Exam z Teorii Literatury
1. Podział nauki o literaturze:
historia, teoria, krytyka
2. Teoria literatury, jej działy, zakres problematyki:
TL to dyscyplina w ramach literaturoznawstwa.
Działy:
- teorie:
*dzieła (ontologia, funkcje,wyznaczniki literackości, prawda i fałsz, budowa, teoria języka poetyckiego,
organizacja),
*procesu hist.-lit. (prawidłowości ewolucji dzieła),
*wartości,
*interpretacji,
*odbioru,
*genologiczna,
- metodologia badań lit. (odczytywanie kluczowych idei dzieła, konstruowanie teorii interpretacji),
- badania intertekstualne.
3. Poetyki:
* opisowa: wyodrębnia i szereguje kategorie morfologiczne dzieła lit., zarówno w zakresie form styl.-jęz., jak
i komp.-temat.
* historyczna: zajmuje się problemami rozwoju i przekształceń form lit. na przestrzeni wieków i w zależności
od poszczególnych epok.
* lingwistyczna: posługuje się teoriami językoznawczymi i wypracowanymi na ich gruncie metodami.
* stosowana:
* normatywna: zbiór norm i reguł pisania.
4. Definicje dzieła lit.:
Kleiner: DL to całość psychiczna, możliwie najbogatszym jaką zawartość tekstu może wywołać u
jakiejkolwiek odpowiednio wrażliwej jednostki. DL jest w naszej psychice.
Ricards: DL to klasa przeżyć czytelników, które są do pewnego stopnia podobne do przeżyć autora.
Ingarden: DL to byt intencjonalny, który jest nieautonomiczny, wtóry, niesamodzielny i nieaktualny.
Wellek-Warren: Dzieło sztuki to swego rodzaju przedmiot poznania, który posiada swoisty status
ontologiczny. Jest systemem norm, pojęć idealnych. Dzieło jest strukturą ukształtowaną z jednostek
jednostkowych.
Słownik: Dzieło to językowy twór sensowny (wypowiedzenie, tekst), spełniający warunki literackości przyjęte
w danym czasie i środowisku. Szczególnie warunek artyzmu.
5. Funkcje literatury: ekspresywna, impresywna, poznawcza, fatyczna, metajęzykowa, informatywna,
rozrywkowa, ludyczna, autoteliczna, propagandowa, religijna, kontestacyjna, użytkowa)
wg Markiewicza:
*zasadnicze: przedstawiająca, wolicyjna
*oboczne: fatyczna, metajęzykowa
*towarzyszące:emotywna, autoteliczna, wyróżniająca
6. Wyznaczniki literackości:
*obrazowość (szczególne nacechowanie środkami wyobrażeniowymi)
*uporządkowanie naddane (cała sfera organizacji językowej dzieła i zgodne z organizacją tekstu
zwielokrotnienie relacji w układzie horyzont.międzywyrazowe itd. i hierarchicznymmotyw, wątek, fabuła
*fikcja (świat przedstawiony nie daje się definiować przy zestawieniu z rzeczywistością zewnętrzną)
*intertekstualność (inne teksty przejawiają się w tekście)
*oryginalność (niepowtarzalność)
7. Fikcja literacka:
Markiewicz: FL dotyczy rzeczywistości przedstawionej, wyznaczonej przez zdania, które z domniemanej
perspektywy autora nie są sądami prawdziwymi, a pozwalają rozpoznać swą nieasertoryczność (asercja -
uznanie wartości)
Ingarden: Fikcję wyjaśnia się poprzez quasi-sądy, które nie mają przypisanej asercji. Nie są ani fałszywe, ani
prawdziwe.
8. Fikcja w dziele lit. : aspekty art. i poznawcze.
Fikcja pełni poznawczą funkcję dzieła, nie może być weryfikowana przez zestawienie z rzeczywistością
zewnętrzną. Prawda ogranicza poznanie. Fikcja jest uzgodniona z konwencjami lit.
9. Searle  fikcja:
Każdy rodzaj aktu może być fikcyjny. Jest pewnym udawaniem aktu lokucyjnego(wypowiedzi jak bytu).
Typy aktów: lokucyjny (wyp. jest), irlokucyjny (ktoś się staje w mówieniu), perlokucyjny(oddziałuje się na
odbiorcę, by ten się zmienił); performatywy- akty o sile rzeczotwórczej (np. przysięgi)
10. Prawda sądów -prawda dzieła:
Ziomek: Zarzut przeciwko Ingardenowi: gdy istnieje słaby związek między zdaniami a całością dzieła, to od
quasi-sądów nie można dojść z jednego do drugiego.
Rosner:(?)Jeżeli jakaś postać P mówi, że zdarzyło się A, a postać P nie istnieje to nie dajemy wiary jej słowom.
(?)Między prawdą dzieła a zdań go tworzących nie ma zależności. Prawda może się opierać o zdania fikcyjne,
a nawet fałszywe.
11. Enklawa prawdy:
W pewnym świecie nieistniejącym sądy są uznawane ze względu intencjonalności.
12. Prawda: Cecha wypowiedzianych zdań określająca ich zgodność z rzeczywistością.
Fałsz: Zaprzeczenie czemuś co jest, stwierdzenie, że coś jest, gdy tego nie ma.
Asercja: Uznanie wartości, uznanie zdania za prawdziwe
Quasi-sąd: Tłumaczy fikcję. Nie ma przypisanej asercji. Nie jest ani prawdziwy, ani fałszywy.
13. Kategorie formy i treści:
Forma: zmysłowy element w dziele, układ znaków, znaczenie, Formaliści Rosyjscy: chwyt, zjawisko
językowe nacechowane estetycznie, przyciągające naszą uwagę, zjawisko na pograniczu języka i psychologii
odbioru; konstytuuje strukturę; znak
Treść: idea dzieła, znaki materialne, FR: semantyka dzieła, wartość objawiana przez dzieło, semantykę wyraża
się przez chwyty; struktura; znaczenie
14. Budowa dzieła wg Ingardena:
4 warstwy: językowo brzmieniowa (brzmieniowa i semantyczna), przedmiotów, wyglądy (jest ważna, gdy
łączy się z obrazowością).
15. Schematyczność i konkretyzacja
Odbiorca musi wypełnić miejsca niedookreślone, które pozostawiają warstwy i fazy  konkretyzacja. Ubrać
schemat w konkrety. Skończoność dzieła - nieskończoność wypowiedzenia. Język może objąć konkret.
16. Teoria strukturalna badań lit.:
Systemowe rozumienie języka, relacyjna koncepcja znaku, system jest wcześniejszy niż znak, struktura jest
nadrzędna i nadaje tożsamość elementom. Elementy systemu mogą być przebudowywane. Związek między
znakiem a znaczeniem jest umowny. Język jest synchroniczny. Mowa, wypowiedz
ma charakter czasowy.
Metoda strukturalna  podkreślanie w charakterystyce właściwości przedmiotu, że te właściwości są
charakteryzowane przez szerszy układ oraz inne elementy układu. Struktura udziela istnienia przedmiotowi.
To całość mówi o roli pełnionej przez zdanie.
17. Lingwistyczna koncepcja dzieła:
wg Słowińskiego: 3 warstwy  1- brzmienia, 2- znaczenia słów i zdań, 3- postaci, wyglądy, przedmioty(wielkie
figury semantyczne). Wszystko w dziele jest językowe. Muka~
owski: są zasady, którymi rządzi się semantyka
zdań, są to zasady akumulacji znaczeniowej. Znaczenia zaczynają funkcjonować w rozmaitych powiązaniach.
Ambiwalencja między wynikiem zdania, a tym co elementy prezentują poza zdaniem.
18. Język a tekst:
Proces tworzenia: początek i koniec (ograniczenie), powiązane ze sobą jednostki (strukturalizacja), znaczenie
Tekst: zespół uporządkowanych zdań I Górny: Tekst jest konwencja wyboru środków jęz. i reguł, układu ich
oraz przekształcenia semantyczne. Wypowiedz
ma charakter linearny. Cechuje ją strukturalność i konkretność.
Konsekwencją jest to, że słowo poza tekstem znaczy inaczej. Każdy tekst wykazuje się determinacją
stylistyczną. I Tekst to wypowiedz
skończona jednego, dwu lub więcej podmiotów na jeden temat, utrwalona
lub nie, realizująca reguły systemu językowego w takim stopniu, że może być zrozumiałą, mająca postać
niezmiennej, nieodwracalnej sekwencji znaków językowych, która z punktu widzenia nadawcy ma kompletną
ilość informacji skierowanych do konkretnego adresata.
Struktura języka tekstu: dwie płaszczyzny struktury tekstu językowego: strukturę głęboką, czyli treść
oznaczaną (znaczenie) danego tekstu oraz strukturę powierzchniową, czyli formę tekstu (użyte wyrazy,
zwroty, formy fleksyjne i konstrukcje syntaktyczne). Relacja między tymi strukturami nazywa się stylem
językowym.
Właściwości: 1  strukturalny charakter budowy zapewniający koherencję, kompletność i samowystarczalność,
2  Wyrazista organizacja językowa, która wyraża się bezinteresownym uporządkowaniem naddanym (jęz.
poetycki), 3  Fikcja, 4  Oryginalność i niepowtarzalność, 5  intertekstualność.
19. Koherencja: słabsza spójność zdaniowa,oparta na semantyce, jedność znaczeniowa
Kohezja: mocna spójność posiadająca językowe wykładniki, wszelkie nawiązania między zdaniami.
Granica tekstu: (?)
20. Izotopia tekstu: Relacje wyrażeń referencyjnych w tekście do ich poprzedników i związana z tym sprawa
odniesienia przedmiotowego do wypowiedzi, przechodzenie od jednostek niższego rzędu do wyższego.
Rama modalna: Sytuacja w jakiej tekst istnieje.
Metatekst: Tekst traktujący o innym tekście
21. Dzieło otwarte: Dzieło umożliwiające własną interpretacje odbiorcy
Struktura zamknięta: Struktura mająca jedną interpretację, nie daje się inaczej definiować.
22. Podział składniowy  podział zdania, presupozycja:
Układy zdań w poezji coś znaczą, semantyzacja wszystkich poziomów poezji. Presupozycja to wniosek, który
można wyciągnąć ze zdania, jak i z jego negacji.
23. Styl, kryteria stylu, wybór stylistyczny, style funkcjonalne i ich specyfika językowa:
Styl: jakość strukturalna wynikła z doboru, układu i przekształcenia elementów języka zrealizowanych w tym
tekście.
Kryteria stylu: (?)
Wybór stylistyczny:(?)
Style funkcjonalne: publicystyczny, administracyjno-prawny, naukowy, artystyczny.
24. Warunki poetyckości w sferze komunikatu jęz., Jakobson  empiryczne kryterium dla funkcji poetyckiej:
Warunki: otwartość na style, zmienności, nie ma granic
Jakobson: Przeniesienie zasady ekwiwalencji (równoważności) z osi wyboru na oś kombinacji. Wybór i styl
decydują o literackości.
25. Idea i cechy jęz. poetyckiego, język poetycki  języki poezji.
Poezja posługuje się równaniem, by zbudować szereg. Poezja jest w pewnym sensie magicznym językiem.
Podobieństwo nabudowane na przyległości wnosi rdzeń symboliczny. W poezji znaki nie są arbitralne i
konwencjonalne. Wypowiedz
poetycką cechuje stereometryczność (zbieżność między różnymi elementami
tekstu), różne kody odczytania  różne odczytanie ostateczne, w procesie komunikacji między nadawcą i
odbiorcą część informacji się traci, poszerzony kod pozwala na dowiedzenie się więcej.
Język poetycki jest specyficznie wydolny semantyka z każdego poziomu języka. Cechy uniwersalne
charakteryzują poezję.
Języki poezji  mają charakter ograniczony, zjawiska o charakterze historyczno  literackim.
26. Metafora i jej tworzenie wg Blacka.
Metafora to zespół wyrazów, które tworzą kontekst odbierający im pierwotne znaczenie w zupełności lub
częściowo.
Black: 1  substytucyjna (wyrażenie zastąpione innym w toku mowy, wprost nie pasujące, ale pozwalające
lepiej zrozumieć: Rysiu jest lwem; 2  porównawcza : Rysiu jest jak lew (w byciu dzielnym); 3  interakcyjna
(konotująca): Biedni są murzynami Europy.
Metafora jest nieprzekładalna.
27. Metafora  metonimia:
Metonimia to użycie wyrazu, który z pojęciem, o które chodzi, pozostaje w związku logicznym bądz
czasowo
 przestrzennym. Jest logiczna, w przeciwieństwie do twórczej, kreacyjnej, symbolicznej, wyobrażeniowej
metafory. Choć i tutaj następuje przeniesienie znaczenia jednego przedmiotu na inny.
28. Alegoria i symbol - Ricoeur
Alegoria jest jednoznaczna i przekładalna, a symbol - nie. W alegorii sens jest przypadkowy. Symbol 
pierwszy sens odsłania drugi, ale pierwszy nie jest przypadkowy tylko sprzężony z drugim.
29. Przekształcenia w obrębie składni:
Przekształcenia, które bazują na zmianie struktury zdania. Inwersja, anafora, epifora, elipsa.
30. Przekształcenia semantyczne:
Synekdocha  jednostka do gatunku, gatunek do całości
Litota  minimalizacja, zaprzeczenie słowa w funkcji eufemistycznej
Peryfraza  omówienie
Alegoria  upostaciowione abstrakty
Alegoreza  szukanie sensu i tłumaczenie
Symbol
31. System prozodyjny
Zespół czynników brzmieniowych mowy tworzymy przez intonację, akcent i pauzę. Służy do deminitacji
(dzielenia) tekstu. Funkcje tego systemu spełniają się w obrębie zdania. Gdy dominuje intonacja -proza, pauza
 wiersz, akcent  skandowanie.
32. Wiersz, wers, wiersz a zdanie.
Wiersz  sposób prozodyjnej fragmentacji tekstu za pomocą arbitralnych pauz, których tekstową wydolność
określają reguły systemu prozodyjnego języka. Pauza może tworzyć, służyć tworzeniu jednostek
ekwiwalentnych.
Wers  odcinek mowy wierszowanej zawarty między dwiema pauzami wersyfikacyjnymi, które są dla niego
czynnikiem konstytutywnym.
Dla interpretacji utworu ważna jest realizacja porządku między wierszem a zdaniem (dierezowany  zgodny,
cezurowany  granice stóp wewnątrz wyrazu)
33. Metr, konstanta akcentowa, rym.
Metr - (?)
Konstanta akcentowa  (?)
Rym  fonetyczna zgodność wyrazów od akcentu aż do końca, funkcje: instrumentacyjna, wierszotwórcza,
semantyczna.
34. Sylaba, stopa akcentowa, zestrój akcentowy.
Sylaba  odcinek toku mowy, którego ośrodkiem jest samogłoska
Stopa akcentowa - powtarzające się układy sylab akcentowanych i nieakcentowanych.
Zestrój akcentowy - obdarzona sensem grupa sylab posiadająca jeden główny akcent.
35. Istota wiersza  polemika:
(?)
36. Typy formacji wersyfikacyjnych:
- średniowieczna  różnorodność kombinacji intonacyjnych, wiersz wersowo-zdaniowy,
- renesansowa  miara wiersza oderwana od składni, przerzutnia,
- sylabotonizm  spadek adoniczny, kadencja na końcu
37. Nowa estetyka wiersza:
Kompozycje kompletnie nienumeryczne, tylko z pauzą, zawsze bojkotują zdanie, albo zgodne, albo niezgodne.
38. Układy znaczeniowe a motywy  Markiewicz
- poziom wlk. figur semantycznych  znaczenia rodzą się z ujęć
sekwencja  pewna grupa zdań dotyczących konsekwentnie jednej postaci literackiej lub jednego układu
znaczeniowego
wyższy układ znaczeniowy  scalanie sekwencji
Najważniejsze wyższe układy znaczeniowe: przedmioty przedstawione, fabuła, cały świat przedstawiony,
dygresje, osobowość literacka narratora i czytelnika.
39. Postać literacka, kryteria analizy:
Postać stanowi centralny element świata przedstawionego, wyraża więcej niż znaczy i jest uogólnieniem
ludzkiego doświadczenia.
Analiza: stosunek postaci do prawdopodobieństwa życiowego; zasada stosowności, zgodności ze wzorem,
decorum; koncepcja osobowości postaci  cechy emocjonalne, intelektualne, charakter; ujmowanie z
perspektywy wew. i zew.; ciągłe lub nie prezentowanie postaci.
40. Fabuła, kryteria analizy:
Fabuła jest złożona z motywów zdarzeniowych, składa się z wątków (główny i obiegowy)
Analiza: uporządkowanie czasowe, uporządkowanie przyczynowo-skutkowe, uporządkowanie celowościowe.
41. Akcja (epika, dramat) i intryga a akcja:
Akcja to typ fabuły, w którym dominują motywy zdarzeniowe, a szczególnie konflikty, intrygi, walki, czy
przemieszczanie się bohaterów. Zdynamizowany typ fabuły. W dramacie motywy widoczne. W dramacie akcja
to silnik napędowy działań wewnętrznych, to co z wewnątrz eksponuje się na zewnątrz, interioryzacja intrygi.
Intryga to obserwacja zdarzeń, eksterioryzacja akcji, cała sekwencja zdarzeń.
Analiza: stosunek do prawdopodobieństwa życiowego, stopień przewidywalności i sposób motywacji zdarzeń,
więz
kompozycyjna, ciągłość przedstawiania akcji, zjawiska na linii statyka, dynamika, zmienność ,
tożsamość; czas i miejsce w zależności fabuła  narracja, pozycja narratora wobec rzeczywistości poznawanej
(fabularnej).
42. Przestrzeń
Jest funkcją bohaterów i zdarzeń, oni wyznaczają perspektywę przestrzeni. Sama może być tematem utworu.
Może się wyłaniać w perspektywie metaforycznej.
Przestrzeń: element morfologii dzieła, konwencja przestrzenności  metody ukazywania przestrzeni, przestrzeń
dana w systemie językowym, związanie ze wzorcami kulturowymi  charakteryzuje się warunkami
antropologicznymi (własna-obca, świecka-sakralna), kategorie archetypiczne  są takie motywy, które są
szersze niż topos, bo noszą piętno ludzkiej psychiki (centrum, droga, dom); kategorie fizyczne i matematyczne
- naukowe modele przestrzenności.
Badanie: płaszczyzna opisu  ukazanie w dziele, sceneria  wypełniona elementami świata przedstawionego
(uporządkowanie, zbiór umiejscowień, zorganizowana całość), sensy naddane.
43. Czas w utworze:
To miara przebiegu zdarzeń, linearny, sekwencyjnym respektuje porządki przyczynowo-skutkowe. Relacje
między czasem fabuły a czasem narracji Narracja generuje fabułę: a)pewna równoczesność czasów, b)
nierównoczesność  świadczy o dystansie między fabułą a akcją (poznawczy, emocjonalny, aksjologiczny):
fabuła poprzedza akcję.
44. Świat przedstawiony:
Wszystko co prezentowane, ma charakter znakowy.
Kategorie: stopień i kierunek transformacji rzeczywistości, organizacja czasowo-przestrzenna, świat w jednej
płaszczyz
nie (rzeczywistość w utworze), w wielu płaszczyznach (potrzeba uogólnienia); hierarchia wartości,
wartości emotywne (wskazują osobowość autora).
Temat dzieła:zorganizowany zespół centralnych motywów świata przedstawionego.
Idea utworu może się realizować jako: problem  zmierzające do obiektywnego ujęcie zagadnień natury,
społeczeństwa..., tendencja  idea jest dana w sposób apodyktyczny.
45. Kompozycja a budowa  Hutnikiewicz:
Organizacja treściowa: budowa i kompozycja.
Budowa  pewien dający się wydzielić model formalnego uporządkowania materiału fabularnego, kompozycja
 porządku musimy dopiero dociekać, jest mechanizmem uzasadniającym budowę. Kompozycja warunkuje
budowę.
Zasady: selekcji i umiaru, motywacji kompozycyjnej (logiczny porządek), maksymalny efekt estetyczny.
46. Narrator, narracja, sytuacja narracyjna:
Narrator: zawsze postać wirtualna, poświadczona znaczeniami, jego wypowiedzi są jego świadectwami, jest to
postać należąca do fikcji, która akt mówienia kreuje na sprawcę świata przedstawionego i tego wszystkiego, co
się w tym świecie dzieje, jest sprawcą tego jak przeżywamy świat i to on nam go pokazuje, jest pewną rolą
autora, w prozie jest najczęściej w 3 os. jako narrator autorski (auktorialny).
Narracja: oznacza językowe, komunikacyjne czynności narratora. Ma postać wypowiedzi monologowej, w
której zestawiony zostaje ciąg zdarzeń, postaci, środowisko, w którym one działają. Od strony językowej
narracja jest zbiorem zdań obejmujących formy podawcze (mowa zależna, pozornie-zależna, monolog, dialog).
Sytuacja narracyjna: obejmuje stosunek między narratorem, światem przedstawionym (fabuła, postać literacka)
i czytelnikiem wirtualnym. Rządzą nią reguły poznawcze i artystyczno-estetyczne.
47. Narracja wg A
ebkowskiej:
Funkcja poznawcza narratora, problem tożsamości narratora, problem fikcyjności referencji, odnoszenie się do
bohaterów, na ile przemyślana i spójna wypowiedz
.
48. Narracja wg Czermińskiej:
Cztery możliwości mówienia o świecie ( swój dla swoich, swój dla obcych, obcy dla obcych, obcy dla swoich).
49. Poetyka opowiadania  Owczarek:
Narracja na 3 poziomach: informacja (strategia ludzkiego rozumienia, zdania przekazują informację), strategia
dramaturgiczna ( tematyczna, śledzimy pragnienie i dążenie do jego realizacji, motywacja), makrostrukturalna
strategia (losy bohatera, od stanu początkowego do końca).
50. Narracja a kształtowanie tożsamości  Trzebiński:
Narracja może być traktowana jako kształtowanie tożsamości: kształtowanie motywacji działań ( tłumaczenie i
usprawiedliwianie własnych zachowań), reinterpretacja przeszłości, symulowanie przeszłości (tworzenie
własnego mitu, myślenie kontrfaktuale), poznawcza interpretacja własnych stanów emocjonalnych
(posługiwanie się pewnym kodem, który buduje wartości, intelektualizacja emocji).
51. Literacka sytuacja komunikacyjna:
Twój językowy jako komunikat. Dzieło literackie  możemy o nim wnioskować z zachowań językowych.
Wiedzę czerpiemy z: wypowiedzi wprost (inf. stematyzowana), zachowań językowych (inf. implikowana).
52. Instancje nadawcze  cele i kryteria:
Instancje nadawcze: autor czytelnik konkretny, podmiot czynności twórczych odbiorca idealny I �!
zewnątrz tekstowe I, mówiący bohater, podmiot literacki odbiorca wirtualny, podmiot utworu odbiorca
całego utworu I �! wewnątrz tekstowe I
Podmiot literacki (narrator, podmiot liryczny), podmiot utworu (najwyższa instancja spośród instancji wewnątrz
tekstowych. Narrator powieści nie o wszystkim, wie, nie ogarnia świadomością całego utworu, to świadomość
(instancja nadawcza), która wie o wszystkim co się dzieje w utworze, jaka jest jego konstrukcja, całego
artefaktu, zewnętrznej obudowy realizacji fizycznej tekstu, jego świadomość nie ma jednak wiedzy
zewnętrznej. Dramat nie ma głównego podmiotu, informatora w utworze, ale kiedy spojrzymy na całość
utworu istnieje podmiot utworu.
Podmiot czynności twórczych  nadawca reguł, rola twórcza autora. Jest pomiędzy utworem a światem
zewnętrznym. Tworzy utwór, ale jest świadomy artystycznego kontekstu utworu. Struktura artystyczna
tworzenia.
Autor: instancja psycho-fizyczna, jest w roli kulturowej, zespół ról społecznych i kulturowych.
Każda z instancji może być sposobem lub przedmiotem badań. Cecha zasadniczą podmiotu utworu jest, to, że
jest dany przez implikacje. Stematyzowanie podmiotu utworu sprawia, że podmiot przestaje być podmiotem
utworu. Podmiot utworu transcendentuje wszystkie tematyzacje, nie jest stematyzowany, ale tematyzuje.
53. Sposób istnienia kategorii genologicznych:
- realizm platoński (porządek idei i rzeczy, gatunek jest ideą)
- aprioryzm (nasz umysł tworzy kategorie genologiczne, a my z nich korzystamy, są one niezmienne)
- konwencjonalizm ( gatunki są czymś umownym).
- indywidualizm ( genologiczna kategoria jest fikcją stworzoną do pewnych celów)
- nominalizm (nie ma ogólnych pojęć rzeczy istnieją tylko nazwy)
54. Rodzaje literackie  kryteria podziału:
- jakość podmiotu literackiego i jego stosunek do świata przedstawionego (świat -pretekst liryka, świat
racjonalny epika, podmiot liryczny zredukowany do minimum dramat)
- szukanie kryteriów rodzajowych: dominująca figura semantyczna (podmiot liryczny liryka, narracja i
fabuła epika, akcja dramat)
- specyfika językowo-stylistyczna ( monolog, wyznanie liryka, opis, opowiadanie, wypowiedzi boh., mowa
zależna i niezależna epika, dialog, monolog dramat)
55. Genologia wg Skwarczyńskiej
Rodzaj literacki jest ponadhistoryczny, wynika z ponadhistorycznej natury ludzkiej. Funkcjonalne
wyodrębnianie rodzajów: każdy rodzaj cechuje się odmienną funkcją. Gdy chcemy określić funkcję bierzemy
pod uwagę: nadawcę, odbiorcę, sytuację nadawczo-odbiorczą, przedmiot komunikatu, tworzywo i kod
(reguły).
56. Literacka a teatralna koncepcja dramatu:
Dramat należy do teatru, jest scenariusze teatralnym, niesamodzielny, jest adresowany do wykonawcy, składa
się z gestów, znaków; aktor, przestrzeń, ruch sceniczny; nie dysponuje wszystkimi formami podawczymi,
zastąpione zostały one ekspresją teatralną. Wg Ziomka wykonawca jest wpisany w każdy utwór literacki.
57. Problemy dramatu u Sławińskiej:
Akcja składa się ze zdarzeń dramatycznych, sytuacja to wariant zdarzenia, forma napięcia w danym momencie
scenicznym, wytworzona między ludz
mi, odnosi się do akcji; Zdarzenie dzieli się na probiercze komedii,
probiercze moralitetu, probiercze tragedii; Struktura postaci: modus struktury postaci ( postać jest ważna),
modus egzystencji postaci (stan istnienia postaci); czas i przestrzeń: mikrokosmos dany w dramacie, to co
widać na scenie, makrokosmos teatralny cały świat otaczający scenę w sposób konceptualny. Czas:
kategoria za póz
no, nieodwracalność czasu; struktura słowna dramatu (wizualizacja metafory, znaki werbalne i
niewerbalne, indywidualizacja mowy, cisza i milczenie), świat poetycki a makrokosmos teatralny (świat
poetycki [paraboliczny, metaforyczny] ma granice makrokosmosu teatralnego, ale dopełniony o koncepcję
rzeczywistości określa porządki tego świata). Dramat poetycki głosi ogólną prawdę o świecie (nie wchodzi do
niego weryzm i naturalizm). Wizja teatralna dramatu to wizja, sugerowanie sceniczności dramatu.
58. Różne kryteria podziału na rodzaje:
Cztery rodzaj lit: dydaktyczno-moralizatorski (nadawca-mędrzec, odbiorca-uczeń), informacyjno-
przedstawiający (epicki), ekspresywno-impresywny (liryczny), rozrywkowo-autoteliczny ( kuglarz, rozrywka).
59. Gatunek wg Opackiego.
Gatunki zmieniają się i ewoluują . Jeżeli gatunek ewoluuje to jedynie kryterium prawdopodobieństwa
musiałoby pozwalać na poszeregowanie gatunku. Gatunki w wyniku zmiany, przechodzą z fazy do fazy.
Trzeba śledzić je bardzo dokładnie. Czynnik zmienności gatunku jest zawarty w tożsamości prądu literackiego.
Gatunek koronny kształtuje specyficzne cechy innych gatunków. Gatunki upodabniają się, ale to nie pozwala
działać genologii. Cechy gatunku są dystynktywne. Gatunek stale ewoluuje. Utwór zawsze jest
jednogatunkowy, choć może mieć wielopostaciowość gatunkową.
60. Gatunek a prąd literacki.
Czynnik zmienności gatunku jest zawarty w tożsamości prądu literackiego, czyli tego co ogarnia świadomość
epoki. Są gatunki lepiej i gorzej reprezentujące prąd. Są cechy ważne dla prądy, ale to inne są ważne dla
genologii.
61. Gatunek literacki jako kategoria politypiczna wg Sawickiego:
U podstaw gatunku leżą pewne cechy, które wykazane są we wszystkich odmianach gatunku. Typ idealny 
różne utwory, w różnych okresach powinny przynależeć do jednego wzorca, który byłby w nich
rozpoznawalny. Politypiczność- każda z jednostek należących do zbioru politypicznego posiada dużo cech
modelu, każda cecha wzorca jest obecna w wielu jednostkach zbioru, jest jednocześnie zastrzeżeniem, że
nigdy nie jest tak, że jednostki noszą daną cechę; poszczególne muszą odpowiadać ideałowi, ale nie muszą być
podobne do siebie.
62. Dramat współczesny i jego status w genologii:
Dramat cechuje teatralność, ale dramat współczesny łamie wiele założeń dawnego dramatu (antybohater, bunt
itd.). Obecnie dramat współczesny trudno umieścić w określonym miejscu genologii, nie można używać
jednoznacznych kategorii, istnieje fragmentaryczność, teskty są otwarte na nieustanne procesy. Genologiczny
chaos, nieokreśloność.
63. Genologia we współczesnych badaniach:
Nie można używać jednoznacznych kategorii, istnieje fragmentaryczność, teskty są otwarte na nieustanne
procesy. Genologia kosmosu (określoności) i chaosu (nieokreśloności). Wg komunikacyjnego ujęcia gatunek
nie jest strukturą, jest nieautonomiczny, przedmiot wymiany i komunikacji międzyludzkiej, proklamacja
swego typu.
64. Autorskie motywy stosowania genologii:
1) indywidualizacja tekstu przez tytuł, 2) sugestia interpretacyjna, 3) wyeksponowanie fragmentu utworu, 4)
wskazanie na pewną tradycję, 5) zastąpienie kategorią aksjologiczną, 6) tytuł  element dialogu, 7) tytuł 
wyrażenie zdania filozoficznego autora, jego artystycznych odczuć.
65. Pojęcie procesu historyczno-literackiego:
To ewolucja literatury, odbywa się w 3 wymiarach: przyrost dzieł i dokonań pisarskich; przemiany w
sposobach odbieraniach dzieł w systemach wzorów, norm, poglądów na lit., zmiana pewnych założeń
artystycznych; krystalizowanie się dużych całości w obrębie kultury narodowej i światowej.
66. Formacja, okres, epoka, prąd, pokolenie, generacja.
Formacja: Nurt literacki o dłuższym czasie trwania, ma charakter linearny, szersza od epoki i okresu, społ-kult.
Okres: faza procesu hist.-lit. Znajdująca się między ważnymi wydarzeniami ideowo-art. , właściwości:
dominujący prąd lit, określony typ zadań społ. i kult., wspólnota tradycji lit., podobne rozumienie lit. Jako
instytucji społ.
Epoka: widzenie od strony ideowo-artystycznej, niekiedy widziana szerzej niż okres, w perspektywie
ponadnarodowej.
Prąd: Zespół tendencji ideowo-art., jednolitym utrwalony w dziełach, występuje w określonych granicach,
ewoluuje.
Pokolenie: ugrupowanie artystów, literatów oparte na wspólnocie ideałów art.-fil.
Generacja: ugrupowanie artystów, literatów oparte na wspólnocie biograficznej.
67. Modele periodyzacji literatury: (?)
Periodyzacja to umowny podział continuum czasowego na epoki, okresy historyczne, epoki literackie itd.
Początki nowych jednostek periodyzacji wyznaczają zwykle wydarzenia uważane za ważne dzięki tradycji
Synchronia dzieł, diachronia procesu hist.-lit. Sinusoida Krzyżanowskiego, Trójdzielna Ziomka, podział
zgodny z podziałem historii.
68. Koncepcja periodyzacyjna Ziomka
Periodyzacja trójdzielna
69. Koncepcja fenotypowo-genotypowa dzieła lit.
Fenotyp to cechy indywidualne wytwarzane ze względu na kontakt osobnik - środowisko. Nowy kształt
artystyczny, wykreowany na genotypie, aktualny, eksplikowany, wynik wpływu zew. i innowacji, ale
dokonywany na podłożu genotypu. Fenotyp może kreować, modyfikować reguły, o ile reguły będą trwałe.
Takie reguły mogą się stać genotypem.
Genotyp to reguły zawarte w dziele, potencjalny, dzięki niemu przenika tradycja, ponadindywidualny kod lit.
wpisany w dzieło.
70. Tradycja literacka w strukturalizmie.
Tworzą ją poszczególne dzieła, systemy norm artystycznych, które obejmują kat: formacji kult., epoki, okresu,
prądu, kierunku, grupy, pokolenia, gatunku, szkoły pis. i innych. Cechy: ma charakter bierny, cząstkowy,
dzieło to całość przyjmująca określone elementy, tradycja już uległa przedstawieniu; dynamiczna, ogólna,
strukturalna, bierna. Tradycja jest zawsze dla kogoś i pod jakimś względem. Tradycja to wybór, selekcja
ukierunkowana z samych dokonań. Dzieło ma pasować do norm poetyk itd. Jeżeli realizuje te systemy,
wtedy ma wartość.
71. Wartości i ich podział wg Gołaszewskiej, wartość a wartościowanie
Wartości naczelne( podstawowe): dobro, piękno, prawda, sacrum; wartości pierwotne(proste): witalne,
utylitarne, społeczne, techniczne; wartości osobowe: miłość, wolność, odpowiedzialność, samodzielność,
godność, świadomość; wartości wtóre: ojczyzna, szczęście, miłość w sensie społecznym.
Wartościowanie to stwierdzenie wartości, proces tego stwierdzenia to ocena. Naczelna wartość literatury to
dojrzałość. Kognitywizm aksjologiczny  zdania wartościujące mogą posiadać treść poznawczą, obok
aksjologicznej i normatywnej. Sądy i oceny o wartościach można traktować jako równorzędne dla nauki, które
nauka może ująć. Oceny może uznać za tezy uznane, ale nie empiryczne. A) oceny jako tezy o świecie,
B)oceny jako tezy, ale nie związane ze światem, C) oceny nie traktowane jako obowiązujące.
72. Intertekstualność
To aspekt ogółu właściwości tekstu, które wskazują na uzależnienie rozumienia tekstu od wytwarzania i
odbioru od znajomości innych tekstów. Interpretacja intertekstualna jest konstytutywna dla zrozumienia tekstu.
Wykładnik intertekstualności i interpretant intertekstualny (element, który nadaje znaczenie umożliwia
zrozumienie tekstu, mówi czym są relacje tekstowe). Presupozycja  żadna wypowiedz
nie jest dana jako
wypowiedz
zupełnie nowa, dane zawarte wewnątrz tekstu, które nie są tematem bieżącym w tekście (logiczna
 możemy zaprzeczyć zdaniu, ale nie założeniu). Anomalie  zdań nie układa się w sposób oczywisty.
Atrybucje  przynależność tekstów do różnych języków, różne aspekty. Relacja tekstu do tekstu 
intertekstualność, relacja tekst do gatunku  gatunek jako architekst, który realizuje się w konkretnych
tekstach, relacja tekst a rzeczywistość  rzeczywistość to tekst, naśladowanie, mimesis, prawdopodobieństwo.
73. Problematyka wartości wg Sawickiego
1) wartości w lit. (dziele): motyw  najmniejsza jednostka kompozycji dzieła, motyw aksjologiczny  taka
jednostka, która niesie wartość. Określona leksyka, stylistyka, postać niesie wartość. Elementy: język,
zdarzenia, wlk. figury semantyczne (czas, przestrzeń, postaci).
2) Dzieło jako wartość: 3 relacje składające się dla dzieła jako artefaktu sztuki: kategorialna  lit. jako lit.,
dzieło bardzo literackie, jest wartością, gdy nasila swoją wartość, realizując przy tym poetyckość;
idiograficzna  opisująca pewną osobliwość dzieła, wyrazistość jego niepowtarzalności konwencji;
antropologiczna  relacja wychodząca poza dzieło, ale ma w nim swoje wyjaśnienie. Dzieło tym
wartościowsze im bardziej ludzkie.
3) Wartośc lit. dla... - Literatura może służyć pedagogice, religii... Ma zdolność tworzenia sytuacji o
charakterze pragmatycznym.
74. Idee teorii odbioru dzieła lit.
Poszukiwanie ukrytych znaczeń tekstu..
Hirsh tekst jest wyposażony w znaczenie a my nie wnosimy nic, a jeśli wnosimy to musimy to wyodrębnić.
Pragmatyzm (Stanley Fish) tekst nic nie wnosi, sami wnosimy wszystko.
Jauss, Gadamer, Ricouer, Holland Tekst ma swoje znaczenie, a odbiorca przynosi swoje. Następuje fuzja
horyzontów. Wielkoduszność.
Interpretacja nie należy do nauki wg francuskich naukowców. Używanie tekstu.
Czytanie  praktyka czytelnicza, bywa uważane za nadrzędną normę.