Zespoły uszkodzenia nerwu obwodowego.

Uszkodzenie nerwu twarzowego: przyczyny,

objawy kliniczne.

Porażenie ośrodkowe a obwodowe nerwu

twarzowego

Polineuropatie, zespół Guillain - Barre:

przyczyny, objawy kliniczne.

Szymon Sitko

Michał Ślusarek

Gr.R

Przed rozpoczęciem leczenia zapoznaj się z treścią

prezentacji bądź skonsultuj się z lekarzem lub

fizjoterapeutą.

Uszkodzenia nerwów

obwodowych

Uszkodzenia nerwów obwodowych mogą być

wywołane przez liczne czynniki:

• Uraz mechaniczny (ucisk, rozciągnięcie,

rozerwanie, zmiażdżenie, przecięcie nerwu)

• Zakażenia
• Guzy
• Toksyny
• Zaburzenia metaboliczne
• Zaburzenia naczyniowe

Uszkodzenia nerwów

obwodowych

Uszkodzenia jednego nerwu najczęściej

powstają w skutek urazów, natomiast

uszkodzenia wielonerwowe w skutek

działania czynników toksycznych i

zaburzeń metabolicznych

Stopnie uszkodzenia nerwu

obwodowego

Neuropraxia – najlżejsze uszkodzenie,
przejściowe zaburzenie czynności nerwu
bez trwałych zmian strukturalnych,
najczęściej przejściowy ucisk
Axonotmesis – przerwanie tylko
wypustek osiowych (aksonów), osłonki
nerwu zachowane, występuje niedowład
wiotki i rozwija się odczyn zwyrodnienia

Stopnie uszkodzenia nerwu

obwodowego

Neurotmesis – przerwanie wypustek osiowych i osłonek
nerwów.
Obwodowy odcinek przeciętego aksonu ulega zupełnemu
zwyrodnieniu na całej długości (zwyrodnienie wtórne /
zwyrodnienie Wallera). Pierwsze zmiany widoczne są w
rozgałęzieniach końcowych i włókienkach nerwowych, akson
pęcznieje, rozpada się na części i znika. Osłonka mielinowa
rozpada się na nieregularne części, które po czasie ulegają
absorpcji, natomiast osłonka Schwanna przerasta, otaczając
resztki zwyrodniałego aksonu i osłonki mielinowej.
Dośrodkowy kikut włókna wraz z komórką ulega
zmianom określanym jako zwyrodnienie wstępujące
(degeneratio retrograda). Im uszkodzenie wypada bliżej
komórki, tym zmiany degeneracyjne są cięższe

Uszkodzenia nerwów

obwodowych

Proces zwyrodnienia nerwu

obwodowego rozpoczyna się po około

24h od urazu i trwa około 4-8 tygodni,

dalej następuje regeneracja. Im

uszkodzenie wypada bliżej CSN, tym

szanse na pełną reinerwację są

mniejsze. Nerwy czaszkowe podobnie

jak CSN mają bardzo małe możliwości

regeneracyjne.

Regeneracja włókien nerwowych

• Powrót ziarnistości tigroidu do

prawidłowego wyglądu

• Z obwodowego końca zachowanego włókna

osiowego zaczynają odrastać wypustki, z
których może zregenerować się całe
włókno osiowe

• Dynamika regeneracji nerwu zależy od

rodzaju uszkodzenia

• Regeneracja zaczyna się minimum po 5

dniach i może trwać do 2 lat

Regeneracja przy zmiażdżeniu

nerwu

•

Odrastające wypustki łatwiej znajdują drogę na
obwód, bo zachowana jest neurolemma ze
starego aksonu

•

Osłonka tworzy kanał, który wyznacza drogę
odrastającemu aksonowi do odpowiedniego
narządu końcowego

•

Komórki Schwanna stopniowo otaczają akson
tworząc nową osłonkę mielinową

•

Do nowej osłonki mielinowej wnika tylko akson a
pozostałe wypustki osiowe ulegają zanikowi

•

Szybkość regeneracji – 5mm/dobę

Regeneracja przy przecięciu

nerwu

• Odcięte odcinki leżą zbyt odlegle od siebie,

regeneracja jest trudna przez brak całej neurolemmy

• Można ułatwić zrastanie przez zszycie chirurgiczne
• Gdy odległośc między odcinkami przeciętego nerwu

jest mała komórki Schwanna ułatwiają regenerację,
dzieląc się wędrują w kierunku odrastającego włókna
neuronu, wypełniając przestrzeń między odcinkami

• W procesie regeneracji aksony mogą ostatecznie

reinerwować narządy

• Szybkość regeneracji 3-4mm/dobę

Regeneracja przy przecięciu nerwu

bez zszycia chirurgicznego

• Powstają nerwiaki, czyli kłębek

włókien powstałych z wypustek
aksonu

• Nerwiak utrudnia regenerację

włókien i może być przyczyną silnych
dolegliwości bólowych (dotyczy
neuronu czuciowego)

• Szybkość regeneracji – 4cm/miesiąc

Zespoły uszkodzenia nerwów

obwodowych

• Zespół cieśni nadgarstka
• Górny zespół korzonkowy
• Dolny zespół korzonkowy
• Zespół mięśnia pochyłego

przedniego

Zespół kanału nadgarstka

Zespół kanału nadgarstka

Zespół kanału nadgarstka (zespół cieśni kanału

nadgarstka, carpal tunnel syndrome) jest najczęstszą

postacią neuropatii (uszkodzenia nerwu) uciskowej

nerwu pośrodkowego. Jest to schorzenie polegające

na zaburzeniu funkcji nerwów w obrębie nadgarstka i

ręki, wywołujące dolegliwości bólowe oraz zaburzenia

czucia zazwyczaj w obrębie I, II, III a czasem również

IV palca. Choroba dotyczy głównie nerwu

pośrodkowego, czasami również nerwu łokciowego,

stawów nadgarstka, naczyń krwionośnych lub

ścięgien ręki. Zespół występuje 3-4 razy częściej u

kobiet, zwykle zajęta zostaje ręka dominująca.

Zespół kanału nadgarstka

Na początku choroby, bardzo charakterystyczna dla tego zespołu

są dolegliwości bólowe palców I-IV, nasilające się zazwyczaj w

nocy, które powodują wielokrotne budzenie się pacjenta. W

przebiegu choroby chorzy skarżą się ponadto na:

• parestezje
• osłabienie czucia
• uczucie pieczenia palców
• niedowład oraz zanik mięśnia przeciwstawiacza i

odwodziciela krótkiego kciuka

Poprawa lub ustąpienie dolegliwości może być uzyskana przez

miejscowe wstrzyknięcie hydrokortyzonu, czasem konieczne jest

przecięcie więzadła poprzecznego nadgarstka, co przynosi

trwałą poprawę

Zespół korzonkowy górny i

dolny

Górny zespół korzonkowy

• Powstaje w skutek uszkodzenia korzonków C5-

C6 albo nerwów rdzeniowych C5-C6 lub też
górnego pnia pierwotnego

• Niedowłady i zaburzenia czucia typu

korzonkowego

• Porażeniu ulegają mięśnie: naramienny,

dwugłowy ramienia, ramienny, ramienno-
promieniowy, piersiowy większy,
nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy,
podłopatkowy, obły większy i czasem zębaty
przedni

Górny zespół korzonkowy

Objawy
• Brak odwodzenia, rotacji zewnętrznej w stawie ramiennym
• Brak zgięcia w stawie łokciowym
• Upośledzenie wyprostu w stawie łokciowym,

nadgarstkowym i stawach palców na skutek uszkodzenia
włókien biegnących z korzonków C5-C6 do nerwu
promieniowego

• Zaburzenia czucia występują na bocznej powierzchni

ramienia i na promieniowym brzegu przedramienia

• Brak odruchu z mięśnia dwugłowego
• Przy badaniu odruchu z m. ramienno-promieniowego nie

występuje zgięcie przedramienia, tylko samo zgięcie palców

• Ramię jest zrotowane do wewnątrz i przedramię w

nawróceniu

Dolny zespół korzonkowy

• Uszkodzenie korzonków C8-Th1, nerwów

rdzeniowych C8-Th1 lub pnia pierwotnego

• Porażeniu i zanikowi ulegają mięśnie:

zginacz łokciowy nadgarstka, zginacz
palców, międzykostne kłębu i kłebika

• Zespół Hornera
• Zaburzenia czucia na przyśrodkowej

powierzchni ramienia i przedramienia
oraz na łokciowej stronie ręki

Zespół mięśnia pochyłego

przedniego

• Jest to ucisk splotu ramiennego między obojczykiem a

pierwszym żebrem (zespół żebrowo-obojczykowy) albo ucisk
splotu przez mięsień pochyły przedni

• Częstymi przyczynami ucisku są wady rozwojowe układu

kostnego (dodatkowe żebro szyjne, powiększenie wyrostka
poprzecznego C7 oraz zmiany żebra 1)

Zespół mięśnia pochyłego

przedniego

Objawy:
• Dolegliwości bólowe
• Parestezje
• Zaburzenia czucia
• Osłabienie i zanik mięśni (krótkie mięśnie rąk unerwione

przez nerw łokciowy lub pośrodkowy)

• Zanik mięśni międzykostnych i kłębu kciuka
• Spadek ciśnienia krwi i osłabienie tętna na tętnicy

promieniowej podczas zwrotu głowy w strone kończyny
chorej i jednoczesnego głęgokiego wdechu (objaw
Adsona)

• Zaburzenia naczynioruchowe w obrębie ręki i palców

Uszkodzenie nerwu

twarzowego

Uszkodzenie nerwu twarzowego (VII)

może powstać w wyniku wielu chorób,

np. uraz czaszki, złamanie kości

skroniowej, guzy, tętniaki, zakażenia

opon, choroby uszkadzające jądro

nerwu w moście, niektóre postacie

polineuropatii, zakażenia wirusowe –

półpasiec, chor. Heinego-Medina.

Uszkodzenie nerwu

twarzowego

Porażenie typu ośrodkowego

powstaje gdy uszkodzeniu ulegnie

dolna część zakrętu środkowego

przedniego lub włókna biegnące z kory

do jądra nerwu VII. Ten typ porażenia

nazywamy również ponadjądrowym,

powstają tu zmiany w mięśniach

unerwionych przez dolną gałązkę

nerwu VII – mięśnie ust, warg, bródki,

policzka i mięśnia szerokiego szyi po

stronie uszkodzenia.

Uszkodzenie nerwu

twarzowego

Porażenie typu obwodowego (paralysis nervi facialis peripherica)
spotyka się często, porażenie mięśni twarzy może pojawić się nagle bez
wyraźnej przyczyny, bywa poprzedzone ochłodzeniem, np. przy jeździe z
otwartym oknem.
Objawy:
• Porażenie lub niedowład mięśni połowy twarzy po stronie uszkodzenia
• Zniesienie ruchów dowolnych, mimicznych i odruchowych w tym obszarze
• Chory nie domyka oka, nie marszczy czoła, ma opadnięty kąt ust,

wygładzony fałd nosowo wargowy, poszerzona szpara powiekowa,
zniesiony odruch rogówkowy, usta przeciągnięte na stronę zdrową

• Widoczny objaw Bella – w czasie zamykania oczu ruch gałki ocznej w górę i

na zewnątrz

• W okresie początkowym bolesnośc w okolicy ucha
• Upośledzenie smaku na 2/3 przednich połowy języka
• Zmniejszone wydzielanie łez, gdy nerw uszkodzony jest w pobliżu kolanka

Uszkodzenie nerwu

twarzowego

Rokowanie: w 75% porażeń obwodowych nerwu
VII następuje całkowita poprawa. Do ustalenia
ciężkości niedowładu używa się EMG.
Leczenie: lekkie postacie ustępują bez leczenia,
w cięższych przypadkach stosuje się
kortykosterydy i preparaty kwasu
nikotynowego. Wskazane są ciepłe okłady
twarzy, diatermia krótkofalowa, masaż, ochrona
rogówki oka, w skrajnych przypadkach stosuje
się zabieg odbarczenia nerwu w kanale
kostnym.

Polineuropatie

Polineuropatia (zapalenie

wielonerwowe, polyneuritis) – zespół

kliniczny, na który składają się objawy

uszkodzenia wielu nerwów

obwodowych w następstwie działania

różnych czynników chorobowych.

Zasadniczymi objawami są porażenia

lub niedowłady, zniesienie lub

upośledzenie czucia i brak albo

osłabienie odruchów.

Polineuropatie

Etiologia:
• zatrucia zewnątrzpochodne (arsen, tal, dwusiarczek

węgla, hydrazyd kwasu nikotynowego, sulfonamidy)

• zatrucia wewnątrzpochodne (cukrzyca, mocznica,

porfiria)

• Niedożywienie i awitaminoza (wit. B1, chor. Beri-beri,

pelagra, alkoholizm, rak i ciąża)

• Choroby zakaźne (błonica, dur brzuszny i plamisty i inne)
• Choroby naczyń (guzkowate zapalenie okołotętnicze)
• Zmiany zapalne w nerwach obwodowych (trąd)

Etiologia polineuropatii może być także nieznana

Polineuropatie

Zmiany histopatologiczne: w nerwach

obwodowych stwierdza się

zwyrodnienie bez cech zapalnych. Na

początku występuje obrzęk i rozpad

osłonki mielinowej. Wypustki osiowe

ulegają uszkodzeniu w późniejszym

okresie. Zmiany zapalne obserwuje się

tylko w przebiegu trądu.

Polineuropatie

Objawy:
• Niedowłady lub porażenia
• Zaburzenia czucia (parestezje, ból, upośledzenie czucia)
• Niekiedy porażenia nerwów czaszkowych
• Zaburzenia czucia i niedowłady występują przeważnie

symetrycznie w dystalnych częściach kończyn,
najbardziej upośledzone są ruchy rąk i nóg

• Chód brodzący
• Odruchy głebokie z kończyn są osłabione lub zniesione
• Dodatni objaw Laseque`a
• Czasem zwiększenie stężenia białka w płynie mózgowo-

rdzeniowym

Polineuropatie

Przebieg choroby: jeśli osłonki mielinowe i
aksony ulegną zniszczeniu to poprawa trwa
kilkanaście miesięcy, często jest niecałkowita –
pozostaje na stałe mniejszy lub większy zanik
lub osłabienie mięśni oraz brak odruchów
Leczenie: objawowe, należy dbać o
dostateczne odżywienie chorego, dostarczanie
witamin, zapobieganie przykurczom, wczesne
ruchy bierne, masaż, kinezyterapia dopiero
gdy zaczną powracać ruchy czynne.

Rodzaje polineuropatii

• Zespół Guillaina-Barrego
• Polineuropatia błonicza
• Polineuropatia cukrzycowa
• Polineuropatia alkoholowa
• Polineuropatia ciążowa
• Polineuropatia arsenowa
• Zatrucie ołowiem

Zespół Guillaina-Barrego

Zespół Guillaina-Barrego (polyradiculoneuritis,

neuronitis) charakteryzuje się objawami uszkodzenia

nerwów czaszkowych i obwodowych poprzedzonych

zakażeniem górnych dróg oddechowych lub przewodu

pokarmowego. Występuje także zwiększenie stężenia

białka w płynie mózgowo-rdzeniowym. Etiologia jest

nieznana, chociaż są też teorie rozwoju choroby na tle

alergicznym. Stwierdza się cechy zwyrodnieniowe w

nerwach obwodowych, korzonkach przednich i

tylnych. W komórkach ruchowych rdzenia i pnia

mózgu występują zmiany wstępujące.

Zespół Guillaina-Barrego

Objawy:
• Osłabienie kończyn dolnych
• Parestezje poprzedzają wystąpienie niedowładów
• W 1-3 dni niedowład wstępująco ogarnia mięśnie tułowia, klatki

piersiowej, kończyn górnych i mięśnie twarzy

• Zaburzenia połykania i dyzartria
• Najczęściej porażony jest nerw VII, rzadziej V, IX, X, XI, XII
• Osłabienie lub zniesienie odruchów głebokich
• Dodatni objaw Laseque`a
• Bolesność uciskowa pni nerwowych i mięśni
• Przyspieszenie tętna
• Podwyższenie temperatury ciała
• Stężenie białka w płynie mózgowo-rdzeniowym dochodzi do 200-

300mg% i przyjmuje żółte zabarwienie

Zespół Guillaina-Barrego

Leczenie: często z powodu niedowładu
mięśni oddechowych zachodzi
konieczność zastosowania respiratora,
kortykosterydy, plazmafereza, wlewy
immunoglobulin IV, kinezyterapia,
fizykoterapia

Dziękujemy za

uwagę

Bibliografia:
• Władysław Jakimowicz, „Neurologia kliniczna w zarysie”
• Materiały własne