Z. 49 Fenomenologia
Fenomen = gr. pojawiać się; " jest czymś, co się pojawia, czymś, co widzimy, tak, jak widzimy, i co możemy wiernie opisać, nie wydając o tym żadnego sądu dopóki nie zobaczymy tego takim, jakie jest".
Fenomenologia w badaniach literackich to kierunek wywodzący się z fenomenologii Edmunda Husserla. Zwykle wiąże się go z pracami Romana Ingardena dotyczącymi sposobu istnienia i poznawania dzieła literackiego.
Podstawowa teza fenomenologiczna: wszystko to, co zjawia się w świecie, uzyskuje sens dzięki aktom świadomości.
Fenomenologowie odrzucili psychologiczną i biograficzną kategorię autora, zastępując ją podmiotem aktów intencjonalnych, utrwalonych w tekście i domagających się twórczej aktywności czytelnika. Czytelnik okazywał się w głównej roli, ale zachowywano dbałość o czystość odczytywania. Fenomenologia sytuuje się na przeciwległym biegunie strukturalizmu.
EDMUND HUSSERL
badanie związków intencjonalnych, łączących byt i świadomość; wszelka świadomość jest intencjonalna i wszelki byt jest intencjonalny.
ROMAN INGARDEN, O poznaniu dzieła literackiego, O dziele literackim, Studia z estetyki;
Wg Ingardena, dzieło literackie jest tworem (=bytem) intencjonalnym. Dzieło ma swój fundament bytowy (papier, druk, materiał). Jako przedmiot intencjonalny dzieło literackie jest bytem schematycznym, domagającym się aktualizacji.
Intencjonalność
wypływa ze świadomości przez świadomość do świadomości i musi mieć swoją podstawę materialną.
Cechy istnienia intencjonalnego utworu:

5. jest świadomie tworzony (celowość) przez autora;
6. jest kierowany do świadomości odbiorcy;
7. musi mieć fundament materialny;
8. wykracza poza fundament materialny, jest "treścią".
Podstawa i niezbywalna funkcja dzieła literackiego to funkcja przedstawiania
przedmiotem intencjonalnym w dziele jest świat przedstawiony tj. przedstawienie postaci, otoczenia.
Trzy niższe warstwy: brzmień, znaczeń, przedmiotów są środkami, tylko warstwa czwarta
wyglądy - jest intencjonalnym wytworem świadomości czytelnika, celem i obiektem zainteresowania.
Do niewątpliwych osiągnięć fenomenologii, głównie, w badaniach literackich należy wprowadzenie do słownika teoretycznoliterackiego kategorii (przede wszystkim Ingarden):

- świata przedstawionego;
- quasi-sądów;
- konkretyzacji;
- czytelnika implikowanego (termin wprowadzony
przez Wolfganga Isera).

Dwie istotne cechy dzieła lit.:
3. fazowość
4. warstwowość:

- warstwa brzmień;
- warstwa znaczeń;
- warstwa przedmiotów;
- warstwa wyglądów.

Schematyczność
wynika z ograniczonych możliwości języka w stosunku do możliwości percepcyjnych i intencjonalności znaczenia, które dla nadawcy jest pochodne, a dla czytelnika potencjalne. Polega na posiadaniu przez przedstawiane przedmioty tzw. miejsc niedookreślonych. Czytelnik musi wypełnić je poprzez akty wyobrażeniowe. Wyobrażenie ma charakter szkicu. To co niedookreślone domaga się aktualizacji = dookreślenia przez odbiorcę w procesie konkretyzacji.
Konkretyzacja- wypełnianie przez indywidualnego czytelnika schematycznej struktury dzieła literackiego podczas aktu lektury.
Odróżnienie schematycznego dzieła sztuki jako przedmiotu artystycznego od dzieła sztuki jako przedmiotu estetycznego danego w konkretyzacji jest fundamentem fenomenologicznej teorii literatury Ingardena.
Quasi-sądy = "niby-sądy"; w teorii Ingardena rodzaj zdań, typowy dla dzieła literackiego, które nie orzekają niczego wprost o rzeczywistości, lecz ustanawiają osobną rzeczywistość fikcjonalną. Zdania fikcyjne sytuują się gdzieś poza prawdą i fałszem
tu nie działa logika dwuwartościowa. Tu nie ma obiektywnego stanu rzeczy. Dotyczy to zdań orzekających.