjnym, który po nadaniu przez sąd państwowy klauzuli

wykonalności nadaje się do egzekucji, podobnie jak wyrok sądu

państwowego.

•

wyroki zagranicznych sądów polubownych są wykonalne obecnie w 140

krajach świata (dzięki porozumienom międzynarodowym - głównie

konwencji nowojorskiej z 1958 r.) umożliwienie bezpośredniej egzekucji

roszczeń zasądzonych orzeczeniem arbitrażowym.

•

Sądy państwowe rozstrzygają spory wyłącznie na podstawie norm

prawa natomiast sądy arbitrażowe – jeśli strony tak postanowią –

mogą rozstrzygać spór na podstawie zasad słuszności.

1
4

NIEKTÓRE STAŁE

SĄDY ARBITRAŻOWE

• Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie (

www.sadarbitrazowy.pl

)

• Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy dla Żeglugi Morskiej i Śródlądowej w Gdyni przy

Krajowej Izbie Gospodarki Morskiej (

http://www.kigm.pl

/)

• Londyński Sąd Arbitrażu Międzynarodowego z siedzibą w Londynie

(

http://www.lcia-arbitration.com

/)

• Centrala Arbitrażu Federalnych Izb Gospodarczych w Wiedniu

(

www.wko.at/arbitration/engl/index.

htm)

• Instytut Arbitrażu Sztokholmskiej Izby Handlowej w Sztokholmie

(

www.chamber.se/arbitration/english/index.

html)

• Sąd Arbitrażowy przy Międzynarodowej Izbie Handlowej w Paryżu

(

www.iccwbo.org/index_court.

asp)

• Sąd Arbitrażowy przy Amerykańskim Stowarzyszeniu Arbitrażowym (

www.adr.org

/index2.1.

jsp)

1
5

MINIMALNE HONORARIUM

JEDNEGO ARBITRA (stawki w EUR)

10,5 tys.

+0,3%

od 40 tys.+0,02%
od 48 tys.+0,01%

od 94,5 tys.+0,1%

od 174,5 tys.+0,01%

od 56 tys.+0,03%
od 71 tys.+0,01%

od 50

10,5 tys.

+0,3%

28 tys.+0,03%

74,5 tys.-94,5

tys. +0,2%-1%

33 tys.+0,05%

10-50

6 tys.+0,4%

23 tys.+0,1%

54,5 tys.+0,4%

27,2 tys.+0,1%

5-10

6 tys.+0,4%

17 tys.+0,2%

36,5 tys.+0,6%

12,9 tys. - 18,6 tys.

+ 0,25-0,5%

2-5

6 tys.+0,4%

12 tys.+0,5%

26,2 tys.+1%

12,9 tys.+0,5%

1-2

6 tys.+0,4%

8 tys.+0,5%

16,5 tys.+2%

8,6 tys.+0,75%

0,5-1

1 tys.+2%

4 tys.+1%

9 tys.+2,5%

4 tys.+1%

0,2-0,5

1 tys.+2%

4 tys.+1%

6 tys.+3%

4 tys.+1%

0,1-0,2

1 tys.+2%

3 tys.+2%

6% (min. 1 tys.)

2,2 tys.+2%

0,05-0,1

1 tys.+2%

2,5 tys.+2%

6% (min. 1 tys.)

2,2 tys.

0,025-0,05

207

2,5 tys.

6% (min. 1 tys.)

2,2 tys.

do 0,025

Warszawa

Sztokholm

Wiedeń

Paryż

wartość

przedmiot

u sporu

(mln EUR)

1
6

OPŁATY ARBITRAŻOWE (stawki w

EUR)

21 tys.+0,6%

(maks. 69,5

tys.)

od 66,3 tys.

+0,06%

do 87 tys.

20,5 tys.

+0,01%

od 28 tys.+0,01%

do 30,5 tys.+0,01%

(maks. 60 tys.)

od 50

21 tys.+0,6%

38,7 tys.+0,06%

20,5 tys. +0,01%

20 tys.+0,02%

10-50

12,1 tys.+0,8%

26,1 tys.+0,1%

18 tys.+0,05%

17 tys.+0,06%

5-10

12,1 tys.+0,8%

26,1 tys.+0,2%

15 tys.+0,1%

14 tys. + 0,1%

2-5

12,1 tys.+0,8%

19,2 tys.+0,6%

11 tys.+0,4%

11 tys.+0,3%

1-2

12,1 tys.+0,8%

12,6tys.+1,15%

7,5 tys.+0,7%

7 tys.+0,8%

0,5-1

2,1 tys.+4%

4,8 tys.+1,7%

4,5 tys.+1%

3 tys.+1%

0,2-0,5

2,1 tys.+4%

4,8 tys.+1,7%

3 tys.+1,5%

3 tys.+1%

0,1-0,2

2,1 tys.+4%

2,2 tys.+3,5%

3 tys.

2 tys.+2%

0,05-0,1

2,1 tys.+4%

2,2 tys.

3 tys.

1 tys.+4%

0,025-0,05

0,4 tys.

2,2 tys.

3 tys.

1 tys.

do 0,025

Warszawa

Sztokholm

Wiedeń

Paryż

wartość

przedmiot

u sporu

(mln EUR)

1
7

SĄDY ARBITRAŻOWE W

LICZBACH

Rok

Warszawa

Paryż

1999

256

529

2000

352

541

2001

552 (60 z

zagr.)

566

I kw. 2002

200

b.d.

Rok

Warszawa

Paryż

1999

b.d.

8%

2000

b.d.

8,6%

2001

11%

12,5%

Udział spraw o wartości pow. 1
mln USD

Liczba spraw oddanych do rozpatrzenia

1
8

ZNANE SPRAWY W

ARBITRAŻU W OSTATNICH

LATACH

• spór Elektrimu z DT Mobil o udziały

w PTC ERA przed sądem

arbitrażowym we Wiedniu od X 1999

• spór Ministerstwa Skarbu Państwa z

EUREKO w sprawie PZU przed sądem

arbitrażowym we Wiedniu

• spór Canal+ z Wizja TV w sprawie

tworzeniu wspólnego projektu

Wizja+ przed sądem arbitrażowym

Międzynarodowej Izby Handlowej w

Genewie