Z. 45 Literatura tendencyjna wobec kategorii rodzajowych. Literatura tendencyjna – utwory literackie tak pomyœlane, by potwierdzaæ skutecznoœæ przyjêtego za³o¿enia spo³ecznego, b¹dŸ politycznego, na ogó³ bezpoœrednio sformu³owanego (fabu³a, konstrukcja bohaterów ma byæ jego bezpoœredni¹ ilustracj¹)., Pojawiaj¹ siê w nich zwykle wywody o charakterze publicystycznym i propagandowym. Najbardziej rozpowszechnione formy to: I. Powieœæ tendencyjna – powieœæ o doraŸnych celach ideologicznych (np. spo³ecznych, politycznych), w której postacie dziel¹ siê na dobre i z³e, a uproszczona fabu³a ma potwierdzaæ przyjête za³o¿enia. Czêste s¹ w niej fragmenty publicystyczne, w których pisarz bezpoœrednio przez narracjê lub przez bohatera pozytywnego wyk³ada swoje pogl¹dy. Powieœæ tendencyjna by³a charakterystyczna dla wczesnego pozytywizmu i realizmu socjalistycznego. II. Sztuka z tez¹ – komedia b¹dŸ tragedia, w której fabu³a stanowi ilustracjê przyjêtej tezy spo³ecznej lub politycznej. Jedna z postaci bywa zwykle rezonerem autora (wyra¿a jego pogl¹dy). Charakterystyczna dla dramaturgii mieszczañskiej XIX w. Powody wystêpowania literatury tendencyjnej tylko w epice i dramacie: • Nastawienie na odbiór masowy – powieœæ czyta wielu powodu ³atwego dostêpu i przystêpnoœci zawartych w niej treœci, dramat natomiast mo¿na pokazaæ wielu na raz – powszechnoœæ dramatu. Liryka natomiast to rodzaj trudniejszy w odbiorze i bardziej wieloznaczny ni¿ powieœæ. • W epice i dramacie ³atwiej jest ukryæ tendencjê tak aby zbytnio nie razi³a i nie nu¿y³a odbiorcy. • Liryka zawsze ma charakter subiektywny, jest wiêc mniej przez to przekonuj¹ca. Tendencja – teza, pogl¹d lub postawa, jak¹ autor chce zasugerowaæ odbiorcom i której podporz¹dkowane s¹ wszystkie treœciowe i strukturalne sk³adniki utworu.