I KO N O G R A F I A

REMBRANDT VAN RIJN

„LEKCJA ANATOMII

DOKTORA TULPA”

TŁO WYDARZEŃ (1)

•

W połowie 1631 roku mieszkający w Lejdzie
młody malarz o nazwisku Rembrandt van Rijn
przygotowywał się do wyjazdu do Amsterdamu. To
tam miał najwięcej zamówień

•

Każdego roku, zwykle zimą, gdy łatwiej było
przechowywać zwłoki, Amsterdamska Gildia
Chirurgów organizowała „lekcję anatomii”,
podczas której dokonywano na oczach widzów
sekcji ludzkiego ciała

•

Na tego rodzaju wydarzenie sprzedawano bilety

TŁO WYDARZEŃ (2)

•

Demonstrator zaczynał preparować narzędziami
chirurgicznymi zwłoki, jednocześnie mówiąc, co robi

•

Gdy ciało było rozcięte, zwykle najpierw na brzuchu, i
zostały odsłonięte organy wewnętrzne, widzowie
niewątpliwie czuli dreszcz ekscytacji

•

Aby udokumentować publiczną lekcję anatomii, czasami
zamawiano obraz przedstawiający pierwszą
demonstrację w roku, z anatomem, leżącymi przed nim
zwłokami oraz uczestniczącymi w pokazie chirurgami

•

Portrety, opłacane przez występujących na nich
amatorów, wieszano w jednej z sal Gildii Chirurgów, która
zamawiała je wyłącznie u najwybitniejszych malarzy

TŁO WYDARZEŃ (3)

•

Niełatwo było pozyskać zwłoki na takie pokazy

•

Kościół zabraniał dokonywania sekcji

•

Władze świeckie czasami oddawały chirurgom
zwłoki przestępców lub nędzarzy i bezdomnych

•

Zamówienie portretowania sekcji prowadzonej
przez doktora Tulpa było pierwszym poważnym
zamówieniem Rembrandta; to dzięki temu
obrazowi jego nazwisko zyskało sławę i stało się
rozpoznawalne

IKONOGRAFIA (1)

•

Na początku zimy 1632 roku niejako Adriaen Arisz
czekał w amsterdamskim więzieniu na wyrok za
próbę kradzieży płaszcza pewnego szlachcica; nie
było to poważnym przestępstwem, lecz Arisz był
recydywistą

•

Używał on pseudonimu Aris Kint i został skazany
na śmierć przez powieszenie 31.01.1632 roku

•

To właśnie jego zwłoki zostały dostarczone na
publiczną sekcję

•

Demonstracja rozpoczęła się 31.01 i trwała ok. 4
lub 5 dni

IKONOGRAFIA (2)

•

Głównym anatomem amsterdamskiej Gildii
Chirurgów był Nicolaes Tulp

•

Rembrandt postanowił nie odwzorowywać wiernie
przebiegu wydarzeń, lecz, zamiast otwierania
brzucha, pokazał tylko spreparowane lewe
przedramię i rękę

•

Uwagę widza przykuwa przesunięte w dół
centrum kompozycji, gdzie blade zwłoki leżą na
wąskiej ławie

•

Usta są otwarte, a na zamknięte prawe oko
upiornie pada cień

IKONOGRAFIA (3)

•

Biała tkanina przykrywa intymne okolice

•

Prawe ramię spoczywa z jednej strony ciała, a lewe
przedramię i ręka z odsłoniętymi ścięgnami z drugiej

•

Za ciałem, z prawej strony, w ciemnym stroju, mocno
kontrastującym z bladymi zwłokami stoi Tulp (39-
letni)

•

Tylko on ma na głowie kapelusz, co świadczy o jego
randze; wyróżnia go tez biały kołnierz; siedzi on
prosto na krześle , z lekko uniesioną lewą ręką z
delikatnie zgiętymi palcami, wyjaśnia jakąś kwestię;
prawą dłonią ujmuje kleszcze, które trzymają ścięgna
preparowanego lewego ramienia