RZECZNIK PRAW

OBYWATELSKICH

W POLSCE

Rzecznik Praw Obywatelskich jest

konstytucyjnym, niezależnym od innych

organów i niezawisłym w swojej

działalności, organem ochrony prawnej,

który działa na podstawie art. 208 - 212

Konstytucji oraz ustawy z dnia 15 lipca

1987 r. ( jt. Dz.U. z 2001 r. nr 14 poz. 147).

Powoływany jest przez Sejm, za zgodą

Senatu na okres - 5 lat.

W różnych krajach Instytucja rzecznika

praw nosi różne nazwy:



Ombudsman (kraje nordyckie),



Rzecznik Sprawiedliwości (Portugalia),



Obrońca Ludowy (Austria, Hiszpania),



Mediator (Francja),



Komisarz Śledczy (Nowa Zelandia),



Rzecznik Praw Obywatelskich (Polska).

Rzecznik Praw Obywatelskich
(RPO) – jednoosobowy organ władzy

państwowej. Urząd ten powstał w

Polsce z dniem 1 stycznia 1988 roku.

Pierwszym rzecznikiem została prof.

Ewa Łętowska, obecnie urząd ten pełni

prof. Irena Lipowicz.

KTO MOŻE ZOSTAĆ RZECZNIKIEM

PRAW OBYWATELSKICH W POLSCE

Rzecznikiem Praw Obywatelskich

może być obywatel polski
wyróżniający się wiedzą prawniczą,
doświadczeniem zawodowym oraz
wysokim autorytetem ze względu
na swe walory moralne i wrażliwość
społeczną.

POCZET

RZECZNIKÓW

PRAW

OBYWATELSKICH

W POLSCE

prof. EWA ŁĘTOWSKA

I kadencja
19 listopad 1987 – 12

luty 1992

prof. nauk prawnych

TADEUSZ ZIELIŃSKI

II kadencja
13 luty 1992 – 7 maj

1996

Polityk i prawnik

ADAM ZIELIŃSKI

III kadencja
8 maj 1996 – 29 czerwiec

2000

Prawnik, specjalista z

zakresu prawa
cywilnego

ANDRZEJ STANISŁAW

ZOLL

IV kadencja
30 czerwca 2000 – 30

czerwca 2005

W okresie lipiec 2005 – luty

2006 pełnił obowiązki RPO
jako ustępujący rzecznik

JANUSZ

KOCHANOWSKI

J anusz Kochanowski od 15 lutego

2006 do 10 kwietnia 2010

wakat od 10 kwietnia 2010 do 21 lipca

2010, obowiązki Rzecznika Praw

Obywatelskich pełnił Zastępca

Rzecznika Stanisław Trociuk.

Irena Lipowicz od 21 lipca 2010 roku.

Obecny Rzecznik Praw Obywatelskich.

Cechy charakteryzujące instytucję

Rzecznika Praw Obywatelskich:



Jest to samodzielny organ państwowy, nie związany z
administracją ani z sądownictwem. Jest on zwykle
usytuowany na szczeblu centralnym



Związany jest najczęściej z parlamentem. Zwykle,
bowiem jest przez niego powoływany, a jego zadania
ściśle wiążą się z funkcją kontrolną parlamentu



Jest rzecznikiem obywateli w sprawach związanych z
nieprawidłowym funkcjonowaniem administracji (lub
sądownictwa), podejmując określone kroki prawne
zmierzające do usunięcia tych nieprawidłowości.
Informuje ponadto parlament o wadliwym
funkcjonowaniu organów państwa.



Działa w sposób niesformalizowany i jest łatwo
dostępny dla obywatela. Nie zastępuje on jednakże i
„nie wyręcza” organów państwowych właściwych do
rozstrzygania o sprawie

WYBÓR,

ODWOŁANIE
I KADENCJA
RZECZNIKA
PRAW
OBYWATELSKICH

POWOŁANIE



Rzecznika powołuje w formie uchwały
Sejm za zgodą Senatu na wniosek
Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów



Na uchwałę zatwierdzającą wybór Senat
ma czas 1 miesiąca od dnia przekazania
przez Marszałka Sejmu uchwały Sejmu



Niepodjęcie uchwały przez Senat w
ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody



W przypadku odmowy zatwierdzenia
przez Senat, Sejm powołuje na
stanowisko Rzecznika inną osobę

KADENCJA



Kadencja Rzecznika trwa 5 lat i
liczona jest od dnia złożenia
ślubowania przed Sejmem



Ta sama osoba nie może być
Rzecznikiem więcej niż przez dwie
kadencje



Rzecznik pełni swoje obowiązki do
czasu objęcia stanowiska przez
nowego Rzecznika

ODWOŁANIE

Sejm odwołuje Rzecznika przed

upływem okresu na jaki został
powołany większością co najmniej
3/5 głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby
posłów.

Odwołanie może nastąpić

gdy Rzecznik:



Zrzekł się wykonywania

obowiązków



Stał się trwale niezdolny do

pełnienia obowiązków na skutek

choroby, ułomności lub upadku sił –

stwierdzonych orzeczeniem

lekarskim



Jeżeli sprzeniewierzył się

złożonemu ślubowaniu



Złożył niezgodne z prawdą

oświadczenie lustracyjne,

stwierdzone prawomocnym

orzeczeniem sądu.

Po zaprzestaniu

wykonywania obowiązków

Rzecznik ma prawo wrócić

na stanowisko zajmowane

poprzednio albo otrzymać

stanowisko równorzędne

poprzednio zajmowanemu,

jeżeli nie ma przeszkód

prawnych.

OGRANICZENIA RZECZNIKA

PRAW OBYWATELSKICH

1.

RPO nie może zajmować innego stanowiska, z
wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej,
ani wykonywać innych zajęć zawodowych

1.

RPO nie może należeć do partii politycznej,
związku zawodowego ani prowadzić działalności
publicznej nie dającej się pogodzić z godnością
jego urzędu

3.

Stanowisko RPO jest stanowiskiem

niepołączalnym również z mandatem poselskim

ZADANIA I MOŻLIWOŚCI

RZECZNIKA PRAW

OBYWATELSKICH



Stoi na straży wolności, praw

człowieka i obywatela



Kontroluje a także podejmuje

stosowne czynności jeśli stwierdzi,

że z powodu celowego działania

lub zaniechania przez organa,

organizacje lub inwestycje

zobowiązane do przestrzegania i

realizacji wolności człowieka i

obywatela nastąpiło naruszenie

prawa oraz współżycia i

sprawiedliwości społecznej

FUNKCJE RZECZNIKA:



Prewencyjna



Diagnostyczna



Kontrolna



Kreująca



Rzecznik wykonuje swoje zadania

przy pomocy Biura Rzecznika Praw

Obywatelskich



Zadania i organizację Biura określa

statut, który nadaje Marszałek

Sejmu na Wniosek Rzecznika



Na wniosek Rzecznika Marszałek

może powołać nie więcej niż trzech

zastępców, w tym zastępcę do

spraw żołnierzy. Odwołanie

następuje w tym samym trybie



Rzecznik określa zakres zadań

zastępcy (zastępców) Rzecznika

STRUKTURA

ORGANIZACYJNA

BIURA RZECZNIKA

PRAW

OBYWATELSKICH

RPO nadzoruje merytorycznie bezpośrednio
Zespół Prawa Karnego oraz Prawa Karnego
Wykonawczego. Pozostałą część kontrolują jego
zastępcy oraz Dyrektor Biura sprawujący również
nadzór organizacyjny biura



Zespół Prawa Konstytucyjnego i Międzynarodowego



Zespół Prawa Karnego



Zespół Zabezpieczenia Społecznego



Zespół Prawa Cywilnego i Gospodarki Nieruchomości



Zespół Prawa Administracyjnego i Spraw Mieszkaniowych



Zespół Prawa Gospodarczego, Danin Publicznych i Ochrony Praw

Konsumenta



Zespół Prawa Karnego Wykonawczego



Zespół Prawa Pracy



Zespół Praw Żołnierzy, Funkcjonariuszy Służb Publicznych i Cudzoziemców



Zespół Administracji Lokalnej, Mniejszości Narodowych i Współpracy z

Organizacjami Społecznymi



Zespół Prawa Rodzinnego i Ochrony Praw Osób Niepełnosprawnych



Zespół Ochrony Zdrowia



Zespół Klasyfikacji Wniosków



Zespół Przyjęć Interesantów



Zespół Prezydialny



Samodzielny Wydział Spraw Wynagrodzeń



Samodzielny Wydział Finansowy



Pion Ochrony Informacji Niejawnych



Komórka Audytu Wewnętrznego

Pełnomocnicy terenowi

Rzecznik posiada pełnomocników
terenowych, rozpatrujących
sprawy z obszaru oddalonych od
Warszawy województw



Pełnomocnik Terenowy w Gdańsku
(dla woj.: zachodniopomorskiego,
pomorskiego, warmińsko-
mazurskiego) – Krzysztof Szerbus



Pełnomocnik Terenowy w
Katowicach (dla woj.: śląskiego,
małopolskiego świętokrzyskiego) –
dr Aleksandra Wentowska



Pełnomocnik Terenowy we
Wrocławiu (dla woj.:
dolnośląskiego, lubuskiego,
opolskiego) – dr Maciej Lis

KTO MOŻE

ZWRÓCIĆ SIĘ DO

RZECZNKA PRAW

OBYWATELSKICH

O POMOC ?



Każdy obywatel Polski



Cudzoziemiec,który znajduje się
pod władzą RP



Osoba prawna lub jednostka
organizacyjna nie posiadająca tej
osobowości, jeśli tylko w myśl
przepisów może być podmiotem
praw i obowiązków



Organizacje obywateli i organy
samorządu



Rzecznika Praw Dziecka



własna inicjatywa Rzecznika

Wniosek kierowany do

Rzecznika jest wolny od
opłat i nie wymaga
zachowania szczególnej
formy.

Co powinien zawierać wniosek do

RPO



Imię i nazwisko



Adres, pod który należy kierować
korespondencję



Dokładne wskazanie, czego
dotyczy sprawa oraz podanie
argumentów wskazujących na
naruszenie wolności lub prawa



Niezbędne dokumenty (kopie lub
odpisy), które skarżący posiada

Rzecznik po zapoznaniu się z każdym

skierowanym do niego wnioskiem

może:



Podjąć sprawę



Poprzestać na wskazaniu

wnioskodawcy przysługujących

mu środków działania



Przekazać sprawę według

właściwości



Nie podjąć sprawy –

zawiadamiając o tym

wnioskodawcę i osobę, której

sprawa dotyczy

Podejmując sprawę Rzecznik

może:



Samodzielnie prowadzić
postępowanie wyjaśniające



Zwrócić się o zbadanie sprawy lu
jej cęści do właściwych organów, w
szczególności organów nadzoru,
prokuratury, kontroli
państwowej,zawodowej lub
społecznej



Zwrócić się do Sejmu o zlecenie
Najwyższej Izbie Kontroli
przeprowadzenia kontroli dla
zbadania sprawy lub jej części

Prowadząc postępowanie,

Rzecznik ma prawo:



Zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na
miejscu



Żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej
sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy
administracji państwowej, organy administracji
rządowej, organy organizacji spółdzielczych,
społecznych, zawodowych i społeczno - zawodowych
oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających
osobowość prawną, a także organy jednostek
samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek
organizacyjnych



Żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy
prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne
organy ścigana oraz żądać do wglądu w Biurze
Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i
prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po
zakończeniu postępowania i zapadnięciu
rozstrzygnięcia



Zlecać sporządzenie ekspertyz i opinii

Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:



Wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia
wolności i praw człowieka i obywatela



Skierować wystąpienie do organu,organizacji lub instytucji,
w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw
człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać
niezawisłości sędziowskiej



Zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której
mowa w pkt 2 z wnioskiem o zastosowanie środków
przewidzianych w przepisach prawa



Żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak
również wziąć udział w każdym toczącym się już
postępowaniu – na prawach przysługujących prokuratorowi



Żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela
postępowania przygotowawczego w sprawach o
przestępstwa ścigane z urzędu



Zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego,
wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także
uczestniczyć w tych postępowaniach – na prawach
przysługujących prokuratorowi



Wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie
prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach
o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w
odrębnych przepisach



Wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego
orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych
przepisach

Rzecznik współdziała ze

stowarzyszeniami,

ruchami

obywatelskimi, innymi

dobrowolnymi
zrzeszeniami i

fundacjami na rzecz

ochrony wolności

i praw człowieka

i obywatela



Rzecznik corocznie informuje Sejm
i Senat o swojej działalności oraz o
stanie przestrzegania wolności i
praw człowieka i obywatela



Informacja Rzecznika podawana
jest do wiadomości publicznej



Rzecznik może przedkładać
Sejmowi i Senatowi określone
sprawy wynikające z jego
działalności



Rzecznik na wniosek Marszałka
Sejmu przedstawia informację lub
podejmuje czynności w
określonych sprawach



W wystąpieniu Rzecznik formułuje

opinie i wnioski co do sposobu

załatwienia sprawy, a także może

żądać wszczęcia postępowania

dyscyplinarnego lub zastosowania

sankcji służbowych



Organ, organizacja lub instytucja,

do których zostało skierowane

wystąpienie, obowiązane są bez

zbędnej zwłoki, nie później niż w

terminie 30 dni, poinformować

Rzecznika o podjętych działaniach

lub zajętym stanowisku. W

przypadku gdy Rzecznik nie

podziela tego stanowiska, może

zwrócić się do właściwej jednostki

nadrzędnej o podjęcie

odpowiednich działań

Rzecznik może również:



Występować do właściwych organów z
wnioskami o podjęcie inicjatywy
ustawodawczej bądź o wydanie lub
zmianę innych aktów prawnych w
sprawach dotyczących wolności i praw
człowieka i obywatela



Występować do Trybunału
Konstytucyjnego



Zgłosić udział w postępowaniu przed TK
w sprawach skarg konstytucyjnych i brać
udział w tym postępowaniu



Występować z wnioskami do Sądu
Najwyższego o podjęcie uchwały mającej
na celu wyjaśnienie przepisów prawnych
budzących wątpliwości lub których
stosowanie wywołało rozbieżności w
orzecznictwie

Dziękujemy za uwagę.