Zasady użycia

siły

w stosunkach

międzynarodowy

ch

Ograniczenia XX wiek:

• 1907 – II Konwencja Haska – Konwencja

Drago–Portera - państwa zobowiązały się
do nieużywania siły “w celu ściągnięcia
długów wynikających z umowy”

• 1919 – Pakt Ligi Narodów – art. 10, 11 i 13

• wprowadzenie obowiązku rozstrzygania sporów

w pierwszej kolejności metodami pokojowymi;

• wprowadzenie zakazu uciekania się do wojny

przed upływem trzech miesięcy od zapadłej w
danym sporze decyzji rozjemczej, sądowej albo
sprawozdania Rady Ligi Narodów;

• wprowadzenie zakazu uciekania się do wojny z

państwem, który zastosuje się do orzeczenia
sądowego lub arbitrażowego zapadłego w
danym sporze, albo do przyjętego jednomyślnie
sprawozdania Rady Ligi (w przedmiocie sporu);

• 1928 – Pakt Brianda–Kellogga

a)

wyrzekały

się

wojny

jako

środka

prowadzenia polityki zagranicznej,

b)

zobowiązywały

się

do

pokojowego

rozstrzygania sporów
• 1945 – Karta Narodów Zjednoczonych

Cel ONZ

Już w preambule Karty zaznaczono,

że ONZ powstała głównie po to,
aby ,,ochronić przyszłe pokolenia
od klęski wojny``, dlatego też jako
pierwszy cel Narodów Zjednoczonych
wymieniono

utrzymanie

międzynarodowego

pokoju

i

bezpieczeństwa (art. 1 pkt. 1).

Obowiązujący stan prawny w KNZ

• Art. 2 (4) Karty NZ
„Wszyscy członkowie powstrzymają się
w swych stosunkach międzynarodowych
od stosowania groźby lub użycia siły
przeciwko całości terytorialnej lub
niepodległości

politycznej

któregokolwiek państwa, lub wszelkiego
innego

sposobu,

niezgodnego

z

zasadami Narodów Zjednoczonych.”

art. 2.4 KNZ zakazuje groźby lub
użycia siły zbrojnej:
- przeciwko całości terytorialnej innego
państwa (np. okupacji)
- niepodległości politycznej innego
państwa (np. interwencji w celu
zmiany rządu)
- w inny sposób, niezgodny z zasadami
Narodów Zjednoczonych.

a) zakazane jest nie tylko „uciekanie się do wojny”, ale
także użycie siły zbrojnej, które w danym przypadku
nie może być zakwalifikowane jako „prowadzenie
działań wojennych” (np. incydentalne ostrzelanie
posterunków granicznych sąsiedniego państwa);
b) zakazane jest wyłącznie użycie siły zbrojnej.
Przymus lub groźba o innym charakterze (np.
ekonomicznym) nie są zabronione przez art. 2
ust. 4 Karty;
c) ochronie przed groźbą lub użyciem siły podlegają
wszystkie państwa, niezależnie od tego, czy są
stronami Karty;
d) zakaz dotyczy stosunków między państwami.
Art. 2 ust. 4 nie zakazuje zatem, co do
zasady, prowadzenia przez rząd danego państwa
działań zbrojnych przeciwko działającym na jego
terytorium ugrupowaniom rebelianckim.

Legalne użycie siły

Karta dopuszcza możliwość użycia siły

zbrojnej, co do zasady, tylko w dwóch
przypadkach: akcji z upoważnienia Rady
Bezpieczeństwa

(art.

42

KNZ)

lub

samoobrony indywidualnej albo zbiorowej
(art. 51 KNZ). Przewiduje również możliwość
użycia siły zbrojnej w stosunku do państwa,
które w ciągu II wojny światowej było
nieprzyjacielem któregokolwiek z sygnatariuszy
Karty jeżeli państwa odpowiedzialne za taką
akcję podjęły ją lub usankcjonowały jako
następstwo tej wojny (art. 107 KNZ)

Akcja Rady Bezpieczeństwa w celu

utrzymania międzynarodowego

pokoju i bezpieczeństwa

• Art. 24 KNZ: W celu zapewnienia szybkiej

i

skutecznej

akcji

organizacji

NZ

członkowie jej nakładają na Radę
Bezpieczeństwa

główną

odpowiedzialność

za

utrzymanie

międzynarodowego

pokoju

i

bezpieczeństwa oraz uznają, że Rada
Bezpieczeństwa działa z tytułu tej
odpowiedzialności z ich ramienia.

• Art. 25 KNZ: Członkowie Narodów

Zjednoczonych zobowiązują się przyjąć i
wykonać

postanowienia

Rady

Bezpieczeństwa, zgodnie z niniejszą
Kartą.

• Art. 39 KNZ: Rada Bezpieczeństwa

powinna stwierdzić istnienie wszelkiej
okoliczności,

zagrażającej

pokojowi,

zakłócenia pokoju albo aktu agresji, i
udzielić zaleceń lub postanowić, jakie
środki należy przedsięwziąć zgodnie z
artykułami 41 i 42, żeby utrzymać albo
przywrócić

międzynarodowy

pokój

i

bezpieczeństwo.

Rada Bezpieczeństwa może podjąć

dwa rodzaje środków:

1. sankcje niemilitarne

(ekonomiczne) – art. 41 KNZ:
• zerwanie stosunków gospodarczych
• zerwanie komunikacji
• zerwanie stosunków

dyplomatycznych

2. sankcje militarne – art. 42 KNZ: Jeżeli Rada Bezpieczeństwa

uzna, że środki przewidziane w artykule 41 mogłyby okazać się
niewystarczającymi albo już okazały się niewystarczającymi,
jest ona władna podjąć taką akcję przy pomocy sił
powietrznych, morskich lub lądowych, jaka mogłaby
okazać się konieczną do utrzymania albo przywrócenia
międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Akcja taka
może polegać na demonstracjach, blokadzie i innych operacjach
sił zbrojnych powietrznych, morskich lub lądowych członków
Narodów Zjednoczonych.
Art. 43 – nie powstały siły ONZ, więc Rada
Bezpieczeństwa za każdym razem upoważnia państwa
członkowskie do wykorzystania swoich sił zbrojnych,
ONZ korzysta też z organizacji regionalnych (NATO,
SEATO, ANZUS).

Interwencja humanitarna

Przypadki użycia siły rozumiane ogólnie jako

“interwencja humanitarna” można podzielić na
następujące kategorie:
I. a) interwencja w celu obrony własnych obywateli (znana
od dawna) – zasada ENTEBBE – raczej dopuszczalna
b) interwencja w celu obrony obywateli państwa, w
którym następuje interwencja - wątpliwa
II. a) interwencja odbywająca się w ramach procedur Rady
Bezpieczeństwa (Rozdział VII; np. Haiti, Somalia) –
oczywiście dopuszczalna
b) interwencja poza Radą Bezpieczeństwa (Kosowo) –
wątpliwa