Wprowadzenie do ekonomii

menedżerskiej – wykład nr 1

dr Michał Wielechowski

Informacje ogólne

•18 h – wykład + 9 h ćwiczenia
•Zaliczenie ćwiczeń (kolokwium) + zaliczenie wykładów

egzamin

•Ocena końcowa: średnia arytmetyczna ocen z ćwiczeń i

wykładów

•Program zajęć: obowiązujący sylabus
•Informacje kontaktowe:

• dr Michał Wielechowski,

[e-mail]

, KEiPG,

p. 7, b. 5, dyżur pon. 10-12

•

Cel przedmiotu: ekonomia menedżerska

•Wyposażenie studentów w wiedzę i narzędzia

wspomagające podejmowanie decyzji gospodarczych w

procesie kierowania różnego rodzaju przedsięwzięciami

gospodarczymi, głównie przedsiębiorstwami.

•Zidentyfikowanie funkcji i zrozumienie przez studentów

roli i odpowiedzialności menedżera przedsiębiorstwa.

Literatura

•Samuelson W. F., Marks S. G.: Ekonomia

menedżerska, PWE, Warszawa 2009.

•Png I., Lehman D.: Ekonomia menedżerska, Oficyna a

Wolters Kluwer business, Warszawa, 2011.

Definicja ekonomii menedżerskiej

•Ekonomia menedżerska zajmuje się analizą istotnych

decyzji podejmowanych przez menedżerów przy użyciu

narzędzi stosowanych w ekonomii (Samuelson, Marks)

•Ekonomia menedżerska jest zastosowaniem zasad

ekonomicznych i metodologii w procesie decyzyjnym w

przedsiębiorstwie lub organizacji (Douglas)

• Ekonomia menedżerska dostarcza menedżerom środków do

znalezienia jak najbardziej efektywnych alokacji ograniczonych
zasobów i osiągnięcia zakładanych celów.

Pytania, na które odpowiada (próbuje

odpowiedzieć) ekonomia menedżerska

•Jakie są problemy decyzyjne?
•Jakie są strategie postępowania przy rozwiązywaniu problemów, ich cele oraz

ograniczenia?

•Jakie są kryteria wyboru odpowiedniej strategii działania?
•Jak oceniać strategie w kategoriach kosztów i korzyści (szczególnie w przypadku

decyzji publicznych)?

•Jakie są sposoby mierzenia odpowiednich zmiennych?
•Jak poradzić sobie z problemem ryzyka i niepewności, odnoszącym się do realizacji

podjętych decyzji?

•Jakie konflikty i sprzeczności interesów występują miedzy poszczeólnymi

podmiotami, np. państwami, konsumentami, producentami?

•Jak polityka i grupy interesu wpływają na proces podejmowania decyzji w praktyce?

Różnice pomiędzy mikroekonomią a ekonomią

menedżerską

• Mikroekonomia prezentuje charakter bardziej opisowy. Wyjaśnia sposób

działania rynków, zachowania przedsiębiorstwa w praktyce, Ekonomia
menedżerska ma natomiast charakter zalecający, tj. określa, co
przedsiębiorstwo (lub inny podmiot ekonomiczny) powinno zrobić w celu
osiągnięcia założonych celów.

• Mikroekonomia jest nauką stosującą podejście pozytywne. Ekonomia

menedżerska wykorzystuje podejście normatywne.

• Ekonomia pozytywna zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem

zasad funkcjonowania gospodarki.

• Ekonomia normatywna dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na

subiektywnych sądach wartościujących.

•

"Ludzie w podeszłym wieku ponoszą bardzo wysokie koszty opieki lekarskiej w porównaniu z
resztą społeczeństwa i państwo powinno subsydiować ich wydatki na leczenie"

Podstawowe etapy podejmowania decyzji

1. Zdefiniowanie problemu
2. Określenie celu
3. Zbadanie wariantów decyzji
4. Przewidzenie konsekwencji
5. Wybór optymalnego wariantu
6. Analiza wrażliwości

Etap 1. Zdefiniowanie problemu

•Na czym polega problem, przed którym stoi menedżer?
•Kto ma podjąć decyzję?
•Jakie jest tło lub kontekst problemu decyzyjnego i jaki

ma on wpływ na cele lub warianty wyboru decyzji

menedżera?

• Identyfikacja kontekstu decyzyjnego oraz osoby (instytucji)

odpowiedzialnej za podjęcie decyzji stanowi milowy krok w
zrozumieniu istoty procesu wyboru.

Etap 2. Określenie celu

•Co jest celem decydenta (menedżera)?
•Do czego on dąży?
•Jak powinien oceniać wyniki ze względu na ten cel?
•Jak zmienia się sytuacja, gdy dąży on do osiągnięcia kilku sprzecznych ze

sobą celów?

• Głównym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja ZYSKU.
• Niekiedy menedżer ogranicza się do osiągnięcia węższego celu, w postaci

minimalizacji kosztów, maksymalizacji sprzedaży.

• W sektorze publicznym cel powinien mieć charakter szerszy niż wyłącznie osiągnięcie

zysku (analiza kosztów i korzyści)

• Utrudnienia: właściwe rozłożenie korzyści i kosztów w czasie, niepewność
• Cel powinien być SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-based)

Etap 3. Zbadanie wariantów decyzji

•Jakie są alternatywne kierunki działania?
•Jakie zmienne pozostają pod kontrolą decydenta?
•Co stanowi ograniczenie wyboru wariantów?

• Większość decyzji podejmowanych przez menedżerów nie

ogranicza się tylko do jednorazowego wyboru optymalnego
wariantu spośród całego zbioru opcji. Na ogół są zmuszeni
podjąć kilka kolejnych decyzji, z których każda następna jest
wynikiem poprzedniej (charakter sekwencyjny).

Etap 4. Przewidzenie konsekwencji

•Jakie są konsekwencje każdego wariantu działania?
•Jaki wpływ na wyniki różnych działań mogłaby mieć zmiana warunków?
•Jeżeli wyniki nie są pewne, to jakie jest prawdopodobieństwo

wystąpienia każdego z nich?

•Czy można zdobyć pełniejsze informacje, aby móc przewidzieć

rezultaty?

• W zależności od okoliczności, przewidywanie konsekwencji może być zadaniem

prostym albo bardzo skomplikowanym (wykorzystanie prostych obliczeń lub
modeli)

• Model deterministyczny (to taki, w którym wynik jest pewny lub bardzo bliski pewności)
• Model probabilistyczny (opisuje zbiór możliwych przyszłych wyników, przypisując każdemu z

nich określone prawdopodobieństwo wystąpienia)

Etap 5. Wybór optymalnego wariantu

•Jaki jest preferowany wariant postępowania w świetle

wyników przeprowadzonej analizy?

• Metody pozwalające zidentyfikować i bezpośrednio wyłonić

najlepszą, czyli OPTYMALNĄ decyzję:

• Analiza marginalna
• Drzewa decyzyjne
• Teoria gier
• Analiza kosztów i korzyści
• Programowanie liniowe
• Wartość zaktualizowana

Etap 6. Przeprowadzenie analizy wrażliwości

•Jakie cechy problemu determinują wybór optymalnego wariantu decyzji?
•Jak zmieniałaby się optymalna decyzja w przypadku zmiany warunków?
•Czy na wybór wpływają kluczowe zmienne ekonomiczne, co do których

podejmujący decyzję menedżer nie ma pewności?

•Jaki będzie wpływ obniżenia ceny dobra substytucyjnego?

• Analiza wrażliwości pozwala ocenić, jak zmieniłby się wybór optymalnej decyzji,

gdyby uległy zmianie podstawowe wielkości ekonomiczne lub warunki działania.

• Analiza wrażliwości jest przydatna, ponieważ:

• Pozwala uwypuklić podstawowe cechy problemu mające wpływ na decyzje;
• Umożliwia ocenę wpływu na funkcję celu zmian czynników, których skala i kierunki są niepewne;
• Pozwala dojść do optymalnych rozwiązań w przypadku decyzji powtarzających się w nieznacznie

zmodyfikowanych warunkach.

Założenia ekonomii menedżerskiej (teoria

przedsiębiorstwa)

•Podejście do ekonomii menedżerskiej jest oparte na modelu

przedsiębiorstwa opisującym mechanizmy jego zachowań i przyjęte cele

działalności.

•Podstawowym filarem konstrukcyjnym teorii przedsiębiorstwa jest

założenie, iż zarząd dąży do maksymalizacji zysku, tj. różnicy między

osiąganym przez nie całkowitym utargiem (TR) a całkowitymi kosztami

(TC).

•Cel ten jest jednak jednoznaczny wyłącznie w przypadku decyzji

wiążących się z możliwymi do przewidzenia przychodami i kosztami,

powstałymi w tym samym okresie.

•W przypadku, kiedy przychody i koszty przedsiębiorstwa nie są pewne

oraz powstają w różnym czasie w przyszłości (nie w jednym okresie),

konieczne staje się bardziej precyzyjne określenie kryterium zysku

Założenia ekonomii menedżerskiej (teoria

przedsiębiorstwa)

•Ostatecznym celem zarządu jest maksymalizacja

wartości przedsiębiorstwa.

•Wartość ta jest zdefiniowana jako zaktualizowana

wartość oczekiwanych przez nie przyszłych zysków.

•Zatem, podejmując jakąkolwiek decyzję, menedżer

powinien starać się przewidzieć jej wpływ na przyszłe

zyski i ustalić, czy wpłynie ona na podwyższenie

wartości przedsiębiorstwa.

Założenia ekonomii menedżerskiej (teoria

przedsiębiorstwa)

•Jednakże, pomimo że maksymalizacja wartości

przedsiębiorstwa stanowi podstawą przesłankę

określającą, jakie powinny być podejmowane decyzje

menedżerskie (być ostatecznym celem

przedsiębiorstwa), to rzeczywisty przebieg procesu

decyzyjnego w przedsiębiorstwie (szczególnie w

przypadku złożonej organizacji przedsiębiorstwa) może

wyglądać zupełnie inaczej!

•Jakie są tego powody? Verte

Założenia ekonomii menedżerskiej (teoria

przedsiębiorstwa)

•Menedżerowie mogą mieć własne, autonomiczne cele

(pewność zatrudnienia, ścieżka kariery, powiększenie

budżetu własnego wydziału, władza, posiadane zasoby),

które pozostają w sprzeczności z maksymalizacją

wartości całego przedsiębiorstwa.

•Menedżerom może brakować informacji (lub mogą nie

przeprowadzić odpowiedniej analizy) niezbędnej do

podejmowania decyzji maksymalizujących wartość

przedsiębiorstwa.

•Menedżerowie mogą formułować optymalne deycjze,

ale nie mieć możliwości ich implementacji.

Założenia ekonomii menedżerskiej (teoria

behawioralna)

•Zgodnie z drugim, behawioralnym modelem,

przedsiębiorstwo próbuje ZMAKSYMALIZOWAĆ

CAŁKOWITĄ WIELKOŚĆ SPRZEDAŻY przy założeniu

osiągnięcia minimalnego poziomu zysku.

Założenia ekonomii menedżerskiej (CSR)

•Trzeci model decyzyjny kładzie nacisk na społeczną

odpowiedzialność biznesu (CSR).

•W nowoczesnych gospodarkach kapitalistycznych

przedsiębiorstwa w znacznym stopniu przyczyniają się

do wzrostu dobrobytu społecznego. Działalność

mechanizmów wolnorynkowych umożliwia im

konkurowanie w dostarczaniu dóbr i usług, na które

konsumenci zgłaszają zapotrzebowanie.

Obszary zainteresowań ekonomii

menedżerskiej

Podejmowanie optymalnych decyzji na

podstawie analizy marginalnej

Reguły decyzyjne

1. Podstawowym problemem decyzyjnym w przedsiębiorstwie jest

określenie wolumenu produkcji i ceny sprzedawanego dobra lub
usługi.

2. Zysk przedsiębiorstwa stanowi różnicę między przewidywanym

utargiem i kosztami. Produkcję i sprzedaż należy zwiększać, jeżeli
prowadzi to do zwiększenia sumy zysku, tzn. dopóki dodatkowy utarg
przewyższa przyrost kosztów. Produkcję należy zmniejszać, gdy
oszczędności na kosztach są większe od sumy utraconego utargu.

3. Zmiany warunków ekonomicznych, w których działa przedsiębiorstwo,

rzutują na układ utargu krańcowego i kosztów krańcowych,
powodując w konsekwencji zmianę optymalnego wolumenu produkcji
i poziomu ceny.

Najważniejsze ustalenia

1. Podstawowymi czynnikami wyznaczającymi optymalną

wielkość produkcji i wysokość ceny w przedsiębiorstwie są
krzywe popytu i kosztów. Krzywą popytu można wykorzystać
do prognozowania: wielkości sprzedaży przy danej cenie lub
poziomu ceny zapewniającego określony wolumen
sprzedaży. Mnożąc ceny przez odpowiadające im ilości na
krzywej popytu, otrzymujemy funkcję utargu. Funkcja
kosztów określa natomiast koszt wytworzenia określonej
ilości produktu. Zestawiając funkcję utargu z funkcją
kosztów, możemy przewidzieć wielkość zysku osiąganego
przy danym wolumenie produkcji.

Najważniejsze ustalenia

2. Następnym krokiem istotnym przy wyznaczaniu optymalnej
decyzji przedsiębiorstwa jest określenie utargu krańcowego i
zysku krańcowego.

• Zyskiem krańcowym nazywamy przyrost zysku osiągnięty dzięki

sprzedaży dodatkowej jednostki produktu.

• Utargiem krańcowym nazywamy przyrost utargu uzyskany ze

sprzedaży dodatkowej jednostki produktu.

• Kosztem krańcowym nazywamy przyrost kosztów związany z

wytworzeniem dodatkowej jednostki produkcji.

• Zysk krańcowy równa się różnicy między utargiem krańcowym i

kosztem krańcowym; Mπ, MR, MC można wyznaczyć, obliczając
pierwsze pochodne zysku, utargu i kosztów.

Najważniejsze ustalenia

3. Optymalną wielkość produkcji w przedsiębiorstwie
charakteryzują następujące, równoważne sobie warunki:

• Mπ=0
• MR=MC

Po określeniu optymalnej wielkości produkcji z równania
ceny można wyznaczyć optymalny poziom ceny, a
następnie obliczyć zysk.