₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

1

RYZYKO WALUTOWE W

OPERACJACH

ZAGRANICZNYCH

część I

Ryzyko Przeliczeniowe

Wykład VI

„ ... Nie złość się, nie narzekaj, ale

zrób użytek z rozumu ... „

 

Baruch Spinoza

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

2

O czym będzie mowa?

• Znaczenie ryzyka kursowego
• Trzy rodzaje ryzyka kursowego
• Metody zabezpieczania się

przed ryzykiem

• Regulacje w Polsce

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

3

Możliwość poniesienia straty na

skutek niekorzystnych kursów

walut

• Załamanie się systemu z Bretton Woods

w marcu 1973

• Gra popytu i podaży
• Stan gospodarki (5 makrocelów)
• Kwestie polityczne
• Stopy procentowe
• Bilans płatniczy
• Polityka banku centralnego

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

4

Problemy z określeniem ryzyka

walutowego

• Nowoczesna teoria zakłada, że wartość firmy zależy

od przyszłych prognozowanych przepływów gotówki,

natomiast trudno jest bezpośrednio oszacować wpływ

zmian kursów na wartość firmy

• Jeżeli posiada się akcje firmy, która może doznać

negatywnych konsekwencji zmian kursów, to można

też posiadać akcje firmy, która zyska na takiej

sytuacji i wtedy obie tendencje równoważą się

• Ryzyko nie jest ryzykiem, jeśli jest ono

antycypowane, a kontrakty forward i futures dają

nam wskazówkę co do zmian sytuacji na rynku

• Ryzyko jest wtedy, gdy następują nieoczekiwane

zmiany kursów walutowych

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

5

Argumenty za i przeciw prowadzeniu

aktywnej polityki w zakresie ryzyka

kursowego

Minusy:
• na efektywnych rynkach walutowych

NPV z działalności osłonowej jest

równe zero;

• nie przyczynia się do zwiększania

wartości firmy bo dokonuje się kosztem

wykorzystania istniejących zasobów

organizacji i pomniejsza wartość netto

jej majątku;

• właściciele

firmy

mają

większe

możliwości zdywersyfikowania ryzyka

kursowego niż zarząd, bo mogą w

sposób

indywidualny

konstruować

swoje portfele inwestycyjne;

• zarząd prowadzi działalność osłonową

kosztem zasobów właścicieli i ma

mniejszą skłonność do ryzyka niż

właściciele,

jeżeli

więc

chce

się

maksymalizować

wartość

majątku

akcjonariuszy, to działalność osłonowa

nie będzie im przynosiła większych

korzyści;

• straty kursowe trzeba wykazać w

sprawozdaniu, ale koszty ich unikania

zawarte są w kosztach operacyjnych

lub prowizjach bankowych więc sprytny

zarząd będzie przerzucał w ramach

księgowości koszty z jednej pozycji do

drugiej.

Plusy:
• rynki

walutowe

są

jednak

niezrównoważone i nie tylko pod

względem

strukturalno-

instytucjonalnym, ale głównie z powodu

krótkoterminowych

szoków

zewnętrznych a zarząd ma większe

bieżące możliwości reagowania niż

akcjonariusze;

• zarząd może stosunkowo precyzyjnie

określić skalę ryzyka, bo ma lepszy

wzgląd w różne poufne informacje, dla

zarządu jednostkowe koszty transakcji

są mniejsze niż dla poszczególnych

akcjonariuszy;

• redukcja wysokiego ryzyka powoduje

wzrost prawdopodobieństwa realizacji

planów przepływów gotówkowych;

• ograniczenie zmienności przepływów

gotówkowych umożliwia racjonalniejsze

planowanie przedsięwzięć;

• ograniczanie

ryzyka

zwiększa

też

możliwości

posługiwania

się

zewnętrznymi źródłami finansowania i

do pewnej granicy ma wypływ na

manewrowanie wielkością ROE

• koszty zarządzania ryzykiem kursowym

można z reguły odliczyć od podstawy

opodatkowania.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

6

Wahania kursów – I

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

7

Wahania kursów – II

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

8

Wahania kursów – III

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

9

Podstawowe relacje parytetowe

określające równowagę na

rynkach walutowych

• Parytet siły nabywczej – połączenie zmian względnego

poziomu cen i kursów walutowych

• Efekt Fischera – połączenie zmian względnego poziomu

stóp procentowych i różnic w oczekiwanej stopie inflacji

• Międzynarodowy efekt Fischera – połączenie różnic w

stopach procentowych z różnicami w oczekiwaniach

kursów walutowych

• Parytet stóp procentowych – połączenie względnych

różnic w stopie procentowej z względnymi różnicami w

kursie kasowym i terminowym

• Rezultat to możliwość predykcji kursów kasowych na

podstawie kursów terminowych

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

10

Podstawowe oznaczenia

i

h

– stopa procentowa na krajowym rynku

kapitałowym

i

j

- stopa procentowa na zagranicznym rynku

kapitałowym

p

h

– oczekiwana stopa inflacji na rynku krajowym

p

j

– oczekiwana stopa inflacji na rynku

zagranicznym

f

0

– kurs terminowy waluty zagranicznej w

okresie 0

s

0

- kurs kasowy waluty zagranicznej w okresie 0

s

t

– przewidywany kurs kasowy waluty

zagranicznej w okresie t

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

11

Parytet siły nabywczej

• Jeśli działa prawo jednej ceny na rynku każdego kraj,

to ten sam koszyk dóbr będzie miał taką samą cenę w
wszystkich krajach (istotność założeń)

• Sytuacja w okresie t powinna być taka sama jak w

okresie 0

• Zmiany kursu walutowego muszą być takie same jak

zmiany poziomu cen

walutowy kurs równowagi na koniec
okresu t

procentowa zmiana kursu walutowego z okresu 0
na okres t

0

1

1

t

h

f

s

p

s

p







0

1

1

h

t

f

p

s s

p



 



0

0

1

h

f

t

f

p

p

s s

s

p









₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

12

względne różnice w

między kursem

kasowym i

terminowym

Współzależność kursów walut,

stóp procentowych i inflacji

względne

różnice w stopie

procentowej

1

h

f

f

i i

i





0

0

t

s s

s



względne różnice w

oczekiwanej stopie

inflacji

1

h

f

f

p

p

p





przewidywane

zmiany w kursie

kasowym

0

0

t

s s

s



są równe

parytet

stopy

procentow

ej

są równe

efekt

Fischera

są równe

parytet

siły

nabywcze

j

są równe

efekt

międzynarodo

wy Fischera

są równe

teoria

oczekiwań

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

13

Co ma zapewniać prawidłowy

system zarządzania ryzykiem

kursowym?

• określenie formy ryzyka kursowego;
• monitorowanie oddziaływania na sytuację

finansową i majątkową przedsiębiorstwa;

• pozyskanie najbardziej wiarygodnej

prognozy walutowej (ocena skali odchyleń

od prognozowanej linii trendu);

• przygotowanie i realizacja strategii

osłonowej (hendgingu) w odpowiedzi na

zagrożenia pozycji finansowej i

majątkowej firmy.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

14

Dwie różne kategorie

ekspozycja walutowa

wielkość maksymalnej

potencjalnej straty

związanej ze

zmianami kursów

walut

ryzyko walutowe

prawdopodobieństwo

zmiany sytuacji z

normalnej (obecnej), na

taką która powoduje

wystąpienie

maksymalnej

potencjalnej straty

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

15

Ryzyko walutowe w pozycjach

bilansowych firmy

Na ryzyko walutowe narażone są następujące
pozycje bilansu:

• środki pieniężne w walutach obcych

• papiery wartościowe w walutach obcych

• bieżące i przyszłe należności indeksowane lub

denominowane w walutach obcych, związane
z operacjami handlu zagranicznego

• bieżące i przyszłe zobowiązania indeksowane

lub denominowane w walutach obcych,
związane z operacjami handlu zagranicznego

• zaciągnięte kredyty dewizowe (również

wyemitowane obligacje denominowane w
walutach obcych)

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

16

• Otwarta ( niezabezpieczona ) - należności w danej walucie

nie są równe zobowiązaniom

• Zamknięta ( zabezpieczona ) - należności i zobowiązania w

danej walucie są sobie równe

• Krótka (przewaga zobowiązań denominowanych w danej

walucie nad należnościami )

• Długa ( przewaga należności denominowanych w danej

walucie nad zobowiązaniami )

OKRES W

PRZYSZŁOŚCI

AKTYWA

PASYWA

AKTYWA -

PASYWA

POZYCJA

0 – 30

500 USD

100 USD

+ 400 USD

DŁUGA

30 - 60

500 USD

500 USD

0 USD

60 - 90

100 USD

200 USD

- 100 USD

KRÓTKA

GLOBALNA

POZYCJA

1100 USD

- 800 USD

+ 300 USD

DŁUGA

Pozycja walutowa firmy

Pozycja walutowa firmy

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

17

Podstawowe rodzaje

ryzyka walutowego

• Przeliczeniowe (konwersji) – problemy z

raportowaniem wyników finansowych przez

oddziały do centrali firmy międzynarodowej

• Ryzyko transakcyjne dotyczy pojedynczych

transakcji i przejawia się w możliwości

kursowych strat i zysków w następstwie już

zawartych kontraktów

• Ryzyko ekonomiczne dotyczy całej firmy i

pokazuje wrażliwość dochodów na zmianę

realnego kursu waluty

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

18

Ryzyko konwersji - I

• dotyczy

przede

wszystkim

przedsiębiorstw

ponadnarodowych

i

działających

na

rynkach

międzynarodowych, które mają majątek w wielu krajach,
w różnych obszarach walutowych.

• ryzyko ujawnia się przy przeliczaniu i konsolidacji

sprawozdań finansowych zagranicznych podmiotów
zależnych.

• podmiot

dominujący,

dokonując

konsolidacji

sprawozdań, powinien stosować jednolite zasady wyceny
aktywów i pasywów zagranicznych w bilansie oraz
ustalania wyniku finansowego w rachunkach zysków i
strat.

• ponieważ zastosowany do przeliczania pozycji bilansu

końcowego

kurs

wymiany

różni

się

od

kursu

stosowanego

przy

przeliczaniu

pozycji

bilansu

początkowego,

występują

różnice

przeliczeniowe

obciążające

wynik

bilansu

końcowego

podmiotu

dominującego.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

19

Ryzyko konwersji – II

Trochę historii

• związane z ekspansją kapitału anglosaskiego na

rynkach zagranicznych

• dwa standardy księgowe (Financial Accounting

Standard) w USA

– FAS 8 z 1975 – już nie obowiązuje
– FAS 52 z 1981 – obecnie stosowany, a polskie

ustawodawstwo jest z nim kompatybilne

• Międzynarodowy Standard Rachunkowości (IAS) 21,

Skutki zmian kursów wymiany walut obcych
(zaktualizowany 1993)

– SIC-7, Wprowadzenie waluty Euro

SIC-11, Wymiana walut i kapitalizacja strat
wynikających ze znacznej dewaluacji waluty

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

20

Ryzyko konwersji - III

Dlaczego w ogóle zastanawiamy się nad ryzykiem

ekspozycji przeliczeniowej:

• menadżerowie, analitycy i inwestorzy potrzebują

wskazówki na temat znaczenia zagranicznych operacji w

funkcjonowaniu firmy, a konwersja danych księgowych

jest pierwszą informacją na ten temat

• powiązanie z pomiarem wyników działalności aby

prowadzić politykę zatrudniania, zwalniania, promocji i

wynagrodzeń

• wartość księgowa jest zawsze punktem odniesienia przy

dokonywaniu wyceny przedsiębiorstwa

• powiązanie z zagadnieniem cen transferowych i różnych

systemów podatkowych

• wymogi prawne dotyczące konsolidacji sprawozdań

finansowych

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

21

Ryzyko konwersji - IV

Dyskusja, czy ekspozycja przeliczeniowa ma tak naprawdę jakieś

znaczenie

• nie ma większego znaczenia, gdyż wpływa jedynie na wartość

księgową, a nie na przepływy gotówkowe

• ma znaczenie, bo ekspozycja przeliczeniowa może wywrzeć wpływ na

dług i rezerwy, a w rezultacie na wypełnianie warunków umowy.

• ogólnie ryzyko konwersji jest traktowane jako mało istotne w sensie

ekonomicznym – nie wywołuje realnych zmian wartości składników

majątku ani nie wyznacza rzeczywistej sytuacji finansowej jednostki

zagranicznej.

• wyjątkiem jest sytuacja, kiedy podmiot zagraniczny przez

wyeliminowanie ryzyka konwersji może uniknąć zapłacenia

wyższego podatku dochodowego lub też jest to wynikiem nacisków

ze strony zagranicznych akcjonariuszy (kwestia przeliczania

przychodów na waluty obce).

• skrajna polityka, polegająca bądź na braku zabezpieczenia w ogóle,

bądź na pełnym zabezpieczeniu, spowoduje korzyści dla jednej

części posiadaczy akcji oraz straty dla drugiej ich części.

• większość przedsiębiorstw stosuje w tej sytuacji zabezpieczenia

proporcjonalnie dostosowane do liczby zagranicznych posiadaczy

akcji

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

22

Sytuacja z dodatnią wartością

ekspozycji walutowej

aktywa

denominowan

e

w obcej

walucie

pasywa obce

denominowan

e

w obcej

walucie

dodatnia

wartość

ekspozycji

walutowej

dewaluacja

obcej waluty

rewaluacja

obcej waluty

strata na

konwersji

zysk na

konwersji

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

23

Sytuacja z ujemną wartością

ekspozycji walutowej

aktywa

denominowan

e

w obcej

walucie

pasywa obce

denominowan

e

w obcej

walucie

ujemna wartość

ekspozycji

walutowej

dewaluacja

obcej waluty

rewaluacja

obcej waluty

zysk na

konwersji

strata na

konwersji

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

24

Ryzyko konwersji – V

Ogólna koncepcja księgowego

pomiaru ryzyka

• ważne jest określenie, które z pozycji rach.

wyników i bilansu denominowane w walutach

obcych będą podlegać przeliczeniu po kursie

bieżącym lub kursie średnim, a które po kursie

historycznym

• pozycje rach. wyników i bilansu przeliczane po

kursach bieżących i średnich traktuje się jako

obciążone ryzykiem konwersji

• ryzyko konwersji to różnica między wartością

denominowanych w walutach obcych składników

aktywów, a całkowitą wartością denominowanych

w walutach obcych zobowiązań

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

25

Ryzyko konwersji - VI

Stosowane metody przeliczeniowe:

•

metoda płynnych/trwałych aktywów/pasywów

(current/noncurrent method)

•

metoda pieniężnych/niepieniężnych

aktywów/pasywów (monetary/nonmonetary

method)

•

metoda czasowa (temporal method)

•

metoda bieżąca (kursu zamknięcia) (current

rate method)

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

26

metoda płynnych/trwałych

aktywów/pasywów - I

• podział aktywów i pasywów wg stopnia

płynności i wymagalności

• tylko najbardziej płynne aktywa i najszybciej

wymagalne pasywa są przeliczane wg. kursu

bieżącego, a reszta wg kursu historycznego

• uwidacznianie w sprawozdaniach finansowych

zysków i strat na krótkoterminowych aktywach i

pasywach, a pomijanie zmian wartości

długoterminowych aktywów i pasywów

• odpowiadało to warunkom systemu Bretton

Woods

• stosowana w USA od lat 30-tych do 1975, kiedy

wszedł w życie FAS 8

• metoda obecnie zaniechana i stosowana tylko

przez kilka krajów

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

27

metoda pieniężnych/niepieniężnych

aktywów/pasywów - I

• zagraniczne aktywa i pasywa pieniężne

przelicza się wg kursów bieżących, a
pozostałe pozycje wg kursów historycznych

• założenie o natychmiastowej zmianie wartości

aktywów niepieniężnych po dokonaniu
dewaluacji (rewaluacji) w stopniu całkowicie
kompensującym zmianę kursu walutowego
(pochodna Prawa Jednej Ceny)

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

28

Ryzyko konwersji – V

metoda tymczasowa

• modyfikacja metody pieniężnych/niepieniężnych aktywów/pasywów
• stosowany kurs zależy od metody wyceny pozycji bilansowych
• te pozycje, które wyceniane są w bilansie wg bieżących cen

rynkowych przelicza się przy pomocy kursów bieżących

• pozycje, które wyceniane są w bilansie wg cen historycznych

przelicza się przy pomocy kursów historycznych tzn. może

wystąpić konieczność przeliczania zapasów wg kursu

historycznego, a to może stanowić duże utrudnienie

• synchronizacja czasu metod wyceny bilansowej z czasem konwersji

walut

• jeżeli zagraniczna filia sporządza bilanse na bazie kosztów

historycznych metoda tymczasowa przynosi te same wyniki, jak

metoda pieniężnych/niepieniężnych aktywów/pasywów

• jeżeli zagraniczna filia koryguje swoje pozycje bilansowe i

rachunku wyników wg stopy inflacji to występuje konieczność

używania kursów bieżących

• założenia są odzwierciedlone w standardzie FAS 8

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

29

Ryzyko konwersji – V

metoda kursu bieżącego

•wszystkie aktywa wg kursu bieżącego
•wszystkie zobowiązania wg kursu bieżącego
•kapitały własne wg kursu historycznego
•pozycje rachunku wyników wg kursu bieżącego

lub kursu średniego z danego okresu

•metoda zapewnia stałość wskaźników

rentowności operacyjnej i finansowej przed i po
konwersji

•założenia są odzwierciedlone w standardzie

FAS 52

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

30

Wpływ zmiany kursu przy

metodzie kursu bieżącego

•[(Dewaluacja.Wal.Zagr.) i

(Zagr.Aktywa>Zagr.Pasywa)]=>strata

•[(Rewaluacja.Wal.Zagr.) i (Zagr.Aktywa>Zagr.Pasywa)]=>zysk

•[(Dewaluacja.Wal.Zagr.) i (Zagr.Aktywa<Zagr.Pasywa)]=>zysk

•[(Rewaluacja.Wal.Zagr.) i

(Zagr.Aktywa<Zagr.Pasywa)]=>strata

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

31

Metody konwersji składników bilansu filii

zagranicznej

Pozycje
bilansowe

metoda konwersji

płynnych/trwałyc

h aktywów /

pasywów

pieniężnych /

niepieniężnych

aktywów /

pasywów

czasowa

kursu bieżącego

Aktywa

Gotówka

bieżący

bieżący

bieżący

bieżący

Rynkowe
papiery
wartościowe

bieżący

bieżący

bieżący

bieżący

Należności

bieżący

bieżący

bieżący

bieżący

Zapasy

bieżący

historyczny

historyczny

bieżący

Aktywa trwałe

historyczny

historyczny

historyczny

bieżący

Pasywa

Zobowiązania
bieżące

bieżący

bieżący

bieżący

bieżący

Zobowiązania
długoterminow
e

historyczny

bieżący

bieżący

bieżący

Kapitał własny

pozycje

wyrównawcze z
tyt. różnic kurs.

pozycje

wyrównawcze

z tyt. różnic

kurs.

pozycje

wyrównawcze

z tyt. różnic

kurs.

pozycje

wyrównawcze z
tyt. różnic kurs.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

32

Etapy konwersji sprawozdania

• przyjęcie odpowiedniej metody konwersji
• wyznaczenie pozycji aktywów i pasywów, których

wartość po konwersji będzie się zmieniała ze

względu na stosowanie kursu bieżącego lub

średniego

• określenie wielkości ekspozycji walutowej jako

różnicy pomiędzy zmieniającymi się wartościami

aktywów i pasywów

• skonstruowanie nowego bilansu z zastosowaniem

przyjętej metody konwersji

• w celu zamknięcia bilansu wprowadzenia korekty

(zysku/straty) z tytułu różnic kursowych

Przykład w Excelu konwersji
bilansu

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

33

Ocena z perspektywy teorii finansów

i praktyki księgowej

• wszystkie trzy pierwsze metody (płynnych/trwałych,

pieniężnych/niepieniężnych i czasowa) pokazują zyski/straty

kursowe poprzez ujawnienie ich w rachunku wyników

• tylko metoda kursu bieżącego wprowadza różnice z tytułu

przeliczeń kursowych od razu bezpośrednio do bilansu w

odpowiedniej podpozycji kapitału własnego

• najmniej realistyczna jest metoda płynnych/trwałych

aktywów/pasywów bo wycenia się zadłużenie długoterminowe wg

kursu historycznego

• wyboru dokonuje się najczęściej pomiędzy metodą kursu czasowego

i metodą kursu bieżącego

• zależy to, która metoda dokonuje bardziej wiarygodnej oceny

aktywów trwałych

• metoda czasowa zakłada brak wpływu zmian kursów walutowych na

rzeczywistą wartość aktywów trwałych

• metoda kursu bieżącego przyjmuje, że rzeczywista wartość aktywów

trwałych zależy wprost proporcjonalnie od aktualnego kursu

walutowego

• prawda leży gdzieś po środku

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

34

Główne kategorie

pojęciowe wprowadzone

przez FAS52

• Waluta funkcjonalna

– waluta, w której prowadzona jest działalność oddziału

(filii) na danym rynku zagranicznym

• Waluta sprawozdawcza

– waluta, w której w macierzystej centrali prowadzona jest

skonsolidowana sprawozdawczość finansowa

• Wyboru waluty funkcjonalnej dla danej firmy dokonuje się z

punktu widzenia natury i głównych celów operacji

zagranicznych:

– filia, która prowadzi działalność na rynku wewn. danego

kraju, gdzie realizuje większość sprzedaży, wybierze

walutę lokalną jako walutę funkcjonalną

– filia, która jest tylko prostym przedłużeniem działalności

centrali np. montaż przysyłanych z zagranicy podzespołów

i cała sprzedaż realizowana jest w eksporcie, wybierze

walutę centrali, jako walutę funkcjonalną

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

35

Mechanizm działamia FAS52

Proces dwufazowy

• Określenie w jakiej walucie prowadzona jest

sprawozdawczość zagranicznej filii.

– Jeżeli waluta lokalna, w której zagraniczna

filia prowadzi sprawozdawczość nie jest
walutą funkcjonalną, należy dokonać
przeliczeń na walutę funkcjonalną.

• Gdy waluta funkcjonalna filii zagranicznej

nie jest tożsama z walutą spółki matki, to
sprawozdania finansowe przelicza się z
zastosowaniem metody kursu bieżącego.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

36

konwersja w oparciu

o metodę kursu

bieżącego

Waluta centrali

Waluta

sprawozdaw

cza filii

zagranicznej

w

a

lu

ta

ce

n

tr

a

l

i

Waluta

funkcjonaln

a?

waluta lokalna

konwersja w

oparciu o

metodę

czasową

waluta centrali

waluta

obca

Waluta innego

kraju

Procedura stosowania

FAS52

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

37

Postępowanie dla krajów o

wysokiej inflacji

•wg FAS 52 – kraje o wysokiej

inflacji — ponad 100% zmiany

poziomu cen w okresie 3 lat

•wymóg, aby filie zagraniczne

dokonały konwersji sprawozdań

finansowych z wykorzystaniem

metody czasowej, tak jak gdyby

waluta funkcjonalna była walutą

sprawozdawczą

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

38

Zarządzanie ryzykiem

konwersji

•Ryzyko konwersji vs. Ryzyko

transakcyjne

•Ochrona przed ryzykiem

transakcyjnym

–Ochrona bilansowa
–Ochrona z wykorzystaniem

instrumentów pochodnych

•Ryzyko konwersji vs. Ryzyko

operacyjne

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

39

Ryzyko konwersji versus Ryzyko

transakcyjne

• Ryzyko przeliczeniowe

– wpływ nieoczekiwanych zmian kursów walutowych

na skonsolidowane sprawozdanie finansowe
korporacji transnarodowej  kwestia księgowa.

• Ryzyko transkcyjne

– wpływ nieoczekiwanych zmian kursów walutowych

na skonsolidowane przepływy gotówkowe
korporacji transnarodowej  kwestia finansowa

• Generalnie nie jest możliwe równoczesne

wyeliminowanie ryzyka przeliczeniowego i ryzyka
transakcyjnego

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

40

Ochrona przed ryzykiem

przeliczeniowym

•Kiedy zarząd chce kształtować

zarówno wyniki księgowe, jak i
wyniki operacyjne ma dwie
możliwości działania.

– Ochrona bilansowa
– Ochrona z wykorzystaniem

instrumentów pochodnych

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

41

Ochrona bilansowa

•Eliminacja niezrównoważenia

pomiędzy aktywami netto i
pasywami netto wyrażonymi w
tej samej walucie.

•Może przyczynić się do

wystąpienia ryzyka
transakcyjnego.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

42

Ochrona z

wykorzystaniem

instrumentów

pochodnych

• Wykorzystanie kontraktu forward z

okresem zapadalności równym
okresowi sprawozdawczemu.

• Oznacza to jednak prowadzenie

spekulacji w odniesieniu do
oczekiwanych zmian kursu
walutowego.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

43

Ryzyko przeliczeniowe

versus

Ryzyko operacyjne

• Ryzyko operacyjne - wpływ

nieoczekiwanych zmian kursów
walutowych na całość wyników
działalności firmy.

• Ryzyko operacyjne

(ekonomiczne) – znacząca
kwestia która powinna być
przedmiotem troski zarządu

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

44

Analiza empiryczna skutków

zmiany w stosowaniu

standardów

(od FAS8 do FAS52)

•

nie stwierdzono znaczących zmian w wycenie firm na

rynku kapitałowym po dokonaniu zmian.

•

być może oznacza to, że uczestnicy rynku nie

zwracają uwagi na kosmetyczne zmiany w

sprawozdawczości dotyczącej generowanych zysków.

•

podobne rezultaty zostały zaobserwowany podczas

badania wpływu innych zmian księgowych na

wycenę firm dokonywaną przez uczestników rynku

kapitałowego.

•

świadczyłoby to raczej o bezużyteczności prób

zmierzających do kontrolowania strat i zysków

związanych z ekspozycją na ryzyko przeliczeniowe.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

45

Znaczenie ryzyka

księgowego

część I

• Czy należy wykazywać rezultaty zmian kursów

walutowych jako część sprawozdawczości

dotyczącej rachunku wyników za dany okres,

czy też powinno to być tylko umieszczane w

odpowiedniej pozycji bilansu, jako

niezrealizowane różnice kursowe?

• Większość różnic kursowy pozostaje

niezrealizowana  unikanie wprowadzania strat

i zysków kursowych do rachunku wyników.

• Idea metod przeliczeniowych jest interesująca,

ale żadna z nich nie ma odzwierciedlenia w

zmianach prawdziwej wartości ekonomicznej.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

46

Znaczenie ryzyka

księgowego

część II

• Czy w takim razie w ogóle warto poświęcać

uwagę sprawom ryzyka przeliczeniowego?

• Jeżeli tak, to która z metod jest najlepsza?
• Wybór nie ma wpływu na wielkość

przepływów gotówki na poziomie

operacyjnym, a tylko przekłada się na

rozmiar obciążeń podatkowych.

• Jedyną słuszną metodą jest zwracanie

uwagi na wartość ekonomiczną

• Jednakże ze względu na prostotę i spójność

preferowana jest metoda kursu bieżącego.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

47

Ryzyko przeliczeniowe:

1.

Podejście ex-post:
odzwierciedla skutki jakie
podjęte w przeszłości decyzje
miały dla wyceny aktywów i
pasywów danej filii.

2.

Zmiana w wartości księgowej
stanowi nie zrealizowany zysk
lub stratę, bo nie wiąże się to
ze zmianą poziomu przepływu
gotówki, chyba że za
pośrednictwem zmian w
poziomie opodatkowania.

3.

Zmiana w wartości księgowej
nie oznacza równoczesnej
zmiany w wartości rynkowej.

4.

Zależy od przyjętych zasad w
księgowości przez daną filię
(sposób liczenia amortyzacji,
wycena zapasów), jak również
od metod konwersji.

5.

Występuje tylko w odniesieniu
do firm posiadających
zagraniczne filie i oddziały.

Ryzyko ekonomiczne:

1.Podejście ex-ante, koncentracja na

przyszłych przepływach gotówki

2.Dotyczy rzeczywistych przepływów

gotówki, a nie tylko danych
księgowych.
Dotyczy zmian w wartości rynkowej
firmy

3.Ryzyko transakcyjne zależy od

wypracowanego w przeszłości
portfela kontraktów
zagranicznych.

4.Ryzyko operacyjne zależy po części

od zewnętrznych warunków
otoczenia i strategii działania
danej firmy (zmiana lokalizacji
produkcji, zmiana marketing mix
lub zmiana struktury
finansowania).

5.Dotyczy również firm nie

posiadających zagranicznych filii, a
tylko działających w h.z., lub nawet
firm krajowych ale konkurujących
z firmami importowymi.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

48

JAK TO JEST W POLSCE?

• Kwestie istotne:

– Zmiana kursu walut a księgi rachunkowe firmy
– Różnice kursowe na gruncie prawa bilansowego i podatkowego

• Podstawa to:

– ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r.;

znowelizowana obowiązuje od 1.01.2002 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr

76, poz. 694);

– nowa ustawa dotycząca podatku VAT z 11 marca 2004 r. (Dz. U.

z 5.04. 2004r. nr 54,  poz. 535);

– ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. - Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 141,

poz. 1178), określającej obrót dewizowy z zagranicą oraz obrót

wartościami dewizowymi w kraju, a także działalność

gospodarczą w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych

oraz pośrednictwa w ich kupnie i sprzedaży,

– w dniu 14 kwietnia 2004 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

Aleksander Kwaśniewski podpisał ustawę z dnia 19 marca 2004

r. Prawo celne

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

49

RÓŻNICE KURSOWE - I

• Rodzaje różnic kursowych:

– dodatnie różnice kursowe - kurs waluty, w której

wyrażone są zasoby pieniężne oraz należności, rośnie

albo kurs waluty, w której wyrażone są zobowiązania,

maleje

– ujemne różnice kursowe - kurs waluty, w której

wyrażone są zasoby pieniężne oraz należności, maleje

albo kurs waluty, w której wyrażone są zobowiązania,

rośnie

• Z uwagi na moment ich powstania różnice kursowe

dzielimy na:

– powstałe w trakcie roku obrachunkowego w wyniku

operacji gospodarczych wyrażonych w walutach

obcych;

– powstałe na dzień bilansowy.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

50

RÓŻNICE KURSOWE - II

• Operacje powodujące powstanie różnic kursowych

– spłata należności;
– zapłata zobowiązań;
– zakup lub sprzedaż papierów wartościowych;
– zakup lub sprzedaż składników majątku obrotowego oraz

trwałego, jeżeli transakcje te są wyrażone w walutach

obcych.

• Dwa zasadnicze powody powstawania różnic kursowych w

trakcie roku obrachunkowego w wyniku operacji

gospodarczych wyrażonych w walutach obcych:

– zmiana kursu walut pomiędzy dniem powstania należności

lub zobowiązania oraz dniem zapłaty;

– zastosowanie innego rodzaju kursu waluty do wyceny

operacji w chwili powstania zobowiązania lub należności

oraz innego kursu w chwili ich zapłaty.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

51

RÓŻNICE KURSOWE - III

Zasady wyceny aktywów i pasywów w walutach obcych w

trakcie roku wg znowelizowanej ustawy o

rachunkowości:

– zobowiązania i należności w przypadku eksportu lub

importu rzeczy przechodzących odprawę celną

wycenia się według kursu przyjętego w dokumencie

SAD lub innym dokumencie wiążącym jednostkę;

– operacje kupna walut obcych lub zapłaty zobowiązań

- według kursu sprzedaży danej waluty;

– operacje sprzedaży walut obcych lub wypłaty

należności - według kursu zakupu danej waluty

obcej, z banku z którego usług korzysta jednostka;

– pozostałe operacje - według kursu średniego

ogłaszanego dla danej waluty obcej przez NBP na ten

dzień (np. faktury za import lub eksport usług).

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

52

ZREALIZOWANE I NIEZREALIZOWANE

RÓŻNICE KURSOWE

• Kiedy zostanie dokonana zapłata zobowiązania lub nastąpi wpływ środków

z tytułu należności wyrażonej w walucie obcej, to wówczas powstaje tak

zwana różnica kursowa zrealizowana => skutki podatkowe

• Podobnie jak w prawie bilansowym, również w prawie podatkowym

zrealizowane różnice kursowe są elementem przychodów i kosztów:

– Dodatnie różnice kursowe odnosi się na przychody z operacji

finansowych

– Ujemne różnice kursowe zalicza do kosztów finansowych.

• Różnica między prawem bilansowym a podatkowym w kwestii różnic

kursowych:

– Według prawa bilansowego, różnice kursowe ustalane są nie tylko w

ciągu roku obrotowego, (różnice kursowe zrealizowane), ale także,

zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny, ustalane są na moment bilansowy,

wówczas noszą miano różnic kursowych niezrealizowanych.

– Według prawa podatkowego, różnice kursowe ustalone przez jednostkę

na dzień bilansowy staną się różnicami kursowymi dopiero w momencie

ich realizacji. (jeden z elementów różnic przejściowych między kwotą

wyniku finansowego brutto i dochodu do opodatkowania.)

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

53

RÓŻNICE KURSOWE

POWSTAJĄCE NA DZIEŃ

BILANSOWY

• Różnice kursowe powstające na dzień bilansowy powstają w związku z

obowiązkiem wyceny poszczególnych składników majątku wyrażonych w

walutach obcych, po kursie określonym przepisami ustawy o

rachunkowości.

• Zasadnicza zmiana od 1 stycznia 2002 r. po nowelizacji ustawy o

rachunkowości.

• Aktywa i zobowiązania wyrażone w walutach obcych wykazane w księgach

rachunkowych wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy, odpowiednio

według kursu kupna lub kursu sprzedaży stosowanych w tym dniu przez

bank, z którego usług jednostka korzysta.

• Przy tym wycena aktywów wyrażonych w walucie obcej na dzień bilansowy

nie może być wyższa, a pasywów nie może być niższa od ich wartości

przeliczonej na walutę polską według średniego kursu ustalonego przez

NBP na ten dzień.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

54

ZASADY OBOWIĄZUJĄCE

OD 1 STYCZNIA 2002 R.

• stosuje się następujące kursy:

– przy wycenie składników aktywów - kurs kupna stosowany w tym dniu

przez bank, z którego usług korzysta jednostka, nie wyższy jednak od

średniego kursu ustalonego dla danej waluty przez Narodowy Bank

Polski na ten dzień;

– przy wycenie pasywów - kurs sprzedaży stosowany w tym dniu przez

bank, z którego usług korzysta jednostka, nie niższy jednak od kursu

średniego ustalonego dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na

ten dzień;

– przy wycenie gotówki znajdującej się w jednostkach prowadzących

kupno i sprzedaż walut obcych - kurs, po którym nastąpił ich zakup,

jednak w wysokości nie wyższej od średniego kursu ustalonego na

dzień wyceny dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski.

• Zasada ostrożności

– w przypadku, kiedy w dniu kończącym rok obrotowy wartość gotówki

ustalona po kursie zakupu jest wyższa od jej wartości przeliczonej

według średniego kursu NBP ustalonego na ten dzień, to stan gotówki

wycenia się po niższej cenie.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

55

GDZIE ZAPISUJE SIĘ

RÓŻNICE KURSOWE

Różnice kursowe odnosi się do:

– kosztów lub przychodów finansowych (a nie, jak

poprzednio, w przychody przyszłych okresów) - kiedy

powstały przy zapłacie oraz kiedy powstały na moment

bilansowy;

– w uzasadnionych przypadkach do kosztu wytworzenia

produktów lub ceny nabycia towarów, ceny nabycia lub

kosztu wytworzenia środków trwałych, środków

trwałych w budowie lub wartości niematerialnych i

prawnych.

– różnice kursowe dotyczące inwestycji

długoterminowych w walutach obcych powstałe na

dzień ich wyceny rozlicza się na kapitał z aktualizacji

wyceny.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

56

OGÓLNE ZASADY BILANSOWEJ

WYCENY RÓŻNIC KURSOWYCH

• Nie ustala się już w obrębie jednej waluty obcej nadwyżki

dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi lub też
odwrotnie, lecz po nowelizacji ustawy różnice kursowe od
poszczególnych rozrachunków odnosi się bądź w koszty
operacji finansowych, bądź w przychody z operacji
finansowych.

• Wszystkie różnice kursowe powstałe w wyniku wyceny

składników bilansu na potrzeby zamknięcia roku
obrachunkowego są różnicami niezrealizowanymi.

– wynikają jedynie z naliczenia zgodnie z przepisami

prawa.

– nie pociągają za sobą przepływu środków pieniężnych.
– nie powodują one skutków podatkowych.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

57

WYCENA ŚRODKÓW

NA RACHUNKU DEWIZOWYM

• Zgodnie z prawem polskim jednostki mogą przechowywać swoje środki pieniężne

w postaci walut obcych na własnych rachunkach bankowych prowadzonych w

kraju w celu

– wykorzystania zgromadzonych na tych rachunkach walut obce do

regulowania zobowiązań wobec kontrahentów zagranicznych, jak i

– przyjmowania na ten rachunek wpływów z eksportu.

• Wyceny środków zgromadzonych na rachunku bankowym w obcej walucie,

– ani przepisy podatkowe, ani ustawa o rachunkowości
– nie przewidują wprost, w jaki sposób należy to robić.

• Stosowana praktyka, dla celów prawa bilansowego,

– do wyceny wpływów walut obcych na dewizowy rachunek bankowy przyjmuje

się jako przelicznik średni kurs NBP obowiązujący w dniu wpłaty waluty.

– do wyceny rozchodu walut obcych z tego rachunku stosuje się zazwyczaj te

same metody jak przy wycenie rzeczowych składników majątku obrotowego:

• metodę cen przeciętnych - przeciętna średnich kursów NBP, po jakich

wcześniej wyceniane były kolejne wpłaty na dewizowy rachunek bankowy;

• metoda "pierwsze przyszło - pierwsze wyszło" (FIFO);
• metoda "ostatnie przyszło - pierwsze wyszło" (LIFO).

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

58

ZASADY ROZLICZANIA

RÓŻNIC KURSOWYCH

Różnice kursowe ustalane bieżąco (czyli powstałe w trakcie roku

obrotowego):

– powstałe w związku z zakupem lub wytworzeniem środków

trwałych w budowie lub środków trwałych lub wartości

niematerialnych i prawnych i powstałe do momentu oddania tych

aktywów do używania wchodzą obowiązkowo do ceny ich nabycia

lub kosztu wytworzenia;

– powstałe po oddaniu tych aktywów trwałych do używania - mogą

w uzasadnionych przypadkach być wliczane do ceny ich nabycia

lub kosztu wytworzenia (ustawa nie precyzuje, kiedy takie

uzasadnione przypadki występują);

– powstałe podczas długotrwałej produkcji lub przygotowania do

sprzedaży zapasów towarów i produktów mogą w uzasadnionych

przypadkach zwiększać ich cenę nabycia lub koszt wytworzenia;

– pozostałymi operacjami zakupu lub sprzedaży - są odnoszone na

przychody lub koszty finansowe.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

59

OBLICZENIE RÓŻNIC KURSOWYCH

NIEZREALIZOWANYCH DLA

AKTYWÓW NIEFINANSOWYCH

Różnice kursowe niezrealizowane, czyli powstałe na dzień bilansowy

oblicza się według ustanowionych dla każdej sytuacji metod związanych

z:

– finansowaniem zakupu lub wytworzeniem środków trwałych w

budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i

prawnych:

• powstałe do momentu oddania tych aktywów do używania -

wchodzą obowiązkowo do ceny ich nabycia lub kosztu

wytworzenia;

• dotyczącego aktywów trwałych już oddanych do używania - mogą

w uzasadnionych przypadkach zwiększać cenę nabycia lub koszt

wytworzenia tych aktywów;

– długotrwałą produkcją lub przygotowaniem do sprzedaży zapasu

towarów i produktów - mogą wchodzić do ceny ich nabycia lub

kosztu wytworzenia;

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

60

OBLICZENIE RÓŻNIC KURSOWYCH

NIEZREALIZOWANYCH DLA AKTYWÓW

FINANSOWYCH

Różnice kursowe niezrealizowane, czyli powstałe na dzień bilansowy oblicza się

według ustanowionych dla każdej sytuacji metod związanych z:

• długoterminowymi aktywami finansowymi wyrażonymi w walutach obcych,

wycenianymi w cenie nabycia:

– jeżeli są to ujemne różnice kursowe, a spadek kursu ma charakter trwały -

obciążają koszty finansowe;

– jeżeli są to dodatnie różnice kursowe lub ujemne, ale spowodowane tylko

chwilowymi wahaniami kursów - różnice kursowe nie powstają, gdyż nie przecenia

się tych aktywów;

• długoterminowymi aktywami finansowymi wyrażonymi w walutach obcych,

wycenianymi w cenach rynkowych - wpływają na cenę rynkową tych aktywów;

(drugostronnie różnice te odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny bądź

odpisuje na koszty finansowe, jeżeli kapitał (fundusz) z aktualizacji wykazałby w

stosunku do danego aktywu saldo debetowe);

• krótkoterminowymi aktywami finansowymi, wycenianymi po cenie nabycia, nie wyżej

od ceny rynkowej - są uwzględniane przy ustalaniu ceny rynkowej (jeżeli jest ona

niższa od ceny nabycia, to nadwyżkę odpisuje się w koszty finansowe; w sytuacji

odwrotnej nie przecenia się ich, a różnice kursowe nie są księgowane);

• pozostałymi aktywami - wpływają na przychody lub koszty finansowe.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

61

PODSUMOWANIE ZASAD

DOTYCZĄCYCH RÓŻNIC KURSOWY

• Różnice kursowe są wykazywane w rachunku zysków i

strat po ich skompensowaniu, czyli używając języka

rachunkowości, po wysaldowaniu tych zysków i strat.

• Przed nowelizacją ustawy zyski i straty były prezentowane

obrotami.

– ujemne obroty znajdowały się po stronie kosztów

finansowych,

– dodatnie obroty znajdowały się po stronie przychodów

finansowych.

• Po nowelizacji ustawy o rachunkowości w rachunku

zysków i strat prezentowana jest jedynie nadwyżka

dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi lub nadwyżka

ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

62

Przykład wyceny

rozrachunków na dzień

bilansowy

Założenia:

–

Średni kurs NBP 1 EURO na dzień 31 grudnia 2002
r. wynosi 4,0202 zł.

–

Kurs kupna 1 EURO banku, z którego usług
korzysta jednostka wynosi 4,0200 zł i jest niższy od
kursu średniego NBP, a więc wyceny składników
aktywów dokonano według kursu kupna.

–

Kurs sprzedaży wynosi 4,0208 zł/EURO i jest
wyższy od kursu średniego NBP, a więc wyceny
składników pasywów dokonano według kursu
sprzedaży.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

63

WYCENA NA DZIEŃ

BILANSOWY

Kontrahent

(tytuł

rozrachunku)

Wartość

wynikająca z

ksiąg

Wartość wg wyceny na

31.12.2002 r.

Różnice

kursowe

EURO

PLN

kurs

kupn

a

kurs

sprzeda

ży

wartoś

ć

w PLN

dodatn

ie

ujemn

e

Należności
Kontrahent "

A"

- sprzedaż

produktów
 

15.000 56.343 4,020

0

  60.300

3.957

Zobowiązania

Kontrahent

"B"
Kontrahent

"C"

- środek

trwały

w budowie

10.000

125.00

0

39.856

484.06

0

4,0208

4,0208

40.208

502.60

0

352

18.54

0

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

64

DEKRETACJA

1. Ewidencja różnic kursowych naliczonych na

dzień bilansowy:

Kwota

   a) należności - dodatnie różnice kursowe: 

3.957 zł

      - Wn konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami"

        (w analityce: Konto imienne kontrahenta

"A" - EURO),
      - Ma konto 75-0 "Przychody finansowe",
   b) zobowiązania - ujemne różnice kursowe:
    • dotyczące środków trwałych w budowie: 

18.540 zł

      - Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie",

      - Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki"

        (w analityce: Konto imienne kontrahenta
"C" - EURO),
    • pozostałe: 

352 zł

      - Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",

      - Ma konto 21 "Rozrachunki z dostawcami"

        (w analityce: Konto imienne kontrahenta
"B" - EURO).

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

65

KSIĘGOWANIA

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

66

Rozliczenie naliczonych różnic

kursowych w nowym okresie

sprawozdawczym - I

Rozwiązania w praktyce
• jako pierwsza operacja nowego roku – wystornowanie

naliczonych bilansowych różnic kursowych (zapis
czerwony – w przypadku stosowania zapisów po stronie
przeciwnej niezbędne jest dokonanie zapisu
technicznego dla zachowania czystości obrotów),

• stornowanie naliczonych na dzień bilansowy różnic

kursowych tylko od rozliczonych w nowym roku
obrotowym aktywów i pasywów, a następnie ustalenie
różnic kursowych dla tych tytułów „od zera”,

• ujmowanie w księgach rachunkowych tylko

zrealizowanych (tj. bez stornowania) w roku obrotowym
różnic kursowych i odnoszenie ich na wynik finansowy.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

67

Rozliczenie naliczonych różnic

kursowych w nowym okresie

sprawozdawczym - II

Wady i zalety poszczególnych rozwiązań

• trzecie rozwiązanie najbardziej prawidłowe z punktu

widzenia ustawy o rachunkowości. Ustawa nie dopuszcza
możliwości rozwiązywania naliczonych różnic kursowych bez
posiadania podstaw do ich rozwiązania.

– przesłanką do rozwiązania naliczonych różnic kursowych

jest otrzymanie lub dokonanie zapłaty bądź też
kompensata.

– największą wartość informacyjną dla jednostki.

• najczęściej wybierane

– pierwsze rozwiązanie - wystornowanie wszystkich

naliczonych różnic kursowych w pierwszej operacji
następnego okresu sprawozdawczego.

– „zdejmuje” z jednostki obowiązek każdorazowego

odnoszenia się do wyliczonych na dzień bilansowy różnic
kursowych.

– zapłata powoduje naliczenie różnic kursowych licząc od

jej wartości historycznej, tj. nie uwzględnia dokonanych w
międzyczasie wycen.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

68

Rozliczenie naliczonych różnic

kursowych w nowym okresie

sprawozdawczym - III

Wady i zalety poszczególnych rozwiązań:

• Rozwiązanie pośrednie - stornowanie naliczonych

bilansowych różnic kursowych tylko od rozliczonych w

danym roku aktywów i pasywów.

• Różnice kursowe ustalone metodą 2 i 3 dają taki sam

wynik.

• W praktyce drugie rozwiązanie będzie skutkowało

każdorazowo jednym dodatkowym zapisem.

• Wada pierwszego i drugiego rozwiązania

– ryzyko prezentowania w rachunku zysków i strat

ujemnych wielkości wynikających ze stornowania

istotnych bilansowych różnic kursowych.

– np. w 2004 r. może to mieć znaczenie, gdyż w

przypadku wielu firm różnice kursowe – szczególnie

ujemne – stanowią znaczącą pozycję rachunku

zysków i strat.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

69

Dane wyjściowe do przykładu

Jednostka posiada na dzień bilansowy następujące należności i

zobowiązania:

• Należność od kontrahenta "A" w kwocie: 10.000 EURO x 3,8050 zł

= 38.050 zł.

• Zobowiązanie wobec kontrahenta "B" w kwocie: 6.000 EURO x

3,7000 zł = 22.200 zł.

• Kursy EURO na dzień bilansowy:

– banku, z którego usług korzysta jednostka:

• kupna: 4,0125 zł,
• sprzedaży: 4,0210 zł,

– średni NBP na 31 grudnia 2002 r.: 4,0202 zł.

• Do wyceny zastosowano kurs kupna i sprzedaży.
• W 2003 r. jednostka:

– uregulowała zobowiązanie z bieżącego rachunku bankowego:

6.000 EURO według kursu 4,3890 zł = 26.334 zł,

– otrzymała należność - wpływ na bieżący rachunek bankowy:

10.000 EURO według kursu 4,3630 zł = 43.630 zł.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

70

Dekretacje w księgach 2002 r.

1. Różnica kursowa ustalona od należności:
10.000 EURO x (4,0125 zł - 3,8050 zł) = 

2.075

zł

      - Wn konto 20 "Rozrachunki z
odbiorcami"
        (w analityce: Konto imienne
kontrahenta "A"),
      - Ma konto 75-0 "Przychody finansowe"
        (w analityce: Różnice kursowe na dzień
bilansowy).

 

2. Różnica kursowa ustalona od
zobowiązania:
6.000 EURO x (4,0210 zł - 3,7000 zł) = 

1.926

zł

      - Wn konto 75-1 "Koszty finansowe"
        (w analityce: Różnice kursowe na dzień
bilansowy),
      - Ma konto 21 "Rozrachunki z
dostawcami"
        (w analityce: Konto imienne
kontrahenta "B").

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

71

Księgowania stanu początkowego

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

72

Dekretacja metody pierwszej

- I

1. Storno różnic kursowych na 1 stycznia
2003 r.:

 

   a) dodatnie różnice kursowe dotyczące
należności: 

(-) 2.075

zł

      - Wn konto 20 "Rozrachunki z
dostawcami"
        (w analityce: Konto imienne
kontrahenta "A"),
      - Ma konto 75-0 "Przychody finansowe"
        (w analityce: Różnice kursowe na dzień
bilansowy).

 

   b) ujemne różnice kursowe dotyczące
zobowiązania: 

(-) 1.926

zł

      - Wn konto 75-1 "Koszty finansowe"
        (w analityce: Różnice kursowe na dzień
bilansowy),
      - Ma konto 21 "Rozrachunki z
dostawcami"
        (w analityce: Konto imienne
kontrahenta "B").

 

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

73

Dekretacja metody

pierwszej - II

2. Uregulowanie zobowiązania wobec
kontrahenta "B" - wyciąg bankowy: (6.000
EURO x 4,3890 zł) = 

26.334

zł

      - Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami"
        (w analityce: Konto imienne kontrahenta
"B"),
      - Ma konto 13 "Rachunek bieżący".

 

3. Rozliczenie różnic kursowych:

 

    • wartość z dnia powstania zobowiązania:
        6.000 EURO x 3,7000 zł = 22.200 zł,

 

    • wartość z dnia zapłaty: 6.000 EURO x
4,3890 zł = 26.334 zł,

 

    • zrealizowane różnice kursowe: 26.334 zł -
22.200 zł = 

4.134

zł

      - Wn konto 75-1 "Koszty finansowe"
        (w analityce: Różnice kursowe -
zrealizowane),
      - Ma konto 21 "Rozrachunki z dostawcami"
        (w analityce: Konto imienne kontrahenta
"B").

 

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

74

Dekretacja metody

pierwszej - III

4. Wpływ należności na rachunek bankowy od
kontrahenta "A":
(10.000 EURO x 4,3630 zł) = 

43.63

0 zł

      - Wn konto 13 "Rachunek bieżący".
      - Ma konto 20 "Rozrachunki z dostawcami"
        (w analityce: Konto imienne kontrahenta
"A"),

 

5. Rozliczenie różnic kursowych:

 

    • wartość z dnia powstania należności:
      10.000 EURO x 3,8050 zł = 38.050 zł,

 

    • wartość z dnia zapłaty: 10.000 EURO x
4,3630 zł = 43.630 zł,

 

    • zrealizowane różnice kursowe: 43.630 zł -
38.050 zł = 

5.580

zł

      - Wn konto 20 "Rozrachunki z dostawcami"
        (w analityce: Konto imienne kontrahenta
"A"),
      - Ma konto 75-0 "Przychody finansowe"
        (w analityce: Różnice kursowe -
zrealizowane).

 

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

75

Księgowania metody pierwszej

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

76

Metoda druga

• ujęcie pod jedną data faktycznej zapłaty:

– storno różnicy kursowej ustalonej na dzień bilansowy
– ujęcie w księgach różnicy kursowej faktycznie zrealizowanej

• kolejność dekretacji przy tej metodzie jest następująca:

– wyciąg bankowy potwierdzający wpływ należności lub zapłatę

zobowiązań,

– Storno różnicy kursowej z wyceny bilansowej rozrachunków,
– zaksięgowanie faktycznie zrealizowanej różnicy kursowej

ustalonej za okres od powstania rozrachunku do dnia zapłaty.

• Podobieństwo do metody pierwszej

– uwzględnione w wyniku finansowym różnice kursowe

faktycznie zrealizowane są również uwzględniane w

podstawie opodatkowania podatkiem dochodowym w pełnej

kwocie.

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

77

Dekretacje metody trzeciej -

I

1. Uregulowanie zobowiązania wobec kontrahenta "B" -

wyciąg bankowy:

(6.000 EURO x 4,3890 zł) = 

26.334

zł

      - Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami"

        (w analityce: Konto imienne kontrahenta "B"),

      - Ma konto 13 "Rachunek bieżący".

 

2. Rozliczenie różnic kursowych:

 

    • wartość z dnia 1 stycznia 2003 r.: 6.000 EURO x

4,0210 zł = 24.126 zł,

 

    • wartość z dnia zapłaty: 6.000 EURO x 4,3890 zł =

26.334 zł,

 

    • zrealizowane różnice kursowe: 26.334 zł - 24.126 zł

= 

2.208

zł

      - Wn konto 75-1 "Koszty finansowe"

        (w analityce: Różnice kursowe),

      - Ma konto 21 "Rozrachunki z dostawcami"

        (w analityce: Konto imienne kontrahenta "B").

 

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

78

Dekretacje metody trzeciej -

II

3. Wpływ należności na rachunek bankowy od

kontrahenta "A":
(10.000 EURO x 4,3630 zł) = 

43.630

zł

      - Wn konto 13 "Rachunek bieżący".

      - Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami"
        (w analityce: Konto imienne kontrahenta "A"),

 

4. Rozliczenie różnic kursowych:

 

    • wartość z dnia 1 stycznia 2003 r.: 10.000 EURO x

4,0125 zł = 40.125 zł,

 

    • wartość z dnia zapłaty: 10.000 EURO x 4,3630 zł =

43.630 zł,

 

    • zrealizowane różnice kursowe: 43.630 zł - 40.125 zł

= 

3.505

zł

      - Wn konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami"

        (w analityce: Konto imienne kontrahenta "A"),

      - Ma konto 75-0 "Przychody finansowe"
        (w analityce: Różnice kursowe).

 

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

79

Księgowanie metody trzeciej

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

80

Porównanie 3 metod rozliczania starych

różnic kursowych w trakcie nowego roku

obrachunkowego

KURSY WALUT STOSOWANE DO

WYCENY OPERACJI GOSPODARCZYCH

W POLSKIEJ SPRAWOZDAWCZOŚCI

FINANSOWEJ

₤

₤

€

€

PLN

PLN

$

$

¥

¥

81

Literatura

• Eugeniusz Najlepszy, „Zarządzanie

Finansami Międzynarodowymi”,

PWE, Warszawa 2000

– Część II. Zarządzanie ryzykiem

kursowym

• Eugeniusz Najlepszy, „Zarządzanie

Finansami Międzynarodowymi”,

PWE, Warszawa 2001

– Zadania z rozwiązaniami 1, Rozdział 4-8