ZDROWIE I CHOROBA

JAKO POJĘCIE

SPOŁECZNE

Socjomedyczne

ujęcie stanu zdrowia

i choroby



Pojęcie stanu zdrowia i choroby
można potraktować w sensie
fizjologiczno-biologicznym.



Obecnie oba pojęcia postrzega
się w sensie subiektywnym
(opinia jednostki) i obiektywnym
(opinia specjalisty oparta na
dowodach)

Zdrowie w różnych
ujęciach



Według WHO: „ zdrowie to brak choroby
oraz pełny dobrostan jednostki w sensie
biologicznym, psychicznym i społecznym”



Według Duboisa: „zespół cech
pozytywnych pozwalających człowiekowi
na wykorzystanie wszelkich możliwości
twórczych oraz osiągnięcie siły i
szczęścia”



Według Kacprzaka i Buresa: „zdrowie to
pojęcie dynamiczne”

Zdrowie optymalne i minimalne



Podziału tego dokonał Jędrychowski



Zdrowie optymalne – w przypadku
gdy możliwości przystosowawcze
organizmu przekraczają granice
wymogów środowiska



Zdrowie minimalne – w przypadku
gdy możliwości przystosowawcze
organizmu pokrywają się z
wymogami środowiska

Sposoby rozumienia zdrowia
psychicznego według Sowy



9 sposobów rozumienia terminu
zdrowia psychicznego



Zdrowy jest każdy, kto jest taki jak
większość ludzi w danej zbiorowości



Zdrowy jest ten kto rozwija w pełni
możliwości swojej osoby i aktualizuje
je



Zdrowy jest ten kto postrzega
rzeczywistość i myśli o niej w sposób
realistyczny

Zdrowie i choroba a pełnienie roli
społecznych



Życie człowieka jako istoty społecznej jest związane
z pełnieniem określonych ról społecznych



Człowiek jest zdrowy jeżeli jest zdolny do
wykonywania zadań, które sam sobie wyznacza
lub, które są mu społecznie narzucone czyli jeżeli
umie pozytywnie realizować sprawowane role
społeczne



Choroba to jedna ze specyficznych ról pełnionych
przez człowieka, charakteryzująca się pewnymi
zakłóceniami umiejętności pełnienia innych ról i
zadań zgodnie z normalnymi oczekiwaniami,
choroba jest więc typem zachowania dewiacyjnego

Parsons



Wykazuje różnice pomiędzy chorobą somatyczną i
psychiczną



Chorobę traktuje jako „zinstytucjonalizowany społecznie typ
roli”



Cechy choroby jako roli społecznej:
+ człowiek chory ma prawo być zwolniony z pełnienia
normalnych ról i zadań
+ przezwyciężenie choroby jest możliwe jedynie poprzez
podjęcie decyzji o wyzdrowieniu
+ osoba chora powinna uważać stan choroby za
niepożądany i podejmować samodzielnie lub przy pomocy
otoczenia wysiłki w celu wyzdrowienia
+ osoba chora lub odpowiedzialni za nią członkowie jej
otoczenia mają obowiązek szukania kompetentnej pomocy i
współdziałania w celu doprowadzenia do wyzdrowienia

Dewiacja



Dewiacja ujmowana między innymi jako:
+ zachowanie zakłócające porządek społeczny
+ zachowania niezgodne z oczekiwaniami
społecznymi



Dewiant to człowiek, którego społeczna rola,
pozycja, funkcja lub samookreślenie w sposób
istotny determinowane są przez szczególne
wystawienie się na społeczną reakcję



Dewiacja pierwotna - odchylenia w stanie zdrowia
modyfikują jedynie sposób pełnienia normalnych ról
społecznych



Dewiacja wtórna - choroba zmusza do przyjęcia
nowych ról społecznych

Teoria etykietyzowania



Inaczej labellingu, naznaczenia
społecznego, stygmatyzacji



Według niej reakcja społeczna może
przybrać różne formy:
+ piętnowania dewianta
+ zdegradowania społecznego
+ izolowania dewianta
+ przypisywania dewiantowi określonej
nazwy i pozycji w społeczeństwie

Koncepcja Kasla i Cobba



Stan choroby jest przez nich rozpatrywany
w zależności od subiektywnych odczuć,
samooceny jednostki pod względem
psychofizycznym (czuję się zdrowy,
jestem zdrowy, czuję się chory, jestem
chory)



Wyróżniają stany: wypełniania
normalnych ról społecznych,
przygotowania się do roli człowieka
chorego, wejścia w rolę człowieka chorego
oraz zaniechania roli chorego

Zachowania w stanie złego
samopoczucia



Zachowania występujące pomiędzy
stanem, w którym uznajemy się za osoby
zdrowe a stanem, w którym uznajemy się
za osoby chore



Zależą od poglądów i przekonania na
temat zdrowia, każdy człowiek danym
objawom przypisuje inny stopień
zagrożenia



Od jednostki zależy czy uzna się za osobę
chorą co może być wynikiem słabości czy
dalej będzie pełnić swoją rolę społeczną

Zachowania w roli
chorego



Jarosz analizując różne reakcje ludzi na wiadomość o
chorobie dokonał następującej klasyfikacji:
+ zaprzeczanie (wyraz działania mechanizmu
obronnego, chory zaprzecza swojej chorobie)
+ pomniejszanie (chory bagatelizuje swoją chorobę,
włączenie mechanizmu obronnego typu racjonalizacji)
+ akceptacja diagnozy (chory zdaje się na opiekę
lekarza i osób opiekujących się nim)
+ wyolbrzymianie (chory wyolbrzymia swoją chorobę)



Czynniki modyfikujące zachowania w chorobie:
+ cechy demograficzne (wiek, płeć, rasa)
+ właściwości psychospołeczne
+ różnice wynikające z dostępu do opieki zdrowotnej

Choroba jako…



Wyzwanie (trudna sytuacja życiowa, którą
należy przezwyciężyć)



Kara zasłużona i niesprawiedliwa
(poddanie się losowi, nierozumienie kary)



Wróg (powoduje napięcie związane z
poczuciem zagrożenia)



Ulga (pomaga uwolnienie się od
problemów, wymagań, odpowiedzialności)



Strategia (służy zdobyciu korzyści
materialnych i prestiżowych)

Sposoby radzenia sobie z
chorobą



Walka, gdy choroba traktowana jest
jako wyzwanie, chory poszukuje
skutecznych środków leczenia



Rezygnacja, gdy chory nie ma nadziei
na wyleczenie i biernie poddaje się
biegowi wydarzeń



Przeciwstawianie się i uleganie, gdy
zmaganie się z chorobą i dążenie do
jej przezwyciężenia występują na
zmianę z okresami apatii i rezygnacji

POZIOM WIEDZY

MEDYCZNEJ

LUDNOŚCI JAKO

ELEMENT

ZACHOWAŃ W

ZDROWIU I

CHOROBIE

Wiedza medyczna według Freidsona
obejmuje swym zakresem cztery
elementy, tj. teoretyczne koncepcje
dotyczące:



etiologii chorób,



medycznej definicji choroby,



leczenia chorób,



praktycznego doświadczenia (tzw.
sztuka lekarska)

Fachową wiedzą medyczną
dysponują przede wszystkim
wykonawcy zawodów
medycznych:

proces kształcenia specjalistów

↓

Przenikanie lub przekazywanie

tej wiedzy społeczeństwu

- Istnieje coraz większe społeczne

zapotrzebowanie na wiedzę medyczną

ze względu na duże znaczenie zdrowia.

- Sama medycyna, pełniąca coraz
większą funkcję kontrolną różnych
dziedzin życia społecznego,

szuka w

społeczeństwie sprzymierzeńca dla
realizacji swych zamierzeń

.

Medycyna chce, aby pewne

treści

odnoszące się do zagadnień zdrowotnych
były popularyzowane

i utrwalane w

świadomości społecznej.

Aby współdziałanie instytucji medycznych
ze społeczeństwem było skuteczne
konieczny jest

odpowiednim poziom

wiedzy medycznej oraz świadomość
medyczna społeczeństwa

.

W świadomości społecznej „profesjonalna”

wiedza medyczna ukształtowana przez

rozwój nauk przyrodniczych,

poszczególnych dyscyplin medycznych i

pokrewnych, rozwój psychologii i

socjologii medycyny ściera się z

„laickimi” poglądami na temat przyczyn

zdrowia i choroby, metod leczenia czy

zapobiegania chorobom.

Codzienna wiedza medyczna zdobywana jest przez:

1) Własne doświadczenia,
2) Obserwacje poczynione w najbliższym

otoczeniu,

np. zetknięcie z chorobą w swojej

rodzinie.
Doświadczenia zgromadzone w tej sposób

wzbogacają nie tylko wiedzę na temat danej
choroby ale mogą rzutować na ogólne opinie i
postawy zdrowotne.

3) Informacje, opinie lub postawy przyjęte od

osób, które przebyły pewne choroby lub znają je
dzięki swoim doświadczeniom życiowym czy
zawodowym,

4) Środki masowego przekazu: prasa, radio,

telewizja.

Kształtowanie pożądanych zachowań

„prozdrowotnych” i zalecenia

odnoszące się do zachowań

„antyzdrowotnych” stanowią

integralną część procesu

socjalizacji, w którym obok rodziny

największą rolę powinny odgrywać

instytucje szkolne.

Analiza poziomu wiedzy medycznej

chorych dotyczy zwykle obrazu

własnej choroby i towarzyszących tym

wyobrażeniom postaw i zachowań

przejawianych w procesie leczenia.

Poziom wiedzy medycznej ma duży

wpływ na kształtowanie się relacji

pomiędzy lekarzem a pacjentem.

Ma to szczególne znaczenie w przebiegu

wywiadu lekarskiego.

Do konsekwencji, jakie pociągają za sobą

rozbieżności w interpretacji terminów

medycznych zaliczamy:

1) błędy jatrogenne (związane z

niedostarczeniem niezbędnych informacji),
2) zbędne i nieskuteczne przedłużanie czasu

trwania wywiadu,
3) obustronne niezadowolenie lekarza i

pacjenta z

przebiegu wzajemnego

kontaktu,
4) negatywny wpływ na przebieg działań

terapeutycznych, spowodowany

bagatelizowaniem objawów choroby, zbyt

późnym zgłoszeniem się do lekarza czy

brakiem zgody ze strony pacjenta na

proponowaną formę leczenia

W przypadku chorób przewlekłych

ogromne zastosowanie ma

sytuacja, gdzie zarówno pacjent

jak i lekarz przybierają postawę

„aktywny – aktywny”. Wtedy

zadanie lekarza polega na

pouczeniu pacjenta, aby sam

sobie umiał pomóc.

Stopień znajomości poszczególnych

problemów zdrowotnych przez pacjenta

określa niekiedy dopuszczalny zakres

informacji przekazywanych mu przez

lekarza, dotyczących jego choroby.

Schorzenia nowotworowe są

najlepszym przykładem trudności, jakie

występują na skutek ścierania się

tradycyjnych stereotypowych sądów i

opinii z rzetelną informacją medyczną.

Badanie znajomości terminów medycznych i

anatomicznych:

Badając znajomość poprawnego rozumienia 27
stosunkowo prostych terminów medycznych na grupie 50
pacjentów przebywających w szpitalu, uzyskano jedynie
33% prawidłowych odpowiedzi.
Lepsze rozumienie terminów medycznych
zdeterminowane było:

- wyższym poziomem wykształcenia,

- zamieszkiwaniem w mieście,

- poprzednim kontaktem ze środowiskiem lekarskim.

Autorka badania zwróciła uwagę na niepokój jaki
wywoływała u badanych pacjentów (zwłaszcza starszych
ludzi) nieznajomość stosowanych w środowisku
szpitalnym terminów.

Lekarze często przeceniają zasób posiadanych przez
pacjentów wiadomości na temat chorób i
funkcjonowania organizmu.

Badania socjomedyczne przeprowadzone wśród
pacjentów jednej z krakowskich klinik, ujawniło u
przyjętych pacjentów słabą znajomość podstawowej
wiedzy biologicznej, tj. lokalizacja narządów ciała:
serca, płuc, wątroby, żołądka, nerek, jelit, pęcherza
moczowego i tarczycy.
- Prawie wszyscy badani prawidłowo umiejscowili
tylko jeden narząd, tj. jelita,

- Niepokój budzi słaba znajomość lokalizacji serca,
- Wśród 100-osobowej grupy badanych tylko jedna

osoba poprawnie określiła lokalizację wszystkich ośmiu
narządów.

Kulturowe

uwarunkowania

zdrowia i choroby

oraz

zachowań w zdrowiu i

chorobie

Kultura



Ogólna suma dóbr materialnych i
duchowych, związanych z
zaspokajaniem potrzeb ludzkich, które
jednostka otrzymuje od
społeczeństwa w formie wzorów
postępowania, języka, wierzeń,
obyczajów, norm etycznych oraz
umiejętności wytworzonych w wyniku
doświadczeń przeszłości, a
dziedziczonych w procesie socjalizacji
i wychowania

KULTURA

Osobista
jednostki

Zbiorowośc
i

kształtowanie

„Standard
zdrowotny”

[Sposób, w jaki człowiek zaspokaja swoje potrzeby
zdrowotne]

Kultura zdrowotna



Świadome regulowanie reakcji
człowiek-środowisko



Poczucie odpowiedzialności za
zdrowie własne i publiczne



Wrażliwość na potrzeby zdrowotne
(zwłaszcza cierpienie innych osób)

Kultura kształtuje



Ogólny poziom życia członków danej zbiorowości



Wyobrażenia o zdrowiu i chorobie



Sposób postrzegania, odczuwania, opisywania i
interpretowania objawów choroby



Stan wiedzy (wierzenia) dotyczące przyczynowości
chorób



Postawy i zachowania wobec własnej choroby oraz
innych chorych



Postawy i zachowania chorych wobec zabiegów
leczniczych oraz przedstawicieli instytucji
medycznych, jak również wykonawców zawodów
medycznych wobec pacjentów



Styl życia, który może stanowić czynnik socjogenny
w powstawaniu chorób

Kultura determinuje



Wzory postępowania odnoszące się
do modelu rodziny, zasad
prokreacji, aborcji itd.



Normy prawne i moralne wobec
zjawisk z patologii życia
społecznego (samobójstw,
alkoholizmu, prostytucji,
narkomanii, przestępczości)

Postawy i zachowania wobec
choroby

w zależności od

uwarunkowań kulturowych



Reakcja religijna



Reakcja magiczna



Reakcja opiekuńczo-pielęgnacyjna



Reakcja medyczna
(instrumentalna)

Postawy i zachowania chorego
wobec leczenia oraz personelu
instytucji medycznych

Społeczne

konsekwencje

chorób

Następstwem wielu chorób lub urazów
jest ograniczona sprawność

Może być ona rozpatrywana pod względem:



- fizyczno-biologicznym (długotrwałe kalectwo ograniczające
wykonywanie normalnych funkcji życiowych),



- psychologicznym ( pourazowy zespół zachowań i stresu
emocjonalnego),



- zawodowym (stan zmniejszonej możliwości pracy
zawodowej),



- socjologicznym („wypadnięcie” z dotychczasowych ról
społecznych i adaptacja do sytuacji osoby
niepełnosprawnej),



- ekonomicznym (zależność, wynikająca z biernego stosunku
do pracy zarobkowej),



- prawnym (uprawnienia do pewnych świadczeń określonych
odp. aktami prawnymi).

Według M. Weissa, o niepełnosprawności możemy
mówić, gdy ogranicza wykonanie podstawowych
czynności życia codziennego w zakresie:



- osobistej higieny i odżywiania się,



- poruszania się,



- zdobycia zawodu i uzyskania środków na
utrzymanie się,



- nawiązywania trwałych więzi i kontaktów z
innymi ludźmi,



- zdolności uczenia się,



- rekreacji i wypoczynku.

Osoby niepełnosprawne to osoby trwale

poszkodowane.



Ograniczona sprawność jest trudna do zdefiniowania -
miejsce jakie zajmuje jednostka na „skali sprawności” zależy
nie tylko od trafności przyjętych wskaźników, lecz również od
uwarunkowań kulturowych, wyznaczających normy społeczne
oraz od czynników środowiskowych, cech osobowościowych
itd.

 
Ocena rozmiaru ograniczeń dokonywana być może na

podstawie kryteriów:



-medycznych



-subiektywnych



-prawnych



-opinii osób bliskich inwalidzie



-środowiskowych

 

Konsekwencje choroby
dla chorego



Choroby lub urazy wywołują często zmiany w świadomości
chorych, a wyleczenie w sensie fizycznym nie zawsze jest
równoznaczne z odzyskaniem równowagi psychicznej i
społecznej. Pacjent wyleczony w sensie biologicznym może być
niepełnowartościowym członkiem społeczeństwa, gdyż z własnej
woli lub pod presją środowiska społecznego może być jakby poza
jego nawiasem. Choroby lub urazy wywołują zwykle różnego
rodzaju obawy i lęki, które doprowadzić mogą nawet do różnych
postaci fobii, tj. nieuzasadnionego, bardzo silnego, nie dającego się
opanować lęku przed określonym przedmiotem lub sytuacją.



Osoby obdarzone etykietą np. schizofrenika, zaczynają być
postrzegane przez otoczenie przez pryzmat dewiacyjnej
roli. Inne role np. męża, stają się mniej ważne. Sytuacja taka
utrudnia lub wręcz uniemożliwia powrót jednostki napiętnowanej
do „normalnych ról”.



Erikson uważał że społeczeństwo tworzy wiele publicznych
etapów pozbawiania jednostki jej dotychczasowej tożsamości i
stopniowego wtłaczania jej w rolę dewianta, natomiast nie
stworzyło mechanizmów odwrotnych, które pozwoliłyby opinii
publicznej dowiedzieć się, że dany człowiek przestał pełnić swą
dewiacyjną rolę np. powrót byłego alkoholika po kuracji odwykowej
do poprzedniego środowiska- brak jednoznacznego potwierdzenia,
że ta osoba nie jest już dewiantem i społeczeństwo jest dalej
skłonne do traktowania go w ten sposób.

Jedną z konsekwencji stereotypów dewiacyjnych jest oczekiwanie od dewiantów, że
będą postępować zgodnie z naszymi wyobrażeniami jak oni się zachowują np.
funkcjonuje stereotyp niewidomego jako osoby bezradnej, zależnej, pogrążonej we
własnych myślach- terapia opierająca się na powyższym przekonaniu może w
rzeczywistości doprowadzić do tego, że niewidomy utraci nawet dotychczasowe
umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych.
Występujące pod wpływem choroby lub urazu przeobrażenia w ocenie
różnych aspektów życia prowadzą do zmiany uznawanego dotychczas
systemu wartości.

Następstwa choroby dzielimy na :

•fizyczne, np. niedowłady, amputacje,

•psychiczne, np. pourazowy zespół zachowań,

• społeczne.
Następstwa społeczne:
- zakłócenia w życiu rodzinnym,
- ograniczenie lub rezygnacja z pracy,
- osłabienie lub zerwanie kontaktów koleżeńskich,
- przekreślenie planów życiowych,

-obniżenie pozycji społecznej.

Rezygnacja z pracy oraz ograniczenie kontaktów towarzyskich znacznie

zmniejsza liczbę osób, z którymi chory ma styczność = żyje albo w

samotności albo tylko wśród rodziny.

Sytuacja życiowa osób
niepełnosprawnych



jest zróżnicowana ze względu na czynniki demograficzno- społeczne,



kalectwo fizyczne w młodym wieku skutkuje trudnościami w
założeniu rodziny i podjęciu pracy zawodowej,



osoby chorujące na choroby dziedziczne, mają mniejsze szanse
utrzymania związku małżeńskiego ze względu na strach przed
przekazaniem choroby potomstwu,



decydujące znaczenie ma fakt czy dana choroba jest społecznie
piętnowana.



Określenia typu:
* „gruźlik”,
* „weneryk”
* „świr”
* „alkoholik”
* „epileptyk”
z góry wyznaczają sytuację życiową tych osób.

Skutki dla środowiska
społecznego



Grupą całkowicie dzielącą sytuację życiową wywołaną zmianą
stanu zdrowia jest przede wszystkim rodzina:

- choroba jest „przeżywana” bardzo głęboko,

- lęk o bliską osobę,
- zaburzenia w normalnym rytmie rodziny,
- przedłużająca się choroba bądź kalectwo jednego członka rodziny
może doprowadzić do zmian w sytuacji ekonomicznej rodziny, do
przeobrażeń więzi emocjonalnych, nowego podziału ról i zadań, do
zmian planów życiowych poszczególnych członków, do obniżenia
ogólnej pozycji rodziny w szerszym środowisku, ostatecznie może
dojść do rozpadu rodziny.



Choroby mają też wpływ na funkcjonowanie zakładów pracy
-zaburzenia w podziale zadań w obrębie zespołu,
- zadania chorego pracownika muszą zostać przejęte przez innych,
- wzrost zachorowań w jednym czasie (np. epidemia grypy) może
całkowicie zdezorganizować działalność zakładu pracy.

Choroby i niepełnosprawność
rzutują również na sposób
funkcjonowania całego
społeczeństwa



w zależności od liczby osób chorych i niepełnosprawnych
planuje się odpowiednie zabezpieczenie bazy szpitalnej,
leczniczej, sanatoryjnej oraz kadry medycznej, a także
środków farmaceutycznych



potrzeby ludzi chorych lub kalekich musza być
uwzględnione w planach urbanistycznych i
architektonicznych



zaplanowanie określonych szkół i miejsc pracy chronionej



zapewnienie ludziom chorym i niepełnosprawnym
podstaw bytu materialnego przez zabezpieczenie w
budżecie państwa środków finansowych na renty i inne
świadczenia socjalne

Znaczenie pozytywnego podejścia
społeczeństwa do choroby i
inwalidztwa mające na celu
zmniejszenie patologii życia
społecznego



Patologie życia społecznego mogą być wywołane nieznajomością wzorów
zachowań w sytuacji zetknięcia się z chorymi czy niepełnosprawnymi
osobami. Nawiązanie pozytywnych kontaktów z osobą chorą wymaga
dostosowania się do jego możliwości współdziałania. Według kryterium
poznawczego pozytywny stosunek do osób niepełnosprawnych wyrażać
będzie się pomniejszeniem znaczenia wyglądu inwalidy oraz pozornym
niedostrzeganiem oznak inwalidztwa. Pozytywne stanowisko w
bezpośrednich kontaktach z inwalidami polegać będzie, zatem na chęci
współdziałania i współpracy z nimi poprzez włączenie ich do czynnego
uczestnictwa w różnych grupach lub działań społecznie użytecznych.



Te uogólnione pozytywne nastawienia można uporządkować
przedstawiając klasyfikację H.Larkowa. Pozytywna postawa uczuciowa
będzie życzliwa i sympatyczna. Wolicjonalna postawa będzie akceptować
kontakty z inwalidami i dążyła do chęci utrzymania z nimi kontaktów.
Pozytywna postawa intelektualna będzie przejawiać się w pozytywnej
ocenie wartości osoby chorej. W krajach wysoko rozwiniętych relacja
społeczeństwo – osoba niepełnosprawna ma charakter integracyjny.

Przykłady działań podjętych w celu
zmiany podejścia społeczeństwa do
osób niepełnosprawnych



W znacznym stopniu zależą one od postępów medycyny i technik z
zakresu rehabilitacji. W związku z tym powinno się stale ulepszać
środki technologiczne zmniejszające różnice stanu zdrowia między
zdrowymi i inwalidami.



W podejmowanych programach z zakresu polityki społecznej należy
ukierunkować się na zmianę negatywnych postaw społeczeństwa.
Powinno się zmierzać do zwiększenia społecznych kontaktów osób
zdrowych z niepełnosprawnymi.



Przepisy prawne powinny nie zezwalać na społeczną dewaluację
inwalidów w porównaniu z osobami zdrowymi.



Powinno się likwidować bariery psychiczne, ekonomiczne, kulturowe i
społeczne i uwzględniać potrzeby inwalidów w planach
architektonicznych, planach szkolenia zawodowego i planach
zatrudnienia, w działaniach kulturowych i rekreacyjnych.



Środki masowego przekazu powinny walczyć z przesądami i
uprzedzeniami społecznymi w odniesieniu do osób
niepełnosprawnych.

WYBRANE

ASPEKTY

PATOLOGII ŻYCIA

SPOŁECZNEGO



Patologia



występuje w różnych grupach ludzkich,



jest ściśle związana z rozwojem społeczeństw.



termin (z gr. pathos-cierpienie, logos-nauka)

początkowo używany w medycynie, a w końcu XIX

wieku - również odnośnie zjawisk społecznych.

Wg definicji A. Podgóreckiego - patologia

społeczna - to postawy i zachowania ludzi, które

naruszają podstawowe normy etyczne oraz

wyrządzają mniej lub bardziej wymierne szkody

społeczne.



patologia społeczna

=



społeczna dezorganizacja

=



zachowania dewiacyjne



Przejawy patologii

- osłabienie więzi społecznych,

- zachwianie systemu wartości,

- nieskuteczność kontroli społecznej.

Wykluczenie

Marginalizacja - wykluczenie z udziału w życiu społecznym jednostek,
grup społecznych lub w ujęciu globalnym społeczeństw w stosunku do
ich otoczenia społecznego. Wykluczenie społeczne może odnosić się
do procesu wykluczania jednostek i grup albo do stanu wykluczenia.
W przypadku wykluczania społecznego jednostek czynnikami
mającymi na to największy wpływ jest bezrobocie i bieda. Jeżeli
dochodzi do koncentracji tego typu ludności w przestrzeni
geograficznej, wówczas pojawiać się może specyficzna subkultura
ubóstwa oraz wytwarzać się podklasa (underclass), w której wzory
zachowań i systemy wartości często podlegają dziedziczeniu w
następnych pokoleniach. Pod wpływem marginalizacji na obszarach
miejskich możliwe jest wytwarzanie się gett.

Jednostka jest społecznie wykluczona (wg Center for Analysis
of Social Exclusion), jeżeli:
* jest ona pod względem geograficznym członkiem społeczeństwa,
* nie może uczestniczyć w normalnych aktywnościach obywateli w
tym społeczeństwie (z powodów będących poza jej kontrolą)
* chce uczestniczyć w aktywności społeczności.

Etykietowanie (labelling)

- jest to

proces nadawania określeń w kategoriach zachowania
jednostkom, grupom społecznym czy kategoriom
społecznym w wyniku czego przyjmują one nadane im
cechy i zaczynają działać zgodnie z przypisanymi im
etykietami.
Proces naznaczania społecznego (przypięcie komuś
etykietki) odbywa się zawsze przy określaniu
negatywnej grupy odniesienia, np. określanie kogoś, kto
złamał prawo, mianem kryminalisty.
Naznaczanie bywa przyczyną deprecjonowania
jednostek i grup społecznych. Jest on też bazowym
mechanizmem tworzenia stereotypów.

Przykłady patologii:



Alkoholizm



Samobójstwa



Prostytucja



Narkomania



Przestępczość

ALKOHOLIZM

- patologia najbardziej rozpowszechniona,
- posiada społeczne przyzwolenie,
- abstynencja uważana jest za coś nienaturalnego.

Alkoholicy

- z różnych środowisk
- stanowią ok. 10-15 % społeczeństwa

Nadużywanie alkoholu - przyczyną

- dezorganizacji i rozbicia wielu rodzin,
- kolosalne straty w gospodarce - drastyczne obniżenie

jakości i wydajności pracy,

- przestępczości, bandytyzmu, wandalizmu, prostytucji czy

samobójstw.

SAMOBÓJSTWA

stanowią o rezygnacji człowieka z życia społecznego

Przyczyny prób samobójczych

•poczucie odrzucenia,

•poczucie krzywdy,

•niezrozumienie,

•mała tolerancja na stres,

•brak umiejętności radzenia sobie z problemami
finansowymi,

•samotność,

•choroba.

Powszechnie uważa się, iż większość młodych
samobójców pochodzi z rodzin:
- dysfunkcjonalnych i niewydolnych wychowawczo,
- konfliktowych,
- rozbitych,
- w których występuje zjawisko przemocy oraz
lekceważenie w stosunku do dzieci,
- gdzie brak autorytetu lub autorytet najbliższych
osób nie jest uznawany.

Kolejną z przyczyn podejmowanych przez młodych
ludzi prób samobójczych są ich kłopoty szkolne, przy
czym nie tylko są to problemy z nauką, lecz również
takie sytuacje jak:
- odrzucenie przez rówieśników,
- konflikty z nauczycielami czy kolegami,
- brak sukcesów i osiągnięć w pozaszkolnych zajęciach.