Z. 1 Katharsis i mimesis w Poetyce Arystotelesa
Mimesis - od funkcji mima (gra, akcja), jedyna kategoria, łącząca poezję i twórcze naśladowanie. Twórczo naśladując przyrodę, można ja przedstawić taką, jaka jest lub brzydszą. Zdarzenia przedstawione nie są realne (rzeczywiste), a możliwe na zasadzie prawdopodobieństwa i konieczności. Twórca może przedstawić rzeczywistość taką, jaka jest, ale też taka jaka powinna być lub nawet taką, której nie ma, a jej istnienie w realnym świecie jest niemożliwe. Naczelną zasadą jest tylko zasada prawdopodobieństwa- eliminacja przypadkowości w doborze i układzie elementów świata przedstawionego. Staje się on dzięki mimetyczności autonomiczny (odmienny ontycznie od realnego).
PROCES MIMETYCZNY - tworzenie świata przedstawionego, co nie jest równoznaczne z kopiowaniem rzeczywistości. Zatem mimesis - jest to rzeczywistość przedstawiona w dziele sztuki; dziś nazwalibyśmy to fikcyjnością.
Z Poetyki Arystotelesa:
W rozumieniu sposobu naśladowania (mimesis) Arystoteles idzie za tradycją platońską. U Platona mimesis to kopiowanie, tworzenie lustrzanego odbicia rzeczywistości. Wg Platona lit-ra dzieli się na: - dramat (właśnie on najbardziej interesował Arystotelesa); - epikę (gdzie poeta się nie wypowiada); - lirykę (poeta mówi o swoich uczuciach)
U Arystotelesa dramat jest pojęciem nadrzędnym, w nim zawiera się zróżnicowanie gatunkowe (Arystoteles wyróżniał kategorie gatunkowe i rodzajowe): tragedia (uważał, że ona jest najwyższym tworem procesu mimetycznego), komedia i dramat satyrowy.
A. nie używa słowa epika, tylko epos jako poemat heroikomiczny. Sporadycznie go przywołuje w swoim dziele i prawie wcale nie poświęca uwagi liryce.
Naśladownictwo
wg Arystotelesa
to pokrewieństwo rodzajowe, różnica gatunkowa. Dramat wyróżnia się techniką (środkami poetyckimi), tragedię i komedię różnią przedmioty naśladownictwa. Tragedia przedstawia poważnych bohaterów. Zasada prawdopodobieństwa pozwala wyeliminować wszelką przypadkowość w doborze przedstawionego świata, który jest autonomiczny, zbudowany ze składników:
-przedmiotów naśladowania,
-środków, czyli tworzywa, jakim posługuje się naśladowca,
-sposób, forma, w jakiej przebiega proces naśladowczy,
Naśladować można na trzy sposoby:
1. kiedy osoby naśladowane są lepsze niż w rzeczywistości (tragedia)
2. kiedy są takie same jak w rzeczywistości
3. kiedy są gorsze niż w rzeczywistości (komedia)
Umiejętność naśladowania nie jest tym samym co tworzenie przez sztukę wiernego obrazu rzeczywistości, to raczej przedstawienie w sposób artystyczny
Arystoteles próbował pokazać pochodzenie etniczne gatunków, odwołując się do genezy wyrazów komedia, tragedia, dramat:
• Komedia
od ękomał
nazwa jednostki administracyjnej w Sparcie
• Tragedia
oznacza ędziałanieł, utworzona została z dytyrambu
utworu poetyckiego, gatunkowego, podporządkowanego liryce. Dytyrambem pisano pieśni kultowe, religijne ( -amb oznacza wyraz, który jest archaizmem greckim). Arystotelesowska definicja tragedii: jest ona naśladowaniem za pomocą postaci działających.
Komedia i tragedia maja, wg A., wspólne źródło
kult dionizyjski (Grecja)
Tragedia jest po to, mówi A., by wywoływać katharsis.
KATHARSIS - kategoria psychologiczna, ściśle związana z tragedią, która w czasie oglądania ma wzbudzić litość i trwogę (= współczucie i strach) i przez to "oczyszczać" te uczucia. Oczyszczanie to ma dokonywać się przez przeżycie litości (nad postacią szlachetną, cierpiącą niesłusznie) i trwogi (przez wczucie się w los postaci, który może się nam przydarzyć). Litość i trwogę w tragedii może wzbudzić: - widowisko (gorszy sposób), - układ zdarzeń, fabuła (lepszy sposób).
Wymienia następujące cechy bohatera tragicznego:
1. szlachetność
zarówno kobieta jak i niewolnik mogą mieć taką cechę;
2. stosowność - męstwo przypisane zostało wyłącznie mężczyźnie;
3. podobieństwo
4. interwencja nadprzyrodzona, irracjonalna
nie podoba się Arystotelesowi, chyba że poza planem wyobrażeń
5. zawiÄ…zanie tragedii (przedakcja)
składnik ten zyskiwał coraz bardziej na znaczeniu
6. rozwiÄ…zanie
następuje przed końcem akcji tragicznej